Sunu için TIKLA

VİTAMİNLER
Araş. Gör. Ersin DOĞAÇ
Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat
Fak. Biyoloji Bölümü
Vitaminler vücudu hastalıklardan
koruyan,direnci artıran,taze meyve,sebze
ve diğer besinlerde bulunan
maddelerdir.Bitkisel besinler en iyi
vitamin kaynağıdır.
Vitaminler ısı,ışık.oksijen etkisiyle
bozulabilir.Bu nedenle sebze ve meyveler
taze tüketilmelidir.
• VİTAMİNLER:Hücrelerin normal
metabolizması için gerekli organik
maddelerdir.
Vitaminlerin Özellikleri
•
•
•
•
•
•
Bir organik maddedir
Az miktarda bulunurlar
Hayatsal öneme sahiptirler
Yetersizlik – sorunlar
Çoğunluğu “esansiyel” karaktere sahip
Enzimlerin yapısında bulunma ve
katalizör olma özellikleri
Vitaminler :
Metabolizmadaki olaylarda görev alan
enzimlerin önemli bir kısmını meydana
getirir.Bu nedenle de
Sağlıklı büyüme ve gelişme için
Metabolizmadaki olayların düzenli
yürüyebilmesi için son derece önemli
maddelerdir.
Vitaminler vücut içinde
yapılmaz.Daima dışardan hazır
olarak besin maddeleriyle
birlikte alınırlar.
Vitaminlerin bazıları vücutta depo
edilebilir.Özellikle yağda
eriyenler,(A,D ve en çok da E
vitamini)bazıları ise vücutta
hemen hemen hiç depo
edilmez.(C vitamini)
Vitaminler yağda ve suda eriyen
vitaminler olmak üzere ikiye ayrılır.
Yağda
eriyen
vitaminler: (A,D,E
VE K )
Suda
eriyen
vitaminler: (B
kompleksi,C,H ve P
vitaminleri)
Yağda eriyen vitaminler
A Vitamini
1.
2.
•
•
•
Retinoller olarak bilinir.
Provitaminler
Alfa karoten
Beta karoten
Gamma karoten
Yağda eriyen vitaminler
A vitamininin en önemli görevi karaciğerde
görme pigmentlerinin yapısına
katılmasıdır.
A vitamini eksikliğinde gece körlüğü,göz
küresinde görme bozuklukları görülür.
A vitamini balık yağı,tereyağı,yumurta
sarısı,süt,peynir ve havuçta bulunur.
D Vitamini
•
•
“Antiraşitik vitamin” olarak da bilinir.
“Kalsiferol” adı verilen bileşikler girer.
• Prekursorleri
1. Ergosterol (vitamin D2 olarak bilinen
ergokalsiferolün prekursoru – bitki, maya
ve mantarlarda bulunur)
2. 7-dehidrokolesterol (vitamin D3 olarak
bilinen kolekalsiferolün prekursoru –
hayvanlarda)
D vitamini gereksiniminden az alındığında
vücuttaki CA-P dengesi bozulacağından
kemiklerde ve dişlerde yumuşama
meydana gelir.Raşitizm bunun en
görülür belirtisidir ve özellikle
çocuklarda görülür.
D vitamini en çok balık yağı olmak üzere
karaciğer,yumurta ve peynirde bulunur.
Ca Metabolizmasının Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Paratiroid
hormonu
Ca geri-emilim
D vitamin
sentezi
Ca mobilizasyonu
Ca emilimi
Ca Metabolizmasının Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Kalsitonin
Ca atılımı
Ca mobilizasyonu
Osteoporesis
Raşitizm
E Vitamini
• Tokoferol ve tokotrionel bileşiklerinden oluşur.
• “antisterilite vitamini” “antidistrofik vitamin”
“fertilite vitamini” “ kısırlığı önleyici vitamin”
• α-; Β-; γ-; δ-tokoferol ve tokotrionellor vitamin
E’nin doğal formlarıdır.
E vitamini döllenmenin ve plasentanın
oluşmasında,testislerin ve
yumurtalıkların gelişmesinde önemli rol
oynar,kısırlığı önler.
E vitamini yeşil sebze, et,karaciğer ve en
çok bitkisel yağlarda bulunur.
Organizmadaki işlevleri
•
Antioksidant
•
Vitamin A’nın etkinliğini artırır
•
Dokulardaki normal solunum işleminin
devam etmesine yardımcı olur
Organizmadaki işlevleri
• Normal fosforilasyon reaksiyonlarına yardımcı
olur (ATP üretimi).
• Vitamin C’nin bazı hayvanlar tarafından
sentezinde rol oynar.
• Selenyum ve kükürtlü amino asitlerin
metabolizmasında etkindir.
Eksiklik Belirtileri
•
•
1.
2.
3.
Antioksidant etkisine bağlı sorunlar
Tüm hayvanlarda
Zaman zaman gelişme sorunları
Uterusta yapısal dejenerasyon
Embriyonun damar sisteminde
dejenerasyon ve anemi
4. Antibody üretiminde sorunlar
Deli civciv hastalığı (ensefalomalasia)
K Vitamini
K vitamini kanın pıhtılaşmasında rol
oynayan protrombinin karaciğerde
oluşmasını sağlar.
K vitamini eksikliğinde kan
pıhtılaşmasında gecikme veya hiç
pıhtılaşmama görülür.
K vitamini yeşil bitkiler,bitkisel
yağlar,,karaciğer ve yumurtada bulunur.
Suda eriyen vitaminler
Büyük bir kısmını B kompleksleri meydana
getirir.(B1,B2,B5,B6,B12)
Sinir ve kasların normal gelişme ve
çalışmasını,al ve akyuvarların oluşunu
sağlar.Kansızlığı önler.
Tahılların kabuklarında,mayalarda(bira
mayası)taze sebze ve meyvede,taze
et,süt,yumurta ve karaciğerde bulunur.
Suda çözünen vitaminler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
vitamin B1 (tiamin)
vitamin B2 (riboflavin)
nikotinik asit (niasin)
vitamin B5 (pantotenik asit)
vitamin B6 (piridoksin)
biotin (vitamin H)
folik asit
vitamin B12
vitamin C (askorbik asit)
Vitamin B1 (tiamin, antiberiberik
vitamin)
normal pişirme yöntemleriyle bozulmaz. Fakat pişirme
ortamına bir alkali eklenirse parçalanır.
Tiaminin aktif şekil olan tiamin pirofosfat (TPP), çeşitli
enzimatik reaksiyonlarda aldehit grubunun transferinde
görev yapan bir koenzimdir.
Diğer vitaminlerin eksikliği ile birlikte olan tiamin
eksikliği hallerinde beriberi hastalığı tablosu ortaya çıkar.
Vitamin B2 (riboflavin,
laktoflavin)
çok sayıda enzimde flavin mononükleotid (FMN) veya
flavin adenin dinükleotit (FAD) şeklinde prostetik grup
olarak bulunur
İnsanlarda diğer vitaminlerin eksikliği ile birlikte olan
riboflavin eksikliği hallerinde seboreli dermatit,
keratokonjunktivit, atrofik glossit, ağız köşesi çatlağı
(cheilosis, ragad) görülür.
Niasin (nikotinik asit)
NAD+ ve NADP+, çok sayıda oksidoredüksiyon
reaksiyonlarında dehidrojenazların koenzimi olarak görev
yaparlar
İnsanda nikotinamid eksikliğinde derinin güneş gören
yerlerinde dermatitis, diyare ve demans ile karakterize
pellegra tablosu oluşur; bu nedenle nikotinamid,
pellegraya karşı koruyucu faktör (PP vitamini) diye de
bilinir
Vitamin B5 (pantotenik asit)
insan ve hayvan organizması için önemi, koenzim A’ını
(CoASH) yapısında bulunmasından ileri gelir.
doğada yaygın olarak bulunduğundan ve bağırsak florası
tarafından sentez edildiğinden insanlarda eksikliği
görülmez.
Vitamin B6
doğal olarak oluşan piridoksol (piridoksin), piridoksamin ve
piridoksalin ortak adıdır
Piridoksal fosfat ve piridoksamin fosfat koenzim olarak
aktiftirler
Erişkin insanlarda vitamin B6 eksikliğine bağlı olarak oluşan
spesifik hastalık sendromu bilinmemektedir. Ancak tüberküloz
tedavisinde kullanılan izoniazid verilmesiyle vitamin B6
eksiklik belirtileri meydana getirilmiştir ki bunlar, mikrositer
hipokrom anemi ve çocuklarda konvülziyonlardır.
Biotin (vitamin H)
Yumurta akında bulunan ve avidin adı verilen bir
glikoprotein, biotin ile birleşerek sindirilemeyen ve
dolayısıyla bağırsaktan emilemeyen bir kompleks meydana
getirir
organizmada karboksilasyon yapan yani bir moleküle CO2
bağlanmasını katalize eden karboksilaz enzim sistemlerinin
prostetik grubu olarak bulunur
Folik asit
pişirmekle besinlerdeki folik asidin yarısı kaybolur
Tetrahidrofolik asit, metil (CH3), hidroksimetil
(CH2OH) gibi tek karbon atomlu grupların bir
molekülden diğerine aktarılmasını sağlayan enzimlerin
kofaktörüdür
Folik asit eksikliğinde pürin biyosentezi ve dolayısıyla
nükleik asit biyosentezi bozulur ki bu, kan tablosuna
yansır; megaloblastik anemi, lökopeni ve trombositopeni
ortaya çıkar.
Vitamin B12 (kobalamin,
ekstrinsik faktör)
Mideden yeterli intrinsik faktör salgılanmadığı durumlarda
vitamin B12 eksikliğine bağlı pernisiyöz anemi diye
tanımlanan megaloblastik anemi tablosu ortaya çıkar
Vitamin C (askorbik asit)
suda çözünen vitaminler arasında en az stabil olanıdır.
bazı oksidoredüksiyon olaylarında kosubstrat olarak görev
alır
C vitamini bağ dokusunun oluşması için
gereklidir.Yetersizliğinde kılcal kan
damarları zayıflar,diş etlerinde
çekilme,iltihaplanma şeklinde görülen
skorbüt hastalığı kendini gösterir. C
vitamini Vücudu enfeksiyonlara karşı
korur.Yeşil sebze ve meyvelerde bulunur.
Vitamin benzeri bileşikler
•
•
•
•
•
•
•
kolin
karnitin
-lipoik asit
PABA (p-aminobenzoat)
inozitol
koenzim Q
biyoflavonoidler (vitamin P)
Kolin
doğada serbest halde bulunmaz; fosfatidilkolinin ve
asetilkolinin yapısında yer alır
Asetilkolin, beyin-sinir sistemi ve kaslarda oluşur;
parasempatik sinir sistemi nörotransmitteri olarak işlev
görür
Karnitin (vitamin T)
özellikle uzun zincirli yağ asitlerinin -oksidasyonla
yıkılmak üzere sitoplazmadan mitokondri içine
transportunda görev alır
-Lipoik asit (tiyoktik asit)
piruvat dehidrojenaz ve -ketoglutarat dehidrojenaz
multienzim komplekslerinde yer alan dihidrolipoil
transasetilaz enziminin koenzimidir
PABA (para amino benzoik asit)
folik asit sentez eden mikroorganizmalar için gerekli bir
besinsel faktördür
ince bağırsaklarında folik asit sentezi gerçekleşen canlılara
PABA verilmesi folik asit eksikliğini önemli ölçüde
ortadan kaldırdığı için önemlidir.
İnozitol (Miyoinozitol,
mezoinozitol)
inozitolün bitkilerde bulunan ve fosforik asitle
hekzafosfat halinde esterleşmiş şekline fitik asit denir
Fitik asidin en önemli özelliklerinden biri kalsiyum ve
magnezyum iyonları ile suda çözünmeyen tuzlar
oluşturmasıdır; bundan dolayı kalsiyum ve
magnezyumun bağırsaklardan emilmesini azaltır
Koenzim Q (ubikinon)
biyolojik oksidasyon zincirinde yer alır; solunum zinciri
içinde, solunum zincirine bağlı bulunan başka
substratlardan türeyen indirgeyici ekivalanlar için toplayıcı
bir noktadır
Biyoflavonoidler (vitamin P)
sentetik vitamin C ile iyileşmeyen kapiller kanamalarının
iyileşmesinde etkili...
Uygulama
• Askorbik Asit Tayini
Deneyin Yapılışı
• 50 ml 0.1 N Na2O3S2 .5H2O (sodyum tiyosülfat) bürete
doldurunuz.
• 250 ml lik erlene 2ml 6M asetik asit, 3 damla %10 nişasta,
10ml distile su koyup karıştırınız.
• Üzerine 10 ml taze limon suyu ekledikten sonra 5 ml
lugol çözeltisi ekleyiniz.
• Erleni büretin altına yerleştirdikten sonra düğmesini açarak
yavaş yavaş titre ediniz ve rengi lacivertten beyaza
döndüğü anda musluğu kapatınız.
(g/v)% Askorbik asit= (Vilk- Vson) × N
×17.6
• Vilk= Sodyum tüyosülfatın ilk hacmi (ml)
• Vson = Sodyum tüyosülfatın son hacmi (ml)
• N = Sodyum tüyosülfatın normalitesi
• V= Taze Limon suyunu yada Ticari limon suyunun hacmi
(ml)
TEŞEKKÜRLER