DÜZEN SAĞLIK GRUBU OLARAK 14 KASIM DÜNYA D YABET

DÜZEN SAĞLIK GRUBU OLARAK
14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ
NEDENİYLE
Farkındalık ve Koruyucu Sağlık İçin,
Ekte belirtilmiş risk faktörlerini taşıyan 10 – 19
yaş arasındaki çocukların aileleriyle birlikte
(anne, baba, kardeş)
Açlık kan şekeri ve Tansiyonlarının kontrolünü
gönüllü olarak yapıyoruz.
14-20 KASIM TARİHLERİ ARASINDA
Dünya Diyabet Günü
14 Kasım
Uluslararası Diyabet Federasyonu (International Diabetes
Federation – IDF) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından
diyabetin oluşturduğu artan tehdide dikkat çekmek için
1991’de oluşturulan Dünya Diyabet Günü, her yıl 14 Kasım’da
kutlanmaktadır.
Dünya Diyabet günü, uluslararası platformda diyabet
camiasını bir araya getirerek, diyabet salgınının toplumda
farkındalığını arttırmak ve bireysel ve kurumsal düzeyde aktif
destek sağlanması için güçlü bir platform oluşturmayı
amaçlamaktadır. Ülkemizde de Türk Diyabet Cemiyeti, Türk
Diyabet ve Obezite Vakfı ve Türkiye Diyabet Vakfı gibi sivil
toplum örgütleri bu aktivitenin birer parçasıdırlar.
Mavi hakla, diyabet farkındalığını simgelemektedir. Küresel
boyutta diyabet camiasının, diyabet salgınına karşı birlik
oluşturduğunu göstermektedir.
Çocuk ve Ergenlerin Tip 2 Diyabet Yönünden Taranması
Biriken veriler; aşağıdaki şartları taşıyan 10–19 yaş arası
çocukların/ergenlerin, 10 yaşından evvel ergenliğe
girenler dahil, Tip 2 diyabet riski yönünden taranmasının,
sağlıklı yaşam süresini uzattığı yönündedir (Amerikan
Diyabet Birliği [ADA], 2011).
Daha önceleri yetişkin diyabeti olarak bilinen Tip 2
diyabetin çocuklarda da (<20 yaş) arttığı
gözlemlenmektedir. Sağlık Bakanlığı Türkiye Diyabet
Önleme ve Kontrol Programı 2011-2014 Eylem Planı’nda
Türkiye’de 14 yaş altı çocuklarda diyabet insidansının
tahmini 10/100.000 olduğu belirtilmektedir. Düzen
Laboratuvarlar Grubu olarak Ocak 2005’ten itibaren
verilerimizi incelediğimizde ise, 20 yaş altındaki
erkeklerde açlık kan şekeri düzeyi, ölçüm yaptığımız
toplam 4.196 kişinin %5,9’unda üst referans değerinin
üzerinde gözlenirken, aynı kriterlerdeki kadınlarda
(toplam 4.541 kişi) bu oran %3,7 idi. Tokluk kan şekeri
verileri incelendiğinde ise, üst referans değerinin
üzerindeki değerlere sahip çocuk ve ergenlerin oranı
erkeklerde %5,6 (toplam 302 kişi), kadınlarda ise %3,5
(toplam 370 kişi) idi.
Etkin tedavi edilmemiş diyabet, kardiyak ve vasküler
hastalıklara (inme veya diyabetik ayak), periferik his
bozukluklarına (nöropati), körlüğe, böbrek yetmezliğine
ve erken ölüme sebep olmaktadır.
Taramaya dahil edileceklerin seçim kriterleri
(Risk Değerlendirme)
1. Vücut Kitle İndeksi (VKİ) “Kilolu” ve aşağıdaki
etkenlerden 2 ilavesi olanlar her 3 yılda bir diyabet
yönünden taranmalıdır (ADA 2011).
“Kilolu”, yaş ve cins yönünden belirlenmiş VKİ’nin ≥85.
persentil üstünde kalan veya boyuna göre ideal kilosunun
%120’nin üzerinde olanlar olarak tanımlanmaktadır.
Aşağıdaki kriterlerden ikisi bulunan çocuklarda tarama
yapılmalıdır.
a. Birinci veya ikinci derece akrabalarında diyabeti
olanlar.
b. İnsülin direnci veya insülin direnci tablosuna benzer
klinik semptomları olanlar
i. İnsülin direnci, insülin düzeyinin belirli bir süre
yüksek kalması sonucu vücudun bu hormona
karşı hassasiyetinin azalması, bu hormonu
kullanamaması demektir.
Bulguları: Halsizlik, açlık, konsantrasyon güçlüğü,
yüksek tansiyon.
Sonuç: İnflamasyon ve yüksek kan şekeri ile
diyabet
İnsülin direncinin görülebileceği klinik tablolar:
ii.
Acanthosis nigricans: Derinin boyun, koltuk altı,
kasık gibi katlanan bölgelerinde deri renginin
koyulaşması ve kısmen kısıtlı belirli bir alanda
kalınlaşmasıdır. Kendi başına ciddi bir
hastalık olmayıp bazen diyabet ve erken
diyabetle ilişkili olabileceği gibi, çok nadir
olarak da iç organ kanserleriyle ilişkili olduğu
belirtilmektedir.
Hipertansiyon (İki okulda yaptığımız sürekli
takip sonucunda 5-8 yaş grubundaki
çocukların yaklaşık %27’sinde kan basıncı 95.
persentil üzerindedir.)
Dislipidemi: Bozulmuş kan yağları dengesi.
Polikistik over sendromu
c. Annenin hamilelik esnasında (gebelik diyabeti) veya
kalıcı diyabetik olması.
2. Çocuk veya ergenin “şişman” olması: VKİ’nin yaş ve
cinsiyet grubunun ≥95. persentil üzerinde olması. Başka
sebep olmadan Tip 2 Diyabet yönünden taranmasını
gerektirir.
3. Yaş veya diğer risk faktörlerinden bağımsız olarak, sık
idrara çıkma, çok sık su içme, sebepsiz kilo kaybı veya
herhangi bir zamanda yemekten sonraki zamana bağlı
olmadan kan şekerinin 200 mg/dL veya üzerinde olması.
4. Aşağıdaki risk ve durumlarla ilgili nedenlerin
mevcudiyetinde ilave taramalar, tarama sıklığı veya
tedavi opsiyonları gözden geçirilmelidir:
ii. Yüksek kalori ve yağ alımı
iii. Yetersiz fiziksel aktivite
iv. Periferik his kaybı/bozukluğu
v. Erken doğmuş olmak (prematüre)
vi. Düşük doğum ağırlığı
vii. Kilolu doğmak (>4 kg)
Genel Tarama Yöntemleri:
- Açlık kan şekeri,
- 2 saatlik glukoz tolerans testi,
- Gilikozillenmiş hemoglobin (HbA1c) düzeyi.
Gönüllü aktivitemiz kapsamında açlık kan şekeri neticesine
göre ilave insülin direnci bakılabilir.
Korunma Önerileri:
Bu yıl Uluslararası Diyabet Federasyonu, diyabetin önlenmesi
için basit ama etkin tedbirlere odaklanılmasını vurguluyor.
Bunların ıcınde ozellıkle çocuğun/ergenin sağlıklı yaşam
alışkanlıklığı edinmesinde yeterli/dengeli beslenme için
onemlı olan sabah kahvaltısının Tip 2 diyabetin onlenmesi
üzerindeki etkisini aşağıdaki şekilde sıralıyor,
1. Sağlıklı kahvaltıya yatırım yapmak, diyabetin getirdiği
küresel yükü azaltarak, kaybolan verimliliğin ve sağlık
harcamalarının geri kazanımıyla büyük ekonomik
tasarruf sağlayacaktır.
• Diyabet dünya üzerinde yaklaşık 400 milyon kişiyi
etkileyen, 2035’de 600 milyon kişiyi etkileyeceği
tahmin edilen, yılda 5 milyon kişinin ölümüyle
sonuçlanan bir hastalıktır. Ülkemizde 2010 yılında
yürütülen TURDEP 2 çalışmasında, erişkinlerde
diyabet sıklığı %13,7 oranında bulunmuştur.
• ABD sağlık harcamalarının 9’da 1’i (yılda 550 milyar
dolar) diyabete ayrılmıştır. Ülkemizde ise düşük gelir
grubu ülkelere göre diyabet maliyet oranı kişi başı
572 dolardır.
• Diyabetle ilgili sağlık harcamalarının çoğu; dolaşım
bozukluğu, damar tıkanması nedeniyle kalp, göz,
böbrekler, ayak gibi organları etkileyen
komplikasyonlara bağlıdır. Oysa ki diyabete erken
tanı konulması ve başarılı tedaviyle bu
komplikasyonların oluşması önlenebilir.
• Taze sebzeler, taze meyveler, tam tahıllar, yağsız,
işlenmemiş et, balık, yağı bozulmamış, bayatlamamış
kuruyemişler gibi dengeli besin ögelerini içeren bir
beslenme planı, bir insanın diyabet riskini azaltabilir.
• Sağlıklı beslenme planı içinde kahvaltının özel önemi
vardır. Kahvaltı yapmamak, kilo almaya yol açar ki,
kilo artışı tip 2 diyabetin temel risk faktörlerindendir.
Fazla kilolu ve obez olmak, yeni tip 2 diyabet
vakalarının %80’inden sorumludur.
• Tip 2 diyabet görülme sıklığının azaltılması, özellikle
diyabetin en sık görüldüğü yaş grubu olan 40-59 yaş
grubunda, ekonomik üretkenliği de arttıracaktır.
2. Sağlıklı ve kolay ulaşılabilir kahvaltı, diyabet
oluşumunu ve gelişimini kontrolde etkindir.
• Dünya üzerinde yüksek enerjili ama besin değeri
düşük (boş enerji veren), hızla tüketilen, ucuz
gıdaların yaygın tüketimi, küresel anlamda diyabet
sıklığını attırmaktadır.
• Diyabeti ve komplikasyonlarını önlemek için gereken
alternatifler olan taze mevsim sebze ve meyveleri,
saflaştırılmamış tahıl ürünleri, yağ oranı az et, balık,
bayatlamamış kuruyemişler ve doymamış yağlar
tercih edilmelidir.
3. Sağlıklı kahvaltı niçin önemlidir?
• Sağlıklı kahvaltı, iştah kontrolünü sağlayarak, hem
çocuklarda, hem de erişkinlerde kan glukoz (şeker)
düzeylerinin normal sınırlarda kalmasına yardımcı
olur.
• Kahvaltıyı atlamak kilo almaya yol açar. Fazla kilo
diyabete davetiye çıkarmaktır.
• Sağlıklı kahvaltının tip 2 diyabet riskini azalttığı
bilimsel verilerle kanıtlanmıştır.
4. Diyabete karşı sağlıklı beslenmek
Sağlıklı beslenerek tip 2 diyabet riskimizi azaltabilir,
diyabet hastasıysak da şekerimizin kontrol altında
kalmasını sağlayabilir ve komplikasyonların
gelişmesini önleyebiliriz.
Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun sağlıklı beslenme
konusundaki önerileri:
• Kola, gazoz, hazır meyve suyu gibi şeker ilave edilmiş
içecekler yerine su, şekersiz çay ve kahve, taze sıkılmış
meyve suyu (günlük limite uyarak) gibi içecekleri
tüketmek.
• Günde en az 3 öğün taze sebze yemek, özellikle bol lifli,
ıspanak, lahana, marul, maydanoz, dereotu, tere gibi
yeşil yapraklı sebzeleri bol tüketmek.
• Taze meyve yemek (günde en fazla 3 öğün).
• Atıştırmalık olarak bayatlamamış kuruyemiş, şekersiz
yoğurt, bir parça taze meyve gibi seçenekleri
değerlendirmek.
• Alkol tüketimini sınırlandırmak.
• İşlenmiş etlerden kaçınılıp, kısıtlı miktarda tercihen
beyaz et ve balık gibi hayvansal protein kaynaklarını
tercih etmek.
• Çikolatalı kremalar gibi şeker katkılı katı gıdalardan
kaçınmak.
• Beyaz un, pirinç ve rafine makarnalar yerine tam
tahılları, bulguru, siyah pirinci tercih etmek.
• Doymuş yağ kaynakları yerine doymamış olanları
tüketmek, özellikle zeytinyağı mucizesinden
yararlanmak.
En önemli kavram, ihtiyacın üzerinde kalori almamak yani
yediğimiz gıda miktarının kilomuzu koruyacak seviyede
olmasını sağlamaktır.
Kaynaklar:
• International Diabetes Federation. World Diabetes Day Guidebook
2014. www.worlddiabetesday.org
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (20112014). Ankara, 2011. www.saglik.gov.tr/HM/dosya/171375/h/turkiye-diyabet-onleme-ve-kontrol-programi.pdf
ANKARA
İSTANBUL
Tunus Cad. No: 95
06680 Kavaklıdere ANKARA
Tel: (312) 468 70 10 Faks: 427 81 74
Cemal Sahir Sok. No:14
34387 Mecidiyeköy İSTANBUL
Tel: (212) 272 48 00 Faks: 272 48 04
Atatürk Bulvarı No: 237
06680 Kavaklıdere ANKARA
Tel: (312) 468 95 41 Faks: 426 99 56
Avni Dilligil Sok. Çelik İş Merkezi
A Blok No: 11 Zemin 2 İSTANBUL
34387 Mecidiyeköy
Tel: (212) 275 77 48 Faks: 217 01 93
Mithatpaşa Cad. No: 8/35
06420 Yenişehir ANKARA
Tel: (312) 433 29 24 Faks: 434 09 70
Düzen Sağlık Grubu Polikliniği
Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı Mah.
2858. Sok. No: 3 Çayyolu/ANKARA
Tel:(0312) 240 02 22 Faks:240 07 72
ADANA
Atatürk Bulvarı. No: 24/2
01120 Yenişehir ADANA
Tel: (322) 454 49 01 Faks: 457 55 05
Bağdat Cad. No: 160/17
Gündüz Apt B Blok
Kadıköy İSTANBUL
Tel: (216) 302 97 93 Faks: 363 51 88
MERSİN
İnönü Bulvarı No. 160 (Orduevi kavşağı)
Çamlıbel MERSİN
Tel: (324) 237 77 88 Faks: 237