Eğitimin felsefi temelleri indirmek için tıklayınız

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

EĞİTİMİN FELSEFİ
TEMELLERİ
FELSEFE NEDİR?

Felsefe, kavramlar yaratmayı içeren bir
disiplindir.Deleuze ve Guattari bu noktada şunları
ifade etmektedir;”…Filozof kavram dostudur, kavram
üretme gücünü içinde taşır.Bu felsefenin basit bir
kavram oluşturma, keşfetme, üretme sanatı
olmadığını söylemek demektir; çünkü kavramlar ille
de birtakım formlar, ürünler ya da keşifler değillerdir.
Felsefenin amacı her zaman yeni kavramlar
yaratmaktır”.Bu noktadan hareketle felsefenin salt
kavramlar aracılığıyla elde edilen bilgi olduğu
söylenebilir.
FELSEFENİN ALANLARI



ONTOLOJİ
EPİSTEMOLOJİ
AKSİYOLOJİ (DEĞERLER SORUNU)
ONTOLOJİ

Felsefenin, var olanla var olabilecekleri irdeleyen bir
disiplin alanı olarak tanımlanmaktadır. Ontoloji,
yaşamın değişen yanları bir kenara bırakıldığında,
değişmeden kalan öz\gerçeklik nedir sorunuyla
ilgilidir. Ontoloji, var olanı bütünsel bir anlayışla
inceleyen, ne’liğini,yasal düzenliliklerini konu alan ve
çözümlemeye çalışan bir felsefi disiplindir. Bu disiplin
alanında gerçek, insan, ruh, varlık, yokluk,Tanrı
nedir?İnsanın evrendeki yeri nedir? vb. sorulara yanıt
verilmeye çalışılmaktadır.
EPİSTEMOLOJİ

Felsefenin, bilgi sorunuyla ilgilenen alanıdır. Bu
alanda bilginin ne olduğu, bilginin kaynağı, doğru,
yanlış, bilinemez,mutlak ya da göreceli oluşu,
türlerinin neler olduğu gibi sorulara yanıt
aranmaktadır. Bilme, özne ile nesnesi arasında bir
bağ kurmadır ve bu etkinlik sonucu da ortaya bilgi
konur. Burada özne, insanı; nesne ise evrendeki her
şeyi karşılamaktadır. Üzerinde durulan önemli bir
nokta, bilginin belirleyicisinin özne mi, nesne mi,
yoksa her ikisinin mi olduğu veya bunların dışında
bilginin bir başka kaynaktan mı geldiğidir.
AKSİYOLOJİ
(DEĞERLER SORUNU)

Aksiyoloji, insanlar tarafından oluşturulan tüm
değerleri kapsamaktadır. Değerler, insanlığın
evrensel sorunlarından biri olup insanların iyi-kötü,
doğru-yanlış, güzel-çirkin vb. gibi tercihler yapmakta
kullandıkları ölçütler olmakta, önem verileni ve tercih
edileni ifade etmektedirler. Değerler, insanların
eylemlerine yön veren düşünce sistemleridir.
Aksiyoloji, değerlerin kaynağını, oluşumunu, değişip
değişmeyeceğini, evrensel ya da göreceli,öznel ya da
nesnel, bireysel ya da toplumsal oluşunu açıklamaya
çalışırken değerlerde bir öncelik sıralaması olup
olmadığını incelemektedir.
EĞİTİM VE FELSEFE İLİŞKİSİ

Eğitim genel anlamda bireyin davranışlarına ve davranışlarını
belirleyen süreçlere yönelen etkinliklerin tümünü kapsayan bir
olgudur. Felsefe is kavramlar üretmedir. Eğitimin her alanında
bizler (amaçlarda,içerikte,öğrenme-öğretme sürecinde,
değerlendirmede) belirli kavramlarla düşünür ve kararlar veririz.
Düşünce sürecimizde yer alan kavramların türü ve niteliği bizim
bu alanlara ilişkin karar ve eylemlerimizi belirlemektedir.
Örneğin, teori ve pratiğin bir arada olduğu öğretimin, sınıf içi
eğitimin ötesine giden boyutlarıyla sınıf içi davranışlar ve olaylar
üzerinde de etkisi vardır. Öğretmenlerin öğrencileriyle
kuracakları ilişki, onların insan doğasına ilişkin kavramlarına
dayanmaktadır. Dolayısıyla eğitimle ilgili insanların da
eğitime ilişkin karar ve eylemlerini onların sahip oldukları
kavramlar belirlemektedir. Felsefe ise bu kavramların üretim
alanıdır.
ÇEŞİTLİ FELSEFİ GÖRÜŞLER
VE EĞİTİM





İdealizm ve Eğitim
Realizm ve Eğitim
Natüralizm ve Eğitim
Pragmatizm ve Eğitim
Varoluşçuluk ve Eğitim
İDEALİZM VE EĞİTİM



İdealizm, evreni açıklamada ruh, ahlak, zihin ve düşünce gibi
kavramları temel alan bir düşüncedir. İdealizmin eğitime ilişkin
kendine özgü görüş ve yaklaşımları vardır.
İdealist bir eğitimin amacı, öğrencileri doğruyu aramaya teşvik
etmektir.
İdealist eğitim kişiyi iyi, doğru ve güzele yöneltmeyi amaçlar.
İdealist eğiticiler insanın değerini çok yüksek görürler ve eğitimle
bunun daha da yükseleceğine inanırlar. Onlara göre eğitimle
uzun vadede insanda yüksek değerler oluşturulmalıdır. Eğitimde
sağlam ve kültürlü bir kişilik geliştirmek çok önemlidir.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
İdealist eğitimde öğretmen-öğrenci ilişkisinde en önemli
merkezi rol öğretmenindir. J.Donald Buther,”Eğitimde
İdealizm” adlı eserinde iyi bir öğretmende bulunması
gereken özellikler olarak şunları belirtmektedir:
Öğrenciler için kültürün ve gerçekliğin taşıyıcısı ve
yansıtıcısı olmalıdır.
İnsan kişiliği konusunda uzman olmalıdır.
Öğrenme sürecini çok iyi bilmeli, bu yetisini coşkuyla
ortaya koymalıdır.
Öğrencilerle arkadaş olmayı becerebilmelidir.
Öğrencilerde öğrenme isteği uyandırmalıdır.Öğretimin
moral öneminin mükemmel insanlar yetiştirme
hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalıdır.
Her yeni nesildeki kültürel yeniden doğuşun öncüsü
olmalıdır.
REALİZM VE EĞİTİM



Realist felsefenin kurucusu, Platon’un öğrencisi olan
Aristoteles’tir.
Realizm,gerçekliğin nesnel bir düzeni olduğunu ve
insanların bu gerçekliğin bilgisine ulaşma yetilerinin
bulunduğunu ileri süren bir felsefe olarak
tanımlanabilir.
Çağdaş eğitim uygulamalarında realist felsefenin pek
çok unsurunu bulmak mümkündür.Örneğin, birçok
ders kitabında yer alan konular (fen, matematik, tarih,
dil bilgisi) insanın gerçekliği nasıl dikkatlice organize
ettiğini sistematik olarak açıkladığını göstermektedir.

Realizme göre, eğitimin amacı, en iyi,
en mükemmel yetilerle donatarak insanı
mutlu etmektir. Eğitim insanları bilgi
alanları konusunda aydınlatırken,
insanın en önemli yetisi ve gücü olan
aklını da geliştirmelidir.
NATÜRALİZM VE EĞİTİM

1.
2.
3.
Natüralizm eğitimde özellikle şu düşünceleri temel
almaktadır:
Eğitim hedefleri belirlenirken, evrensel düzenin bir
parçası olan doğaya ve insan doğasına bakılmalıdır.
Doğayı anlamanın yolu duyumlardan geçer,duyum
gerçekliğe ilişkin bilgimizin temelidir.
Doğadaki süreçler yavaş, derece-derece evrimsel
olduğundan eğitimimizin de seyri yavaş olmalıdır.


Natüralist eğitimciler, bilginin bir otorite haline
getirildiği eğitim anlayışına karşı çıkmışlardır.
Natüralist eğitim anlayışında; öğretimde, doğal
davranışlar sergileyen çocuk bilgiyi pasif bir
şekilde alıp ezberlememeli,öğretimde çocuğun
duygularını kullanarak çevreyle ilişkiye girmesi
ve problem çözmesi sağlanmalıdır.
Sonuç olarak:Çocukların öğretimi, kitaplar ve
derslerde yer alan bilgileri kelimesi kelimesine
öğretmek, telkin etmek yerine, direk çevreyle
kuracakları duyusal etkileşime dayandırılmalıdır.
PRAGMATİZM VE EĞİTİM


Pragmatizme göre gerçeğin esası
değişikliktir.
Pragmatizm doğası gereği insancıldır. Her
şeyin ölçüsü insandır. İnsanın ruhsal bir varlık
olduğunu birçok pragmatist kabul etmez.
İnsan için önemli olan onun kendi işine
yarayandır.

1.
2.
3.
4.
5.
Pragmatizmin önde gelen düşünürlerinden
Dewey’in eğitim felsefesini oluşturan temel
unsurları şöyle sıralayabiliriz:
Öğrenen, yaşayan bir organizma, yaşamını sürdürmek
için etki ve enerjiye sahip biyolojik ve sosyolojik bir
fenomendir.
Öğrenen hem doğal hem de sosyal bir çevrede yaşar.
Kendine özgü davranışlarla hareket eden öğrenen birey
çevreyle sürekli bir ilişki halindedir.
Çevreyle ilişkisinde birey ihtiyaçlarını karşılamak için
uğraşırken problemlerle karşılaşır.
Bireyin problemlerini çözme sürecini öğrenmesi çevre
içinde gerçekleşmektedir.
VAROLUŞÇULUK VE EĞİTİM


Varoluşçuluk felsefesinde toplumun ya da insan
toplulukları karşısında bireyin biricikliği ve özgürlüğü
ön plana gelir, tüm insanlar var olma ve kendilerini
tanımlama sorumluluğunu taşırlar.
Varoluşçu felsefe, geleneksel felsefenin bilimsel
problemleriyle uğraşma yerine, yaşamın sürekli
problemleriyle, özellikle de ölümün kaçınılmazlığı,
aşk sevinci, acı çekme, seçme gerçeği, özgürlük
deneyimi, bireysel ilişkilerin verimi ya da verimsizliği
konuları üzerinde durmaktadırlar.

Varoluşçuluğun önde gelen
düşünürlerinden Van Cleve Morris’e göre
insan için en uygun eğitim, kadın ve erkek
kişilerde yaşadıkları dünyada biricik özne
olduklarına ilişkin “Varoluşsal bir bilinç”
oluşturan eğitimdir. Varoluşçu eğitim
yüksek öğretimin ilk yıllarında başlamalı ve
sonuna kadar sürmelidir.
EĞİTİM AKIMLARI






İLERLEMECİLİK
DAİMİCİLİK
ESASİCİLİK
YENİDEN İNŞACILIK
POLİTEKNİK EĞİTİM
VAROLUŞÇU EĞİTİM
İLERLEMECİLİK
Temeli bireydir. İnsan aktif olarak
yaptığını öğrenir. Öğrenciye problem
çözme öğretilmelidir.
 Okul yaşama hazırlık değil, yaşamın
kendisi olmalıdır. Öğretmen rehberdir.
Öğrenciye rekabete değil işbirliğine
teşvik vardır.

DAİMİCİLİK
Eğitim hayatın bir kopyası değil ona
hazırlıktır. Klasik eserlere dayalı eğitim
vardır. Hem maddi hem manevi değerler
kazandırılmalıdır.
 Entellektüel eğitim ve üstün zekalı birey
yetiştirmek önemlidir. Bireyi evrensel
sorunları düşünmeye sevk eder.

ESASİCİLİK



Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve çoğu zaman
zorlama vardır.
Eğitimin ve öğretimin merkezinde öğrenciden çok
öğretmen vardır.
Eğitim sürecinin özünde konunun iyi öğrenilmesi
vardır. Ezbere dayalı sistem kabul edilmiştir.
Öğretmenin dediği kesin doğru bilgidir , tartışılamaz.
Okuma , yazma, tarih ve fen derslerini önemser.
YENİDEN İNŞACILIK

Eğitim sosyal reform hareketlerinin
gerçekleştirilmesi için bir araç olarak
kullanılır. Öğretmen ve öğrenci topluma
yol göstermelidir.
POLİTEKNİK EĞİTİM

İnsan çok yönlü yetiştirilmelidir. Eğitim
üretime yönelik yürütülmelidir ve
uygulamaya dayalı bir eğitim sistemi
oluşturulmalıdır. Toplumsal değerler
bireyden önce gelir.
VAROLUŞÇU EĞİTİM
Varoluşçu felsefenin eğitime yansımasıdır.
 Varoluşçu eğitim , insanın başarıbaşarısızlık, çirkin-güzel gibi birbirine zıt
kabul edilecek duygu ve düşünceye ait her
şeyi abartmadan; fakat dürüstçe
karşılayan yaşantılar geçirilmesinin
taraftarıdır.

KARŞILAŞTIRMA
NOTLARI
İLERLEMECİLİK
(pragmatik felsefeye
dayanır,
aposterioridir)
DAİMİCİLİK
( idealizm ve klasik
realizm’e dayanır,
aprioridir)
ESASİCİLİK
(idealizm ve realizm’e
dayanır, apriori ve
aposteriori özellikler
göseriri)
VAROLUŞÇULUK
(aprioridir)
1)Eğitimin özü\esası
nedir?
Doğal gelişmeyi
sağlamak
Akıl ile zihni geliştirmek
Bilgi ve beceri
kazandırmak
Seçenek sunmak
2)Öğrencinin doğası
nedir?
Yaşayan organizmadır
Rasyonel ve
ruhsal\zihinsel bir
varlıktır
Edindiği bilgi ve
becerileri kullanan bir
varlıktır
Zeka ve duygu sahibi,
eşsiz serbest seçim
yapan, sorumlu bir
varlıktır
3)Eğitimin ortamı ne
olmalıdır?
Yaşamın kendisi
olmalıdır ki öğrenci
yaşayarak öğrensin
Eğitim, yaşamın aynen
taklidi değildir.Çocuğun
entelektüel
potansiyelini geliştiren,
geleceğe hazırlayan
yapay bir ortam
hazırlanmalıdır
Öğrencilerin maddi ve
sosyal dünyaya, gerçekte
olduğu gibi kendilerini
uyarladıkları bir ortam
olmalıdır
Serbest girişimi,
yaratıcılığı ve bireyselliği
teşvik eden, ne grup
düşüncesine ne de
normlarına uymayı
teşvik etmeyen bir ortam
olmalıdır
4)Eğitim, insanın
gereksinimlerini nasıl
karşılamalıdır?
İnsanın gereksinimleri
farklı olduğundan
eğitim,öğrencinin
bireysel farklılıklarını
geliştirmeye
yoğunlaşmalıdır
İnsanın ayırt edici
özelliği zekadır.Eğitim
öğrencilerin entelektüel
gelişimlerini karşılamaya
yoğunlaşmalıdır
Her insanın sahip olması
gereken temel bilgi ve
becerileri
kazandırmalıdır
Öğrencinin , yaşamın
sonsuz sorunlarıyla
sevginin acısı ve
coşkusuyla,
gerçeklikle,özgürlükle,ey
lemlerin sonucuyla,
ölümün
kaçınılmazlığıyla karşı
karşıya getirecek bir
arzuya gereksinimi
EĞİTİM FELSEFELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ÖZETİ
KARŞILAŞTIRMA
NOTLARI
İLERLEMECİLİK
DAİMİCİLİK
ESASİCİLİK
VAROLUŞÇULUK
5)Eğitimin amacı ne
olmalıdır?
Gelişim, yaşamın tekrar
inşa edilmesi olarak
eğitimin temelini
oluşturur.Bu nedenle
eğitimin amacı açık uçlu
olmalıdır
Eğitim, kesin, evrensel,
değişmez gerçekliği
öğretmelidir
Eğitimin amacı yeni
gerçeklerin
asimilasyonuna karşı
öğrenciler için bir bilgi
çerçevesi sağlamak
olmalıdır
Eğitimin amacı,
öğrencilerin eşsiz olan
bireyselliklerini
geliştirmek olmalıdır
6)Okulun havası ne
olmalıdır?
Rekabetten çok
işbirliğini geliştiren
demokratik bir ortamda
grup ruhunu
sağlamalıdır
Öğrencileri klasik
eserlerle donatmalı,
entelektüalizm ve
yaratıcı düşünce
atmosferinde bireyselliği
geliştirmelidir
Öğrencileri, kendisi
hakkında gerçeklerin
algısal incelemesiyle
buluşturan yenilikçi
teknikleri kapsayan
zihinsel bir disiplin
atmosferini muhafaza
etmelidir
Öğrencinin kendi
gerçeğini bulmasına ve
belli bir akıntıya
kapılmadan görevini
yerine getirmesini
sağlayan otantik bir
özgürlük sağlamalıdır
7)Okulun ilgi alanı ne
olmalıdır?
Çocuğun tüm
gereksinim ve ilgilerini
dikkate alan, onu bir
bütün olarak ele alan bir
eğitim verilmelidir
İnsanın farklı kişilik ve
zihniyle ilgilenmeli ve
rasyonelliğin
geliştirilmesine
yoğunlaşmalıdır
Dışarıdaki gerçek
dünyayı anlamak için
gerekli temel bilgiye
ulaşması yönünde
çocuğu eğitmelidir
Çocuğun kendini
gerçekleştirmesi
yolunda ona yardım
etmelidir
8)Uygun öğrenme nasıl
olmalıdır?
Öğrenme, çocuğu,pratik
konulardan teorik
ilkelere(somuttan
soyuta) götüren
problem çözme
projelerinin
yaşanmasıyla meydana
gelir
Öğrenme bazı temel
metinler aracılığıyla,
öğrencileri dünyanın
sonsuzluklarıyla ve daha
sonraki yaşantılarında
uygulayacakları
kuramsal ilkelerle tanışık
hale getirdikçe oluşur
Öğrenme, yoğun
çabalarla, öngörülen
ders konusunun öğrenci
tarafından özümsenip
konuya hakimiyeti
sağlamak için oluşur
Öğrenme, öğrencinin
bireysel sorumluluklarını
ve kişiliğinin muhtemel
sonuçlarını tartarken
alternatifler arasında
özgürce seçim
yapmasından oluşur
KARŞILAŞTIRM
A NOTLARI
İLERLEMECİLİK
DAİMİCİLİK
ESASİCİLİK
VAROLUŞÇULUK
9)Öğretmenin
rolü ne olmalıdır?
Öğrencilere
rehberlik edip
öğütlerde
bulunmalıdır.Çocu
kların kendi ilgi
alanlarının, ne
öğreneceklerini
belirlemesi
gerekir.
Öğrenilecekleri ne
otoriteler ne de
ders
kitaplarındaki
konular
belirlememelidir
İnsanın evrensel
ilgilerinin en iyi
şekilde ifade
edildiği
literatürdeki
büyük\klasik
eserlerin
incelenmesi
aracılığıyla
öğrencileri
entelektüel
açıdan disipline
etmelidir
Sorumlu bir
otorite olarak,
yetişkin
dünyasıyla
çocuğun dünyası
arasında bir
arabulucu
olmalıdır.Henüz
olgunlaşmamış
öğrenciler,
yetişkinlerin
doğasını ve
taleplerini tek
başlarına
anlayamazlar
Öğretmen, öğrencilere ilkeleri, değerleri ve
gerçekleri sunmalı, ister kabul etsinler, isterse
kabul etmesinler, kendileri için seçmeleri
amacıyla bunları incelemeye teşvik etmelidir
10)Program neyi
kapsamalıdır?
Öğrencilere
sosyal bilimler,
empirik bilimler
ve teknolojideki
problem çözme
faaliyetleriyle
değişimi nasıl
başarabileceklerin
i öğretmeye
yoğunlaşmalıdır
Entelektüel ders
ve konulara
yoğunlaşmalı, dil,
tarih, matematik,
doğa bilimleri,
sözel sanatlar ve
felsefeyi
içermelidir
Zamanın
testinden geçen
edebiyat, tarih ve
matematiğin
sembol ve
fikirlerini, fiziksel
dünyanın
bilimleriyle
birleştiren
konuları
içermelidir
Edebiyat, tarih, felsefe, fen, sanat, insan doğası
arasındaki çatışmayı ortaya çıkarmaya
yoğunlaşmalıdır
11)Tercih
edilen öğretim
yöntemi ne
olmalıdır?
Projeler,
öğrencilerin
problem
çözme
yaşantılarına
Konferanslar,
metinler ve
tartışmalar,
zekayı
geliştirmek
Bilgi ve
becerileri
öğretmek için
gösteriler(dem
ostrasyonlar)
Benliği bulmak için tercih edilen
yöntem, sokratik diyalog\tartışma
bilinmeyen gerçekleri keşfetme
olmalıdır
FELSEFENİN EĞİTİME
KATKILARI



Eğitim sistemi kurulurken öncelik
hedeflere verilmelidir,hedeflerin ne’liği
konusunda bir karara varabilmek için
felsefeye başvurmak zorunludur.
Felsefeden elde edilen ölçütler takımı,
eğitim sisteminin iç tatarlılık açısından
değerlendirilmesinde kullanılabilir.
Hedeflere, yeni hedefler katmada felsefe,
etkili ve verimli bir şekilde işe koşulabilir.



Eğitim durumlarının düzenlenmesi ve işe
koşulmasında da felsefeden yararlanılmalıdır.
Sınama durumlarının düzenlenmesi ve
denetlenmesinde de felsefe, ölçütler takımı
olarak kullanılabilir.
Temele alınan felsefeye göre, eğitim sisteminin
işleyip işlemediğini, sınama durumlarının
düzenlenip düzenlenmediğini denetlemede
felsefeye başvurulmalıdır.
KAYNAKÇA



EĞİTİM FELSEFESİ
(Prof.Dr.Veysel Sönmez)
EĞİTİM BİLİMİNE ĞİRİŞ
(Prof.Dr.Mehmet Şişman)
EĞİTBİLİMİNE GİRİŞ
Editör Erdal Toprakçı