FARKLI DÜŞÜNME SÜREÇLERİNDE KULLANILABİLECEK VERİ VE MALUMATLARI DÜZENLEME Gövde İnsan günlük yaşamında bilgi sahibi olmadığı birtakım durum, konu ve olaylarla karşılaşır. Bunlarla ilgili pek çok soruya cevap arar. Yaşamını, bulduğu cevaplara göre organize eder. Örneğin “Bayram tatilinde havalar nasıl olacak?” sorusunun cevabına göre bayram tatilini nasıl değerlendireceğine karar verir. Cevapları hakkında sınırlı bilgiye sahip olunan soruları güvenilir bir biçimde cevaplamanın en etkili yolu onlarla ilgili veri toplamak ve bu verileri çözümleyerek onlardan sonuçlar çıkarmaktır. Veri toplamak belirsizlikleri ortadan kaldırır, insanın pek çok konuda malumat sahibi olmasını sağlar ve bilgi edinmesinin önünü açar (Şekil 3.1). VERİ-MALUMAT (ENFORMASYON)-BİLGİ AYRIMLARI Veri, malumat ve bilgi terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılmasına karşın her biri farklı anlamlara sahiptir. Yorumlanmamış veya işlenmemiş her türlü nicelik, simge, figür vb. veri olarak adlandırılır. Verilere araştırma, gözlem, deney, sayım, ölçüm yoluyla ulaşılır. Veriler; akıl yürütmelerde, açıklamalarda, problem çözümlerinde ve karar verme süreçlerinde kullanılır. Veriler, tek başlarına herhangi bir anlam taşımayan düzenlenmemiş ham gerçeklerdir. Örneğin bir hava durumu uygulamasında yer alan sıcaklığa, nem oranına, rüzgâr hızına vb. ait rakamların her biri birer meteorolojik veridir. Bir araştırma, tartışma ve akıl yürütmede sonuca ulaşabilmek için atılması gereken ilk adımı veriler oluşturur. Malumat (enformasyon); işlenen, düzenlenen ve yorumlanan, böylelikle bir anlam kazanan veri topluluğudur. Veri; olguların harf, sayı, renk gibi sembollerle ifade edilmesiyken malumat, bir konudaki verilerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan açıklayıcı ifadeler bütünüdür. Örneğin sıcaklık (25 °C), nem oranı (%60), rüzgâr hızı (15 km/s), yağış miktarı (0,5 mm) gibi sayısal veriler birleştirilip yorumlanarak belirli bir gün ve saatteki havanın sıcak ve nemli olduğu, rüzgârın orta şiddette estiği ve hafif bir yağış olduğu sonucuna ulaşıldığında veri malumata dönüşmüş olur. Meteorolojik aletler tarafından toplanan veriler, belirli bir bölgede beklenen sıcaklık, nem, yağış vb. hakkında tahminde bulunulmasına imkân tanır. Malumatın kişiye kazandırdığı bakış açısı bilgiye temel olur. Bilgi; malumatın anlaşılması, değerlendirilmesi ve yorumlanması sonucu ortaya çıkar ve malumatın, sorunları çözmek veya karar vermek için kullanılmasını içerir. Örneğin hafta sonu piknik yapmak isteyen bir aile, meteorolojik verileri yorumlayarak “Sıcaklık yüksek, rüzgâr hızı ve nem oranı düşük. Yağış beklenmiyor.” vb. malumatlara ulaşır. Bu malumatları değerlendiren aile, hafta sonunun piknik yapmaya elverişli olduğu; güneşten korunmak için yanlarına şapka, güneş gözlüğü, güneş kremi vb. almaları gerektiği; ince ve terletmeyecek giysi Bazı şeyler zihinde veri veya malumat olarak bulunabilir ancak bunların doğru oldukları teyit edilmedikleri sürece kişinin onları bildiği söylenemez. Örneğin Güneş’in, yılın farklı günlerinde gökyüzünde bulunduğu konumların küresel koordinatları hakkındaki verilere dayanılarak “Güneş Dünya’nın etrafında dönmektedir.” gibi hatalı bir malumat ortaya konabilir. Bu malumatın bilgiye dönüştüğünü söyleyebilmek için onun doğru olduğunu gerekçelendirebilmek gerekir. Güneş’in Dünya’nın etrafında neden ve nasıl döndüğü açıklanabildiğinde malumat bilgiye dönüşmüş olur. Malumatın bilgiye dönüşmesi; algılama, anlama gibi bilişsel yetilerin ve yaratıcılık, uzmanlık, deneyim gibi kişisel özelliklerini aktif olarak kullanılmasını gerektirir. Diğer bir ifadeyle bilgi, malumatın özümsenmesi ve içselleştirilmesi ile ortaya çıkar. Bu nedenle bilgi, veri ve malumattan farklıdır. Örneğin “9.45” rakamı bir veridir. “Uçak 9.45’te kalkıyor.” ifadesi bir malumattır. Bu malumatın kişi için bilgi olması; onun benimsenmesi, sahiplenilmesi ve kullanılmasıyla gerçekleşir. Kişi, 9.45 uçağında yolculuk edecekse ve bu uçak onun için bir anlam taşıyorsa “Uçak 9.45’te kalkıyor.” ifadesi artık o kişi için bir bilgidir. Bu ayrımlar her zaman net olmayabilir. Bir malumat, başka bir işlem için girdi olarak kullanıldığında veri olarak kabul edilebilir. Bilgi de belirli bir konuyu daha iyi anlamak için başkalarına iletildiğinde malumat hâline gelebilir. Veri, malumat ve bilgi arasındaki farkı anlamak önemlidir. Birbirleriyle ilişkili bu kavramlar; iş hayatı, bilim, eğitim, teknoloji gibi pek çok alanda karar verme ve problem çözmenin temelini oluşturur. Bu kavramlar arasındaki fark net bir şekilde anlaşılmadan karar verme süreçlerinde bunları etkili bir şekilde kullanmak veya düşünceleri başkalarına iletmek zordur. ELANUR GÜNER 9/E BİLİŞİM SINIFI
