International Journal of Languages` Education and Teaching

International Journal of Languages’ Education and Teaching
ISSN: 2198 – 4999, Mannheim– GERMANY
UDES 2015, p. 2662-2668
TURKISH AND TURKISH CULTURE LESSONS IN FRANCE: CURRICULUM,
TEXTBOOKS AND PROBLEMS
FRANSA’DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM
PROGRAMI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR1
Tülin KARTAL GÜNGÖR2
ABSTRACT
Mother-tongue teaching is directly related to the process of with the development of the
child's cognitive and affective. It is also related to the cultural environment in which it is
located. Turkish and Turkish culture teaching can be evaluated like an special process. New
teaching programs and materials should be developed. The aim of this study is make an
overall assessment about the Turkish culture Lesson curriculum and textbooks instructed in
France. We will look also the problems of this lesson in practice.
Key Words: Turkish, culture, france, morther tongue, education.
ÖZET
Ana dili eğitim ve öğretimi, çocuğun bilişsel, duyuşsal gelişim süreçleri ile doğrudan ilgili
olmakla birlikte, o dilin yapısıyla ve çocuğun içinde bulunduğu kültürel ortamla da yakından
ilişkilidir. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik olarak verilen Türkçe
ve Türk Kültürü öğretimini kendine özgü bir süreç olarak değerlendirmeli ve buna uygun
öğretim programları ve materyalleri geliştirilmelidir. Bu çalışmada, Fransa'da okutulan
Türkçe ve Türk Kültürü Dersini öğretim programları ve ders kitapları hakkında genel bir
değerlendirme yaparak, bu dersin uygulanışında karşılaşılan sıkıntıları inceleyeceğiz.
Anahtar Kelimeler: Türkçe , kültür, Fransa , anadil , eğitim
1. GİRİŞ
Duygu ve düşüncelerin aktarıldığı, insanlar arasında iletişim kurmayı ve sosyalleşmeyi
sağlayan en önemli araçlardan biri dildir. Göçler, bilimsel gelişmeler ve ticari ilişkiler
toplumlar arasında kültürel yakınlaşma yaratmakta ve farklı dünya görüşü ve değerler
sistemine sahip bireyler birbirleriyle anlaşmak durumunda kalmaktadır. Bu durum bir dilin
Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen “1. Uluslararası Dil Eğitimi
ve Öğretimi Sempozyumu’nda” sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
2
Dr., Gazi Üniversitesi, Fransız Dili ve Edebiyatı, e-posta: tulingungor@gazi.edu.tr
1
FRANSA’DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE
2663
UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
yapısını bilmekten daha geniş bir dil becerisinin kazanılmasını gerektirmektedir. Dil
öğretiminde kuşkusuz kültür çok önemlidir.Kültürlerarası iletişime açık bir dil öğretimi ile
birey konuştuğu dilin kültürünü, kendi öz değerlerini yitirmeden, farklılıklara ön yargısız ve
hoşgörülü bakarak öğrenir. Yabancı dil öğretiminin başarılı olması için dil politikalarının iyi
belirlenmesi,iyi bir planlama ve disiplinler arası bir yaklaşım gerekir. Dünya dilleri arasında
önemli bir yere sahip olan Türkçenin öğretimi giderek önem kazanmaktadır. Dünyada pek
çok ülkede üniversitelerde, elçiliklerde ya da özel kurumlarda Türkçe anadili ve/veya ikinci
dil olarak öğretilmektedir. Yurtdışındaki Türk vatandaşlarımız için de Türk dilini öğrenmek
giderek daha önemli bir ihtiyaç haline gelmektedir. Ana dili eğitim ve öğretimi, çocuğun
bilişsel, duyuşsal gelişim süreçleri ile doğrudan ilgili olmakla birlikte , o dilin yapısıyla ve
çocuğun içinde bulunduğu kültürel ortamla da yakından ilişkilidir. Bu bakımdan, yurtdışında
yaşayan vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik olarak verilen Türkçe ve Türk Kültürü
öğretimini kendine özgü bir süreç olarak değerlendirmeli ve buna uygun öğretim
programları ve materyalleri geliştirtmelidir.
FRANSA’DA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE MEVCUT DURUM
Fransa ‘da yaklaşık 500 bin civarında Türk vatandaşı yaşamaktadır.Türkçe, orada yaşayan
Türkler tarafından konuşulmakla birlikte, o ülkelerin vatandaşları tarafından da “yabancı dil”
olarak öğrenilmek istenmektedir.
Fransa’da Türkçe Öğretimi 2 aşamada yapılmaktadır:
• Türkçe ve Türk Kültürü Öğretimi
• Yabancı dil olarak Türkçe Öğretimi
Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretimi
Yabancı dil olarak Türkçe, Fransız yüksek öğretim kurumlarında Doğu Dilleri ve Uygarlıkları
Enstitüsü bünyesinde veya bazı üniversitelerin Türk Dili ve Tarihi bölümlerinde yer alır.
Ayrıca Fransız Eğitim Bakanlığı’nın 1994 tarihli Kararnamesiyle Türkçe, liselerde ikinci ve
üçüncü yabancı dil olarak öğretilmektedir. Türkçe dersleri, liselerde “seçmeli yabancı dil”
olarak alındığı için öğrencilerin başarı ve başarısızlığını etkilemekte, lise bitirme sınavı
notuna katkı sağlamaktadır. Öğretmenler Fransız Millî Eğitim Bakanlığının kararıyla
atanmakta ve dersler Fransız Millî Eğitim Bakanlığ"ına bağlı Fransız vatandaşı öğretmenler
tarafından verilmektedir. Ancak şu anda Fransa'da Bakanlık tarafından atanan sadece beş
Türkçe öğretmeni liselerde görev yapmaktadır. Yabancı dil olarak Türkçe dilini seçmek
isteyen çok sayıda öğrenci olmasına karşın Türkçe öğretmeni sayısı oldukça azdır.
Anadil veya Türkçe ve Türk Kültür Dersi Öğretimi:
Fransa’da 1970’li yıllardan itibaren uygulanmaya başlanan ve göçmen çocuklarının Fransız
okuluna uyum sağlamaları ve kendi ülkelerine döndüklerinde oradaki uyumlarına katkıda
bulunmaları için başlatılan “Anadil ve Kültür Eğitimi” ELCO (Enseignement de la Langue et
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015
2664
Tülin KARTAL GÜNGÖR
Cultured’Origine) anlaşması dâhilinde bu çocuklara yönelik ana dili eğitimi verilmektedir.
ELCO derslerinin yasal dayanağı, 22 Eylül 1978 sayılı Türk çocuklarının ilkokullarda kendi
anadillerini ve kültürlerini öğrenmelerine yönelik genelgedir. Türkçe ve Türk Kültürü
dersleri 1978’den bu yana Fransız okullarında ve/veya Türk toplumunca kurulan dernekler
bünyesinde, ilkokul birinci sınıf öğrencileri hariç, diğer öğrencilere istekleri çerçevesinde
okul müfredatı dışında,okul saatleri içinde veya dışında haftada 2 saat verilmektedir. Bu
dersler Bakanlıklar arası Ortak Kültür Komisyonu kararıyla Türkiye tarafından atanan Türk
dili ve kültürü öğretmenleri tarafından verilmektedir.
Fransa’da 71.200 Türk öğrenci olmakla birlikle bu öğrencilerden Türkçe ve Türk Kültürü
derslerine devam eden öğrenci sayısı ise 19.926’ dir. Türkçe ve Türk Kültürü dersi, Arapça
'dan sonra Fransa'da okutulan ve en çok tercih edilen anadil dersleri içerisinde ikinci sırada
bulunmakta, bu dersi Portekizce ve İtalyanca dersleri izlemektedir. Fransa'da bulunan
Türkçe ve Türk kültürü öğretmeni sayısı 181'dir. Bu verilere göre Fransa’da bir öğretmene
110 dan fazla öğrenci düşmektedir.Ders dışındaki sosyal faaliyetler ve kültürel etkinliklerin
de öğretmenler tarafından yapıldığı göz önünde bulundurulduğunda Fransa'daki Türkçe ve
Türk Kültürü öğretmeni sayısı yetersiz kalmaktadır.Bu dersler senede bir defa Fransız
müfettişler tarafından teftiş edilmekte , dersin işlenişi ,öğretmen performansı ve öğrenci
gözlemlerine yönelik Fransız müfettişler tarafından rapor hazırlanmaktadır.
Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanan yurt dışındaki çocuklarımızın, bulundukları ülkenin
dilini öğrenmede daha başarılı oldukları bilinmektedir. Bu nedenle yurt dışındaki
çocuklarımızın Türkçeyi öğrenerek kültürlerini korumaları,bulundukları ülkenin kültürüne
uyum sağlamaları ve öğretimdeki başarılarının artırılması önem taşımaktadır.
3. Türkçe ve Türk Kültürü Ders Programı ve Materyalleri
2009 yılına kadar yurtdışındaki vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik Türkçe ve Türk
Kültürü Ders kitaplarının ve güncel bir eğitim programının olmayışı ciddi bir sıkıntı
yaratmaktaydı. Öğretmenler dil öğretimini bireysel birikimleri ve farklı uygulamalarla
gerçekleştirmekteydiler.2009 yılında başlatılan “Uzaktaki Yakınlarımız Projesi” kapsamında
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının koordinesinde Türkçe ve Türk kültürü Dersi Öğretim
Programı geliştirilmiştir. Geliştirilen programa uygun olarak 2011 yılında Türkçe ve Türk
Kültürü Ders Öğretim Materyalleri (4 adet Ders kitabı 4 adet Çalışma Kitabı , 1 adet
Öğretmen kitabı ve Dinleme Metinlerinin yer aldığı CD’ler ) hazırlanmıştır.
2009 Türkçe ve Türk Kültürü Programda yer alan Temel beceriler ve Temel Değerler
şunlardır:
Temel Beceriler:
- Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma
- Eleştirel düşünme
-Yaratıcı düşünme
- İletişim kurma
- Problem çözme
- Araştırma
- Karar verme
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015
FRANSA’DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE
2665
UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
- Bilgi teknolojilerini kullanma
- Girişimcilik
- Sosyal katılım
Temel Değerler
- Vatanseverlik
- Hoşgörü
- Farklılıklara saygı duyma
- Barış
- Kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık
- Misafirperverlik
- Dayanışma
- Sorumluluk
- Paylaşımcı olmak
- Dürüstlük
- Yardımseverlik
- Estetik duyarlılık
Programda Dikkat Çeken Unsurlar:
-Türkçe ve Türk Kültürü Programı yurt dışındaki tüm Türk çocukları için hazırlanmış olup
herhangi bir ülke ayrımına gidilmemiştir.
-Programın kazanımları dört seviye grubuna göre hazırlanmıştır. (1-3, 4-5, 6¬7, 8-10. sınıflar)
Program hazırlanırken her sınıfa ayrı ayrı yer verilmemesinin nedeni bu derslerinin
birleştirilmiş sınıflarda yapılıyor olmasından kaynaklanmaktadır.Sınıflar genelde
ilköğretimde 15-25 kişilik sınıflar olup ilkokul ikinci sınıftan 5. sınıfa kadar ,ortaöğretim de
birleştirilmiş dört farkı seviyedeki sınıftan oluşmaktadır.Öğretmenin haftada 2 saat ders
verdiği birleştirilmiş bir sınıfta 5 farklı kaynaktan ve programdan ders yapması mümkün
olamayacağından programda bu durum göz önünde bulundurulmuştur.
-Program ve öğretim materyallerini hazırlanma komisyonunda görev alan uzmanlar daha
önce yurtdışında Türkçe ve Türk Kültürü öğretmenliği yapmış kişiler, alan uzmanları ve
program geliştirme uzmanından seçilmiştir.
-Program Türkçe ve Türk kültürü programı olarak öngörüldüğünden disiplinler arası bir
yaklaşımla hazırlanmıştır. Program Türkçe, Türk Tarihi, İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük,
Coğrafya,ve Türk kültürüne yönelik kazanımlarla ilişkilendirilen bir Türkçe programı niteliği
taşımaktadır. Ayrıca programda ve öğretim materyallerinde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi
kazanımlarına da yer verilmiş ancak Fransa da devlet okullarında din eğitiminin yasak
olmasından dolayı bu bölümler Fransa dışındaki ülkelerin programında ve kitaplarında
kullanılmıştır.
Programda kazanımlara yönelik etkinlik örnekleri ve açıklamalara yer verilmiştir.
Programda önemli görülen noktalar “[!]” uyarı sembolüyle belirtilmiş ,dinleme metinlerine
yer verilmiştir.
Programda dilin işlevleri ve önemine ayrıntılı olarak yer verilmiştir.
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015
2666
Tülin KARTAL GÜNGÖR
Dil becerileri; dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma şeklinde belirtilmiş, dil bilgisi diğer
dil becerileriyle ilişkilendirilerek verilmiştir.
Programda öğretmenlerin sınıf seviyelerine yönelik olarak kullanılabileceği değerlendirme
önerileri ve ölçme formları yer almıştır.
Yıl içerisinde hangi konu ve kazanımlara yer verileceği öğretim yılının başında zümre
öğretmenleri tarafından, bulunulan bölge ve okulun şartları, öğrencilerin ilgi, istek ve
ihtiyaçları göz önünde bulundurularak belirlenebileceği belirtilmiştir.
-Birden çok dil becerisini hedef alan kazanımlar yer almaktadır. Örneğin: 4-5 sınıf Türkçe
kazanımlarında :
1. Kelimeleri yerinde ve doğru anlamda kullanır.
2. Verilen kelime ile cümle kurar.
3. Konuşmanın akışını bozacak duraksamalar yapmadan konuşur.
4. Tekrarlara yer vermeden konuşur/yazar.
5. Konuşmasında sebep-sonuç ilişkileri kurar.
Programda öğrencinin aktif rol aldığı ,öğreticinin daha çok rehberlik görevini üstlendiği
yapılandırıcı bir yöntem anlayışı benimsenmiştir.
Programın uygulanması ile ilgili açıklamalar bölümünde aynı sınıftaki öğrencilerin Türkçe
anlama ve anlatma düzeyleri farklı olabileceği belirtilmiş ve öğrencilerin, Türkçeyi kullanma
düzeylerinin dikkatle belirlenerek bireysel ve grup çalışmalarına yönlendirilmeleri
gerekliliğine vurgu yapılmıştır.
Söz varlığını geliştirmenin önemi vurgulanmış ve öğretmenlere "öğrenciler düzeylerine
uygun şiir, masal, hikâye, fabl gibi yazılı ürünler okumaya özendirilir." şeklinde ifade
konulmuştur.
Dil öğretimini kültür ve dil kuralları ile birlikte bir bütün olarak düşünmek gerekir.
Yurtdışında özellikle milli bayramlar ve sosyal etkinlikler vatandaşlarımız için büyük önem
arz etmektedir.Programda bu hususa da dikkat çekilmiş ve öğrencilerin Türkçeyi doğru,
güzel ve etkili kullanabilmeleri, kendilerini rahat ifade edebilmeleri için sosyal ve kültürel
etkinliklerde görev almaları konusunda teşvikte bulunulmuştur.( M.E.B 2009 :6 )
Programda metinlerin seçiminde titizlik gösterilmesi gerektiği belirtilerek metinlerin
seçimindeki temel ilkeler açıkça belirtilmiştir.( M.E.B 2009 :6 )
Programda kültürel öğelere özelikle dikkat çekilmiş , Kültürel değerlerimizi korumanın yanı
sıra , yaşadığı ülkeye uyum sağlayabilmelerinin önemi de vurgulanmış, bulundukları ülkedeki
farklı kültür, görüş, din ve inanışları hoşgörülü bir yaklaşımla karşılayabilmelerine yönelik
kazanımlara yer verilmiştir.Bu kazanımlarla insan haklarına saygılı, ülke ve dünya
sorunlarına duyarlı bireyler olmaları amaçlanmıştır.
Türkçe ve Türk Kültürü Öğretiminde Karşılaşılan Sıkıntılar ve Öneriler:
4. SONUÇ
Türkçe ve Türk Kültürü Derslerinin talebe bağlı olması, sınıf geçmede etkisinin bulunmaması,
derslerin çoğunlukla okul saatleri dışında ve derslik olarak kullanılmayan yerlerde yapılması
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015
FRANSA’DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE
2667
UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
ve Türklerin yaşadıkların yerleşim yerlerinin dağınık olması vatandaşlarımızın önemli bir
kesiminin çocuklarını Türkçe ve Türk kültürü derslerine göndermekten vazgeçiren
unsurlardır.
- Öğrencilerin Türkçe notlarının karnelerde yer almaması öğrencilerin motivasyonunu
olumsuz yönde etkilemektedir.Bu konuda Fransız makamlarıyla görüşmeler yapılmalı ve
notların karnede yer alması sağlanmalıdır.
-Derslerin genellikle okul saatlerinin dışında yapılması öğrenciler ve öğretmenler açısından
sıkıntı yaratmaktadır.Öğrencilerin okul çıkışı yorgun oldukları ve bu durumun başarıyı
düşürdüğü gözlemlenmiştir.Ayrıca Türkçe öğretmenleri okul saatleri dışında ders
yaptıklarında Fransız meslektaşlarıyla yeterince bilgi alışverişinde bulunamamaktadırlar.
-Özellikle gençlerin konuştuğu günlük dil, Fransızca Türkçe karışımı ile ortaya çıkan karma
bir dil özelliği göstermektedir.Öğrenciler Türkçeyi ya sınırlı bir söz dağarcığı ile konuşmakta
ya da Türkçe konuşmaktan vazgeçip Fransızca konuşmayı tercih etmektedirler. Bu durum
dikkate alınarak aileler çocukları ile konuşurken, kullandıkları dilin seçimine dikkat etmeli ve
tek bir dil üzerinde karar vermeli , yöresel şivelerini kullanmamaya dikkat etmelidirler.
-Dilin yaşanılarak öğrenilen bir beceri olduğu unutulmamalı yapılan etkinlikler yaşama ve
öğrenci özelliklerine uygun olarak hazırlanmalıdır. Uyaran sayısını fazla tutmaya,
pekiştireçleri artırmaya özen gösterilmelidir.
-Öğrenciyi öğretilen dilde daha fazla meşgul etmek için okul dışı etkinliklere yer verilmelidir.
-Programların uygulayıcı ve aktarıcısının öğretmen olduğu dikkate alınarak gerek yöntem
kullanımı gerek kültür aktarımında en büyük sorumluluğun öğretmene ait olduğu
unutulmamalıdır.Öğretmenlerin Fransız okullarda ders verdiği göz önünde bulundurulmalı
iyi derecede yabancı dil bilgisine sahip olmaları gerekmektedir.
-Türkçe ve Türk Kültürü başarılı bir şekilde öğrenilebilmesi için ülkenin yasalarının sağladığı
anadilini öğrenme hakkı yeterince kullanılmalıdır. Öğretmenlerin Fransız milli Eğitimiyle iş
birliği içinde olmaları gereklidir.
-Türkçe öğretiminde kullanılan temel ve yardımcı malzemelerin standardı yükseltilmeli ,ders
materyallerinin tasarım, basım, teknolojik destek bakımından daha çağdaş ürünler olması
sağlanmalıdır.
-Öğretim programı ve mayeryalleri her ülke için ayrı ayrı hazırlanmalı ve o ülkenin öğretim
programıyla paralellik göstermelidir.
-Fransa'da yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarına yönelik projeler hızla hayata geçirilmeli,
öğretmen ,öğrenci ve velilere yardımcı olacak yabancı dil bilen Rehber ve Psikolojik
danışmanlar gönderilmelidir.
KAYNAKÇA
Kitap Tek Yazarlı
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015
2668
Tülin KARTAL GÜNGÖR
Akıncı, M. (2009), " Fransa'da Türkçe'nin Ana Dili ve yabancı Dil Olarak Öğretimi", Ankara: Anı
Yayınları.
Nurlu, M. (2011), "Fransa'da Türkçe Öğretimi", Ankara: Sarkaç Yayınları.
Kitap Çok Yazarlı
.
Yurt Dışındaki Türk Çocukları için Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programı
(1-10. sınıflar), (2009) Ankara ,M.E.B Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
Yurt Dışındaki Türk Çocukları için Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Kitapları (1-10. sınıflar),
(2011),Ankara: M.E.B Yayınları
Makale Tek Yazarlı
Akalın ,Şükrü Halûk, (2012).Türkçenin Güncel Sorunları, Çukurova Üniversitesi Türkoloji
Araştırmaları Merkezi
International Journal of Languages’ Education and Teaching
UDES 2015