BIYIKLI, M., Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür ve Turizminde TÜRKSOY‘un Yeri ve Önemi

Кыргыз-Тҥрк «Манас» университетинин басылмалары: 223
Конференциялар тизмеси: 34
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 223
Kongreler Dizisi: 34
3. ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI
TURĠZM SEMPOZYUMU
III ЭЛ АРАЛЫК ТҤРК ДҤЙНӨСҤ
ТУРИЗМ СИМПОЗИУМУ
3rd INTERNATIONAL TURKIC
WORLD TOURISM SYMPOSIUM
BĠLDĠRĠLER KĠTABI
СИМПОЗИУМ
МАТЕРИАЛДАРЫНЫН ЖЫЙНАГЫ
SYMPOSIUM PROCEEDINGS
20-22 Nisan 2017 BiĢkek / Kırgızistan
20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
20 – 22 April 2017, Bishkek / Kyrgyzstan
УДК 379.8
ББК 75.81
E-99
3. ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI TURĠZM
SEMPOZYUMU
III ЭЛ АРАЛЫК ТҤРК ДҤЙНӨСҤ ТУРИЗМ
СИМПОЗИУМУ
3rd INTERNATIONAL TURKIC WORLD TOURISM
SYMPOSIUM
Editörler / Редакторлор / Editors:
Doç. Dr. BarıĢ ERDEM
Yrd. Doç. Dr. Tolga GÖK
Öğr. Gör. Narıngül MARGAZĠEVA
ĠletiĢim / Байланыш / Contact:
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi,
Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu
Tınçtık Caddesi, 56 720044, BiĢkek / KIRGIZĠSTAN
E-mail
: tdts2017@gmail.com
Web
: http://tdts.manas.edu.kg/index.php/tr/
Tel
: +996 (312) 54 19 42 - 46, 67
Faks
: +996 (312) 54 19 35
ISBN 978-9967-9038-5-2
Not: Bu kitapta yer alan bildirilerin her türlü bilimsel ve mali sorumluluğu yazar /
yazarlarına aittir.
Эскертҥҥ: Бул жыйнакта жарыяланган эмгектердин ар кандай илимий жана
материалдык жоопкерчилиги авторго/авторлорго таандык.
Note: The scientific and financial responsibility of the papers contained in this book
belongs to the author / authors.
Ч 4205000000-17
ISBN 978-9967-9038-5-2
УДК 379.8
ББК 75.8
© КТМУ, 2017
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
ONUR KURULU / АРДАКТУУ КЕҢЕШ / HONORARY COMMITTEE
Prof. Dr. Sebahattin BALCI, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü/Kırgızistan
Prof. Dr. Asılbek KULMIRZAYEV, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektör Vekili/Kırgızistan
Prof. Dr. Seyit AYDIN, Kastamonu Üniversitesi Rektörü/Türkiye
Prof. Dr. Mehmetgali SARIBEKOV, M. H. Dulati Taraz Devlet Üniversitesi Rektörü/Kazakistan
Prof. Dr. Sabri HĠZMETLĠ, Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Üniversitesi Rektörü/Kazakistan
KOORDĠNATÖRLER KURULU/ КООРДИНАТОРЛОР КЕҢЕШИ /
COORDINATORS COMMITTEE
Doç. Dr. BarıĢ ERDEM, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi/ Kırgızistan (Dönem BaĢkanı)
Prof. Dr. Saim ATEġ, Kastamonu Üniversitesi/Türkiye
Prof. Dr. Elmira FAĠZOVA, M. H. Dulati Taraz Devlet Üniversitesi/ Kazakistan
Doç. Dr. Binali MAMOEV, Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Üniversitesi/ Kazakistan
ORGANĠZASYON KOMĠTESĠ / УЮШТУРУУ КОМИТЕТИ /
ORGANIZATION COMMITTEE
Doç. Dr. BarıĢ Erdem, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Prof. Dr. Saim AteĢ, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Elmira Faizova, M.H. Dulati Taraz Devlet Üniversitesi, Kazakistan
Doç. Dr. Kutay Oktay, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Yrd. Doç. Dr. Aliya Zhussanbaeva, M. H. Dulati Taraz Devlet Üniversitesi, Kazakistan
Yrd. Doç. Dr. Aydoğan Aydoğdu, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Yrd. Doç. Dr. Bakıt Turdumambetov, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Yrd. Doç. Dr. Canan Tanrısever, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Yrd. Doç. Dr. Ġrfan Mısırlı, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Yrd. Doç. Dr. Mehmet UlutaĢ, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Yrd. Doç. Dr. Muharrem Avcı, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Yrd. Doç. Dr. Tolga Gök, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Dr. Ulanbek Alimov, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Anipa Sulaymankulova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Dinara Ġsakova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Gülmira Samatova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Kımbat Asanova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Maiya Myrzabekova, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Öğr. Gör. Nadira Turganbayeva, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Narıngül Margaziyeva, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Öğr. Gör. Sapargül Turdubekova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
AraĢ. Gör. Dilara Eylül Koç, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
AraĢ. Gör. Emrah YaĢarsoy, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
AraĢ. Gör. Hüseyin Pamukçu, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
AraĢ. Gör. Ġbrahim Gündoğdu, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Taalaybek Cumabaev, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Çınara Asankulova, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
iii
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
ĠÇĠNDEKĠLER / МАЗМУНУ / CONTENTS
BĠLDĠRĠLER / МАКАЛАЛАР / PAPERS
Contributions of Development Agencies to Regional Tourism: A Tourism Cooperation Project
(Visit Cunda) Supported by Regional Development Agency GMKA
Assoc. Prof. Ayhan GÖKDENĠZ, Ph.D. & Assoc. Prof. Hüseyin ÇEKEN, Ph.D. &
Asst. Prof. Yakup DĠNÇ, Ph.D.
Bizans Sanatı: Aziz (St.) Nikolaos Anıt Müzesi‘nin Tarihsel Süreçleri ve Türk Turizmi
Ġçindeki Yeri / ―Byzantine Art: Historical Processes of St.Nikolaos Museum and Its Importance
Within The Turkish Tourism‖
Doç. Dr. Sevcan YILDIZ & Uzman Seden TURAMBERK ÖZERDEN
Üniversite Öğrencilerinin EskiĢehir Kentpark‘a ĠliĢkin Tutum ve Bağlılıklarının AraĢtırılması
/ ―Investigation of University Students 'Attitudes and Loyalty To EskiĢehir Kentpark‖
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin GÜRBÜZ & Prof. Dr. Veysel YILMAZ
Yerel Halkın Büyük Çaplı Spor Organizasyonlarının Etkilerine Yönelik Algıları: Dünya
Göçebe Oyunları Örneği / ―Residents‘ Perceptions of The Impacts of Large Scale Sport Events:
Example of World Nomadic Games‖
Yrd. Doç. Dr. Azamat MAKSÜDÜNOV
Türkiye'de Turizm Pazarlaması Konusunda Yazılan Lisansüstü Tezlerin Ġçerik Analizi
Yöntemiyle Ġncelenmesi: 1990-2016 / ―Investigation of Graduate Thesis on Tourism Marketing in
Turkey by Content Analysis Method: 1990-2016‖
Doç. Dr. Mehmet ĠNCE & Doç. Dr. Hasan GÜL & Yrd. Doç. Dr. Sezen BOZYĠĞĠT
Некоторые аспекты рекреационной географии иссык-кульской области / ―Some Aspects
of Recreational Geography Issyk-Kul Region‖
Кермалиев Рахат Суюнбекович, к.г.н., доц. & Адиева Рахима Нурдиновна, к.б.н., доц.
Туризм жана кээ бир демографиялык маселелер / ―Tourism and Some Demographic Issues‖
Мария Кочкорбаева, Э.и.к, Доц.
Товарная и ценовая стратегии развития регионального туристского кластера в
кыргызской республике / ―Commodity And Price Strategies of The Regional Tourism Cluster
Development in The Kyrgyz Republic‖
Бекбоева Махабат Амантуровна, д.э.н., Доц.
Sağlık Otelciliği Hizmetlerinin Değerlendirilmesi: EskiĢehir Hastaneleri Örneği / ―Assessment
of Healthcare Hospitality Services: A Case of EskiĢehir Hospitals‖
Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK & Uzm. Seher GÜLENÇ
Kırgızistan‘ın Güney Bölgesindeki Turizm Potansiyeli / ―Tourism Potential of South Kyrgyzstan‖
Öğr. Gör. Sacide YILMAZEL
Туризмди кыргыз элинин рухий дөөлөтҥнҥн чордонунда өнҥктҥрҥҥнҥн айрым
көйгөйлөрҥ / ―Some Issues of Developing Tourism in The Frame of Kyrgyz People‘s Spiritual
Heritage‖
Атышов К., э.и.д., Проф. & Халил Коч & Шатманова Н.А., Ул. Окут. & Синан Йылмаз
Использование мяса яка для выработки новых продуктов / ―Development of New Products
Using Meat of Yak‖
Тамабаева Б.С., к.т.н., Проф. & Аширбекова Г. Б. & Жолдошбекова Б.
Историко-культурные ресурсы кыргызской республики и их потенциальные
возможности в развитии туризма / ―Historical and Cultural Resources of The Kyrgyz Republic
and Their Potential Opportunities in The Development of Tourism‖
Бекбоева Махабат Амантуровна, д.э.н., Доц. & Дуйшембиев Мирлан, Преп. &
Камчыбеков А.М.
vi
1-10
11-18
19-36
37-50
51-66
67-74
75-86
87-98
99-112
113-120
121-127
128-135
136-146
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Культурный туризм в тюркоязычных странах: вызовы и перспективы / ―Cultural Tourism
In Turkic Countries: Callings (Challenges) And Perspectives‖
Адиева Рахима Нурдиновна, к.б.н., Доц. & Кермалиев Рахат Суюнбекович, к.г.н, Доц.
Распределение природных комплексов иссык-кульского бассейна для туристскорекреационного использования / ―Distribution Of Natural Resources Of Ġssyk-Kul Basin For
Travel Recreational Usage‖
Карамолдоев Жумакадыр, к.г.н., Доц. & Качаганов Ш.К. & Кененбаева Анипа
Туризм иш-аракетин уюштуруунун табигый-экологиялык негиздери / ―Natural Bases Of
Organizing Tourism Activities‖
Низамиев Абдурашит, Проф. & Култаева А.К.
Кластерное развитие туристской анимации / ―Cluster Development of Travel Animation‖
Мусабаева З. К., Ст.Преп.
Стратегия увеличения привлекательности жамбылской области для туризма / ―Strategy
of Increasing of The Attractiveness of The Tourism in Zhambyl Region‖
Алибекова Вильнара Нурдавлетовна, Преп.
Основные тенденции развития туристического сектора Кыргызской Республики / ―The
Main Tendencies of Tourism Sector Development in Kyrgyzstan‖
Исмаилахунова Алия Мухамметовна, к.э.н., Доц. & Исмаилахунова Саида Мухаммедовна
Влияние инвестиционной политики республики казахстан на развитие туризма в
регионах / ―Influence Of The Investment Policy Of The Republic Of Kazakhstan On The
Development Of Tourism In The Regions‖
Тенизбаева Джазира Сатыбалдиевна, ст. преп.
GeliĢmekte Olan Ülkelerde Turizm-Yoksulluk ĠliĢkisi: Panel Nedensellik Analizi / ―TourismPoverty Relationship in Developing Countries: A Panel Causality Analysis‖
Yrd. Doç. Dr. Zamira ÖSKÖNBAYEVA
Кыргызстанда маданий туризмди өнyктyрyyнyн негизги факторлору / ―Main Factors of
Development of Cultural Tourism Kyrgyzstan‖
Сатыбалдиева Аида Туголбаевна, Окут.
Sosyal Medyanın Turizmde Tanıtım Amaçlı Kullanımı: Kültür ve Turizm Bakanlığı Örneği /
―Publicity Aimed Usage of Social Media in Tourism: Sample of The Ministry of Culture and
Tourism‖
Yrd. Doç. Dr. Özlem DUĞAN & Yrd. Doç. Dr. Bayram Oğuz AYDIN
Tur Operatörlerinde YeĢil Uygulamalar: YeĢil Tur Operatörü Ödülü / ―The Green Applications
on Tour Operators: Green Tour Operators Awards‖
Doç. Dr. Lütfi ATAY & Zhyldyz TEMĠRKANOVA & Öğr. Gör. Sinan GÖKDEMĠR
Gastronomi TV Programı Kaynaklı Turizm: Gaziantep Örneği / ―Gastronomy Television
Programme-Induced Tourism: The Case of Gaziantep‖
Yrd. Doç. Dr. Bayram Oğuz AYDIN & Yrd. Doç. Dr. Özlem DUĞAN & Dr. Salih GÜRBÜZ
Управление качеством услуг в туристском бизнесе / ―The Management of Service Quality in
Tourism‖
Беккулиева Бахыт Молдасалиевна, Доц.
Türk Dili KonuĢan Ülkeler Kültür ve Turizminde Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı
(TÜRKSOY)‘nın Yeri ve Önemi / ―The Place and Importance of International Organisation of
Turkic Culture (TÜRKSOY) in The Culture and Tourism of The Turkish Language Speaking
Countries‖
Doç. Dr. Mustafa BIYIKLI
―Көчмөн айыл‖ долбоору / ―The Project of ―Kochmon Aiyl‖
т.и.к. (PhD.) Бактыбек Исаков
Кыргызстандагы көчмөндөр оюндарынын туризмге тийгизген таасири / ―The Influence of
Nomad Games for Tourism in Kyrgyzstan‖
Жантемирова Калича Кенжебековна
vii
147-152
153-162
163-170
171-179
180-184
185-192
193-197
198-205
206-211
212-224
225-237
238-251
252-260
261-273
274-281
282-286
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Kültür Turizmi Bağlamında ―Bayburt Dede Korkut ġenlikleri‖ / ―Festivals of Bayburt Dede
Korkut‖ in The Context of Cultural Tourism‖
Doç. Dr. Abdulselam ARVAS & Engin DEĞĠRMENCĠ & Ömer ÖZTÜRK & Ġbrahim AKTAġ
Kültür, Dizi Film ve Turizm (―DiriliĢ Ertuğrul‖ Örneği) / Culture, Film of Series and Tourism
(Examples of ―DiriliĢ Ertuğrul‖)
Doç. Dr. Abdulselam ARVAS & AyĢenur AKÇAY & Mehtap DEMĠR & E. Ceren HARMANDA
Bir TaĢra Ġlinin Turizm Potansiyelinin Semiyotik Açıdan Analizi (KeĢfedilmeyi Bekleyen
Turizm Değeri: Elazığ) / ―The Semiotic Analysis of Touristic Potential of A Provincial City (An
Unexplored Value For Tourism: Elaziğ)‖
Prof. Dr. Mustafa YAĞBASAN & Harun Furkan YAĞBASAN
ĠĢgören Motivasyonu Sağlamada Kullanılan Araçlar: Uludağ KıĢ Otellerinde Bir AraĢtırma /
―Tools Used At The Motivation of The Workers: A Research in Uludağ Winter Hotels‖
Yrd. Doç. Dr. Cemal ĠNCE & Yrd. Doç.Dr. Ġbrahim Cemal GENCAY
Ġnanç Turizmi Kapsamında Hz. Pir ġeyh ġaban-ı Veli ve 2019 UNESCO Adaylığı Süreci /
―2019 UNESCO Anniversary Year of Hz. Pir ġeyh ġaban-ı Veli and Nomination Process in The
Context of Faith Tourism‖
Yrd. Doç. Dr. Muharrem AVCI & ġenol KARABALTAOĞLU & Doç. Dr. Kutay OKTAY
Туристско-рекреационный потенциал западного казахстана / ―Travel-Recreational Potential
of West Kazakhstan‖
Ивлева Надежда Владимировна, Доц.
3 ―S‖ for a Better Turkic World Tourism: Improved Safety, Security and Surety
Asst. Prof. Mehmet Murat PAYAM, Ph.D. & Lecturer Nurullah SELÇUK
Ġpek Yolu‘nun Avrasya‘nın Kalkınmasına ve Medeniyetlerin BuluĢmasına Katkıları / ―The
Contributions of the Silk Road to the Development of Eurasia and the Formation of Civilizations‖
Prof. Dr. Sabri HĠZMETLĠ
Kırgızistan‘ın Turizm Değeri ve Kadın Ġstihdamı / ―The Tourism Value of Kyrgyzstan and
Woman Employment‖
Prof. Dr. Niyazi USTA
Yerelde Turizm Değerlerinin Medya Yoluyla Tanıtılmasında Kamunun Rolü: Ordu Valiliği
Örneği / ―The Role of The General Public in The Promotion of The Tourism Resources in The
Local Destinations Through Media: A Case Study of Governorship of Ordu‖
Doç. Dr. Cevit YAVUZ
Tourism Supply and Demand Analysis in Kyrgyzstan
Assoc. Prof. BarıĢ ERDEM, Ph.D. & Lecturer Narıngül MARGAZĠYEVA &
Lecturer Kımbat ASANOVA & Res. Asst. Ġbrahim GÜNDOĞDU
Otel ĠĢletmelerinde ĠĢyerinde DıĢlama ve Sosyal Zeka ĠliĢkisi / ―The Relationship Between
Workplace Ostracism and Social Intelligence in Hotel Industries‖
Dr. Murad YÜKSEL
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin
GiriĢimcilik ve Kariyer Eğilimlerinin Belirlenmesi / ―Determination of Entrepreneurship and
Career Trends of The Students of The Faculty of Economic and Administrative Sciences in KyrgyzTurkish Manas University‖
Prof. Dr. Celaleddin SERĠNKAN & Yrd. Doç. Dr. Emin YÜREKLĠ & Aygül ÖMÖR KIZI
Türkiye‘de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisi Üzerine Ekonometrik Bir Analiz
(2003-2016) / ―An Econometric Analysis On The Impact of Tourism Revenues On Economic
Growth in Turkey (2003-2016)‖
Prof. Dr. Bedriye TUNÇSĠPER
Turizm ĠĢletmelerinin Karlılığını Etkileyen Firmaya Özgü, Sektörel ve Makroekonomik
Belirleyiciler / ―Firm-Specific, Industry-Specific and Macroeconomic Determinants of Tourism
Companies Profitability‖
Yrd. Doç. Dr. Mahmut ERDOĞAN
viii
287-293
294-300
301-313
314-326
327-338
339-343
344-356
357-374
375-383
384-398
399-413
414-428
429-441
442-452
453-464
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Bilgi Güvenliği Farkındalığı: KuĢadası‘ndaki Konaklama ĠĢletmesi Yöneticileri Üzerine Bir
Uygulama / ―Information Security Awareness: A Survey on Managers of Hotels in KuĢadası‖
ArĢ. Gör. Turan OKUL & Yrd. Doç. Dr. Güntekin ġĠMġEK & Okt. BüĢra HAFÇI & Zafer BARIġ
Kırgızistan Çevrimiçi Destinasyon Ġmajının Değerlendirilmesi / ―Evaluation of the Kyrgyzstan
Online Destination Image‖
Dr. Murat BAYRAM & Dr. Ümmühan BAYRAM & Dr. Mikail KARA
Sürdürülebilir Turizm YaĢamında Sera Gazı ve CO 2 Etkileri / ―The Effects of Greenhouse Gas
and CO2 in Sustainable Tourism‖
Yrd. Doç. Dr. Nevin AYDIN & Yrd. Doç. Dr. Damira BAĠGONUSHOVA
Günümüz Kırgız Yemek Kültüründe Çayhaneler: Bir Turistik Mekân / ―Tea Houses in
Nowadays Kyrgyzstan Cuisine: A Touristic Place‖
Prof. Dr. Hayati BEġĠRLĠ
Yabancı Turistlerin Yiyecek-Ġçecek Deneyimlerine ĠliĢkin Memnuniyetlerinin Tekrar Ziyaret
ve Tavsiye Etme Niyetlerine Etkisi: Belek Örneği / ―The Effect of Foreign Tourists‘ Satisfaction
of Food and Beverage Experiences On Revisit and Recommendation Intention: Belek Case‖
Prof. Dr. Düriye BOZOK & ArĢ. Gör. Sami Sonat ÖZDEMĠR & ArĢ. Gör. Sultan Nazmiye KILIÇ
Türk Dünyası Ülkeleri Arasında Town Twinning (ġehir EĢleĢmesi) Programının Kullanımı ve
Turizmin GeliĢimi Ġçin Önemi / ―Use and Importance For Tourism Development of Town
Twinning Program Among Turkic World Countries‖
Yrd. Doç. Dr. Ayhan Nuri YILMAZ & Yrd. Doç. Dr. Gökmen KILIÇOĞLU
Культурное самовыражение народа как фактор туристской мотивации / ―Cultural
People`s Self-Expression as Touristic Motivation Factor‖
Мамоев Бинали Шарпандерович, Доц.
Tourism Potential and Competitiveness Position of Caucasus Countries
Prof. Dr. Kemal KANTARCI & Assoc. Prof. Dr. Murat Alper BAġARAN &
Res. Assist. PaĢa Mustafa ÖZYURT
Determining Hotel Performance Through Consumer Generated Travel 2.0 Reviews: A Case of
Kyrgyzstan
Assoc. Prof. Dr. Murat Alper BAġARAN & Prof. Dr. Kemal KANTARCI &
Res. Assist. PaĢa Mustafa ÖZYURT
Перспективы и развития молодежного туризма в городе Тараз / ―Prospect and
Development of Youth Tourism in City Таrаz‖
Молдатаева Лида Ихласовна, Cт. Преп. & Усипбаева Мадина ст.преп.
Проблемы повышения безопасности иностранных туристов в кр / ―The Problem of
Improving The Safety of Foreign Tourists in Kyrgyzstan‖
Бейшеева Айнура Жекшенбековна, Ст. Преп.
Агротуризм как фактор повышения уровня развития сельского хозяйства Казахстана /
―Agritourism as a Factor of Increasing The Level of Agriculture Development of Kazakhstan‖
Молдашева Алтынай Боранбаевна, и.о. Доц.
Türk Mutfak Kültüründe Probiyotik ve Prebiyotik Gıdalar ve Bu Tür Gıdaların Gastronomi
ve Sağlık Turizmine Etkisi / ―Probiotic and Prebiotic Food in Turkish Kitchen Culture and Their
Effects of These Food in Gastronomy and Health Tourism‖
Doç. Dr. Saime KÜÇÜKKÖMÜRLER
Türk Mutfak Kültüründen Probiyotik Bir Ġçecek: Boza Örneği / ―Probiotic Drink in Turkish
Kitchen Culture: Boza Example‖
Kadir ÇETĠN & Doç. Dr. Saime KÜÇÜKKÖMÜRLER
Türk Mutfak Kültüründe Yoğurt / ―Yoghurt in Turkish Cuisine Culture‖
ArĢ. Gör. Merve GÜDEK & Doç. Dr. Saime KÜÇÜKKÖMÜRLER & Uzman Nağme BORAN
ix
465-475
476-485
486-494
495-503
504-512
513-525
526-532
533-545
546-557
558-569
570-578
579-588
589-598
599-606
607-615
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Gastronomi ve Ġnanç Turizminin BaĢkenti Olmaya Aday Türkiye/Konya‘dan Türk Mutfak
Kültürüne Bir Örnek;Düğün Pilavı Geleneği / ―An Example For Turkish Cuisine Culture From
Turkey/Konya, Which Is A Candidate To Be The Capital City of Gastronomic Tourism and Faith
Tourism: The Wedding Pilaf Tradition‖
Uzman. Nağme BORAN
Tanıtım Filmlerinde BiĢkek ġehir Ġmajı / ―Image of Bishkek City in The Promotion Films‖
Doç.Dr. Yusuf YURDĠGÜL & ArĢ. Gör. Niyazi AYHAN
Туристские ресурсы Жамбылской области / ―Tourist Resources of Zhambyl Region‖
Ерсеитова Айгуль Узакбаевна, к.э.н. Доц. & Кудабаева Ляззат Асанбайкызы, Ст. преп.
Факторы, влияющие на намерение выбора студентами предпринимательской карьеры /
―Factors Affecting The Formation of Enterpreneurial Intentions of Students from Kyrgyzstan and
Turkey‖
Урдалетова Анаркуль, Проф. & Женгиз Йылмаз, Проф. & Тунжер Оздиль, Доц.
Turizm ÇalıĢanlarının Kendi Firmalarının Tanıtımında Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Bir
AraĢtırma / ―A Research On The Use of Social Media By Tourism Workers To Promote Their
Companies‖
Yrd. Doç. Dr. Ömer ÇAKIN
Türkiye‘nin Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine Yönelik Kamu Diplomasisi Faaliyetlerinde
Turizmin Rolü / ―The Role of Tourism On Turkey's Public Diplomacy Activities Towards Middle
Asian Turkic Republics‖
Öğr. Gör. Ġrfan SANCAK
Turizm Potansiyeli Açısından Erzurum Ġli‘nin Tarihi Yapıları ve Mutfak Kültürü / ―Historical
Structures and Cuisine Culture of Erzurum City in Terms of Tourism Potential‖
Yrd. Doç. Dr. Aybuke CEYHUN SEZGĠN & Yrd. Doç. Dr. Sevil BÜLBÜL
Инвестирование в интересах развития агротуризма в регионе / ―Investment for The
Development of Agroturism in The Region‖
Раймбекова Укан Кенесбековна, Ст. Преп.
TV Yemek Programlarının Gastronomi Eğitimine Yansımaları / ―Reflections of TV Cooking
Programs on Gastronomy Education‖
Yrd. Doç. Dr. Onur GÖRKEM & Öğr. Gör. Ġsmail ERTOPÇU
Проблемы и перспективы развития детско-юношеского туризма в Республике
Казахстан / ―Problems and Prospects of Development of Children and Youth Tourism in The
Republic of Kazakhstan‖
Нурланова Асель A. & Сыздыкбаева Б.У., Проф.
Measuring the Level of Brand Satisfaction
Prof. Dr. Elmira Faizova
Правовые основы развития туризма в Казахстане / ―Legal Basis for The Development of
Tourism in Kazakhstan‖
Абдукаримова Зауре Турганбаевна, Доц. & Тлебаева Гульмира Манатовна, Доц.
Yabancıların Türkiye‘de TaĢınmaz Edinimi ve Turizm Sektörü Üzerine Etkisi / ―Property
Acquisition of Foreigners in Turkey and Its Effects On Tourism Sector‖
Yrd. Doç. Dr. Hakan CANDAN & Prof. Dr. Ercan OKTAY
Кыргызстандын баткен аймагынын туризм потенциалы жана тоскоолдуктары /
―Tourism Potential and Obstacles of Batken Region in Kyrgyzstan‖
Дыйканов Кыялбек Токсейитович
Оформление интерьера гостиниц в национальном казахском стиле / ―Interior Design of
Hotels in Kazakh National Style‖
Сарыбаева Э. Е., Ст. Преп. & Мухамеджанова С. Н.
x
616-626
627-638
639-645
646-651
652-665
666-674
675-684
685-691
692-701
702-707
708-713
714-725
726-741
742-753
754-759
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
ġanlıurfa ġehrinin Farklı Semtlerindeki Esnafın Turisti ve Turizmin Ekonomik Yönünü
Algılama ġekli / ―The Perspective of Artisan in Different Districts of ġanlıurfa City to Tourist and
Economic Side of Tourism‖
Doç. Dr. Veysi GÜNAL & Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKBIYIK & Doç. Dr. M. Sait ġAHĠNALP
French, German, and British Demand for Tourism in Turkey
Nurbek Madmarov
Перспективы развития экологического туризма в жамбылской области / ―The
Perspectives of Eco-Tourism Development in Jambyl Region‖
Дуйсембаева Альмира Токтаназаровна, Ст. преп.
Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitim Memnuniyetlerinin ve Geleceğe Yönelik BakıĢ
Açılarının Belirlenmesi: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Örneği / ―Undergraduate
Tourism Students' Educational Satisfaction and Future Perspectives: The Case of Kyrgyz-Turkish
Manas University‖
Öğr. Gör. Muharrem KAYA & Doç. Dr. Bülent BAYRAKTAR & Necla Kübra GÜNDÜZ
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan‘ın 2015 Dünya Ekonomik Forumu
Rekabetçilik Verileri Kapsamında KarĢılaĢtırılması / ―Comparison of Azerbaijan, Kazakhstan,
Kyrgyzstan and Tajikistan On The Basis of 2015 World Economic Forum Competitiveness Data‖
ArĢ. Gör. H. Erhan ALTUN
Jeoturizm Açısından Potansiyel Bir Alan: Nemrut Dağı Milli Parkı, Adıyaman/Türkiye / ―A
Potential Area in Terms of The Geotourism: Mount Nemrut Natural Park, Adıyaman/Turkey‖
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Serdar AYTAÇ & Uzm. Esennur BOZDAĞ & Uzm. Ahmet ġAHAP &
Yrd. Doç. Dr. HurĢit YETMEN & ArĢ. Gör. Mehmet ÖZCANLI
Yerli ve Yabancı Turistlerin Sinop‘un Kültür Turizmi Çekiciliklerine ve Altyapısına ĠliĢkin
Algıları / ―Perceptions of Domestic and Foreign Tourists Related To Cultural Tourism Attractions
and Infrastructure in Sinop‖
Doç. Dr. Mustafa BOZ & Sevde Burcu YURDAKUL & Öğr. Gör. Sapargül TURDUBEKOVA
Uluslararası Spor Etkinlikleri ve Turizm: Erzurum 2011 Dünya Üniversiteler KıĢ Oyunları
Örneği / ―International Sport Events and Tourism: The Case of The Erzurum 2011 World
Universities Winter Games‖
ArĢ. Gör. Ömer Faruk KARAMAN & Doç. Dr. Nuraydın TOPCU
BIST‘E Kayıtlı Turizm ġirketlerinin 2011-2015 Dönemi Finansal Performanslarının TOPSĠS
Ġle Analizi / ―BIST Tourism Companies Financial Performance Analysis With TOPSIS For The
2011-2015 Period‖
ArĢ. Gör. Dr. Adilya YAMALTDĠNOVA & Yrd. Doç. Dr. Mahmut ERDOĞAN
Kültürel Çekicilikler Bağlamında ġanlıurfa Ġlinin Turizm Potansiyeli ve Planlanmasına
Yönelik Öneriler / ―Suggestions For Tourism Potential and Planning of ġanlıurfa Province in The
Context of Cultural Attractiveness‖
Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKBIYIK & Doç. Dr. Veysi GÜNAL & Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir GÜZEL
& ArĢ. Gör. Mehmet ÖZCANLI
Türki Cumhuriyetlerden Gelen Öğrencilerin Türk Mutfağı Hakkındaki GörüĢlerinin
Belirlenmesi / ―Determination of The Students Who Come From Turkish Republics Opinion About
Turkish Cuisine‖
Yrd. Doç. Dr. Göksel Kemal GĠRGĠN & ArĢ. Gör. Musa OFLAZ & ArĢ. Gör. Nilgün KARAMAN
Turizm Güvenliğinin Sağlanmasında Özel Güvenliğin Rolü / ―The Role of Private Security in
Ensuring Tourism Security‖
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Murat PAYAM & Öğr. Gör. Nurullah SELÇUK
Tarihi Kent Ġmajının Korunmasında Kentsel Tasarım ve Turizm ĠliĢkisi / ―Urban Design in The
Protection of Historical City Image and Tourism Relationship‖
Celil YAPAR & Yrd. Doç. Dr. Canan TANRISEVER & ArĢ. Gör. Dilara Eylül KOÇ
xi
760-771
772-786
787-793
794-804
805-813
814-823
824-838
839-845
846-856
857-870
871-884
885-895
896-907
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
BaĢarılı Bir Destinasyon OluĢturma Sürecinde Kastamonu Örneği / ―In Process of Creating A
Successful Destination; The Case Study From Kastamonu‖
Bahar ÇĠÇEK & Yrd. Doç. Dr. Canan TANRISEVER & ArĢ. Gör. Hüseyin PAMUKÇU
Whistleblowingin ve ĠĢten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Otel ĠĢletmelerinde Bir Ġnceleme /
―The Impact of Whistleblowing On The Job Turnover: An Examination of Hotel Managements‖
Yrd. Doç. Dr. Ediz GÜRĠPEK & Yrd. Doç. Dr. Cemal ĠNCE
Развитие детского туризма & оздоровления и отдыха в тюркских регионах Российской
Федерации / ―The Development of Children's Tourism, Recreation and Leisure Activities in The
Turkic Regions of The Russian Federation‖
Ананченкова Полина Игоревна, Доц. & Энеева Елена Хусеевна, Доц. &
Кузнецов Михаил Юрьевич & Павлушкина Маргарита Владимировна
Konaklama ĠĢletmelerine Yönelik Seyahat Sitelerinde Yer Alan ġikayetler Üzerine Bir
Ġnceleme: BiĢkek Örneği / ―The Research of The Complaints On The Travel Sites For
Accommodation Businesses: An Example of Bishkek‖
Doç. Dr. Bayram ġAHĠN & Ġbrahim Halil KAZOĞLU & Öğr. Gör. Burçin SÖNMEZ
Turizm Ekonomisi ve Sürdürülebilirlik / ―Tourism Economy and Sustainability‖
Yrd. Doç. Dr. Hayrettin TÜLEYKAN
Bir Ürün ÇeĢidi Olarak Macera Turizmi: Azdavay Enduro YarıĢları Örneği / ―A Product Type
of Adventure Tourism: Case of Azdavay‖
Yrd. Doç. Dr. Aydoğan AYDOĞDU & Dr. Suat TÜFEKCĠ & ġenol KARABALTAOĞLU
Seyahat Acentaları Web Ġçerik Analizi: BiĢkek Örneği / ―Web Context Analysis of Travel
Agencies, On The Example of Bishkek‖
Yrd. Doç. Dr. Erdoğan AKMAN & Dr. Uğur ÜNAL
BiĢkek‘teki Otel ÇalıĢanlarının Kültürlerarası ĠletiĢim Kaygıları / ―Intercultural Communication
Apprehension of Hotel Employees in Manas‖
Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI & Prof. Dr. Ġsmail KIZILIRMAK & Ögr. Gör. Gülmira SAMATOVA &
Kayra Suna KIZILAY
Turizm Sektöründe ÇalıĢma KoĢulları Algısı, Hizmet Verme Yatkınlığı ve Mesleki
YabancılaĢma ĠliĢkisi: Turizm Eğitimi Alan Öğrenciler Açısından Bir Değerlendirme / ―The
Relationship Between Perception of Working Conditions, Service Orientation and Occupational
Alienation in Tourism Sector: From The Point of View of Tourism Students‖
Prof. Dr. Oya SEYMEN & Prof. Dr. Tamer BOLAT & Doç. Dr. Oya Ġnci BOLAT &
ArĢ. Gör. Oğuzhan KĠNTER
Otellerde Nepotizm ve ĠĢten Ayrılma Niyeti ĠliĢkisi: Kariyer DüzleĢmesinin Aracılık Etkisi /
―The Relationship Between Nepotism and Intention To Leave in The Hotels: The Mediating Effect
of Career Plateau‖
Doç. Dr. Oya Ġnci BOLAT & Prof. Dr. Tamer BOLAT & Prof. Dr. Oya SEYMEN &
ArĢ. Gör. Yahya KATI
KuĢadası Konaklama ĠĢletmelerinde ÇalıĢanların Örgütsel Stres ve TükenmiĢlik Düzeyleri /
―Organizational Stress and Burnout Levels of The Hospitality Businesses Employees in KuĢadası‖
Canan AYDIN & Prof. Dr. ġenol ÇAVUġ
Бишкек шаарында мейманкана ишканаларынын миссия билдирҥҥлөрҥн изилдөө / ―A
Study on Mission Statements of Hotels in Bishkek‖
Доц.м.а. (PHD) Нажимудинова Сейил & Касыбекова Сезим
Türk Turizminin Mevcut Durumu ve Gelecekteki Eğilimler / ―Sectoral Challenges and
Opportunities of Turkish Tourism Sector‖
Yrd. Doç. Dr. Ġrfan Mısırlı & ArĢ. Gör. Hüseyin Pamukçu
Impact of Medical Tourism in India
Assoc. Prof. Selami ÖZCAN & Ph.D. & Zaid Khan
Turizm‘de MarkalaĢma ve Kültürel Miras Öğeleri / ―Branding and Cultural Heritage Items in
Tourism‖
Salih DOĞAN
xii
908-922
923-935
936-951
952-963
964-980
981-996
997-1005
1006-1014
1015-1040
1041-1060
1061-1074
1075-1084
1085-1095
1096-1104
1105-1111
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Challenges of Culture Change in Hotel Organizations: A Comparison of the U.S.A. and
Turkey
Res. Assist. Emrah YAġARSOY
Türk Dünyası Ülkelerinde Online Yemek SatıĢ Siteleri Üzerine Bir AraĢtırma / ―A Research On
Online Food Sales Sites in Turkic World Countries‖
Doç. Dr. Kutay OKTAY & Gülayım KATAGAN KIZI
Kırgızistan‘da Sağlık Turizminde Yeni Trendler ve Kımız Örneği / ―New Trends in Health
Tourism in Kyrgyzstan and Kımız Example‖
Yrd. Doç.Dr. Aziz BOSTAN & Öğr.Gör.Dr. Galip AfĢın RAVANOĞLU
Seyahat Acentası Yöneticilerinin Sosyal Medya Pazarlamasına Yönelik Tutumlarının
Belirlenmesi / ―Determination of Travel Agent Managers' Opinion About Social Media Marketing‖
ArĢ. Gör. Musa OFLAZ & Emre POLAT & ArĢ. Gör. Nilgün KARAMAN
Как открыть отель в кыргызстане и турции: сравнительный анализ истории развития
сектора и организационно-правовых аспектов / ―How To Start A Hotel in Kyrgyzstan and
Turkey: A Comparative Analysis of The Sector‘s Development History and Organizational-Legal
Aspects‖
и.о. доц. (Ph.D) Турдумамбетов Бакыт & Ибрахим ГУНДОГДУ & Аймира ИСМАИЛОВА
Anamur ve Bozyazı Ġlçeleri Turizm Potansiyeline ĠliĢkin Bir Değerlendirme / ―An Evaluation
On The Tourism Potential of Anamur and Bozyazı Counties‖
Okt. Bayram BĠLĠR
Дестинацияны илгерилетҥҥдө гурме фестивалдардын мааниси / ―The Value of The
Gourmet Tourism in Advancing The Destination‖
Турганбаева Надира Кадырбековна, ага окут. & Саматова Гульмира Жамаловна, ага окут. &
Исакова Динара Болотовна, ага окут. & Мараева Айза
Тоо-лыжа туризминдеги коомдук тамактануу ишканаларынын өнҥгҥҥ багыттары /
―Development of Trends Food Service in The Mountaın Ski Tourism‖
Турдубекова Сапаргуль, ага окут.
Бҥйҥр кызыткан туризм турларына катышкан туристтердин саякат мотивациялары /
―Travel Motivations of Adventure Tourism Participants‖
Доц. м.а. (Ph.D) Турдумамбетов Бакыт & Калбеков Элбек
Yerli Ziyaretçilerin Ilgaz Dağı Destinasyonunu Tekrar Ziyaret Etme Niyetleri Üzerine Bir
AraĢtırma / ―A Study of Local Tourists‘ Revisit Intentions On Ilgaz Mountain Destination‖
Yrd. Doç. Dr. Aydoğan AYDOĞDU & Yusuf Ziya KOÇ & ArĢ. Gör. Dilara Eylül KOÇ
Turizmde Yemek Kültürünün Önemi / ―The Importance of Food Culture in Tourism‖
Doç. Dr. Aslı YURDĠGÜL
Türk Ġnsanının DeğiĢen Tatil AnlayıĢında Medyanın Etkisi / ―Media Effect in Turkish People‘s
Changing Holiday Conception‖
Doç. Dr. Mehmet Gökhan GENEL
Current Status of International Tourism Network Among Countries on Silk and Spice Routes:
the Role of Central Asia
Asst. Prof. Young-Rae Kim, Ph.D. & Noh, Seung Chul, Ph.D. & Kim, Heungsik, Ph.D.
Gastronomy Tourism, its Contribution to Local Economies and an Example of a Project
Implemented in Ayvalık Through a Development Agency (The Living Kitchen: Ayvalık)
Assoc. Prof. Ayhan GÖKDENĠZ, Ph.D. & Assoc. Prof. BarıĢ ERDEM, Ph.D. &
Asst. Prof. Yakup DĠNÇ, Ph.D.
xiii
1112-1122
1123-1137
1138-1152
1153-1165
1166-1178
1179-1192
1193-1202
1203-1209
1212-1217
1218-1230
1231-1246
1247-1259
1260-1272
1273-1282
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
TÜRK DĠLĠ KONUġAN ÜLKELER KÜLTÜR VE
TURĠZMĠNDE ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ
TEġKĠLATI (TÜRKSOY)‘NIN YERĠ VE ÖNEMĠ
Doç. Dr. Mustafa BIYIKLI1
ÖZET
Asya Türk kültür ve turizm coğrafyasında birlikte ve barış içinde yaşayabilmek için ortak bir
kültür ve turizm zemini oluşturmak önemlidir. Bu ortak zemini oluşturmak için de kurulmuş ortak
teşkilatlar mevcuttur. Bunlardan biri de Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY)‘dır.
TÜRKSOY, Türk dili konuşan ülkeler ve halkların birbirlerini daha iyi anlamalarını, tanımalarını
ve diyalog kurmalarını sağlamak, kültür ve gönül birlikteliğini ve kardeşliğini güçlendirmek, ortak
Türk kültürünü ve sanatını korumak, yeniden canlandırmak, gelişmesini sağlamak, nesilden nesile
aktarmak, yaşatmak ve karşılıklı dostane temaslar sağlamak amacıyla kurulmuş uluslararası ortak
bir Türk kültürü teşkilatıdır. İnsanlararası kültürel diplomasi ve turizm için uygun bir zemin
oluşturabilmek için de TÜRKSOY, üye ülkeler arasında kültürel ve sivil diplomasiyi desteklemek,
resmî diplomatik kurumlar yanı sıra, kültürel diplomasi yürüten sivil toplum ve turizm
kuruluşlarını desteklemek ve turizmin kültürel zeminini oluşturmak açısından önem arz etmektedir.
Bu çalışmada Asya Türk Coğrafyası turizmi açısından TÜRKSOY‘un ortak kültür ve turizm
mirasının ortaya çıkarılması, tanınması, görülmesi, yaygınlaştırılması için önemli bir aktör olduğu
ve nasıl bir rol oynaması gerektiği ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ortak kültür, Turizm, Asya Türk Coğrafyası, TÜRKSOY, kültürel diplomasi,
sivil diplomasi.
THE PLACE AND IMPORTANCE OF INTERNATIONAL
ORGANISATION OF TURKIC CULTURE (TÜRKSOY) IN THE
CULTURE AND TOURISM OF THE TURKISH LANGUAGE SPEAKING
COUNTRIES
ABSTRACT
Formation of a joint cultural and tourism base is important for living together in peace in the
geography of culture and tourism of Central Asia. There are a number of organisations for
building up such a joint base. International Organisation of Turkic Culture (TÜRKSOY) is one of
them. TÜRKSOY, an international Turkish cultural organisation, was founded to realise better
understanding, recognising and developing dialogue; strengthening kinship, common cultural and
emotional values; preserving, reviving and developing joint Turkish culture and art; and passing
all these on future generations in order for their existence and establishment of friendly mutual
ties. TÜRKSOY, in order to provide a common base for cultural diplomacy and tourism among
individuals, is of great value to support official and private cultural and civil diplomacy, and their
organisations between member countries. This work tries to reveal that TÜRKSOY is an important
actor for bringing out and recognizing the joint heritage of culture and tourism in Central Asia,
and what kind of roles it should play in those endeavours.
Keywords: Joint Culture, Tourism, Asian Turkic Geography, TURKSOY, cultural diplomacy, civil
diplomacy.
1
Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi ĠĠBF UĠB / Dumlupınar Üniversitesi TB.,
(mb.bilgi@gmail.com)
261
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
1. GiriĢ
Asya Türk Coğrafyasında bulunan ülkeler, güç dengelerinin hızla değiĢtiği günümüzde,
bir yandan kendi aralarında gerçekleĢtirdikleri yakınlaĢma, bütünleĢme, dostluk ve
iĢbirliği hareketlerinin daha etkin olması için politikalar ve stratejiler geliĢtirirken, diğer
yandan da uluslararası iliĢkilerde ve bölgede söz sahibi olmanın önemini
vurgulamaktadırlar. Bunun için bu geniĢ coğrafyada bir güven ortamı oluĢturarak kendi
aralarındaki iliĢkileri, eĢitlik, birlik ve karĢılıklı saygı ve iĢbirliği temelinde geliĢtirmeleri
büyük önem arz etmektedir. Siyasi, askeri, stratejik ve kültürel iliĢkiler, birbirlerini
tamamlayan ekonomilere sahip olan Asya Türk Coğrafyası ülkelerinin ekonomik ve ticari
iliĢkilerini kolaylaĢtırmaktadır. Ne var ki, yüksek ve modernleĢememiĢ gümrükler Asya
ülkeleri arasında ticaretin, ekonomik iliĢkilerin ve turizmin geliĢmesini engellemektedir.
Diplomasi, kültürel faaliyetler ve güven artırıcı önlemlerin geliĢtirilmesi ile güven
eksikliğinin giderilmesi, bölgede turizm, ekonomik ve siyasi iliĢkilerin geliĢtirilmesi için
kaçınılmaz bir zorunluluk olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bunun için de anlamlı bir ortak
bir algı ve ortak mücadele gerekmektedir. Bu konuda, kıta ya da bölge düzeyinde ortak
güvenlik ve ortak savunma giriĢimleri, ülkeler arası iliĢkilerin derinlik kazanmasında
hayati öneme sahip sivil toplum ve düĢünce kuruluĢları ile iĢbirlikleri bir güvenlik
Ģemsiyesi oluĢturacaktır. Bu noktalarda, Asya ülkeleri arasındaki iĢbirliği imkânlarının
önündeki engelleri tartıĢmak, iĢbirliğinin Asya ülkeleri için muhtemel getirilerini ortaya
koymak ve bir zemin inĢasına stratejik katkılar sunmak üzere uluslararası kongreler
düzenlenmektedir. (6. Uluslararası Türk Asya Kongresi).
Bununla birlikte Asya Türk Coğrafyası devletlerinin mali, teknik ve danıĢmanlık
hizmetlerinin ağır bastığı üst yapı kurumları yanında, fiziki altyapı, turizm altyapısı tesis
ve yatırımlarına da ihtiyaç vardır.(Dağdelen, 2012: 554).
Türk dili konuĢan Cumhuriyetler arasındaki iliĢkinin temelini ortak köken, ortak kültür,
ortak dil ve ortak din birliği oluĢturmaktadır. Türk dili konuĢan Cumhuriyetlerin
birbirleriyle iliĢkilerinin dinamiğini stratejik ve kurumsal bir iĢbirliğinden ziyade bu tarihi
ortak değerler oluĢturmaktadır. Bu ortaklıklar, söz konusu bu ülkeler arasındaki iliĢkilerin
doğal stratejik ve kültürel yapısını oluĢturmaktadır. Özellikle Türkiye, Azerbaycan,
Kazakistan ve Kırgızistan arasında kurulmuĢ olan ortak ve ikili kuruluĢlar, bu güçlü doğal
değerler yapısının bir sonucu olarak teĢekkül etmiĢtir.
Asya Türk Coğrafyası kültür ve turizminde Türk dili konuĢan beĢ ülke farklı
özellikleriyle dikkat çekmektedir: Batı Asya, Kafkasya ve Asya Türk Coğrafyasına açılan
bir kapı Azerbaycan Cumhuriyeti, Kafkasya‘da istikrarın simgesi ve Hazar‘ın incisi bir
ülkedir. En büyük coğrafi alana sahip geleceğe yönelik bölgesel barıĢ umutlarına zemin
vaat eden, kültürel zenginliğini dünya ile paylaĢan Kazakistan, Avrasya‘nın parlayan ve
yükselen yıldızı olarak görülmektedir. Ġpek Yolu güzergâhında, bölgenin önemli
devletleriyle komĢu, jeopolitik açıdan önemli, Asya Türk Coğrafyası cumhuriyetleri
içerisinde parlamenter sisteme geçmiĢ olan Kırgızistan, Ota Asya‘nın turizm merkezi bir
ülkedir. Bölgesel ve küresel iĢbirliğine katkı sağlayacak bir konumda çok taraflı duruĢu
ve duyarlı tutumuyla ön plana çıkan Özbekistan, ilim, sanat ve medeniyetin beĢiği bir
ülke olarak dikkat çekmektedir. Türk Dünyası‘nın Doğuya açılan kapısı konumundaki
Türkmenistan, açık kapılar ve pozitif daimi tarafsızlık siyaseti, kültür, eğitim, sağlık
alanlarında gerçekleĢtirdiği sosyal, kültürel ve politik yapılarıyla ön plana
çıkmaktadır.(KonuĢmalar, 2012: 13-17).
262
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Turizm, ülkeler arasındaki iliĢkilerde önemli bir rol oynamaktadır. Turizm deyince
öncelikle ülkenin ekonomik girdilerine sağladığı katkılar açısından bakılmaktadır. Oysa
turizmin, toplumları ve ülkeleri birbirine yaklaĢtırmada çok önemli bir araç olduğu
görülmektedir. (KonuĢmalar, 2012: 62).
Bu yaklaĢım içerisinde hareket eden Türkiye Cumhuriyeti, GeniĢ Türk Coğrafyasına,
restorasyon ve imar, eğitim, kültürel iĢbirliği, enerji, ticaret, ulaĢım, sağlık ve insanî
yardım, su ve su hijyeni (arındırma), barınma ve konut, tarım, hayvancılık, balıkçılık,
idârî ve sivil altyapılara destek alanlarında önemli hizmet ve katkılarda bulunmaktadır.
Bu bapta, 2007-2010 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden GeniĢ Türk
Coğrafyasına ayrılan ödenek 3 milyon 614 bin TL, 2002- 2010 yılları arasında TĠKA‘nın
ve diğer tüm kamu kurumlarından yapılan toplam kalkınma yardımı ise 4 milyar 870
milyon ABD dolarıdır. (GeniĢ Türk Coğrafyası Dosyası, 2011:1).
Asya Türk Coğrafyasına yönelik olarak restorasyon ve imar alanında, Moğolistan'daki
Türk anıtları projesi, Türkmenistan‘daki Sultan Sancar Türbesinin restorasyonu ve
Selçuklu Sultanı Alparslan'ın mezarının bulunması ve anıt mezar yapılması,
Kazakistan‘daki Arslanbaba Türbesi müĢtemilâtı, eğitim alanında, büyük öğrenci projesi,
Türkoloji projesi, Kazakistan Türkiye Ahmed Yesevi ve Kırgızistan Türkiye Manas
Üniversitesi vb. ortak kuruluĢlar ve sağlık merkezleri bunlar arasındadır. (GeniĢ Türk
Coğrafyası Dosyası, 2011:1).
2. Asya Türk Kültür Coğrafyasında TÜRKSOY ve Turizm
Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY), Türk dili konuĢan ülkeler ve halkların
birbirlerini daha iyi anlamalarını, tanımalarını ve diyalog kurmalarını sağlamak, kültür ve
gönül birlikteliğini ve kardeĢliğini güçlendirmek, ortak Türk kültürünü ve sanatını
korumak, yeniden canlandırmak, geliĢmesini sağlamak, nesilden nesile aktarmak,
yaĢatmak ve karĢılıklı dostane temaslar sağlamak amacıyla Azerbaycan, Kazakistan,
Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan, arasında 12 Temmuz 1993
tarihinde kurulmuĢtur. TÜRKSOY‘yun merkezi Türkiye Cumhuriyeti‘nin baĢkenti
Ankara Or-An‘da yerleĢik bulunmakta ve dokunulmazlığa sahip kendine özel binasında
Aralık 2006 tarihinden beri faaliyetlerini sürdürmektedir. 2-3 Ekim 2009 tarihlerinde
Nahçivan‘da düzenlenen Türk Dili KonuĢan Ülkeler Zirvesi‘nde, iĢtirakçi ülkeler
arasında teĢkilatlanma ve iliĢkilerin güçlendirilmesi açısından yeni ve önemli bir aĢama
olarak dört ülke Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında çatı bir kuruluĢ
olan Türk Konseyi‘nin kuruluĢ anlaĢması imzalanması sırasında, Uluslararası Türk
Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY)‘nın kültürel iĢbirliği için gösterdiği çabaların önemi
devlet baĢkanları tarafından kaydedilerek bu yönde Azerbaycan‘ın teklifiyle zengin Türk
kültür mirasının ortaya çıkarılması ve korunması amacıyla TÜRKSOY Fonu kurulması
kararlaĢtırılmıĢtır. (Musabay Baki, 2014: 146). TÜRKSOY Fonu, kendine ilave malî
kaynak temin etmek için, uluslararası hukuka ve kurallara aykırı olmayan her türlü
faaliyet ve giriĢimi yapabilmektedir. (tbmm.gov.tr/tutanaklar, 22.02.1994, Resmî Gazete,
25.2.1994: 21860).
UlaĢım ve taĢımacılığın altyapısının geliĢtirilmesi, Avrupa normlarında aynı demiryolu
rejiminin kullanılmaya baĢlanması, gümrük, ulaĢtırma ve turizm alanları, Avrasya‘yı
birbirine bağlayan ve böylelikle stratejik, modern bir ulaĢtırma ve turizm güzergâhı haline
gelecek olan tarihi Ġpek Yolu turizminin canlandırılarak bir turizm markası haline
dönüĢtürülmesi, bu yönde eğitim ve kültür alanında mevcut iĢbirliğinin derinleĢtirilmesi
263
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
ve somut projelerin hayata geçirilebilmesi, ortak kültür ve ortak terminoloji kurumunun
oluĢturulması ve eğitimden turizme, kültürden ulaĢtırmaya, ekonomiden dıĢ politikaya
sürdürmekte olduğu iĢbirliği projeleri (Musabay Baki, 2014:155-159), Avrasya‘da
iĢbirliği ve turizm kültürünün geliĢtirilmesi konularında iliĢkili kuruluĢ Türk Konseyi‘nin
çatısı altında ortak bölgesel kültür ve turizmin geliĢmesine yönelik olarak, kısa sürede,
faaliyetleriyle Avrasya‘da iĢbirliğinin geliĢtirilmesinde TÜRKSOY‘un, önemli bir aktör
olarak tam olarak yerini alması beklenmektedir.
3. Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY)
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan, arasında,
Türk Dili konuĢan ülkeler kültür bakanlarının 19-20 Haziran 1992 Ġstanbul ve 30 Kasım 2 Aralık 1992 Bakü toplantılarında kabul ettikleri kararlara ve belgelere bağlı kalarak,
Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) adlı uluslararası bir teĢkilat
kurulmasına karar vermiĢlerdir. Daha sonra adını Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı
olarak değiĢtirerek, 12 Temmuz 1993 tarihinde Kazakistan Almatı‘da iĢtirakçi devletler
kültür bakanları tarafından imzalanan ―TÜRKSOY‘un KuruluĢu ve Faaliyet Ġlkeleri
Hakkında AnlaĢma‖ ile faaliyet ilkelerini resmen belirlemiĢlerdir. Yetkili depozitör devlet
olarak da Türkiye Cumhuriyeti‘ni belirlemiĢlerdir. Kabul edilen ilkelerine göre,
TÜRKSOY‘un kuruluĢu ve faaliyet ilkelerine imza atan Türk dili konuĢan altı devlet,
kültür alanındaki tüm uluslararası anlaĢma ve sözleĢmeleri dikkate alarak, TÜRKSOY
faaliyetlerini, altı ayda bir alfabetik sıraya göre TÜRKSOY‘un dönem koordinatörü olan
kültür bakanının baĢkanlığını deruhte ettiği, üye ülkeler kültür bakanlarından veya kültür
iĢlerinden sorumlu bakanlarından oluĢan en üst karar mercii olan Kültür Bakanları
Konseyi tarafından tespit edilen proje ve programlar uyarınca yürütmektedir.
(tbmm.gov.tr/tutanaklar, 22.02.1994, Resmî Gazete, 25.2.1994: 21860).
23/2/2011 tarihli Kanunla onaylanan, Bakanlar Kurulu‘nca 8/8/2011 tarihinde
kararlaĢtırılan ve 4 ġubat 2010 tarihinde Ankara‘da imzalan ―Türkiye Cumhuriyeti
Hükümeti ile Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY) Arasında Evsahibi Ülke
AnlaĢması‖ Ģartlarına uygun olarak Türkiye bu uluslararası kültür teĢkilatına resmen ev
sahipliği yapmaktadır. (resmigazete.gov.tr/eskiler, 2011/08/20110827-2).
―Türk dünyasının UNESCO'su‖ olarak adlandırılan TÜRKSOY‘un 6 kurucu ve 8
gözlemci üye olmak üzere toplam 14 üyesi bulunmaktadır. Kurucu üyeleri, Azerbaycan
Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgız Cumhuriyeti, Özbekistan Cumhuriyeti,
Türkiye Cumhuriyeti ve Türkmenistan‘dır. Diğer ortak kuruluĢlardan farklı olarak
Özbekistan Cumhuriyeti ve Türkmenistan da TÜRKSOY‘a üyedir. Gözlemci üyeler ise,
Altay Cumhuriyeti, BaĢkurdistan Cumhuriyeti, Gagavuz Yeri (Moldova), Hakas
Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Saha (Yakut) Cumhuriyeti, Tataristan
Cumhuriyeti ve Tiva Cumhuriyeti‘dir. (turksoy.org/tr/turksoy/about, 16.06.2016).
3.1. Türksoy‘un Yetkileri
Tüzel kiĢiliğe sahip TÜRKSOY, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ve Türk mevzuatı
çerçevesinde, akit yapma, taĢınır ve taĢınmaz mal satın alma ve elden çıkarma, bu amaçla
hukukî iĢlem yapabilme yetkisine sahip bulunmaktadır.
TÜRKSOY, faaliyetleri çerçevesinde her türlü hukuki süreçten muaf tutulmaktadır.
Bunun yanı sıra, TÜRKSOY‘un malvarlığı icrai, idari, adli veya yasal kararlara dayanak
264
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
arama, sorgulama, el koyma, kamulaĢtırma ve diğer herhangi bir müdahaleden de muaftır.
(resmigazete.gov.tr/eskiler, 2011/08/20110827-2).
TÜRKSOY‘un bütçesi, üye ülke kültür bakanlıkları tarafından ödenen katkı paylarıyla
oluĢmaktadır. Bu katkı paylarının yanı sıra etkinlikler için yerel yönetimler, üniversiteler
ve
çeĢitli
sivil
toplum
kuruluĢlarından
ek
kaynaklar
sağlanmaktadır.
(turksoy.org/tr/turksoy/about, 16.06.2016).
TÜRKSOY iĢlevleri ve faaliyetleri çerçevesinde, herhangi bir malî kontrol ve
moratoryuma iliĢkin düzenlemelerle kısıtlı değildir. Hedeflerine ulaĢmak için her tür fon,
altın veya döviz sahibi olabilmekte ve herhangi bir cins para birimi ile banka hesabı
açabilmekte ve iĢletebilmektedir. Fonlarını Türkiye içinde veya bir baĢka ülkeye
serbestçe, havale edebilmekte veya sahibi olduğu herhangi bir para birimini bir diğerine
çevirebilmektedir. TÜRKSOY varlıkları, geliri ve diğer malvarlıkları, gelir vergisi ve
kurumlar vergisini de içeren bütün dolaysız vergilerden, ithalat veya ihracat
kısıtlamalarından, yasaklamalarından, ek mali zorunluluklardan, kurumun resmi
yayınlarının ithal ve ihracı, tüm kısıtlama, yasaklama, tüm gümrük harçları ve resmi
kullanımı amacıyla yaptığı mal ve hizmet alımlarında Katma Değer Vergisi‘nden muaf
tutulmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, TÜRKSOY‘un resmi amaçlı her türlü
haberleĢmesine izin vermekte ve bunu korumaktadır. TeĢkilatın resmi haberleĢmesine ve
arĢivine iliĢkin tüm evrak ve belgelerin dokunulmazlığı vardır. (―Evsahibi Ülke
AnlaĢması‖, Resmi Gazete, 2011).
3.2. Türksoy‘un Personeli
TÜRKSOY‘un, üye ülkeler kültür bakanlarından veya kültür iĢlerinden sorumlu
bakanlarından oluĢan en üst karar mercii Bakanlar Konseyi‘dir. TeĢkilatın uluslararası
statülü personelini, genel sekreter, genel sekreter yardımcısı ve üye devlet temsilcileri
oluĢturmaktadır. Bakanlar Konseyi üyeleri tarafından seçilerek bu göreve atanan genel
sekreter, konseyin aldığı kararlar doğrultusunda TÜRKSOY‘un çalıĢmalarını yürütmekte
ve yönetmektedir. Üye devletlerin temsilcileri ise üye devletler tarafından TÜRKSOY
nezdinde görevlendirilmektedir. (―Evsahibi Ülke AnlaĢması‖, Resmi Gazete, 2011).
TÜRKSOY‘un, beĢi uzman olmak üzere toplam 19 personeli bulunmaktadır. TÜRKSOY
genel sekreterliğini, 29 Mayıs 2008 tarihinden itibaren Kazakistan Eski Kültür Bakanı
Düsenbay Kaseinov üstlenmiĢtir. Genel Sekreter yardımcılığını ise, Fırat PurtaĢ
yürütmektedir. TeĢkilatta üye ülkelerin kültür bakanlıkları tarafından tayin edilen
temsilciler bulunmaktadır.
3.3. Türksoy‘un Faaliyetleri
Bir çatı kuruluĢ olan Türk Dili KonuĢan Ülkeler ĠĢbirliği Konseyi(Türk KeneĢi) ile iliĢkili
faaliyet gösteren TÜRKSOY, aynı zamanda Uluslararası Türk Akademisi Uluslararası
TeĢkilatı, Türk Kültür ve Mirası Vakfı ile koordinasyon içerisinde çalıĢmaktadır.
TÜRKSOY, yürüttüğü projelerde, ayrıca aynı ilke ve amaçları paylaĢtığı, UNESCO,
ISESCO ve Bağımsız Devletler Topluluğu Ġnsani ĠĢbirliği Vakfı gibi uluslararası
örgütlerle iĢbirlikleri gerçekleĢtirmektedir. TÜRKSOY‘un faaliyetleri, Türk Dili KonuĢan
Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi tarafından belirlenmektedir ve Daimi Konsey
toplantılarında alınan kararlar TÜRKSOY genel sekreterliği tarafından icra edilmektedir.
(20 Yılın Birikimi, 2014: 76).
265
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Türk Dili KonuĢan Ülkeler arasındaki iliĢkilerin geliĢtirilmesi amacıyla UNESCO ile
ilgili eğitim, bilim ve kültür konularında ortak hareket edilmesini sağlayacak ikili, çok
taraflı mekanizmaların çalıĢması, Türkçe KonuĢan Ülkelerin Somut ve Somut Olmayan
Kültürel Miras envanterlerinin oluĢturulması, sunulması ve korunması, ortak projeler
yapılması, bilgi, belge ve deneyimli personel değiĢiminin sağlanması vb. konularda Ekim
2010‘dan beri devam eden TÜRKSOY üyesi ülkeler UNESCO Milli Komisyonları
Toplantılarında daha fazla uluslararası ve bölgesel iĢbirliği, daha fazla kültürlerarası
diyalog ve yakınlaĢma imkânları tartıĢılmakta ve tavsiye kararları alınabilmektedir.
(TÜRKSOY.. UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı ÇalıĢma Raporu, 2010: 1-4).
TÜRKSOY, 20 yılı aĢkın tecrübesiyle özellikle 2012 yılından itibaren hem nitelik hem de
nicelik acısından daha zengin ve daha aktif olarak Türk dili konuĢan ülkelerin ortak kültür
ve sanat mirasının ortaya çıkarılması, tanıtılması ve dünyanın önemli merkezlerinde de
gerçekleĢtirdiği geleneksel Nevruz kutlamaları yanı sıra sanatsal buluĢmalar kapsamında
her yıl Türk dünyasından fotoğrafçıları, ressamları, opera sanatçılarını, Ģairleri, medya
mensuplarını, tiyatro gruplarını, dans ve müzik topluluklarını bir araya getirmektedir.
Türk dili konuĢan ülkelerin ortak kültür ve sanat mirasını araĢtırma, koruma ve gelecek
nesillere aktarmanın yanı sıra aynı dili konuĢan dildeĢ halklar arasındaki ortak kökler,
tarih, medeniyet ve kültür bağlarını güçlendirmekte ve sağlamlaĢtırmaktadır. (20 Yılın
Birikimi, 2014: 76).
Faaliyetlerini 20 yılı aĢkın bir süredir Türk dili konuĢan ülkeler devlet baĢkanlarının
himayelerinde yürüten TÜRKSOY, Türk dili konuĢan halkların gönül birlikteliğini,
kardeĢliğini, aralarındaki kültürel uyum ve iĢbirliklerini ve etkin iletiĢimi
güçlendirmek, ortak Türk kültürünü gelecek nesillere aktarmak ve dünyaya tanıtmak için
çalıĢmaktadır. Ressamlar buluĢmaları, opera günleri, edebiyat kongreleri gibi geleneksel
faaliyetleriyle TÜRKSOY, Türk dünyası bilim adamı ve sanatçılarının tecrübe
alıĢveriĢlerine imkân sağlamaktadır. Türk dünyasının ortak geleneği olan nevruz,
TÜRKSOY‘un çalıĢmalarıyla bütün dünyaya mal edilmiĢtir. TÜRKSOY, üye ülkelerin
dıĢında, Almanya, Avusturya ve Ġngiltere‘de baharın geliĢi olarak Nevruz‘u her yıl
kutlamaktadır. Her yıl farklı ülkelerden yüzlerce sanatçının, akademisyenin ve
entelektüelin katılımıyla, tiyatrodan sinemaya, müzikten plastik sanatlara ve edebiyattan
müzeciliğe çeĢitli etkinlikler, festivaller, toplantılar, konferanslar, kongreler, forumlar,
konserler, yarıĢmalar, buluĢmalar, anma günleri ve sergiler düzenlemektedir. Bu
faaliyetler sayesinde Türk dili konuĢan halklar olarak ortak Türk kültürünün paydaĢları
birbirlerini daha yakından tanıma imkânı bulmaktadır. (20 Yılın Birikimi, 2014: VI).
Düzenlenen anma toplantıları ve ilan edilen kültür insanları anma yıllı kapsamında Türk
kültürüne hizmet eden parlak Ģahsiyetler (Pala, 2011: 2457-2464), pek çok kültür
insanının örnek teĢkil eden hayatları ve bıraktıkları eserler yeni nesillere tanıtılmıĢ
olmaktadır. Türk dili konuĢan halkların ortak geçmiĢini; dil, edebiyat, kültür ve sanatını,
bir bütün halinde ele alan kültürel ve bilimsel çalıĢmalar da yayımlayan TÜRKSOY,
çıkarmıĢ olduğu Türk dünyası kültür ve sanat dergisi TÜRKSOY ve Türk Dünyası ile
ilgili çeĢitli kültürel kitap, bildiri, ansiklopedi, katalog, envanter çalıĢması, broĢür ve
takvim yayınlarıyla Türk halklarının zengin kültürel mirasını geniĢ kitlelere
ulaĢtırmaktadır. Üç dilde ve üç ayda bir yayımlanmakta olan TÜRKSOY dergisinin yanı
sıra yıl boyu farklı lehçe ve dillerde pek çok eser okuyucularla
buluĢturulmaktadır.(turksoy.org/tr/library, 16.06.2016).
Türk dünyası gönüllüleri ve sanatseverlerin ilgisi ve destekleriyle faaliyetlerini sürdüren
TÜRKSOY, dünyada saygın bütün kurum ve kuruluĢlarla kültürel ve sanatsal iĢbirliği
266
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
yürütmekte ve bu bağlamda Batı, Doğu Avrupa, Ortadoğu, Amerika ve Çin ile kültürel
etkileĢimi artırmaya çalıĢmaktadır. (20 Yılın Birikimi, 2014: VI).
TÜRKSOY‘un çalıĢmaları sadece üye ülkelerle sınırlı tutulmamaktadır. Üye ülkeler
dıĢında Avrupa, Amerika, Afrika kıtalarında faaliyetler gerçekleĢtirmektedir. (PurtaĢ,
2013).
Yerel yönetimler, üniversiteler ve sivil toplum kuruluĢları ile de yakın iĢbirliği içinde
kendini sürekli geliĢtiren ve yeniliklere imza atan TÜRKSOY'un, Türk dili
konuĢan ülkelerin kültür hayatına kattığı yeniliklerden biri de, Türk dünyası kültür
baĢkenti uygulamasıdır. Uygulama kapsamında 2012 yılında Astana, 2013 yılında
EskiĢehir, 2014 yılında Kazan ve 2015 yılında Türkmenistan‘ın Merv Ģehri, Türk Dünyası
Kültür baĢkenti olarak seçilmiĢtir. TÜRKSOY, kuruluĢundan itibaren Türk dili konuĢan
Türk ülkelerin birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlamıĢ, gönül birlikteliğini ve
kardeĢliğini daha da güçlendirmiĢ, ortak Türk kültürünün, tüm insanlık medeniyetinin
oluĢmasında önemli bir yer tuttuğunu göstermiĢ ve Türk dili konuĢan ülke ve halkların
kültür ve sanatının korunması, yeniden canlandırılması ve geliĢmesinin gerekli olduğunu
göz önünde bulundurarak, üye ülkelerin gelecek kuĢaklarına millî kültürün esaslarını
öğretmek, nesilden nesile aktarmak amacıyla karĢılıklı dostane temaslar sağlamıĢtır. (20
Yılın Birikimi, 2014: 294).
TÜRKSOY çatısı altında üye ülkeler arasında çok taraflı kültürel iĢbirliği için önemli
ilerlemeler sağlanmıĢtır. TÜRKSOY, 1993‘ten 2006 yılına kadar olan ilk dönemde, üye
ülkeler arasında daha ziyade karĢılıklı tanıĢma faaliyetleri yürütmüĢtür. Bağımsızlıklardan
sonra ilk karĢılaĢmaların ve kucaklaĢmaların gerçekleĢtiği ilk dönemde, Türk dili konuĢan
ve bağımsızlıklarını kazanan halkların kökleriyle buluĢması, üye ülkeler arasındaki
yabancılaĢmanın ortadan kaldırılmasına yönelik giriĢimler yoğunluklu olmuĢtur. Bu
çerçevede pek çoğu ideolojik dejenerasyondan dolayı çarpıtılmıĢ ya da unutulmaya yüz
tutmuĢ olan Dede Korkut‘tan Köroğlu‘na, Manas‘dan Abay‘a pek çok ortak kültürel
Ģahsiyet ve değer yeniden canlandırılmaya çalıĢılmıĢtır. Fuzuli, Manas, Abay, Jambıl,
Avezov, Zeki Velidi Toğan, Divanü Lügati't-Türk, Kurmangazi, C. Aytmatov, N.
Katanov ve nihayet Kitabı Dede Korkut kutlamaları ve anma etkinlikleri bunlardan
birkaçıdır. (PurtaĢ, 2013: 2).
2008 yılından itibaren baĢlayan ikinci dönemde, karĢılıklı tanıĢma, anlaĢma ve etkileĢime
yönelik ressamlar buluĢması, opera günleri, Ģairler buluĢması, anma etkinlikleri, bilimsel
sempozyumlar ve yayınlar devam etmiĢ, uluslararası Köroğlu Operası projesi, Türk
Dünyası Nevruz kutlamaları, Türk Dünyası Ressamlarının sergileri, Yunus Emre
Oratoryosu konserleri gibi Türk kültürünü tanıtmaya, kültürel ortaklığı vurgulamaya,
etkileĢimi ve kültürel uyumu artırmaya ve Türk Dünyası olgusunun güçlenmesine yönelik
uluslararası faaliyetler düzenlenmiĢtir. Bu faaliyetler, üye ülke Türkiye‘ye ve Türkiye
Türklerine olan algının, bakıĢ açısının, imajın da değiĢmesine katkıda bulunmaktadır.
(PurtaĢ, 2013: 2).
Türk dili konuĢan halkların ortak cabası ve fedakârlığı ile oluĢan TÜRKSOY‘un bu
birikim ve faaliyetleri, aynı zamanda, Türk dili konuĢan halklarının ortak geleceği
acısından da önemli bir kazanım ve ümit kaynağı olmaktadır.
Ortak dil ve kültürel değerler üzerine inĢa edilen TÜRKSOY‘u ilgilendiren önemli bir
kültürel konu da Türk dili konuĢan ilkelerin zengin manevî, dinî, tasavvufî mirası ve
turizm zenginliğidir. Türk dili konuĢan ilkelerin halkları, tarih boyu Doğu Asya‘dan Batı
267
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Akdeniz‘e Avrasya kuĢağında Ġslâm dini itikadı ve ameli üzerine aĢırılıklardan uzak ―orta
yol‖ olarak kabul ettikleri çoğunlukla itikatta Maturidî mezhebine, amelde ise Hanefî
mezhebine göre amel ve hareket etmiĢlerdir. Bugün de Türk dili konuĢan devlet ve
cumhuriyetlerin resmî yaklaĢımları da aynı Ģekildedir. Bu sebeple Ġslâm tarihi boyunca
Asya Türk Coğrafyasında özellikle Maturidî ve Hanefî mezhebine mensup güçlü ve
meĢhur fıkıh(hukuk) âlimleri, hadis âlimleri ve NakĢî tasavvuf öncüleri yetiĢmiĢ ve Ehl-i
Sünnet Müslümanlara öncülük etmiĢlerdir. Bunlar arasında Özbekistan‘da itikat âlimi
Muhammed Maturidî, hadis âlimleri Muhammed Buharî ve Muhammed Tirmizî,
Kırgızistan‘da Ahmet Serahsî yine tasavvufta Kazakistan‘da Ahmet Yesevî,
Özbekista‘nda baĢta Muhammed Bahauddin ġah-ı NakĢibend, olmak üzere 10‘dan fazla
NakĢî tasavvuf büyüğü, Kırgızistan OĢ‘ta Selahaddin Ġbni Mevlana Siracüddin ve
Türkiye‘de Konya‘da Mevlana Celaleddin Rumî olmak üzere pek çok ilim, tasavvuf
büyükleri bunların meĢhurlarıdır.
Bu zengin dinî ve tasavvufî tarihî kültürel miras da Türk dili konuĢan ülkelerde, diğer
turizm çeĢitliliği yanında sufî turizm açısından da önem taĢımaktadır.
AnlaĢılıyor ki, Türk dili konuĢan ülkelerin halklarının gönül dili, paylaĢtıkları duygular,
idealler ve ortak geleneksel değerler, TÜRKSOY‘un sürekli ilerlemesi ve geliĢiminin
motoru mesabesindedir. Edebiyattan güzel sanatlara, resimden müziğe, tiyatrodan
sinemaya, geleneksel ve kültürel değerlerden turizme, kültür ve sanatın her alanında
çeĢitli bilimsel ve sanatsal faaliyetler gerçekleĢtirerek, Türk dili konuĢan topluluklar
arasındaki kültürel etkileĢim, uyum ve iletiĢimi güçlendirmeye çalıĢmaktadır. Avrasya
Türk kültürünün ortak hazineleri, ortak değeri olarak bütün Türk dili konuĢan halkların
yeniden bir araya gelip ortak kültür mirasını etraflı bir Ģekilde ve derinlemesine ele
almaları, paylaĢarak çoğaltmaları anlatmaları, gezip göstermeleri ve kavratmaları
açısından önemli rol oynamaktadır. (PurtaĢ, 2013: 2).
Görülmektedir ki bütün bu faaliyetler ve kazanımlar TÜRKSOY üyesi ülkelerin kültür
bakanlıkları baĢta olmak üzere, Türk dünyasının kültür, sanat ve turizm kurumları
arasındaki eĢgüdüm ve iĢbirliğinin de somut göstergesidir. Türk dili konuĢan
cumhuriyetler ve akraba topluluklarının tiyatrodan operaya, müzecilikten
kütüphaneciliğe, yazar birliklerinden güzel sanatlara iliĢkin tüm kurumları birbiriyle
iletiĢim halindedir ve TÜRKSOY'un koordinasyonunda ortak projeler hayata
geçirebilmektedirler.
Son yıllarda güvenilir bir ortak olarak TÜRKSOY'un uluslararası düzeyde tanınırlık ve
kabul edilirliği belirgin bir biçimde pekiĢen teĢkilatın Türk dili konuĢan halkların beĢeri
ve kültürel mirasının uluslararası tanıtılması sahasında yürüttüğü kültür siyaseti, kültür ve
turizm alanında uluslararası faaliyet gösteren uluslararası kurum ve kuruluĢların
TÜRKSOY‘la iĢbirliği yapma isteğini de arttırmıĢtır.
Türk dili konuĢan ülkelerin eğitim, bilim, kültür, sanat ve turizm alanında çok taraflı ve
çok yönlü iĢbirliği mekanizması olan TÜRKSOY‘un uygarlık tarihinde iz bırakacak
etkinlikleri, TÜRKSOY üyesi ülkeler arasında daha fazla iĢbirliği imkânlarının
araĢtırılması, çeĢitli yeni projelerin hayata geçirilmesi ve ülkeler arasında iliĢkilerin daha
da geliĢtirilmesi amacıyla aktif olarak çalıĢmaların devam ettiğini göstermektedir.
TÜRKSOY‘un bugüne kadar yaptığı faaliyetler, teĢkilatın tanınırlığını artırdığı gibi, Türk
dili konuĢan halkların kültürel yakınlaĢması, kaynaĢması ve bütünleĢmesi sürecine de
ivme kazandırmıĢtır. TeĢkilatın tüm çalıĢmaları üye ülke halkları arasındaki iĢbirliklerinin
268
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
çeĢitlendirilerek güçlendirilmesi yolunda önemli katkılar sağlamaya devam etmektedir.
(PurtaĢ, 2015: 598).
4. TÜRKSOY‘la Ortak Kültür ve Turizm
Asya Türk kültür coğrafyasındaki ortak kültür ve turizm varlıklarının da, Türk dili
konuĢan halkları birbirine yaklaĢtırmada daha önemli rol oynayacağı anlaĢılmaktadır.
Bunun için TÜRKSOY‘un ortak kültür ve turizm mirasının tanınması ve görülmesinde
önemli bir aktör olduğu ortadadır.
Ortak kültürü, ortak tarihi geleceğe taĢımanın, karĢılıklı tanıĢmanın ve bu ortak Türk
kültürünü dünyaya tanıtmanın güzel ve ümit verici bir müessesesi olarak kurulan,
çeĢitliliği de zenginlik olarak gören TÜRKSOY‘a diğer motive edici, baĢarılı
hizmetlerinin yanında Türk dili konuĢan Cumhuriyetler arasında ortak kültürel bağları
özümsemede, benimsemede, geleceğe el ele yürümeye hazır yeni bir nesil yetiĢtirmede
önemli görevler düĢmektedir. (20. Yılında Türk Cumhuriyetleri, 2012: 29).
BirleĢmiĢ Milletler‘in toplam altı resmi dili bulunmaktadır. Bunlar, Arapça, Çince,
Ġngilizce, Ġspanyolca, Fransızca ve Rusça‘dır. Türk dili konuĢan ülkeler, Türk Dünyası
geniĢ kültür ve turizm coğrafyasını temsil eden Türkçe, BM‘nin resmi dilleri arasında
neden bulunmamaktadır? Bu açıdan bakıldığında Türk coğrafyası BirleĢmiĢ Milletler‘de
temsil edilmemektedir. Bunun sağlanmasında TÜRKSOY gibi uluslararası ortak
teĢkilatların bu temsiliyeti sağlaması, Asya Türk Coğrafyası, Türk Dünyası kültür ve
turizminin tanınması ve tanıtılmasında önemli katkı sağlayacağı açıktır. (Terzi, 2010: 5657). TÜRKSOY‘un 2010 yılında aldığı Türk Dünyası Kültür BaĢkentleri oluĢturma kararı
GeniĢ Türk Dünyası halklarının ve kültürlerinin birbirlerine aĢina ve entegre olmasına
katkıda bulunmaktadır. Bu çerçevede Kazakistan Astana (2012), Türkiye EskiĢehir
(2013), Tataristan Kazan (2014) Türkmenistan Merv (2015), Azerbaycan ġeki (2016) ve
Kazakistan Türkistan (2017) Ģehirleri Türk Dünyası Kültür BaĢkenti ilan edilmiĢlerdir.
Ġç politika, ekonomi ve toplumsal konularda olduğu kadar dıĢ politika ve diplomaside de
büyük dönüĢümlerin yaĢandığı bu dönemde, özellikle komünizmin çöküĢü ve Sovyetlerin
dağılması ile Türk dili konuĢan insanların dıĢa açılması suretiyle bölge ve dıĢ dünya ile
girmiĢ olduğu etkileĢim, kültürel ve sivil diplomasi Avrasya‘nın dönüĢümünde de önemli
bir rol oynamaktadır. Asya Türk Coğrafyasında kültürel etkinliklerden insani yardım
faaliyetlerine, ortak eğitim-öğretim kurumlarının, sivil toplum kuruluĢlarının ve yerel
yönetimlerin insanlararası yürüttüğü kültürel diplomasi, diyalog, anlaĢma, kaynaĢma ve
bütünleĢmenin sivil gücü niteliğinde olmuĢtur. Bu çerçevede TÜRKSOY üye ülkeler
arasında bireysel hak ve özgürlükleri geliĢtirmek, aidiyet kazandırmak, kültürel ve sivil
diplomasiyi desteklemek, resmî diplomatik kurumlar yanı sıra, kültürel diplomasi yürüten
sivil toplum kuruluĢlarını yönlendirmek ve kaynak desteği sağlamak önem arz
etmektedir. Bu önem, Avrasya‘nın demokratik yapısını güçlendireceği gibi, kültürel
diplomasi giriĢimine ve geliĢimine öncülük eden Türkiye Cumhuriyeti‘nin yumuĢak
gücünün daha da etkin bir Ģekilde hissedilmesini ve doğru algılanmasını sağlayacaktır.
Kültürel ve sivil diplomasiyi yürütenler, halk seviyesinde kültürel etkileĢimde bulunanlar
arasında kanaat önderleri, aksakallar, resmî sponsorlar, akademisyenler, öğretmenler,
öğrenciler ve sanatçılar, doğrudan ve önemli yer almaktadır. Ġnsanlararası kültürel
diplomasi, turizm için de uygun bir zemin ve önemli bir fırsat oluĢturabilmektedir.
(PurtaĢ, 2013/13: 1,13).
269
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
TÜRKSOY‘un müze forumu türü düzenli faaliyetlerinden de beklentiler büyüktür. En
kuzeydeki Türklerden en güneydeki Türklere, en doğudaki Türklerden en batıdaki
Türklere ortak kültüre ve ortak değerlere sahip her üye, TÜRKSOY ile kültürel
entegrasyona önem vermektedir. Maddi imkânlarına göre bilimsel konferanslara, ortak
gezilere, sergilere vb. katılmayı talep etmektedirler. TÜRKSOY üyelerinin tarihi ve
kültürü tanıtmayı amaçlayan bir plana göre finanse edilmesiyle kültürel ve tarihi
sergilerin Türk dili konuĢan ülkelerin müzelerinde organize edilebilmesi düĢünceler
arasındadır. Bu çerçevede, 2014 yılının Haziran ayında Tuva, Hakasya, Buratya ve
Rusya‘nın baĢka bölgelerinin ve baĢka ülkelerin müzelerinin katılımıyla ―Türk
Halklarında At Kültü‖ isimli bir sergi organizesi planlanmıĢtır. (ġiĢigin, 2013: 191). Bu
tür iĢbirliklerinin yeterli düzeyde geliĢmesi ve sergilerin sıra ile Türk Dünyası Müzeler
Birliği katılımcı müzelerinde de sergilenmesi, Türk Dünyası müzecilerinin bir araya
gelmesi önemlidir. (Erdönmez, 2013: 16). Bu tür faaliyetlerin, Türk tarih ve turizminin
geliĢmesi ve yaygınlaĢması açısından da yeni fırsatlar ve açılımlar doğurması
mümkündür.
Türk dili konuĢan ülkeler arasında her tür faaliyeti ve diyaloğu gerçekleĢtirmek istense de
ortak zorluk, insanlar arası diyalog kurmak ve anlaĢmakta yaĢanmaktadır. Bunu aĢmak
için de ortak dil konusuna bir çözüm bulmak gerekmektedir. Bunun için de üye ülkeler ve
geniĢ Türk coğrafyasında ortak bir Türk Dili Günü ve Ortak bir Türk Dili Bayramının
(Kasseinov, 2014: 23) var olması diyaloğun geliĢmesi ve karĢılıklı anlaĢabilme
imkânlarına kapılar açabilecektir.
Kültür ve turizm konularında etkin ve etkili kamuoyu oluĢturmak, Türk dünyasına
yönelik olarak daha etkili yazılı, görsel basın, medya faaliyetlerini düzenli ve yaygın bir
Ģekilde daha da artırmak için Türk dili konuĢan ülkeler, Türk dünyası yayın birliği, Türk
Radyo ve Televizyon Ağları Birliği oluĢturulması hususundaki tavsiye ve teklifleri de
değerlendirmek gerekmektedir. (Yalçınkaya, 2010/1/1: 15).
TÜRKSOY kapsamında, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve
Türkmenistan kültürlerini kaynaĢtırmak amacıyla projeler de sunulmaktadır. ġöyle ki,
projeler ile üye ülke kentlerinde her üye ülkenin kendi kültürlerini tanıtmak maksadıyla,
―Kültürlerin Birbiri ile Entegrasyonu‖ kapsamında restoranlar açılması, her ülke, kendi
ülkesinin kültürünü tanımlayan ülke evleri kapsamında, ülke halklarının diğer ülke
kültürlerini tanıması için konsept ―Kültür Evleri‖ oluĢturulması, ülkelerinin mimarlık,
yemek kültürü, folkloru vb. ile ilgili örnekler sunulması, ülkelerin özgün kültürlerinin
belirlenerek konsept mağaza haline getirilmesi, üye ülkelerin, birbirlerinin kültürlerini
öğrenmelerinin sağlanması, ülkeler arası sosyo-kültürel entegrasyon sürecinin
hızlandırılması ve ülke halklarının birbiri ile daha sıkı iletiĢim halinde olmasını
sağlayarak kültür birliğinin oluĢturulması hedeflenmektedir. (Kocaalan-Özcan, 2006/3:
378-379, 383). Tabi ki burada zikredilen kültür birliği, bir baĢka ülke için tehdit olarak
algılanabilecek askerî ve siyasî manada bir kültür birliği değil, kültürel ve ticari değerler
anlamında bir kültür birliğidir.
BaĢka bir tavsiye ve teklif de Türk ülkelerinin turizm, eğitim ve kültür açısından Türk
Dünyası Eğitim ve Kültür Birliği projesi adı altında geliĢtirilmiĢ ortak müfredatlı bir
faaliyet programı oluĢturulması, Türk-Ġslam âlimlerinin bilgi mirası ve adlarının
yaĢatılması gerektiğidir. (Kılıç, 2008: 105-106).
270
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Bir iddia da 21. yüzyılın bir Asya çağı olacağıdır. Asya‘da ekonomiler hızlı büyümekte
ve her alanda yeniden geliĢme görülmektedir. Ne var ki Asya Ģu altı önemli sorunu
(DeğiĢen Dengeler ve Parametreler, 2008: 10) çözmek zorundadır:
1- Tarihin sorunlarını 21. yüzyıla taĢımamak.
2- Milliyetçilik sorunu: Kültürel milliyetçilik, milli birlik ve bütünlüğün bir aracı olarak
kullanılabilir. Ancak uluslararası iliĢkilerde gereğinden fazla vurgulanan ırkçı
milliyetçilik olgusu, birlik ve bütünlük içinde davranmak isteyen ülkeleri birbirinden
uzaklaĢtırabilir.
3- Asya ülkelerinin çoğu, özellikle Asya Türk Coğrafyası, herhangi bir güçlü Asya
devletinin hegemonyası altına girme tehlikesi ile karĢı karĢıya kalmıĢtır. Bugün dahi
Asya‘da güçsüz, zayıf devletler hegemonya tehlikesini çok yoğun bir biçimde
hissetmektedirler.
4- Ortak normlar ve değerlerin henüz oluĢamadığı Asya Türk Coğrafyasında, siyasi ve
ekonomik olarak birlikte, bütünlük içerisinde hareket etmek için gerekli temel altyapı ve
kurumsallaĢma da modern anlamda oluĢturulamamıĢtır. Asya‘daki uygulanan demokrasi,
tek adam demokrasisi, yarı demokrasi vb. siyasi rejimler sorunları, büyük bir çeĢitlilik ve
farklılık göstermektedir. Bu sebeplerle, iĢbirliği çabalarının ileri aĢamalara taĢınabilmesi
için ülkeler arasında ortak değerler ağını oluĢturmak ve kurumsal ahlakı yerleĢtirmek
gerekmektedir. GerçekleĢmesi son derece zor olan bu değerlerin ortaya konması ve yayın
bir Ģekilde yaĢanması için TÜRKSOY gibi ortak kuruluĢlara büyük görevler düĢmektedir.
5- Ekonomik iliĢkilerin gittikçe geliĢtiği Asya‘da bölgesel jeopolitiğin geliĢtirilebilmesi
de gerekmektedir. Bunun için enerji yetersizliğine kalıcı çözümler bulunmalıdır.
6- Farklı Asya ülkelerinde farklılıklar arz etse de diyalog, etkin iletiĢim, ulaĢım, turizm ve
ticarette güvenliğin sağlanması, sevgi ve iletiĢim bağlarının geliĢtirilmesi, en önemli
hususların baĢında gelmektedir. Bu da eğitim ve refah düzeyiyle orantılıdır.
5. Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye- Asya Türk Coğrafyası sosyo-kültürel ve turizm iliĢkileri, her yönüyle birçok
etnik topluluğa sahip bir yapı ve farklı Müslüman etnik gruplar içerisinde geliĢmektedir.
Türk Dünyası BirleĢik Ülkeleri fikri ve yaklaĢımı çerçevesinde çeĢitli etnik, dinî ve dilsel
grupların belirli ölçüde otonomiye sahip olmalarına fırsat tanıyan geliĢmiĢ bir millet
sistemi ortaya koymak mümkün müdür? Çok kültürlü topluluklardan oluĢan geniĢ
bölgeler oluĢturmayı ve bunları yaĢatmayı baĢarmak oldukça zordur. Osmanlı millet
sisteminde olduğu gibi, farklı ırk, etnik, dinî ve dil topluluklarından insanların farklı
unsurlar arasında dostane iliĢkileri garanti altına alan çalıĢma biçimi, ülkeler arasında
gümrük ve ticaret anlaĢmaları çerçevesinde çalıĢan farklılıklar içinde bir birlik modeli ve
barıĢ ve istikrarın kalbinde yatan çatıĢma ve sorunun çözümünde kullanılan metotlardır.
Farklı etnik ve dinî grupların kültürel, dini özelliklerini ve kimliğini koruyan bir Türk
Dünyası millet sistemi kurmak, Türk Asya popüler kültürü ve materyal kültürünü
canlandırmak bu bölgede turizme de canlı ve hareketli bir zemin hazırlayabilecektir.
TÜRKSOY, BM‘de ve diğer uluslararası yerlerde yaptığı, itibar kazandıran üst düzey
sanat faaliyetleriyle beraber, kendisinden Türk dili konuĢan ülkeler halkları arasında ortak
tarihi, kültürel, felsefi, tasavvufî ve manevî mirasa daha ağırlık vermesi beklenmektedir.
TÜRKSOY‘un faaliyetlerinde, Türk dili konuĢan ülkelerin halkları gönül dilini,
271
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
duygularını, ideallerini ve ortak geleneksel değerlerini bulması, halkın gönlünde de
kurumun itibarını artıracağı kesindir ve önemlidir. Bu, Türk dili konuĢan topluluklar
arasındaki kültürel etkileĢim, uyum ve iletiĢimi daha da güçlendirecektir. Bunun için Türk
kültürünün ortak hazineleri, ortak değeri olarak bütün Türk dili konuĢan halkların yeniden
bir araya gelip ortak kültür mirasını etraflı bir Ģekilde ve derinlemesine ele almaları,
kurum çatısı altında paylaĢarak çoğaltmaları, anlatmaları ve kavratmaları açısından da
önemlidir.
Toplantılarda ele alınan özellikle Türk dünyasının turizm zenginliğinin ortaya
çıkarılması, yap-iĢlet-devret modeliyle, hava-kara modern ulaĢım ağı ve her çeĢit toplum
ihtiyacına cevap verebilecek donanımlı sosyal tesisleriyle altyapısı hazırlanmıĢ su, dağ ve
yayla turizminin geliĢtirilmesi, medya-ajans iĢbirliği, Türk dünyasında medya iĢbirliği
noktasında etkin bir üretim ve etkin bir iĢbirliğinin gözle görülür hale gelmesi de üye
ülkelerin kısa ve uzun vadeli kazanımları, kalkınmaları açısından büyük önem arz
etmektedir.
Asya Türk kültür coğrafyasında, yaĢayan kültür arasında ve halk seviyesinde az bilinen
TÜRKSOY‘dan üye ülkeler, Asya Türk Coğrafyası ve BDT‘de çok Ģeyler
beklenmektedir.
Görülüyor ki, birlikte ve barıĢ içinde yaĢayabilmek için oluĢturulan zemin ve ortak kültür,
turizm için de gerekli olan zemindir.
Kaynakça
―Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Ġle Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY) Arasında
Evsahibi Ülke AnlaĢması‖, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler /2011/08/201108272.htm, 01.06.2016.
―Türksoy Hakkında‖, http://www.turksoy.org/tr/turksoy/about, 16.06.2016.
―TÜRKSOY'un KuruluĢu ve Faaliyet Ġlkeleri Hakkında AnlaĢmanın Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna
Dair
Kanun‖
(22.02.1994),
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc077/kanuntbm
mc077/kanuntbmmc07703973.pdf, 01.06.2016, Resmî Gazete, Yayımı: 25.2.1994 Sayı:
21860.
20 Yılın Birikimi: Faaliyet Raporu 2012-2014, (2014), Hazırlayan: Salim Ezer, TÜRKSOY Genel
Sekreterliği Yayınları, Ankara.
6. Uluslararası Türk Asya Kongresi, Asya Birliği? Siyaset, Güvenlik, Ekonomi ve Kültür
Parametreleri, (2012 ), (07-08 Haziran, Ġstanbul).
Bağımsızlıklarının 20. Yılında Türk Cumhuriyetleri, Konuşmalar: Azerbaycan-KazakistanKırgızistan-Özbekistan-Türkmenistan, (2012) Uluslararası Toplantı, 05-06 Ekim 2011,
Ankara, s.13-17.
Dağdelen, Osman, (2012), ―Türkiye ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Ekonomik
ĠliĢkilerinin GeliĢimi‖, Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Editör: M. SavaĢ
Kafkasyalı, Ankara-Türkistan: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi,
ss.545-571.
Değişen Dengeler ve Parametreler Kültür Coğrafyası, Stratejik Rapor, (2008), TASAM Yayınları,
Ekim.
Erdönmez, Ahmet, (2013), ―Türk Dünyası Müzeler Birliği Nasıl Kuruldu?‖, Uluslararası Forum,
Türk Dünyasının Kültürel Mirası ve Müzeler, Bursa – İstanbul, 8-12 Kasım.
Geniş Türk Coğrafyası Dosyası, (2011), T.C. BaĢbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü,
Ankara.
Kasseinov, Düsen, (2014), ―AçıĢ konuĢmaları‖, Türk Diasporası ve Türk Dünyası Vizyon 2023,
Editör: Almagül Ġsina, Tasam Yayınları, Ġstanbul, ss. 21-23.
272
3. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 20-22 Nisan 2017, Bişkek / Kırgızistan
III Эл Аралык Түрк Дүйнөсү Туризм Симпозиуму, 20-22 Апрель 2017, Бишкек / Кыргызстан
Kılıç, Remzi, (2008). ―Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinde Eğitim Ve Kültür Meseleleri‖, 6. Türk
Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Celalabat, Kırgızistan, (24-30 Mayıs 2008), ss. 99-108).
Kocaalan, Mehmet Levent - Özcan, Hakan, (2006), ―Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı
(TÜRKSOY) Ülke Halklarının KaynaĢması Ġçin, Ülkeler Arası Sosyo-Kültürel
Entegrasyon Sürecinin Sağlanması‖, Alatoo Academic Studies, S.3, s. 378-379, 383. ss.378384.
Pala, Ayhan, (2011), ―Türkiye‘de Orta Asya Türk Tarihi AraĢtırmaları‖, 38. ICANAS
(Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), Ankara,10-15 Eylül 2007,
Bildiriler, Tarih ve Medeniyetler Tarihi, V. Cilt, AKDTYK, Ankara, ss. 2457-2464.
PurtaĢ, Fırat, (2013), ―Türk Cumhuriyetlerinin Kültürel Entegrasyonu ve Türksoy‖,
http://www.tasam.org/trTR/Icerik/25720/turk_cumhuriyetlerinin_kulturel_entegrasyonu_ve_turksoy, 13.06.2016.
PurtaĢ, Fırat, (2013), ―Türk DıĢ Politikasının Yükselen Değeri: Kültürel Diplomasi‖, Gazi
Akademik BakıĢ, C.7, S.13, KıĢ, ss.1-14.
PurtaĢ, Fırat, (2015), ―Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı (TÜRKSOY)‖, Türk Cumhuriyetleri ve
Toplulukları Yıllığı 2013, Editör: Murat Yılmaz, Turgut Demirtepe, Ankara: Hoca Ahmet
Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, ss. 593-598.
ġiĢigin, Yegor, (2013), ―Saha (Yakutia) Cumhuriyeti Müzelerinin GeliĢimi ve Türksoy Üyelerinin
Müzeler Ġle ĠĢbirliği Hakkında‖, Uluslararası Forum, Türk Dünyasının Kültürel Mirası ve
Müzeler, Bursa – İstanbul, 8-12 Kasım, ss. 190-198.
Terzi, Mahir, Kültür Politikalarının Kuramsallaştırılması ve Turizm, (Uzmanlık Tezi), Kültür ve
Turizm Bakanlığı DıĢ ĠliĢkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi BaĢkanlığı, Ankara,
2010, S. 56-57.
Türksoy Üyesi Ülkeler Unesco Millî Komisyonları Toplantısı Çalışma Raporu (7-8 Ekim 2010,
Ankara), ss.1-4.
TÜRKSOY, ―Kütüphane‖, http://www.turksoy.org/tr/library, 16.06.2016.
TÜRKSOY, ―Türksoy Hakkında‖, http://www.turksoy.org/tr/turksoy/about, 16.06.2016.
TÜRKSOY'un KuruluĢu ve Faaliyet Ġlkeleri Hakkında AnlaĢmanın Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna
Dair
Kanun‖
(22.02.1994),
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc077/kanuntbm
mc077/kanuntbmmc07703973.pdf, 01.06.2016, Resmî Gazete, Yayımı: 25.2.1994 Sayı:
21860.
Yalçınkaya, Fatih, (2010), ―Türkiye ile Orta Asya Devletleri Arasındaki Siyasi ve Diplomatik
ĠliĢkiler-Hükümetler üstü KuruluĢlar (1992-2010)‖, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları
Dergisi, Haziran, C.1, S.1, ss.1-19.
273