Limbik sistem - İstanbul Tıp Fakültesi
advertisement
Hipotalamusun Fonksiyonları • posteriyor ve lateral: Arter basıncı ve kalp hızını artırır, preoptik alan: Arter basıncı ve kalp hızını azaltır. • supraoptik çekirdekler; İdrarla su atımının kontrolü • paraventriküler çekirdek; Oksitosin salgılanması • lateral bölge açlık, ventromediyal bölge doyma merkezidir. • Lateral hipotalamus: Hiddet ve kavga • Ventromediyal çekirdek: Sakinleşme Periventriküler çekirdek: Korku Ön ve arka hipotalamus: Cinsel dürtüleri uyarır • Anteriyor hipotalamus-Preoptik alan ve posteriyor hipotalamus; vücut ısı düzenlenmesi LİMBİK SİSTEM FONKSİYONLARI Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD alkac@istanbul.edu.tr Mart 2009 Limbik (~sınır) Sistem • Davranışın Kontrolü – sinir sisteminin bütününün işlevidir. Limbik (~sınır) Sistem • Limbik sistem – hipotalamus, – mamiller cisim, – anteriyor hipotalamik çekirdekler, – singulat girus, – hipokampal formasyon, – n. akumbens, – amigdala ve – orbitofrontal korteksten oluşur. Limbik (~sınır) Sistem • • • • Uyku-uyanıklık döngüsü, Motivasyon, Öğrenme ve hafıza, Haz ve cezalanma duygularının motivasyonal kontrolü limbik sistem tarafından yürütülür. Limbik Sistem • Hipotalamus limbik sistemin merkezi elemanlarındandır • Subkortikal limbik alanlar limbik kortekstir: – – – – Orbitofrontal alandan başlar Yukarı subkallozal girusa uzanır Singulat girusta korpus kallozumun üzerinden geçer Temporal lobun ventromediyal yüzeyine iner ve unkus ve parahipokampal girusa doğru uzanır Limbik Sistemin Ödül ve Ceza İşlevi • Ödül Merkezleri: • Hipotalamusun lateral ve ventromediyal çekirdeklerindedir • Lateral çekirdeklerin ödül alanı kapsamında olması şaşırtıcıdır, çünkü bu alanın güçlü uyarımı hiddete yol açarken, zayıf uyaranlar ödüllenme duyusuna daha güçlü uyaranlar ise cezalanma duygusunu uyarabilir. • Daha az güçlü ödül merkezleri septum, amigdala, talamusun bazı alanları ve bazal gangliyonlardadır. Limbik Sistemin Ödül ve Ceza İşlevi • Ceza Merkezleri: • Silvius kanalının çevresi, talamus ve hipotalamusun periventriküler alanı • Daha az güçlü ceza alanları amigdala ve hipokampusun bazı bölgelerindedir Ceza:TALAMUS Ödül:PARAVENTRİKÜLER Ceza: PERİVENTRİKÜLER DORSOMEDİYAL FORNİKS ANTERİYOR HİPOTALAMİK Ödül ve Ceza: LATERAL HİPOTALAMUS OPTİK TRAKTUS SUPRAOPTİK ARKUAT VENTROMEDİYAL (Ödül) Ödül ve Ceza Merkezleri. (Guyton & Hall) Ceza Merkezlerinin Uyarımı • Hipotalamusun periventriküler alanı ve lateral hipotalamusun uyarımı, hayvanda: • 1- Savunma postürü oluşumuna • 2- Pençelerin gerilmesine • 3- kuyruk kaldırmaya • 4- tıslamaya • 5- tükrük salgılamaya • 6- homurdanmaya • 7- tüylerin dikleşmesi, gözlerin açılması ve pupilla genişlemesine neden olur »ÖFKE OLGUSU Ceza Merkezlerinin Uyarımı • • • • • Hipotalamusun ventromediyal çekirdekleri, Hipokampus, Ön limbik korteks, Singulat giruslar, Girus subkallozum • öfke olgusunu baskılayıcıdır. Ödül Merkezlerinin Uyarımı • Sakinleşme ve uysallık oluşturur Ödül ve Cezanın Davranıştaki Önemi • Ödül ve ceza merkezleri, fiziksel aktivitelerimizin, dürtülerimizin, nefretimizin ve motivasyonlarımızın kontrolünde önemlidir. • Sakinleştirici ilaçlar (tranklizanlar) ödül ve ceza merkezlerini baskılar ve hayvanın duygusal tepkileri azalır. Öğrenme ve Bellekte Ödül ve Cezanın Önemi • Hayvan deneyleri, ödül veya cezaya neden olmayan duysal deneyimlerin tekrarlansa da çok güç hatırlandığını göstermektedir. • Duysal deneyim ödül veya ceza duyusu ile sonuçlanmıyorsa hayvan özgün uyaranlara alışır ve artık onu ihmal eder, alışkanlık oluşur. Limbik Sistemin Diğer Bölümlerinin Özgün İşlevleri • Hipokampusun İşlevleri: • Hipokampus + Temporal lop + Pariyetal Lop = Hipokampal formasyon • Hipokampus her türlü duysal deneyimde aktiflenir, en önemli çıkış yolu olan forniks aracılığıyla ön talamus, hipotalamus ve limbik sisteme uyarılar yollar. • Duysal uyarılara uygun davranışları başlatmak üzere uyarıları içinden geçiren ek bir kanal gibi görev yapar. Hipokampus • Diğer limbik yapılardaki gibi hipokampusun uyarımı, öfke, edilgenlik, aşırı seks güdüsü gibi davranışlar oluşturur • Aşırı uyarılabilir ve uzun süren uyarılar yayabilir; epileptik nöbetlere neden olur (koku, görme, işitme, dokunma gibi halusinojen etkiler oluşabilir) Hipokampusun Öğrenmedeki Rolü • Hipokampus çift taraflı çıkarılırsa öğrenme yeteneği kaybolur • Önceden öğrenilenleri hatırlar ancak sözel simgelere dayalı yeni bilgi edinemez • Kısa süreli bellek oluşturabilirler ancak birkaç dakikadan uzun süreli bellek oluşturmaları kısmen ya da tamamen yok olmuştur. –Anterograd amnezi Hipokampusun Öğrenmedeki Rolü • Hipokampus kısa süreli belleğin uzun süreli belleğe çevrilmesine yol açan dürtüyü sağlar. • Yeni bilgi kalıcı olarak depolanana kadar tekrarlanması gereken bazı uyarıları depo alanına taşır • Hipokampus olmadan sözel yada simgesel uzun süreli anıların pekiştirilmesi ya zayıf olur ya da olanaksızdır. Amigdalanın İşlevleri • Temporal lobun mediyal ön kutbunun korteksinin altındaki çekirdekler topluluğudur • Aşağı sınıf hayvanlarda büyük oranda koku uyaranları ve bunların limbik sistemle olan bağlantıları ile ilişkilidir • Amigdala, limbik sistemin kişinin dünyadaki yerini gördüğü penceresi olarak adlandırılır • Amigdala uyarıları, üst kortikal alanlara, hipokampusa, septuma, talamusa ve özellikle hipotalamusa iletir. Amigdalanın Uyarılması • Hipotalamusun uyarılmasına benzer. • Hipotalamus aracılığıyla oluşan etkiler arter basıncında artma veya azalma, kalp atım hızının artma veya azalması, sindirim sisteminde salgı ve hareketin artma veya azalması, dışkılama, işeme, pupilla genişlemesi, piloereksiyon, gonadotropinlerin ve adrenokortikotrop hormonların salgılanmasıdır. Amigdalanın Uyarılması • Farklı tipte istemsiz hareketler: başı kaşıma, vücudu bükme gibi tonik hareketler, dönme hareketleri, bazen klonik, ritmik hareketler, koku, yeme, yalanma, çiğneme ve yutma ile bağlantılı hareketler oluşur. • Nadiren öfke, kaçma, ceza ve korku gibi öfke modeline benzer hareketler • Ereksiyon, çiftleşme hareketleri, ejakülasyon, ovulasyon, uterus faaliyetleri, erken doğum gibi yanıtlar oluşabilir. Amigdalanın İki Taraflı Çıkarılması; Klüver Bucy Sendromu • Temporal lobun ön bölgeleri haraplanınca temporal lopla birlikte içinde yer alan amigdala da haraplanır • Aşırı korkusuzluk, herşeye aşırı merak, çabuk unutma, her nesneyi ağzına götürme, sert nesneleri yemeye çalışma, aşırı cinsel dürtüler Amigdalanın İşlevi • Davranışsal bilinç alanı gibi çalışmaktadır. • Kişinin çevresi ve düşünceleri ile ilgili anlık durumunu limbik sisteme bildirir • Bu sayede amigdala, her duruma uygun davranış yanıtı oluşturur Limbik Korteksin İşlevi • Limbik korteks; subkortikal limbik yapıları saran beyin korteks halkasıdır. • Davranışı kontrol eden beyin asosiyasyon alanı gibi çalışır. Ön temporal korteksin çıkarılması • Bilateral olarak çıkarıldığında amigdalalar zarar görür ve Klüver-Bucy sendromu oluşur. • Hayvan tüketici davranış gösterir, önüne gelen herşeyi koklar, uygun olmayan hayvanlara ve cansız nesnelere karşı şiddetli cinsel dürtü gösterir, bütün korkusunu kaybeder, sonunda uysallaşır. Arka orbital frontal korteksin çıkarılması • Uykusuzluk olur • Hayvan sürekli hareket halindedir.
