Çin Ülke Raporu

ÇİN HALK CUMHURİYETİ
GENEL EKONOMİK DURUM VE DIŞ TİCARET
ÖZET BİLGİ
Ülke Hakkında Genel Bilgiler
1.1 Ülke Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Devletin Adı
Başkenti
Yönetim Şekli
Resmi Dili
Para Birimi
: Çin Halk Cumhuriyeti
: Pekin ( Beijin )
: Komunist Tek Parti Yönetimi
: Çinde çoğunlukla Putonghua Kuzey
Çincesi Pekin dialekti olarak bilinen
Mandarin ve pek çok yerel dialekt
ve dil kullanılmaktadır.
: Ülkedeki en önemli dinler
Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizm’
dir; bunları Müslümanlık ve
Hiristiyanlık takip etmektedir.
: Yuan (Renminbi=Rmb) 1Yuan
Parite
Üyesi olduğu uluslararası kuruluşların listesi
=10 Jiao =100Fen
: 1 $ = 8,28 Yuan
:
Dini
AfDB, APEC, ARF (görüşme ortağı), AsDB, ASEAN (görüşme ortağı), BIS, CCC, CDB (bölge dışı), ESCAP, FAO,
G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Inmarsat, Intelsat,
Interpol, IOC, ISO, ITU, LAIA (gözlemci), MINURSO, NAM (gözlemci), OPCW, PCA, UN, UN Güvenlik Konseyi,
UNAMSIL, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNIKOM, UNITAR, UNMEE, UNTAET, UNTSO, UNU,
UPU, WHO, WIPO, WMO, WtoO, WTO, ZC (1)
Nüfus
Kadın
Erkek
Yıllık nüfus artışı (%)
Nüfus Yoğunluğu (kişi/km2)
Mesai Saatleri ve Günleri
Büyük Kentler, (Varsa Limanlar)
Türkiye ile Saat Farkı
Haftalık Çalışma Saati (Ortalama)
: 1.299.880.000
: 630.120.000
: 669.760.000
: 0,59
: 136
: Pazartesi-Cuma, 08:00-17:00
: Beijing, Shanghay, Guandong, Henan, Jiangsu,
Shandong, Sichuan, Hunan, Hubei
: Kış saati ile 6 saat, yaz saati uygulamasında 5 saat
: 40 saat
Resmi Tatil Günleri
Uluslararası Telefon Kodu
: Yeni yıl (1 Ocak): 1 gün.
İlkbahar festivali (Ay takvimine göre yılın ilk 3 günü;
Genellikle ocak veya şubat aylarına denk gelir) Fiili
uygulamada 7 gün tatil verilmektedir.
İşçi Bayramı (1-3 Mayıs): Fiili uygulamada 7 gün tatil
verilmektedir.
Ulusal Gün (1-3 Ekim): Fiili uygulamada 7 gün tatil
verilmektedir.
Kadın Günü (8 Mart, kadınlara yarım iş günü tatil)
Gençlik Günü (4 Mayıs, 14 yaş üzeri gençlere yarım gün
tatil)
Çocuk Günü (1 Haziran, 13 yaş altı çocuklara yarım gün
tatil)
Ordu Günü (1 Ağustos, ordu personeline yarım gün tatil)
: 86
1.2. Sosyal Yapı Hakkında Genel Bilgiler
Ortalama Ömür
Kadın
Erkek
Okuma Yazma Oranı (%)
Yüksek Öğretim Okul Sayısı
Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı
Hastane Sayısı
Doktor Başına Düşen Kişi Sayısı
Her 100 Aileye Düşen :
Otomobil (adet)
Telefon (adet)
Televizyon (adet-kent)
Televizyon (adet-kırsal)
Buzdolabı
Çamaşır Makinası
Mobil Telefon (adet)
Bilgisayar (adet)
Gelen Turist Sayısı
Eğitim Harcamaları / GSYİH
Sağlık Harcamaları / GSYİH
Karayolu Uzunluğu
Otoyol Uzunluğu
Demiryolu Uzunluğu
: 73
: 69
: 93,2
: 1.731
: 133.350.000
: 60.867
: 682
: 3,4
: 57,22
: 134,8
: 84,0
: 92,3
: 96,2
: 148,6
: 41,50
: 41.760.000
: 8,5
: 5,1
: 1.870.661 km
:
34.675 km
:
74.529 km
Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi (KWH)
: 209
Asgari Ücret (uygulama varsa)
:36-108 ABD Doları (Eyaletlere göre değişmektedir)
2
Bazı Tüketim Kalemlerinin 100 Kişi Evrenine Göre Dağılımı
Otomobil (3,4)
Bilgisayar (41,5)
Telefon (57,22)
Televizyon - Kent
(134,8)
Mobil Telefon
(148,6)
Çamaşır
Makinası (96,2)
Buzdolabı (92,3)
Televizyon Kırsal (84)
1.3. Ekonomik Parametreler
GSYİH (milyar Yuan)
GSYİH (Milyar $, piyasa fiyatları)
Reel GSYİH Artış Oranı (%)
Kişi Başına (GSMH – MG - $)
Enflasyon Oranı
Toptan Eşya Fiyat İndeksindeki Yıllık Artış (%)
Tüketici Fiyat İndeksindeki Yıllık Artışı (%)
Aktif İşgücü
İşsizlik oranı (%)
GSYİH – Sektörel Büyüme Hızları (%)
Tarım
Sanayi
Hizmetler
Sabit Sermaye Yatırımları (100 milyon Yuan)
Kamu
Özel
Dış Ticaret (Milyar $)
İhracat
İthalat
Denge
Dünya Ticareti İçindeki Payı (%)
Türkiye İle Ticaret (Milyon $)
İhracat
İthalat
Denge
Ülke Toplamı İçinde Türkiye’nin Payı (%)
İhracat
3
2004
13.688
1.657
9,5
1.279
2005
18.232
2.207
9,9
1.703
2006
20.941
2.796
10,7
1.932
3,9
752
4,2
1,8
1.3
758
761
4,2
4,1
6,3
11,1
8,3
5,2
11,4
9,6
5,7
11,6
10,2
43.079,9
38.126,2
1.154,56
593,33
561,23
32,10
40.046,8
28.923,1
1.422,11
761,99
660.12
101,87
49.788,5
41.455,5
1.760,69
969,08
791,61
177,47
3.412,67
2.821,29
591,38
2.229,91
0,29
0,47
4.873,90
4.252,13
621,77
3.630.36
0,34
0,55
8.069,49
7.304,02
765,47
6.538,55
0,45
0,75
İthalat
Borç Stokları
İç Borç Stoku (milyar Yuan)
Dış Borç Stoku (milyar ABD Doları)
Sabit Yabancı Sermaye Yatırımları (milyar $)
Emisyon Hacmi – M2 (100 milyon Yuan)
Seçilmiş Oranlar (%)
İhracat/İthalat
İhracat/GSYİH
İthalat/GSYİH
Cari İşlem Dengesi/GSYİH
Dış Borç/GSYİH
İç Borç/GSYİH
Enerji
Petrol rezervi (milyar ton)
Petrol Üretimi (milyon ton)
Petrol ihracatı (milyon ton)
Doğalgaz üretimi (milyar metreküp)
Doğalgaz ihracatı
Yıllık İthalat Hacmi
(791,61 Milyon Dolar)
0,10
0,09
0,097
673
229
814
287
918
323
402,20
253.257,70
429,60
298.755,50
446,50
299.545,80
105,70
35,81
33,87
4,14
13,72
4,91
115,40
34,52
29,91
4,53
13,01
4,46
122,50
34,66
28,30
6,31
11,56
4,38
2,49
174,50
5,5
40,77
2,49
180,83
8,1
49,95
2,48
183,68
6,3
58,55
Çin Halk Cumhuriyeti 2006 Yılı
İhracat İthalat Oranları
Yıllık İhracat
Hacmi ( 969,08
Milyon Dolar)
4
ÇHC'nin Türkiye'den
Sağladığı İthalat
(765,47 Milyon Dolar)
Çin Halk Cumhuriyeti İle Türkiye
Arasındaki İthalat İhracat Dağılımı
ÇHC'nin Türkiye'ye
İhracatı ( 7.3 Milyar
Dolar)
2.0. Siyasi ve İdari Durum
2.1. Yasama
Çin Ulusal Hükümeti, Ulusal Halk Kongresi (NPC), Yürütme Liderliği, Çin Halkı Politik Danışma
Konferansı, Devlet Konseyi, Devlet Komisyonları, Bakanlıklar, Devlet İdareleri, Bürolar ve
Ofisler gibi çok sayıda farklı kurumdan oluşmuştur. Bu kurumların Ordu, Parti ve Yargı Organları
gibi diğer kurum ve kuruluşlarla önemli bağları vardır.
Ulusal Halk Kongresi (NPC), 1982 Çin Anayasasına göre “Devlet gücünün en yüksek organı”
olarak tanımlanmış olup, yasama yetkisinin yanısıra, nihai yürütme ve yargı yetkileri ile de
donatılmıştır.
NPC’nin temel görevleri şunlardır:







Devlet Başkanı ve Yardımcılarını seçmek,
Başbakan ve Devlet Konseyi, Başbakan Yardımcıları ile Bakanların seçimi üzerinde karar
vermek (Devlet Başkanının gösterdiği adayları onamak),
Yargıtay Başkanını ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanını seçmek,
Anayasayı değiştirmek ve uygulanmasını denetlemek,
Medeni Kanun ve Ceza Kanunu, devletin yapılanması gibi konularda temel yasaları
onaylamak,
Ulusal ekonomik planı onaylamak ve uygulamalarını denetlemek,
Devlet bütçesi ve ilgili raporları onaylamak.
5
2.2. Yürütme
Ulusal Hükümetin Yürütme Liderliği, NPC tarafından 5 yıllığına seçilen Devlet Başkanı ve
Yardımcısından oluşur. 1954 Anayasası Devlet Başkanını olağanüstü yetkilerle donatmış olmakla
birlikte, modern Çin’de Devlet Başkanlığı’nın temel işlevi kanunları imzalamak, bildirileri
onaylamak, Başbakan ve Başbakan Yardımcısı adaylarını belirleyerek NPC’ye sunmaktır.
Yürütme, fiilen aşağıda açıklanan, Daimi Komite, Devlet Konseyi, Devlet Komisyonları,
Bakanlıklar, bunlara bağlı Ofisler, Bürolar, İdareler, ve benzeri kurumlar tarafından yapılmaktadır.
İdareler, Bürolar ve Ofisler:
Farklı alanlarda hizmet vermek üzere Devlet Konseyi’ne bağlı olarak kurulan çeşitli İdareler,
Bürolar ve Ofisler, Bakanlıklar kadar etkin çalışmakla birlikte Bakanlık statüsünden
faydalanamazlar.
Devlet Konseyine doğrudan bağlı idareler:
1. Gümrükler Genel İdaresi: Çin’in muazzam karmaşa ve büyüklükteki gümrüklerinin
idaresinden sorumludur.
2. Devlet Vergi İdaresi: Vergi toplama konusunda kanun ve yönetmelikleri hazırlamak, uygulama
esaslarını belirlemek ve Maliye Bakanlığı ile birlikte vergi politikalarını hakkında öneriler
hazırlamak ve vergi uygulamalarını kontrol etmekle görevlidir.
3. Devlet Çevre Koruma İdaresi: Çevre korumaya ilişkin politikaları, kanunları ve yönetmelikleri
hazırlamak ve çevre korumaya ilişkin gerekli önlemleri almakla görevlidir.
4. Çin Sivil Havacılık Genel İdaresi: Sivil havacılıkla ilgili politikaları belirlemek, kanun ve
yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir.
5. Radyo Film ve TV Genel İdaresi: Radyo, TV programları ve filmler ile ilgili genel politikaları
belirlemek ve yönlendirmekle görevlidir.
6. Devlet Spor Genel İdaresi (All-China Sports Federation): Sporla ilgili işleri yürütür.
7. Ulusal İstatistik Bürosu: İstatistikleri toplar ve yayımlar.
8. Devlet Sanayi ve Ticaret İdaresi (SAIC): Çin firmalarının, iç veya dış yatırım işletmesi olarak
tescili, bu işletmelerin faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi, Çin Ticari Marka
Kanunu’nun uygulanması gibi konulara bakar.
9. Basın ve Yayın Genel İdaresi: Basın ve yayınla ilgili politikaları gözetmek, kanun ve
yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir.
10. Devlet Orman İdaresi: Ormanların korunması, orta ve uzun vadeli politikaların
geliştirilmesinden sorumludur.
11. Devlet Kalite, Teknik Gözetim ve Karantina Bürosu: Kalite, ölçme, giriş–çıkış ürün kontrolü,
giriş–çıkış karantinası, bitki ve hayvan karantinası ile ilgili lisans ve standartların onaylanması
ile görevlidir.
12. Devlet Gıda ve İlaç Gözetim İdaresi: Gıda ve ilaçların sağlığa uygunluğu gözetmek ve bu
konularla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmakla görevlidir.
13. Devlet Fikri Mülkiyet Hakları Ofisi: Patent ve uluslararası fikri mülkiyet hakları konularını
izlemek ve koordine etmek, gerekli kanun ve yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir.
14. Ulusal Turizm İdaresi: Turizme ilişkin politikaların belirlenmesi ve uygulanmasından
sorumludur.
15. Devlet Konseyi Müşavirler Ofisi: Konseyin Danışma organıdır.
6
16. Devlet Konseyi Hükümet Ofisleri İdaresi: Hükümet ofislerinin çalışmalarına ilişkin
düzenlemeler yapmakla görevlidir.
Devlet Konseyi altında faaliyet gösteren İdari Ofisler:
1. Devlet Konseyi Dış İlişkiler Ofisi
2. Devlet Konseyi Çin Denizaşırı İlişkiler Ofisi: Devlet Konseyi başkanının deniz aşırı
ziyaretlerine yardımcı olmak, uygulamarı gözetmek ve kontrol etmekle görevlidir.
3. Devlet Konseyi Hong Kong ve Makou İlişkileri Ofisi
4. Devlet Konseyi Hukuk İşleri Ofisi
5. Devlet Konseyi Araştırma Ofisi
6. Devlet Konseyi Tayvan İşleri Ofisi
7. Devlet Konseyi Bilgi Ofisi
Devlet Konseyine doğrudan bağlı enstitüler:
1. Xinhua Haber Ajansı
2. Çin Bilimler Akademisi
3. Çin Sosyal Bilimler Akademisi
4. Çin Mühendislik Akademisi
5. Devlet Konseyi Araştırma Geliştirme Merkezi
6. Ulusal Yönetim Okulu
7. Çin Sismoloji Bürosu
8. Çin Meteoroloji İdaresi
9. Çin Tahvil ve Senet Düzenleme Komisyonu
10. Çin Sigortacılık Düzenleme Komisyonu
11. Kamu Varlıklarını Koruma ve İdare Komisyonu
12. Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu
13. Ulusal Sosyal Tahvil ve Bono Fonu Konseyi
14. Çin Ulusal Doğal Bilimler Kuruluşu
3.0 Dil, Eğitim, Nüfus ve Coğrafya ( İklim, Akarsu Rejimi v.s )
Çin’de dil çeşitliliği açısından büyük bir zenginlik mevcuttur. Nüfusun büyük bölümü “Çince”
konuşmakla birlikte bu dil, çok çeşitli bölgesel lehçe ve alt lehçeler içermektedir. Resmi dil olan
“putonghua” ya da “ortak dil”, başkent Pekin’de konuşulan lehçenin bir türüdür. Batıda daha çok
“Mandarin” olarak anılan putonghua, okulda öğretilen ve medyada, devlet dairelerinde kullanılan
dildir. Temel bölgesel lehçeler, Şanghay çevresinde kullanılan Wu;
Fujian ve
Tayvan’da kullanılan Min ve Guangdong ve diğer Güney Çin’de konuşulan Cantonese’dir
(Kantonca). Özellikle “Kanton” bölgesi olarak adlandırılan güneydeki Guangdong eyaletinde
konuşulan “Kantonca”, Pekin lehçesinden oldukça farklı olup, sadece Pekin lehçesi bilen kişiler
Kantoncayı anlayamamakta ve konuşamamaktadırlar. Farklı bölgesel lehçeleri kullananların
konuşma dilinde anlaşmaları mümkün olmamakla birlikte, yazı dili aynıdır. Ulusal azınlıklar kendi
dil kültürlerini korumalarına rağmen, eğitimli azınlık mensuplarının büyük kısmı putonghua
konuşabilmektedir. Çince yazı dili, 14 bini aşkın karakter adı verilen harfler ile yazılmaktadır.
Ortalama eğitim düzeyinde bir Çinli 4-5 bin karakter okuyup yazabilmektedir.2000 yılı nüfus
sayımına göre;
7





15 yaş üstü okuma yazma bilmeyenlerin oranı: % 6,72 (1990’da bu oran % 15,9 idi),
Üniversite eğitimi alan kişilerin oranı: 100 binde 3.611 (1990 sayımına göre % 154 artış),
Lise ve dengi okullarda (senior secondary schools) eğitim alan kişilerin oranı: 100 binde
11.146 (1990 sayımına göre % 39 artış),
Ortaokul ve dengi okullarda (junior secondary schools) eğitim alanların sayısı: 100 binde
33.961 (1990 sayımına göre % 45 artış),
Toplam okuma yazma oranı % 93,
Eğitim - 2000 yılı nüfus sayımına göre
Hong Kong , Macao and Taiwan hariç
Kalem
Farklı Eğitim Derecelerindeki Nüfus (Her 100.000
kişide)
Yüksek Okul ve üzeri
Lise ve meslek okulları
Ortaokul
İlkokul
Okuma Yazma Oranı
Okumamış Nüfus (10.000 kişi)
Okuma yazma Oranı (%)
İkamet (10.000 kişi)
Kent
Kırsal
Yaşam süresi (yıl)
Erkek
Bayan
2000
3.611,00
11.146,00
33.961,00
35.701,00
8.507,00
93,28
45.844,00
80.739,00
71,4
69,63
73,33
2005 yılı itibariyle ilk okuldan orta okula geçiş oranı % 98, orta okuldan liseye geçiş oranı % 65 ve
liseden yüksek okul veya üniversiteye geçiş oranı ise % 76’dır. Her 10.000 kişi içerisinde 2005 yılı
sonu itibariyle yüksek okul veya üniversite ögrencisi 87 kişi, ortaokul ögrencisi 763 kişi ve ilkokul
öğrencisi 907 kişidir. Sağlık alanında ise 2005 yılı itibariyle her 10.000 kişiye düşen yatak sayısı
24,5, her 10.000 kişi başına düşen doktor sayısı 15,2’dir. Kentlerde hane başına sağlık harcaması
oranı % 7,6 iken kırsal kesimde bu oran % 6,6’dır.
Hong Kong, Macao ve Taiwan Hariç 100.000 Evreninde Eğitim Düzeyi Oranları
İlkokul Mezunu
Yüksek Okul ve
Üzeri
Lise ve Meslek
Okulları
Orta Okul Mezunu
8
Çin, dünyada en fazla nüfusa sahip ülkedir. 2005 yılı istatistiklerine göre Çin’in nüfusu (Hong
Kong, Makao, Tayvan hariç) 1,3 milyardır. Mao Zedong tarafından 1950 – 60’larda uygulanan
nüfus artışını destekleyici politikalar, 1980’lerden itibaren yerini “tek çocuk” politikasına
bırakmıştır. Ortalama yaşam süresi 71 yıl olup, nüfusun % 7’sini 65 yaşın üzerindekiler
oluşturmakta, yaşlı nüfusun getirdiği yük, emeklilik, sağlık ve diğer sosyal yardım alanlarında
reforma gidilmesini gerekli kılmaktadır. Ülkede nüfus dağılımı dengesiz olup, nüfusun yaklaşık %
90’ı, ülke topraklarının yarısından daha az bir bölümünde ikamet etmektedir.
Hong Kong Özel İdare Bölgesi (ÖİB)’nin nüfusu 6,88 milyon, Makao ÖİB’nin nüfusu 457 bin,
Fujian Eyaletine bağlı Mazu ve diğer adaların nüfusu ise 22,7 milyondur. Hong Kong, Makao ve
Tayvan dahil toplam nüfus 1,33 milyar olarak kabul edilmektedir. 1990’da yapılan nüfus sayımı
ile 2000 yılındaki sayım arasındaki 10 yıllık dönemde nüfus artış hızı yıllık ortalama % 1,07 olup,
bu oran 1980’li yıllardaki rakamdan % 0,4 daha düşüktür. Nüfus artış hızındaki bu azalmanın en
önemli nedeni, kentsel bölgelerde uygulanan zorunlu tek çocuk politikasıdır.
Yapılan bir araştırmada Çin’de Li, Wang ve Zhang soyadlarını taşıyan insan sayısının 270 milyon
olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarına göre en yaygın soyadı olan Li, ülke nüfusunun %
7,9’unu, Wang % 7,4’ünü, Zhang ise % 7,1’ini oluşturmaktadır. Diğer yaygın soyadları ise Liu,
Chen, Yang, Zhao, Huang, Zhou, Wu, Xi, Sun, Hu, Zhu, Gao, Lin, He, Guo ve Ma’dır. Ortalama
olarak kilometrekareye 136 kişi düşmektedir. Ancak nüfus yoğunluğu dengeli dağılmamıştır. Buna
göre yoğun nüfusa sahip doğu kıyısında kilometrekare başına 360 kişi düşerken, bu rakam orta
kesimlerde 197 kişi, batı bölgelerde ise 13 kişidir.
Çin Nüfusunun % 51,5’i erkek, % 48,48’i ise kadındır. Nüfus’un % 43,9’u kentlerde yaşaşarken %
56,1’i kırsal kesimde yaşamaktadır. 2000 yılında kırsal kesimde yaşayanların oranı % 63,78 olup,
kırsal alandan kente göç devam etmektedir.
Nüfus (Milyon)
Hong Kong, Makoa ve Tayvan hariç
Cinsiyet
Erkek
Bayan
Yıl Toplam (Yıl sonu itibariyle) Nüfus
Oran
Nüfus
Oran
2001
1276 656.72 51.46 619.55 48.54
2002
1284 661.15 51.47 623.38 48.53
2003
1292 665.56 51.50 626.71 48.50
2004
1300 669.76 51.52 630.12 48.48
2005
1308 673.75 51.53 633.81 48.47
2006
1314 677.28 51.52
637.2 48.48
Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2007 İstatistik Yıllığı
9
İkamet
Kent
Kırsal
Nüfus
Oran
Nüfus
Oran
480.64 37.66 795.63
62.34
502.12 39.09 782.41
60.91
523.76 40.53 768.51
59.47
542.83 41.76 757.05
58.24
562.12 42.99 745.44
57.01
577.06
43.9 737.42
56.1
2006 Nüfus Sayımına Göre Kentli ve Kırsal Nüfusun Dağılımı
Kentlerde Yaşayan
Nüfus
% 43,90
% 56,10
Kırsalda Yaşayan
Nüfus
Çin Anayasası, ÇHC’nin çok uluslu bir devlet olduğunu belirtmektedir. “Etnik Çinli” olarak anılan
Han’lar, nüfusun yaklaşık % 93’ünü oluşturmaktadır. Geri kalan kısmını ise, farklı kültür ve dil
yapısına sahip 55 adet etnik azınlık teşkil eder. Tibetliler, Uygurlar, Moğollar, Zhuanglar, Miaolar
ve Hui’ler en büyük azınlık gruplarıdır.
En son yapılan 2000 yılı nüfus sayımına göre Çin’in nüfusunun % 91’i Han Milleti’ne ait olup, %
70’ini 15–64 yaş grubu oluşturmaktadır.
Nüfus Yapısı
Hong Kong , Macao and Taiwan hariç
Toplam (10.000 kişi)
Erkek
Bayan
Cinsiyet Oranı (bayan=100)
Ortalama Aile (hanebaşı kişi)
Yaş Grubu (%)
0-14
15-64
65 ve daha yaşlı
Milliyet nüfusu
Han Mileti (10.000 kişi)
Oran (%)
Azınlık Miletleri (10.000 kişi)
Oran (%)
126.583
65.355
61.228
106,74
3,44
22,89
70,15
6,96
115.940
91,59
10.643
8,41
Çin, 9.562.904 km2’lik alanıyla Rusya ve Kanada’dan sonra yüzölçümü açısından dünyanın
üçüncü en büyük ülkesidir. Yüzölçümü dünya yüzölçümünün % 6,4’ü olup, Türkiye
yüzölçümünün yaklaşık 12 katıdır. ÇHC topraklarının kuzeyden güneye uzunluğu yaklaşık 5.500
km, doğudan batıya uzunluğu yaklaşık 5.200 km.dir. ÇHC kara sınırının uzunluğu 22.800 km.dir.
10
Ülke doğuda Kore; kuzeyde Moğolistan; kuzeydoğuda Rusya; kuzeybatıda Kazakistan, Kırgızistan
ve Tacikistan; batı ve güneybatıda Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nepal ve Butan; güneyde
Burma, Laos ve Vietnam ile komşudur. Çin topraklarının % 27’si çöldür. ÇHC kıyılarının
uzunluğu 32.000 km.dir. Denizlerinde 80.000 km.nin üzerinde yüz ölçümüne sahip 5.400 adası
bulunmaktadır. Doğu kıyısı 5.774 km.yi bulur. Kuzeyden güneye kıyı alanı, Sarı ve Doğu Çin
Denizleri, Bohai Körfezi ve Güney Çin Denizi’ne kadar uzanır. Toplam deniz alanı 473 milyon
hektar, Balıkçılığa müsait kıta sahanlığı alanı ise 280 milyon hektardır.
Deniz
Deniz ve Balıkçılık Alanları
Deniz Alanı
Toplam
Bohai Denizi
Huanghai Denizi
Donghai Denizi
Nanhai Denizi
Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2005
İstatistik Yıllığı
(1.000 hektar)
472.700
7.700
38.000
77.000
350.000
Güneydoğu kıyısındaki 36.000 km2’lik Tayvan Adası, sahip olduğu adaların en büyüğü olup, bunu
34.000 km2 ile Hainan Adası izler. Diğer adalar arasında Pratas, Paracels, Spratley Ada Grubu yer
alır. Çin, toplam 75.610 km2 göl alanına sahip olup, göl rezervi toplam 75 trilyon m3, taze su
rezervi ise 2,1 trilyon m3’tür.
4. Genel Makroekonomik Göstergeler
4.1. Genel Ekonomik Yapı
Çin, sahip olduğu geniş toprakları, büyük ve üretken nüfusu ve doğal kaynaklarıyla küresel
dünyanın önemli bir aktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Çin’in son 20 yılda
gerçekleştirdiği ekonomik büyümesini istikrarlı bir biçimde sürdürüp sürdüremeyeceği merak
konusudur. Çin’in kendi petrol kaynakları gittikçe büyüyen ekonomisine yetmemektedir. Çin
petrol ve doğalgaz temini için giderek artan bir oranda dış kaynaklara bağımlı hale gelmiştir.
Çin’in bugünkü ekonomik gücünün temelleri 1970’lerin ikinci yarısında ortaya konan kalkınma
programı çerçevesinde, Çin’de tarım, sanayi, bilim ve teknoloji olmak üzere dört temel reform
alanının belirlenmesi ve hızla uygulamaya konulmasında yatmaktadır.
Ekonomik reformların ilk uygulandığı 1978’in Aralık ayında Çin’in dünya ekonomileri ile
entegrasyonu merkezi otoritenin kontrolünde idi. Reform kararlarının ana eksenini, bu entegrasyon
ve dış ticaretin liberalizasyonu oluşturmuştur. Açılma Politikaları (opening-up policy) olarak
adlandırılan bu reform kararları 3 farklı kategoride formüle edilmiştir:
11
1. Dış ticaret ve döviz kuru sistemleri
2. Yabancı sermaye yatırım politikaları
3. “Özel Ekonomik Bölge”lerin kurulması
Çin tarafından Dış Ticaret ve Döviz Kuru Rejimleri kapsamında temel olarak uygulanan
politikalar;




İhracat üzerindeki kontrolün kaldırılması,
Devalüasyonun, ihracatı teşvik etmek için kullanılmasının kaldırılması,
İthalat üzerindeki kontrollerin kaldırılması,
Döviz kurunun belirlenmesinde sistemin daha esnek hale getirilmesi.
Yabancı Sermaye Yatırım Politakaları çerçevesinde;





30 yıllık yasaktan sonra yabancı sermaye yatırımlarını da kapsayan özel girişimciliğe izin
verilmesi,
Kapitalist işletmelerin kurulması için gerekli yasalar ve düzenlermelerin hayata geçirilmesi,
Piyasa güçlerinin etkileşiminin kalaylaştırılması,
Piyasa ekonomisi kurumlarının hayata geçirilmesi,
Rekabetçi güçlerin yaygınlaştırılması.
Özel Ekonomik Bölgelerin Kurulması Politikası çerçevesinde;


Özel Ekonomik Bölgelerde, kısıtlanmış coğrafi bölge temelli piyasa ekonomisinin
uygulanmasına izin verilmesi,
Bu tür bölgelerdeki işletmelerin faaliyetlerinin özendirilmesini sağlayan teşvikler.
1984’de sanayi reformunu başaran Çin, 1986’da yüksek teknolojiye ağırlık veren kalkınma planını
uygulamaya koymuştur. Öte yandan, Çin’in ancak 1992 yılından itibaren istikrarlı bir ekonomik
büyümeyi sağladığı görülmektedir. 1990’ların ikinci yarısından sonra ise Çin hızlı bir dışa açılma
sürecine girmiştir. Çin nihayet Aralık 2001’de DTÖ’ ye üye olarak serbest ticaret ve dış pazarlara
açılım konusunda önemli mesafeler kaydetmiştir.
1980 yılında Çin’in ihracatı 18,1 milyar dolar olarak gerçekleşerek GSYH’nin % 7’sini
oluşturmuştur. Toplam dış ticareti ise GSYH’nin % 15’i düzeyinde gerçekleşmiştir. 1997 yılında
ise ihracat 182,7 milyar dolara, toplam dış ticaret ise 325,1 milyar dolara ulaşmıştır. 2006 yılında
ise Çin’in ihracatı 969 milyar dolar, toplam dış ticareti de 1 trilyon 761 milyar dolara ulaşmıştır.
Japonya ve Güney Kore’den sonra en uzun süreli yüksek hızda büyüyen ekonomi olma özelliğine
sahip Çin ekonomisi, özellikle demir – çelik, aluminyum, inşaat ve enerji sektörlerinde görülen
aşırı yatırımların etkisiyle 2003 Haziran’ından itibaren “sürdürülebilir büyüme” tartışmalarına
maruz kalmış, 2004 yılı boyunca temel hammade fiyatlarında görülen fiyat artışları sonrasında
aldığı idari tedbirler ile küresel ekonomik avantajdan da yararlanarak ekonomide beklenen
“yumuşak inişi” 2005 ve 2006 yıllarında sağlamaya çalışmıştır.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) katılım taahhütleri çerçevesinde her geçen yıl koruma duvarının
aşağı çekilmesinin ithalatı da ucuzlatması, iç piyasada otomobil fiyatları üzerinde aşağıya doğru
ilave baskı oluşturmuştur. DTÖ üyeliği nedeniyle ekonomisinin dış rekabete giderek daha fazla
maruz kalacak olmasının Çin’in tarımdan geçinen kırsal kesimine zarar vereceği bilinmektedir. Bu
yüzden, Çin hükümeti, zirai vergileri 2007’yi beklemeden tamamen kaldırmış, çiftçilerin maruz
12
kaldığı idari maliyetleri asgariye indirmek amacıyla bir takım reformları uygulamaya koymuştur.
Bunlardan en önemlisi arazi kullanımı karşılığında ödenen ve bedeline yerel yönetimlerce karar
verilen harçların merkezi hükümet tarafından kararlaştırılan vergi ile değiştirilmesi uygulamasıdır.
Kişi başı yıllık gelir
Kırsal Ailelerin Yıllık Kişi Başına Net Gelirleri
1978 = 100
Yil
Değer (yuan)
2001
2,366.4
2002
2,475.6
2003
2,622.2
2004
2,936.4
2005
3,254.9
2006
3,587.0
Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2007 İstatistik Yıllığı
Endeks
503.8
527.9
550.6
588.0
624.5
670.7
Yıllık Kent
Ailelerin Kişi
Başına Elde Hazır
Bulunan Gelirleri
1978 =100
Değer
(yuan) Endeks
6,859.6
416.3
7,702.8
472.1
8,472.2
514.6
9,421.6
554.2
10,493.0 607.4
11,759.5 670.7
Yıllar İtibariyle Çin Halk Cumhuriyetinde Kişi Başına Düşen Milli Gelir
2001 / 2,366 Yuan
2006 / 3,587 Yuan
2002 / 2,475 Yuan
2005 / 3,254 Yuan
2003 / 2,622 Yuan
2004 / 2,936 Yuan
Gelirler ve Harcamalar
Yıl
Gelirler
(100 milyon
RMB)
Harcamalar
(100
milyon
RMB)
Denge
(100
milyon
RMB)
Gelirler
Harcamalar
Gelirlerin GDP içindeki oran
2001
2002
2003
2004
2005
2006
16,386.04
18,903.64
21,715.25
26,396.47
31,649.29
38,760.20
18,902.58
22,053.15
24,649.95
28,486.89
33,930.28
40,422.73
(2,516.54)
(3,149.51)
(2,934.70)
(2,090.42)
(2,280.99)
(1,662.53)
22.Mar
15.Nis
14.Eyl
21.Haz
19.90
22.50
19.0
16.Tem
11.Ağu
15.Haz
19.Eki
19.Eki
14.Eyl
15.Tem
16.0
16.May
17.30
/
Artış Oranı (%)
13
Çin’de vergi gelirleri son yıllarda geleneksel olarak toplam gelirlerin % 90’ı civarındaki bölümünü
oluşturmaktadır.
Vergi
Yıl
2002
2003
2004
2005
2006
Toplam
17636.45
20017.31
24165.68
28778.54
34809.72
Katma
Değer
Vergi
6178.39
7236.54
9017.94
10792.11
12784.81
Faaliyet
Vergisi
2450.33
2844.45
3581.97
4232.46
5128.71
(100 milyon RMB)
Tüketim
Vergisi
1046.32
1182.26
1501.90
1633.81
1885.69
Tarifeler
704.27
923.13
1043.77
1066.17
1141.78
Tarım ve Diğer
İlgili Vergi
717.85
871.77
902.19
936.40
1084.04
Şirket Gelir Vergisi
3082.79
2919.51
3957.33
5343.92
7039.60
Çin gelir vergisi kanunu 2005 yılında değiştirilerek 2006 yılından itibaren vergiden istisna
bırakılan gelirin üst sınırı Çin vatandaşları için yaklaşık iki katına çıkartılmıştır.
2006 yılı sonunda, Çin Vergi İdaresi 2008 yılından itibaren yerli ve yabancı şirketler arasındaki
kurumlar vergisi farkını ortadan kaldıracak tek bir kurumlar vergisi uygulayacağını açıklamıştır.
Mevcut durumda Çin’de faaliyet gösteren bir kurumlar vergisi mükellefi yerli ise % 24 (efektif)
yabancı ise % 14 (efektif) kurumlar vergisi ödemektedir.
2006 Yılında Toplanan Vergi Kalemleri ve Miktarları (100 Milyon RMB)
Katma Değer
Vergisi
Şirket Gelir Vergisi
Tarım ve Diğer İlgili
Vergiler
Tarifeler
Faaliyet Vergisi
Tüketim Vergisi
Borçlar (100 milyon yuan)
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Toplam
4180.10
4604.00
5679.00
6153.53
6879.34
6922.87
Yurtdışı Borçlar
23.Eki
120.47
Yurtiçi Borçlar
4153.59
4483.53
5660.00
6029.24
6726.28
6922.87
120.68
145.07
14
Diğer Yurtiçi Borçlar
Mar.41
19.00
Mar.61
Tem.99
Çin’de 2003 yılının ortalarından itibaren kendini göstermeye başlayan enflasyon, 2004 yılının
neredeyse tamamında yüksek seyretmiş, 2004 yılında gerek sanayi hammaddesi, gerek zirai ürün
fiyatlarının aşırı yükselmesi, tüketici fiyatlarında yılsonunda % 3,9 oranında enflasyona neden
olmuştur. 2005 yılının başlangıcından itibaren enflasyon oranı tedricen azalmış ve 2005 yılı
sonunda % 1,6’ya gerilemiştir.
2006 yılında tüketici fiyatlarına göre enflasyon %1,5’e düşmüştür.
2007 yılında enflasyon oranında artış beklenmemektedir.
Ekonomik Büyüme:
1. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yıllık ortalama % 7,5 artarak 2005’teki 2,22 trilyon dolar
seviyesinden 2010 yılında 3,2 trilyon dolara ulaşması,
2. Kişi başına düşen GSYİH’nin yıllık ortalama % 6,6 artarak 2005’teki 1.700 dolar seviyesinden
2010 yılında 2.400 dolara ulaşması.
Ekonomik Yapı:
1. Hizmetler Sektörü’nün GSYİH’ye katma değer oranının 2005 yılındaki % 40,3’lük
seviyesinden 2010 yılında % 43,3’e çıkması,
2. Hizmetler sektörü’nün istihdamdaki payının 2005 yılındaki % 31,3’lük seviyesinden 2010
yılında % 35,3’e çıkması,
3. Ar – Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının 2005 yılındaki % 1,3’lük seviyesinden 2010
yılında % 2’ye çıkarılması,
4. Kentleşme oranının % 43’ten % 47’ye çıkarılması.
Nüfus, Kaynaklar, Çevre:
Nüfusun 1,31 milyardan (2005) 1,36 milyara (2010) ulaşması,
Önümüzdeki 5 yıl içinde birim başı enerji tüketiminin % 20 azaltılması,
Su tüketimi sanayi katma değer biriminin önümüzdeki 5 yıl içinde % 30 oranında düşmesi,
Katı sanayi atıklarının kullanım oranının 2005’te % 55,8 olan oranından 2010’da % 60’a
çıkarılması,
5. Önümüzdeki 5 yıl içinde kirlilik yaratan maddelerin tahliyesinin % 10 oranında azaltılması,
6. Ekili arazilerin alanının 2005 yılındaki mevcut 122 milyon hektardan 2010 yılında 120 milyon
hektara düşmesi,
1.
2.
3.
4.
4.2. Ekonomik ve Ticari İlişkiler
2006 yılında Çin ekonomisi % 10,7 oranında büyüme kaydederek, 2 trilyon 796 milyar dolara
ulaşmıştır. GSYİH’da Tarım sektörünün aldığı pay % 11,7, Sanayi Sektörünün aldığı pay % 47,1
ve hizmetler sektörünün aldığı pay ise % 41,2 olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk çeyreğinde
Çin ekonomisi büyüme trendini devam ettirmiş ve bir önceki yılın aynı dönemine göre % 10,2
oranında büyüme kaydetmiştir. Çin’de 2006 yılında tüketici fiyatlarına göre enflasyon oranı % 1,2
oranında gerçekleşmiştir.
2006 yılında dış ticaret hacmi yıllık 1.761 milyar dolar olan Çin’de ihracat yıl sonunda 969 milyar
dolara ulaşmış, ithalat ise yıllık 792 milyar dolar olmuştur. Bu sonuçlara göre Çin’in 2005 yılı dış
ticaret fazlası önceki yıla göre % 75 oranında artarak 101,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
15
Dört yıl önce Dünya Ticaret Örgütü’ne uye olan Çin, 7 yıl sürecek olan geçis süreci içerisinde
bulunmaktadır. Çin`in DTÖ`ye üyeligi, dunya ekonomisi ile entegrasyonunun bir simgesi haline
gelmistir. Merkezi planlamadan, piyasa koşullarına göre kuralların belirlenmesine doğru gidilen
ekonomik süreç birçok firsat sunsa da hala bircok bilinmeyen ve engeller mevcuttur. Çin, 11
Aralık 2004 tarihinden itibaren yabancı sermayeli şirketlere yerel şirketler gibi ticaret yapma hakkı
(ithalat ve ihracat) tanımıştır. Ticaret yapma hakları yabancı firmaların Çin’den serbestçe ihracat
ve ithalat yapmalarını sağlamıştır. Sadece tohum, pamuk, tütün için ÇHC ticaret yapma hakkını
yabancı şirketlere kapalı tutmuştur. Çin ayrica kitap, gazete ve dergilerde yabancı şirketlere ticaret
yapma hakkını da tam olarak vermemiş ve Çinli ortak gerektiren, yerine getirilmesi güç
prosedürlerden oluşan karmaşık bir süreç öngörmüştür.
Çin, 11 Aralık 2004 tarihinde ayrica % 100 yabancı sermayeli firmaları da içine alacak şekilde,
yabancı firmalara, perakendecilik, toptancılık, komisyonculuk ve franchising alanlarında dağıtım
ve direkt satış yapma haklarını sağlamayı taahhüt etmiştir. Dağıtım yapma hakları, yabancı
firmaların Çin’de toptancılık, perakendecilik, franchising yapabilmeleri; direkt satis ise yabancı
firmaların Çin’in içinde serbestçe mallarını satabilmeleri anlamına gelmektedir. DTÖ’den önce
yabancı firmaların dağıtım ve direkt satış yapma hakları olmayıp, satışlarını Çin’de sadece Çin’li
firmalar aracılığı ile yapabilmekteydiler. Ancak, Aralık 2004’te verlmesi gereken hakları, Çin
yabanci firmalara ancak Eylul 2005’te sağlayabilmiştir.
Çin’in DTÖ’ye taahhütlerinde en önemli sektörleri otomobil, inşaat malzemeleri ve tekstil
oluşturmaktadır. Çin, DTÖ’ye üyeliğinden önce en yüksek tarifeleri otomobil ithalatına
uygulamaktayken (% 80-100 arası), DTÖ üyeliğinden sonra bu tarifeleri kademeli olarak % 30
civarına indirmeye başlamıştır. 2006 yılında ise gümrük tarife seviyelerinin binek otomobiller için
% 25, otomobil parçaları için ise % 10 seviyelerine inmesi gerekmektedir. Çin, otomotivde ithalat
kotalarını ise DTÖ’ye taahhüt ettiği gibi kaldırmıştır. Bu, DTÖ ve yabancı otomobil ihracatçıları
tarafından oldukça sevindirici bir gelişme olarak kabul edilmektedir, çünkü Çin büyük nüfusu ve
artan geliriyle yabancı otomobil firmaları için çok büyük bir pazardır. Bununla birlikte, Çin hala
yabancılar için otomotivde yatırım seviyesini minimum 90 milyon Dolar seviyesinde tutmaktadır.
Bu da yabancı otomobil üreticilerinin Çin pazarına erişmesini zorlaştırmaktadır. Hükümet
tarafından istenilen bu yüksek yatırım tutarına rağmen otomotivde gümrük tarifelerinin inmesi ve
kotalarının kalkması ile önümüzdeki yıllarda ülkeye yolcu taşıtları ve motosikletler, motorlu
taşıtlar ve motosiklet motorları, çeşitli otomotiv parçaları, elektronik yakıt enjeksiyon sistemleri,
karbüratör, manyeto, marş motoru, petrol sanayi için özel amaçlı çöl araçları, motorlu taşıtlar ve
motosikletler için trim parçaları ve enjeksiyon kalıplarında oldukça büyük ithalat beklenmektedir.
Çin, 2004 yılında dünyanın en büyük üçüncü otomotiv ve yedek parçaları tüketicisi olan ülke
olmuştur ve bu konumun sürmesi beklenmektedir.
İnşaat malzemeleri, Çin’in DTÖ üyeliğinin oldukça fazlasıyla hissedildiği diğer bir sektördür. Çin,
DTÖ’ye girmeden önce seramik karoda % 45, mermerde % 24, porselen ürünlerde % 30, mutfak
gereçlerinde % 30, pencerelerde % 16, dekoratif laminant kaplamada % 8, ahşap ev mobilyasında
% 22 ve paslanmaz çelik mobilyada % 18 gümrük tarifesi uygularken, DTÖ sonrası tarifeler
seramik karoda % 35’e, mermerde % 19’a, porselen ürünlerde % 24’e, mutfak gereçlerinde yine %
24’e, pencerelerde % 12,4’e, dekoratif laminant kaplamada % 4’e, ahşap ev mobilyalarında %
14,7’ye, paslanmaz çelik mobilyada % 16’ya inmiştir. Görüleceği gibi çoğu inşaat malzemelerinde
gümrük tarife indirimleri % 20 arasında olup bazılarında indirim % 50’ye ulaşmıştır. Tekstil ve
konfeksiyon sektörü, Çin’in DTÖ üyeliğinin en çok etki yarattığı sektördür. 1 Ocak 2005 tarihi
itibari ile Tekstil ve Giyim Antlaşmasının yürürlükten kalkmasının sonucu olarak DTÖ’ye üye
bütün ülkelerdeki tekstil ürünlerine uygulanan kotalar kalkmış durumdadır. Bunun sonucunda ucuz
Çin mallarının ithalatı bazı kategorilerde % 600'lere varan bir artış göstermiştir. Kotaların
kaldırılmasından önce Çin, dünya tekstil ticaretinin beşte birini gerçekleştirmekteyken, kotaların
16
kalkması ile birlikte yakın gelecekte dünya tekstil ticaretinin % 40’ını gerçekleştirmesi
beklenmektedir.
Çin tekstildeki avantajını korumak için diğer ülkelerle yeni işbirliği metotları aramaktadır. Çin,
özellikle pamuk üretimi ve ürün tasarımı konularında iddialı olan komşusu Hindistan ile stratejik
ortaklıklar geliştirmeyi düşünmektedir. Bunu gerçekleştirmek için iki ülke devlet görevlileri ve
tekstil birlikleri başkanları birbirlerine heyetler göndermekte ve AR-GE ile teknoloji transferi
konularında ortaklık planlamaktadır. Bu şekilde AB ve ABD’ye karşı daha güçlü olmayı
hedeflemektedir.
5.0. Türkiye ile Ekonomik İlişkilerin Genel durumu
5.1.
Ekonomik İlişkilerin Gelişimi
Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki ekonomik ilişkiler 1974 tarihli Ticaret
Anlaşması ile yasal bir değer ve anlam kazanmıştır. Bu tarihten itibaren Ekonomik ve sınai teknik
işbirliği, standardizasyon, bilim, çifte vergilendirme ve kaçakçılığı önleme, sivil havacılık ve bir
çok alanda Anlaşmalar imzalanmıştır.
5.1.1. Standardizasyon Alanında Sağlanan İşbirliği
1. Danışma ve İşbirliği Mekanizması
Türkiye ile ÇHC arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve bu alanda ortaya
çıkabilecek sorunların çözümlenmesi amacıyla kurulan “Türk-Çin Ticari ve Ekonomik İlişkileri
Geliştirme Ortak Komisyonu” çalışmaları çerçevesinde, ÇHC ile karşılıklı ticarete konu ürünlerde
güvenlik ve kalite şartlarının sağlanması gündeme gelmiştir.
Konuyla ilgili olarak ÇHC tarafınca, Çin ürünlerinin ihracat aşamasından önce ÇHC Kalite
Yönetimi, Denetim ve Karantina Genel İdaresi (AQSIQ) tarafından sevk öncesi incelemeye tabi
tutulmasına ilişkin bir anlaşma taslağı önerilmiş, ancak sadece ÇHC tarafının ihracatını
kolaylaştırmaya yönelik tek taraflı bir özellik taşıması nedeniyle uygun görülmemiştir.
Müteakiben, Dış Ticarette Standardizasyon Genel Müdürlüğünce AB ile ÇHC arasında kurulan
danışma mekanizmasına benzer yapı oluşturulmasını teminen bir Anlaşma taslağı hazırlanmış,
yapılan görüşmeler neticesinde "Sanayi Ürünlerinde Kalite ve Güvenliğe İlişkin Danışma ve
İşbirliği Mekanizması Tesis Edilmesine Dair Protokol" Dış Ticaret Müsteşarlığı ile AQSIQ
arasında 27 Haziran 2005 tarihinde Ankara'da imzalanmıştır.
Anlaşmanın amacı tarafların teknik mevzuata ilişkin bilgilendirilmelerinin ve böylece ticarete
konu ürünlerde güvenlik, kalite ve sağlık şartlarının tam karşılanmasının sağlanmasıdır. Anlaşma
sadece teknik düzenlemeler ve standardizasyon konularında işbirliğini kapsamakta olup, söz
konusu işbirliğinin oluşturulacak Komite ve alt çalışma grupları faaliyetleriyle sağlanması
hedeflenmektedir.
Oluşturulacak mekanizma, ikili ticarette teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi
alanlarında yaşanan ticari sorunların görüşülmesine de imkan sağlamaktadır.
Protokolün yürütülmesinden Türk tarafı adına Dış Ticarette Standardizasyon Genel Müdürlüğü,
ÇHC tarafı adına AQSIQ Denetim Yönetimi Bölümü sorumlu kılınmıştır.
17
Söz konusu Protokolün onaylanması 6/4/2006 tarihli ve 5486 sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve
Bakanlar Kurulu’nca 9/6/2006 tarihinde kararlaştırılmış olup, 4 Eylül 2006 tarihi itibariyle Nota
teatisi tamamlanmış ve bu tarihten geçerli olmak üzere Protokol yürürlüğe girmiştir.
Devlet Bakanımız Sayın Kürşad Tüzmen’in 19-22 Eylül 2006 tarihlerinde ÇHC’ye yönelik resmi
ziyareti vesilesiyle söz konusu Protokole ilişkin ilk danışma toplantısı 21 Eylül 2006 tarihinde
Pekin’de gerçekleştirilmiştir.
Anılan toplantıda, Protokol ile oluşturulan Üst Düzey Yönlendirme Komitesi’nin çalışma usul ve
esasları belirlenmiş, ayrıca ihracatçıların karşılaştığı teknik engellerin kaldırılması ve tüketiciye
kaliteli ve güvenli ürün sunulması amacıyla bahse konu Protokole ivedilikle işlerlik kazandırılması
hedefi vurgulanmıştır. Ülkemiz ile ÇHC arasındaki teknik işbirliğinin TSE, UME ve TÜRKAK
gibi kuruluşların da katılımıyla geliştirilmesine ve Danışma ve İşbirliği Mekanizmasına işlerlik
kazandırılmasına yönelik çalışmalara devam edilmektedir.
2. Onaylanmış Kuruluşlar-Akreditasyon
AB teknik mevzuatına uyum sürecinde kaydedilen gelişmeler neticesinde, TSE “Asansörler”,
“Yapı malzemeleri”, “Basınçlı ekipmanlar” ve “Gaz yakan cihazlar”; Türk Loydu Vakfı “Basınçlı
ekipmanlar” ve “Gaz yakan cihazlar”; Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği ise “Yapı
malzemeleri” direktifinde Onaylanmış Kuruluş statüsünü almıştır. Diğer taraftan, AB pazarına
ihracat yapmak isteyen ÇHC’li firmaların “yetkili temsilciliklerini” Türkiye’de açmaları halinde,
bu AB’de açılmış sayılmakta ve AB ülkelerinde ayrıca bir yetkili temsilcilik açılmasına gerek
bulunmamaktadır.
3. İthalat Denetimleri
Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı kapsamında, ithalat denetimleri
Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenlerince gerçekleştirilen ürünlerden, Kişisel Koruyucu
Donanımlarda (16/5/2005-29/1/2007 tarihleri arasında), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz
bulunup ithaline izin verilmeyen 200 parti üründen 56’sının (%28); Oyuncaklarda (12/12/200529/1/2007 tarihleri arasında), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz bulunup ithaline izin verilmeyen
148 parti üründen 53’ünün (%36); Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanlarında
(1/5/2006-29/1/2007), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz bulunup ithaline izin verilmeyen 113
parti üründen 8’inin (%6) ÇHC menşeli olduğu bildirilmiştir.
5.2. Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti Arasındaki Ticari İlişkilerin Genel Durumu
5.2.1. Ticari İlişkilerin Gelişimi
2006 yılında, Çin’in resmi istatistiklerine göre ÇHC’nin Türkiye’ye yönelik ihracatı, bir önceki
yılın aynı dönemine kıyasla % 72 oranında artarak 7,3 milyar USD, Türkiye’den ithalatı ise % 23
oranında artışla 765 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu çerçecede, 8,1 milyar USD olan
toplam dış ticaret hacmi içerisinde, 6,5 milyar USD ile ÇHC lehine bir ticaret fazlası oluşmuştur.
18
TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARET
Yıl
İhracat
% Artış
İthalat
1000 USD
% Artış
Ticaret Hacmi
% Artış
Denge
2002
1,089,040
62
288,790
25
1,377,830
52
(800,250)
2003
2,065,140
90
532,670
84
2,597,810
89
(1,532,470)
2004
2,821,290
37
591,380
11
3,412,670
31
(2,229,910)
2005
4,252,130
51
621,770
5
4,873,900
43
(3,630,360)
2006
7,304,019
72
765,473
23
8,069,492
66
(6,538,546)
Kaynak : Çin Gümrük İdaresi, Çin Gümrük İstatistik Yıllığı, Çin Aylık İthalat-İhracat Aylık Göstergeleri
2002-2006 ÇHC' nin Türkiye İle Dış Ticaret Oranlarının Mukayesesi ( 1000 USD)
2002 Ticaret Hacmi
2006 Ticaret Hacmi
1,377
8,069
2,597
2003 Ticaret Hacmi
3,412
4,873
2004 Ticaret Hacmi
2005 Ticaret Hacmi
Çin, Rusya Federasyonu’ndan sonra, en fazla dış ticaret açığı verdiğimiz ikinci ülke olmakla
birlikte, ülkemizin Rusya’dan doğalgaz ithalatı dikkate alındığında, petrol ve doğal gaz dışı mal
ticaretinde ÇHC’nin dış ticaret açığımız açısından ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
İhracatımızda dikkat çeken bir diğer husus ise, belirli ürün gruplarının (hammadde) ağırlıklı
olduğu ve bu ürün gruplarına yönelik olarak ÇHC’de yaşanan talep ve politika değişimlerine bağlı
olarak ihracatımızın dönemsel gelişmeler sergilediğidir.
Çin’in Türkiye’den ithalatı madde grupları itibariyle incelendiğinde, 2006 yılında ilk sırayı 395
milyon dolar ile mineral maddeler almaktadır. Madde gruplarına göre Çin’in Türkiye’den yaptığı
ithalata ilişkin veriler Ek 25’de verilmiştir.
ÇHC’nin Türkiye’ye 2006 yılında madde grupları itibariyle ihracatı incelendiğinde, ilk sırayı 2,1 milyar
Dolar ile makina ve aksam ve parçaları almaktadır. Çin’in Türkiye’den 2006 yılındaki ithalatı, önemli
maddeler bazında incelendiğinde ilk sırayı 211 milyon Dolar ile tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, kireçler ve
çimento, Türkiye’ye ihracatında ise ilk sırayı 1,1 milyar Dolar ile nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar,
mekanik cihazlar ve aletler almaktadır. Esasen Çin’in, ağırlıklı olarak ortak yatırımlara yatırım malı
19
ve ara girdi sağlanması esasına dayanan ithalat yapısı da dikkate alındığında, ara girdilerde
ülkemiz ihraç ürünleri için ciddi boyutta fırsatlar bulunmaktadır. Esasen bu yapı, Çin’in
Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalatın kompozisyonunda da açıkça görünmektedir. Özellikle 2006
yılında Dış Ticaret Müsteşarlığınca Çin’e yönelik önemli programlar uygulamaya konmuştur.
Nitekim, 2007 yılında ÇHC’de gerçekleştirilecek olan 8 Uluslararası Fuara “Milli Düzeyde Katılım”
sağlanmıştır.
2006 ve 2007 yılında, ÇHC’den ülkemize yönelik “Alım Heyeti Organizasyonları”na devam
edilmiştir. Diğer taraftan, “Türk-Çin Ticari ve Ekonomik İlişkileri Geliştirme Ortak Grubu”nun
2004 yılında Türkiye’de gerçekleştirilen ilk toplantısıyla eş zamanlı olarak bir Çin Alım Heyeti de
ülkemize ziyarette bulunmuştur.
Bu kapsamda, Türk ve ÇHC’li firmalar arasında toplam değeri 205 milyon dolara varan 10 adet
sözleşme imzalanmıştır. Toplantı sırasında, ÇHC makamları tarafından bahsekonu miktarın 92
milyon ABD Doları’nın kesinleşmiş miktar olduğu belirtilmiştir.
Diğer taraftan, 21-23 Kasım 2005 tarihlerinde ÇHC’den ülkemize yönelik bir “Alım Heyeti
Organizasyonu” gerçekleştirilmiş olup, sözkonusu alım heyeti sonucunda 30 milyon ABD Doları
tutarında sözleşme imzalanmıştır. ÇHC pazarına dönük ihracatımızın arttırılması, ürün yapısı
çeşitlendirilerek daha sağlıklı bir yapıya kavuşturulması amacıyla “ÇHC Pazara Giriş Projesi”
çalışması başlatılmış ve Çin pazarı açısından potansiyel arz eden aşağıdaki ürün grupları
belirlenmiştir.
Yenilebilir Yağlar: Zeytinyağı ve Ayçiçek Yağı
Kimyasallar: Organik ve İnorganik Kimyasallar, Tekstil Kimyasalları, Boyalar (Boya Yardımcı
Maddeleri; Oto Boyaları; Vernikler) ve Plastikler (Mühendislik Plastikleri; Plastik Oto Parçaları;
Plastikten Levhalar,Yapraklar, Pelikül ve Lamlar; Plastik Ambalaj Ürünleri; Plastik Boru ve
Bağlantı Parçaları)
İnşaat Malzemeleri: Mermer, Seramik Kaplama ve Sağlık Gereçleri, Plastik Yapı Malzemeleri,
İnşaat Boyaları, Metal Yapı Malzemeleri (Demir-çelik ve Alüminyum Yapı Malzemeleri), Enerji
Tasarrufu Sağlayan Yapı Malzemeleri
20
Faydalı Adresler:
Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Gölgeli Sokak No.34, 06700 Gaziosmanpaşa, ANKARA 06700
Tel:312-4360328 Faks:312-4464248
E-mail: sbgbs@superonline.com
İstanbul Başkonsolosluğu
Memduhpaşa Yalısı Kireçburnu Mah. Mısırlı Cad. Sarıyer, İSTANBUL
Tel :212-2992634 / 212-2992188
Faks:212-2992633 / 2992187
KAYNAKÇA
- Çin İstatistik Yıllığı-2002, Çin Ulusal İstatistik Bürosu, 2003, Pekin
-“China Economic Review”, Vol:16, No:3, March 2006, Beijing
-“China Economic Review”, Vol:16, No:4, April 2006, Beijing
-“China Economic Review”, Vol:16, No:5, May 2006, Beijing
-“China Economic Review”, Vol:16, No:6, June 2006, Beijing
- “The China Business Handbook”, 9th Edition, Alain Charles Publishing Ltd., 2006, London
-“China Automotive Review”, Vol:1, No:3, March 2006, Beijing
-“China International Business”, 2006 Business Guide, Second Edition, 2006, Beijing
-“Intercontinental’s Best of China, China International Press, Eugene Law, 2006, Beijing
- T.C Pekin Büyükelçiliği Ticaret Ateşeliği Ülke Raporları
- T.C Başbakanlık DTM İhracatı Geliştirme Etüd İdaresi “Hedef Pazar Araştırması” II.Cilt
Ağustos 2006
21