Milli Eğitim Müfredatına, Doğa Eğitimi Önerimiz Gelecek nesillerin

Milli Eğitim Müfredatına, Doğa Eğitimi Önerimiz
Gelecek nesillerin içilebilecek suyunu, ekilebilecek toprağını ve solunabilecek havasını
korumak, dünya üzerinde yasayan insanlığın en önemli görevidir. Bu görevi sürdürebilir
bir şekilde nesilden nesile aktarmak, ivedilikle ülkemizin sosyal politikası haline
gelmelidir.
Çevre sorunlarına çok çeşitli çözüm yolları önerilse de bunlar içinde sorunların
kaynağında, ortaya çıkmadan önlenmesi en kayda değeridir. Bunun için de en önemli
faktörün eğitim olduğu kabul edilmelidir.
Eğitimin; uygulama ve alışkanlık kazandırmadaki rolü ise yadsınamaz. Çevreye olumlu
tutum ve davranışlar, ülkemizde birçok ailenin çocuklarını çevre konusunda
bilgilendirmesi ve eğitmesi için yeterli bilince sahip olmaması nedeniyle sistemli ve
düzenli bir biçimde okul öncesi ve ilköğretim sürecinde geliştirilebilir. Çevre eğitimine
katkı sağlamak amacıyla yapılan araştırmalarda ülkemizde Okulöncesi, İlköğretim ve
Orta öğretim programı içerisinde ele alınan çevre konularının çevre bilincini geliştirme
açısından yeterli olmadığı ortadadır.
İlköğretim sonrası eğitimine devam edemeyen çocukları da göz önüne alarak, program
içinde yeterince yer verilmeyen çevre konularında çocukların bilişsel seviyelerine uygun
etkinlikler yaptırmak suretiyle, çevre eğitimini desteklemek gerekmektedir. Bu nedenle
eğitimcilerin çocuklara, çevreyle ilgili bilgi vermeleri, çevreyi benimsetmeleri, çevre ile
ilgili yeterli materyal sağlamaları, özendirici eylemler geliştirmeleri ve uygulama
sonuçlarını somutlaştırarak çevre ile ilgili değer yargılarını beslemeleri gerekmektedir.
Anlaşıldığı üzere öncelikle eğiticilerin çevre bilincinin geliştirilmesi ve eğitim verebilecek
düzeye getirilmesi gerekmektedir.
Ülke genelinde doğa sevgisi, ekolojik yaşamın önemi, hayvan sevgisi, hava, su ve toprak
kirliliğinin önlenmesi, geri dönüşümün önemi, çevremiz için tehlike oluşturabilecek atıklar,
atık sular, evlerimizde uygulamamız gereken tasarruf önlemleri gibi konuların mutlaka ilk
öğretim çağındaki çocuklara aktarılması ve alışkanlık kazandırılması gerekmektedir.
Böylelikle günümüzde olduğu gibi çocuklarımızda ebeveynlerine kazandığı alışkanlıkları
uygulatarak ulusal bir çevre eylem planının temelleri atılmış olacaktır.
Öte yandan, birçok ülkede uygulamalarını gördüğümüz çocuk çiftlikleri ile ilkokul
öğrencilerinin doğrudan doğayla temas kurduğu, tarımsal üretimi uyguladığı,
canlılara karşı sevgi kazandığı, doğayı ve yaşamı sahiplendiği alanların müfredatın
bir parçası haline getirilmesi, maddi koşulları iyi olmayan öğrencilerin olduğu
bölgelerde de bu uygulamaların geliştirilmesi son derece yararlı olacaktır. Bunun
için belediyelerin, valiliklerin, kaymakamlıkların, meslek odalarının ve
üniversitelerin ortak hareket etmesi uygulamayı kolaylaştıracaktır.
Bu gereklilikle ulusal bir çevre eylem planının eğitim ayağını yürütecek olan Milli Eğitim
Bakanlığı ilk öğretim müfredatına uygulamaları da kapsayan, çocuklara doğayla barışık
yaşamanın önemini aktarabilecek, sıkıcı olmayan çevre - doğa eğitimi dersi ekleyerek
çevreye duyarlı nesillerin yetişmesinde en önemli rolü oynayacaktır.
TMMOB Çevre Mühendisleri Odası olarak, aşağıda taslak olarak sunduğumuz
müfredatın Milli Eğitim Bakanlığımız ile birlikte geliştirilmesi için, geçmişte edindiğimiz
birikimiz ile çalışmaktan mutluluk duyacağımızı belirtmek isteriz. Uzun yıllardır, Odamızın
şube ve temsilcilileri tarafından, kendi çabalarımızla okullarda verdiğimiz seminerlerin bir
zorunluluk haline gelmesi, uygulamalı doğa eğitiminin verilmesi ülkemizin geleceği için
umut verici olacaktır. Meslektaşlarımızın gerekli pedagojik formasyonla bu eğitimleri
verebileceğinin de bilinmesini isteriz.
ÇEVRE VE DOĞA DERSİ
1.
İçerik: Doğanın tanınması, doğa ile diğer canlılar arasındaki ilişki ve çevre kirliliği
hakkında neden- sonuç ilişkisinin ortaya konulması, çevre kirliliğinin etkilerinin çarpıcı bir
şekilde aktarılması.
2.
Amaç: Doğanın tam anlamıyla tanınması, doğaya ve canlılara olan sevginin
arttırılması ve yapılan her etkinin sonuçlarının tüm canlılara olan etkisinin öğrenilmesi.
3.
Önerilen Program Süresi: Haftada 2 saat olarak işlenmeli. Ayda 4 saat uygulamalı
eğitim yapılmalı. İlkokul 3. Ve 4. Sınıf öğrencilerinin uygulama eğitimi kapsamında en az 2
saati ilçe belediyesinin v.b. desteği ile oluşturulacak doğal alanda bulunması sağlanmalıdır.
Bu konu 4. Madde de detaylı olarak açıklanmaktadır.
3.1.
Uygulama İçeriği: Seminer, atölye çalışmaları, okulun bulunduğu il sınırları
içerisindeki doğal yaşam ortamlarına geziler olmalıdır. Çevre alanındaki gelişmeler,
çalışmalar ile ilgili bilgi almaları amacıyla bu kapsamda çalışan kamu kurumları, meslek
odaları, sivil toplum kuruluşları ve dernekler ile çalışılabilir.
3.2.
Teorik Ders İçeriği:
Konular
1. Doğa ve Yaşam
1.1. Doğal Denge ve Maddesel Döngü
1.2. Doğa İle Diğer Canlılar Arasındaki İlişki
2. Çevre ve Çevre Kirliliği
2.1. Çevre Kirliliği Tanımı ve Çeşitleri
2.2. Çevre Kirliliğinin Neden ve Sonuçları
2.3. Ülkemizdeki Çevre Sorunları
2.4. Küresel Çevre Sorunları
3. Doğal Kaynaklarımız ve Yenilenebilir Enerji
3.1. Ülkemizdeki Doğal Alanlar
3.2. Yenilenebilir Enerji ve Uygulamaları
3.3. Sürdürülebilir Doğal Kaynak Kullanımı
4. Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi
4.1. Atık ve Atık Çeşitleri
4.2. Atıkların Toplanması ve Geri Dönüşümü
ve Bertarafı
4.3. Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması,
Geri Dönüşüm ve Bertaraf Yöntemleri
4.4. Geri Dönüşümün Önemi ve Kazanımları
4.5. Geri Dönüşüm Teknolojileri
4.6. İklim Değişikliği
Uygulama Dersleri İçin Konu Bazında Örneklemeler
Laboratuvar deneyleri, dikkat çekici, akılda kalıcı
deneyler
Sivil toplum kuruluşları, meslek odaları ve kamu
kurumları ortaklığıyla seminer, panel ve sempozyum
vs. düzenlenebilir.
Doğa gezileri ve yenilenebilir enerji kaynakları
örneklerinin görülmesi amacıyla yapılacak teknik
geziler.
Şehir İçi ve Şehirlerarası gezi turları.
Sivil toplum kuruluşları, meslek odaları ve kamu
kurumları ortaklığıyla seminer, panel ve sempozyum
vs. düzenlenebilir.
Çevre fuar ziyaretleri ve geri dönüşüm sektöründeki
firmalara teknik geziler düzenlenmesi
Belediye, meslek odaları ve kamu kurumlarından
destek alınarak seminer düzenlenebilir.
Geri dönüşüm firmalarına teknik gezi düzenlenmesi ve
bu konuda üniversitede çalışan akademisyenlerin
projeleri hakkında bilgi alınabilir.
4. Etkinlikler: Ağaç dikme, orman ya da sahil temizlik çalışmaları ile farkındalık yaratma,
doğa kampı, çevre proje yarışmaları yapılmalıdır. Televizyon, bilgisayar ve telefonun
olmadığı ortamlarda doğa ile iç içe oyunlar oynanmalıdır.
Uygulama eğitimi için ilçe belediyelerin veya kaymakamlıkların doğal bir alan
yaratmaları, bu alanda tarımsal üretimin öğretilmesi için bir bölge oluşturulması,
yaratıcı oyun oynama alanlarının olması, hayvanların bulunduğu bölgeler
oluşturulması ve her hayvanın birkaç öğrenci tarafından sahiplenilmesi
sağlanmalıdır. Bu faaliyetlere örnek olarak Almanya, Frankfut, Offenbach
Belediyesi’ne ait “çocuk çiftliği” – “kinderfarm” gösterilebilir. İnternet sitesi:
http://www.kinderfarm-of.de/
Etkinlikler kapsamında okullarda atık toplama kampanyaları düzenlenebilir. Kampanya
sonrası öğrenci ya da sınıf bazında ödül, takdir hediyeleri verilerek teşvik
amaçlanmalıdır. Okulda başlayan bu etkinliğe ailelerin de katkısı beklenmelidir. Böylece
asıl hedef olan çevrenin korunması amacına ulaşılabilir. Örneğin;





Bitkisel Atık Yağ
Atık Pil
Ambalaj Atıkları
Elektronik Atıklar
Evlerimizdeki Tehlikeli Atıklar
Bu atıkların toplanmasından ve bertaraf edilmesine kadar olan tüm organizasyonun
düzgün işleyişi için belediye, meslek odaları ve geri dönüşüm firmalarıyla ortak
yürütülmelidir.
Etkinliklere dair bazı önerilerimiz:
Tablo 1. Doğa-Hava-İklim Adlı Temaİleİlgili Etkinlikler
Etkinlik
Etkinliğin
Etkinliğin türü
Etkinlik adı
yapıldığı sınıflar
no
1
Boyama
Çevreyi Beraber Koruyalım
1
2
Deney
Rüzgar Gülü Yapalım
2
3
Araştırmaİnceleme
Doğadaki Canlılar
2
4
Boyama
Bize Faydalı İnek
1,2
5
Boyama
Bu Hayvanlardan
Yaşar?
6
Boyama
Beste Ne Yapıyor ?
1,2
7
Araştırmaİnceleme
Rüzgar Hızını Gözleyelim
3
8
Araştırmaİnceleme
Bugün
Koleksiyonunuza
Eklediniz?
9
Anlatım
Doğa Güncesi
3,4,5
10
Anlatım
Doğayı Seviyorum
3
11
Araştırmaİnceleme
Tabloyu Tamamla: Canlıların Kavram
Haritası
4
Hangisi
Suda
1,2
Neler
3,4
12
Anlatım
Çam A ğacındaki Küçük Kuş
4
13
Bulmaca
Ormandaki İlgi Ağı
4,5
14
Araştırmaİnceleme
Okul Bahçesinde Sıcaklık Ölçümü
5
15
Deney
Fasülye Tohumu Çimlendirme
5
16
Anlatım
Doğayı Korumak İsteyen Çocuk
5
Tablo 2. Enerji Adlı Temaİleİlgili Etkinlikler
Etkinliğin
Etkinlik
Etkinliğin Türü
Etkinlik Adı
Yapıldığı
No
Sınıflar
1
Bulmaca
Hangi Düğme Lambayı Yakar?
2
Araştırma
Okulun Günlük Elektrik Harcamasını
Bulun?
3
3
Araştırma-İnceleme Kömür İnceleme
4
Araştırma
Enerji Çe şitleri
3
5
Bulmaca
Enerji Türleri
3
6
Araştırma
Radyatör Neden Pe ncere Altına
Konur?
4
7
İnceleme
Bursa’da Do ğalgaz ve Kömür
Kullanımı İle
4
İlgili Grafiğin Değerlendirilmesi
8
Bulmaca
Şifreli Metin
4
9
Anlatım
Enerji Tasarrufu Etkinliği
5
10
Araştırma
Besinlerde Ne Kadar Enerji Var?
5
11
Bulmaca
Kare Bulmaca
5
1,2
3
Tablo 3. Su Adlı Temaİleİlgili Etkinlikler
Etkinlik No Etkinliğin Türü
Etkinlik Adı
Etkinliğin
Yapıldığı
Sınıflar
1
BoyamaBulmaca
Doğru Olan Hangisi?
1,2
2
Çizim
Akvaryum
2
3
Araştırma
Okulun
Hesabı
4
Araştırma
Ö ğrencilerin Evlerindeki Haftalık Su
Kullanım
3
Profili
5
Bulmaca
Hangisi Nereye?
3
6
Çizim
Suyu Anlatan Bir Resim Yapalım
3
7
Araştırma
Su Kaynakları Kullanımı
4
8
Anlatım
Su Kaynakları İle İlgili
Küçük
İlanlar
4
9
Bulmaca
Hidrolojik Çevrim
4,5
10
Araştırma
Kişisel Su Kullanım Profili Raporu
4
11
Anlatım
Su Tasarrufu Etkinliği
5
12
Anlatım
Bir Su Damlasının Ya şam Öyküsü
5
13
Araştırmaİnceleme
Yakın Çevredeki bir Su
Ortamı
İle İlgili Rapor 5
Günlük
Su
Harcamasının
3
Tablo 4. Toprak Adlı Temaİleİlgili Etkinlikler
Etkinlik no Etkinliğin türü
Etkinlik adı
1
Boyama
Ağacı Nereye Dikelim?
Etkinliğin
yapıldığı
sınıflar
1,2
2
Bulmaca
Solucan Yaprakları Arıyor
1,2
3
Anlatım
Taşların Tanışması
1,2
4
Boyama
Toprağı Sürelim
2
5
Araştırmaİnceleme
Yakın
Çevrede
İncelemesi
6
Deney
Don Olayının Etkisi
Do
ğal
Alan
2,3
3
7
Araştırmaİnceleme
Doğal Bir Alanda Toprak İncelemesi
3,4,5
8
Bulmaca
Toprak
3
9
Deney
Toprakla Yapılabilecek Deneyler
4
10
Anlatım
Toprak Ana Ne Oldu Sana
4
11
Deney
Toprağın Su Tutma Kapasitesi
4,5
UÇEP Sembolü
Korunması
12
Çam
Anlatım
Fidanının
4
İçin Alınan Önlemler Raporu
13
Araştırma
Toprak Zenginlikleri
5
14
Anlatım
Toprağın Önemi
5
Tablo 5. Atık-Tüketim Adlı Temaİleİlgili Etkinlikler
Etkinliğin
Etkinlik
Etkinliğin Türü
Etkinlik Adı
Yapıldığı
No
Sınıflar
Cam ve Karton Kutuların Geri Dönü
şüm
1
Şeması
1
Boyama
2
Bulmaca
Labirent
1
3
Oyun
Kim nereye?
1, 2, 3, 4, 5
4
Boyama
Plastik ve Metal Ambalajların Geri
Dönü şüm
2
Şeması
5
Bulmaca
Hangi Atık Hangi Kutuya?
2
6
Araştırma–
İnceleme
Kişisel
Dönü
2
7
Bulmaca
Bağlantıyı Kur
8
Araştırma–
İnceleme
Geri
şümle
9
Araştırma–
İnceleme
10
Sayılarla Bulmaca Ekodino Ne Söylüyor?
3
11
Araştırma–
İnceleme
Evden Alınan Çöplerin Yolculu ğu
4
12
Araştırma–
İnceleme
Bir Önceki Yıl Kullanılan Kitapların
Durumu
4
13
Araştırma–
İnceleme
Evinizdeki
Katı
Azaltmadaki
Önerileriniz
14
Araştırma–
İnceleme
Organik
Faydalanabilirmiyiz?
15
Araştırma–
İnceleme
Ö ğretim Yılı
Defterlerin Ne
Kadarını Kullandık
16
Anlatım
2050 Yılında Nasıl Bir Dünyada Ya
5
şıyor
Olacaksınız?
Geri
şümlü Atık Raporu
3
Dönü
İlgili İşaretler
3, 4, 5
KullanılmışKağıt ve Defterlerin Geri
Dönü şümü
Atık
3
Miktarını
4
Atıklardan
5
Başında
Yararlanılan kaynak:
Y. Şimşekli / Eğitim Fakültesi Dergisi XVII (1), 2004, 83-92
Alınan
5