İndikatör Yönetimi - Özel Kırıkhan Bilim Hastanesi

İndikatör Yönetimi
Ölçme, bireylerin, nesnelerin ya da sistemlerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş
derecesinin belirlenerek sonuçların sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Değerlendirme
ise, ölçme sonuçlarını bir ölçütle kıyaslayarak ölçülen nitelik hakkında bir karara varma sürecidir. Yani, ölçme, bir
tanımlama işlemidir. Değerlendirme ise, bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılmasına
dayanır.
Sağlık hizmeti farklı yapılanmalarla ve farklı sistemler içinde sunulabilir. Ancak tüm sağlık hizmeti
yapılanmalarında ortak amaç "... doğru işlemleri, doğru kişilere, doğru zamanda uygulamak ve ilk defasında doğru
yapmak."tır. Bu da kaliteyi sürekli iyileştirmek ve geliştirmekle mümkün olacaktır. Bu amaç doğrultusunda hareket
edebilmek ve kaliteli hizmet sunumunu sağlayabilmek için ilk önce sistemin nitelik ve nicelik olarak bu hedefin
neresinde olduğunu görmek gerekmektedir.
Kalite yönetiminde kararlar kanıta (veriye) dayalı olmak durumundadır. Yani; hizmetin kalitesini, verimliliğini,
etkinliğini, sonuçlarını izlemek, hesap verebilirlik, ileriye dönük politikalar oluşturmak, planlama ve karşılaştırma
yapabilmek; ölçmek ve ölçüm sonuçlarını değerlendirmekle mümkün olacaktır. Görülüyor ki; kalite ve ölçüm
kültürü birbirinden ayrılmaz iki unsurdur. Ancak ölçüm kültürü ciddi bir öğrenme süreci gerektirmektedir. Kurum
çalışanları; veri toplama ile ilgili uygulamaları, sonuçları nasıl yorumlayacaklarını ve iyileştirme faaliyetlerini nasıl
planlayacaklarını süreç içinde öğreneceklerdir.
Bu öğrenme sürecinde kurumlara yol göstermek amacıyla "Hizmet Kalite Standartları İndikatör Yönetimi"
bölümünde yer alan indikatörler ile ilgili olarak hazırladığımız, indikatör kartlarını, bazı örnek formları ve HKS
Okulu ders notlarında yer alan İndikatör Yönetimi bölümünü bu sayfada sizlerle paylaşıyoruz.
Kurumlar; burada yer verilmeyen diğer indikatörler için, verdiğimiz örneklerden yola çıkarak, kendi yapılanmaları
ve ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurmak suretiyle indikatör kartlarını oluşturmalı ve uygulamalarını bu yönde
yürütmelidirler.
İndikatör Kartının Hazırlanması
İndikatör kartları bir anlamda indikatörlerin kimliği niteliğindedir. Her indikatör kartında bulunması gereken
parametreler aşağıda belirtilmiştir:









Hesaplama yöntemi
Alt indikatörler
Hedef değer
Veri kaynağı
İlgili formlar
Sorumlular
Veri toplama periyodu
Veri analiz periyodu
Dikkat edilecek hususlar
Böylelikle indikatör kartında neyi ölçeceğimiz, hangi yöntemlerle nasıl ve ne zaman ölçeceğimiz, ne zaman
değerlendireceğimiz, sorumluların kimler olduğuna ilişkin soruların cevabını bulmuş olacağız.
Kurumlar, hazırladığımız indikatör kartlarında yer alan;





Hesaplama Yöntemi
Veri Toplama periyodu
Veri Analiz Periyodu
Dikkat Edilecek Hususlar
Parametrelerinde belirtilen açıklama ve kurallara göre çalışmalarını yürütmelidirler.

Alt indikatörler
Hedef Değer



Veri kaynağı
İlgili Formlar
Sorumlular
Parametrelerinin içeriğini ise, kurumun özelliği ve uygulamalarına göre kendileri belirlemelidirler.
Alt İndikatörler
İndikatör takibi sırasında sonucu yorumlayabilmek ve gerektiğinde geriye dönüp kök neden analizi yapabilmek için
ek bilgi ve veriye ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu nedenle veri toplamaya başlamadan önce indikatörle birlikte hangi
ek bilgi ve verilere ihtiyaç bulunduğuna karar verilmelidir. Bu amaçla indikatörün özelliğine göre alt indikatörler de
oluşturulabilir ve bunlara indikatör kartında yer verilebilir. İlk etapta; yayınlamış olduğumuz indikatör kartlarında
yer alan alt indikatörlerden yola çıkarak biraz araştırma ve biraz da hayal gücüyle ihtiyaç duyduğunuz alt
indikatörleri belirleyebilirsiniz. Bunu belirlerken özellikle odaklanmak istenilen, ölçülebilir ve elde edilen veriler
doğrultusunda etkin müdahaleler ile iyileştirme yapılabilecek alanların belirlenmesine dikkat edilmelidir.
Örneğin; “Kesici/delici alet yaralanması” indikatörü takip edilirken, hazırladığımız indikatör kartında iyileştirme
yapılacak alanlar göz önünde bulundurularak aşağıdaki gibi alt indikatörler belirlenmiştir:





Kesici/delici alet yaralanmasına maruz kalan çalışanların mesleki oransal dağılımı
Kesici/delici alet yaralanmasına neden olan kesici/delici aletlerin oransal dağılımı
Kontamine kesici/delici alet ile yaralanma oranı
Servis bazında kesici/delici alet ile yaralanma oranları
Yaralanan personelde kişisel koruyucu ekipman kullanma oranları
Bu alt indikatörlerden yola çıkarak;




Hangi meslek grubunun daha çok kesici/delici alet yaralanmasına maruz kaldığı ve hangi kesici/delici
alet ile en çok yaralanma olayının gerçekleştiği tespit edilip aşağıdaki gibi iyileştirme faaliyetleri
planlanabilir.
İlgili meslek grubuna konu ile ilgili hizmet içi eğitimler tekrarlanabilir.
Aynı çalışan birden fazla yaralanma olayı yaşamış ise, bu çalışana yönelik birebir eğitim verilebilir.
En fazla yaralanmaya sebep olan kesici/delici alete yönelik koruyucu ekipmanların seçimi ve kullanımına
ilişkin uygulamalar gözden geçirilebilir.
Sonuçta uygulamalarınız ilerledikçe, kurumlarınızda bu yönde tecrübe ve deneyim arttıkça sistemlerinizi
geliştirilebilir ve daha detaylı analizler yapabilirsiniz. Hazırladığımız indikatör kartlarında yer alan alt
indikatörlerin kullanımı ve yeni alt indikatör belirlenmesi tamamen kurumun inisiyatifine bırakılmış olup
isteyen kurumlar alt indikatör kullanabilirler.
Hedef Değer
İndikatör, kurum tarafından hâlihazırda izlenmiyor ise hedef değerin belirlenmesi sağlıklı olmayabilir. Hedef
değerin belirlenebilmesi için öncelikle mevcut durumun tespit edilmesi ve analizi gerekmektedir. Kurumlarımız en
geç 01 Ağustos 2011 tarihine dek, o güne kadar elde ettikleri verilere ve yaptıkları analizlere dayanarak hedef
değer belirlemeli ve kartlarında buna yer vermelidirler. Kurum hedeflediği noktaya ulaştıktan sonra daha iyi bir
noktayı hedefleyebilir ve kartı bu yönde tekrar düzenleyebilir.
Veri Toplama
Veri kaynağı kurumdan kuruma farklılık g österebilir bundan dolayı her bir indikatör için veri toplarken kullanılacak
araçlar kurumların inisiyatifine bırakılmıştır.


Kurumlar verilerini HBYS (Hastane Bilgi Yönetim Sistemi) üzerinden elektronik ortamda veya yazılı
formlar ile toplayabilirler.
Web sitemizde veri toplamak üzere yayınlanmış olan bildirim formları, veri toplama formları, veri analiz
formları ve yıllık veri analiz formları örnek olarak yayınlanmıştır. Bu formların kullanımı zorunlu olmayıp
tamamen kurumların inisiyatifine bırakılmıştır. Yani kurumlar bu formları kullanabilecekleri gibi kendi
ihtiyaçlarını dikkate alarak yeni formlar da hazırlayabilirler. Bu formlar HBYS’ de tanımlanabileceği gibi
yazılı olarak da yer alabilir.
Verilerin Analizi
Verilerden indikatör sonuçlarına ilişkin analizler yapılması ve analiz sonuçlarının yorumlanması, indikatör takip
sürecinin en kritik adımlarından birisidir. Çünkü analiz sonucuna göre ilgili birimde iyileştirme yapılacak alanlar
tespit edilecektir. Burada dikkat edilecek noktalardan biri indikatör kartında belirtilen periyotlarda analiz
yapılması ve sonuçların hedef değer/değerlerle karşılaştırılıp en doğru yorumun yapılmasıdır.
Sorumlu veya Sorumluların Belirlenmesi
Her bir indikat örün veri toplama ve analizinden sorumlu kişi veya gruplar belirlenmelidir. İndikatörün tipine,
kurumun işleyişine ve veri kaynaklarına göre sorumlular değişebilir. Sorumlu bir kişi olabileceği gibi, bir klinik
bölüm ya da bir komite de olabilir. Ancak tüm indikatör takiplerinin yönetiminde kalite yönetim birimi koordinasyon
görevini yürütmeli, veri sorumlularının bu konuda eğitilmesi, bilinçlendirilmesi konusunda gerekenlerin yapılmasını
sağlamalı ve indikatör sonuçlarının değerlendirilmesinde üst yönetim ve sorumlular ile birlikte çalışmalıdır.
Dikkat Edilecek Hususlar
Her bir indikatör kartı hazırlanırken o indikatörle ilgili belirtilmesi gereken özel durumlar var ise “Dikkat Edilecek
Hususlar” başlığı altında tanımlanmalıdır. Örneğin, hazırladığımız kesici/delici alet yaralanması indikatöründe, bu
parametrede; “kişi birden fazla kesici/delici alet yaralanmasına maruz kaldığında her olayın ayrı değerlendirilmesi
gerekliliği” belirtilerek bu özel duruma dikkat çekilmiştir.
İndikatör Sonuçlarını Kullanmak ve Sürekli Gelişim
İndikat ör takibinde, kart ve formlar ölçme ve değerlendirme işlemi için birer araç olarak kullanılacaktır. Asıl hedef,
ölçmek, değerlendirmek, iyileştirmek, bu aşamaların sağlıklı ve sürekli bir şekilde tekrarlanmasını sağlamak ve
nihayetinde hizmet sunumunun kalitesini artırmaktır.
Bu çalışmalar sırasında; indikatör sonuçlarının ipucu verdiği, yönlendirici rolü olduğu unutulmamalıdır. Başka bir
ifade ile; indikatör sonuçları işaret eder, soru sorar, uyarır. Bu nedenle alacağımız kararlara destek olur. Sonuçları
değerlendirirken her zaman "Neden" diye sormak önemlidir. Sebepleri farklı açılardan, çok yönlü olarak
sorgulamak sistemi iyileştirirken isabetli adımlar atılmasını sağlayacaktır.
Ölçme ve değerlendirme sürekli bir çaba, sabır ve mücadele gerektiren bir çalışmadır. Bu konuda
gerçekleştirilecek uygulamalar zaman içinde tecrübe kazanıldıkça daha iyi bir noktaya gelecektir. Her kurumun
kendine özgü sorunları ve çözüm yolları olacaktır. Bu da, hem kurum tecrübesi hem de ülke deneyimimizin
artırılması için yarar sağlayacaktır. Dolayısı ile her kurumun bu yöndeki çabası bizim için çok önemlidir.
Kurumlarımızın gelişimine yönelik kuralları ortaya koymak, hedef belirlemek, bu hedefe ulaşmak için
yönlendirmek, yol göstermek ve hedefe ulaştıktan sonra da bir sonraki hedefi göstermek de Bakanlığımızın
görevidir. Sistem sürekli kendini geliştirmek durumundadır. Buradan yola çıkarak, Bakanlığımız kurumlarımız için
kalite konusunda hedefi sürekli bir üst noktaya taşımaya, sistem belli bir noktaya geldikçe çıtayı bir sonraki hedefe
yöneltmeye devam edecektir.