Türkiye`de Yaşlı Turizminde Kaplıca Sularının ve Mekanların Yaşlı
advertisement
Türkiye’deYaşlı Turizminde Kaplıca Sularının ve Mekanların Yaşlı Sağlığı Açısından Değerlendirilmesi Prof. Dr. Deniz Evcik Ankara Üniversitesi Haymana MYO FTR uzman Dr. Yaşlanma biyolojik bir süreç olup fizyolojik ve ruhsal işlevlerimizde azalma ve kayıplara eşlik etmektedir. Yaşlılık; • 65-75 yaş arası dönemi kapsar, • 75-85 yaş ileri yaşlılıktır ve sıklıkla fonksiyonel kayıplar eşlik eder. • 85 yaş ve üzeri çok ileri yaşlılıktır ve çoğunlukla özel bakıma gereksinim duyarlar. • Son 50 yılda insan ömrü 20 yıl kadar uzamış olup Dünya Sağlık Örgütü 1990 ‘ lı yıllardan sonra sloganını değiştirmiştir. • Yaşlılık ile özürlülük oranı 2050 yılına doğru 4-5 kat artacaktır. • Ülkemizde yaşlı nüfus oranının 2025 yılında yaklaşık % 10 olması, 2050 yılında ise yaşlı nüfus sayısının bugünkünün yaklaşık üç katı olacağı düşünülmektedir. Hedeflerimiz • Sağlıklı bir yaşam. • Daha uzun ve kaliteli bir yaşam. • Bağımsız yaşam. 4 Yaşlı hastadaki değişimler • Kardiyopulmoner sistem kapasitesinde azalma • Cilt turgor tonusta azalma, • Kemik yoğunluğunda azalma, osteoporoz • Kas kütlesinde azalma • Denge ve koordinasyonda bozulma • Kognitif fonksiyonlarda azalma • Eşlik eden kronik hastalıklar • Polifarmasi / Yaşam kalitesinde azalma Yaşlılarda termal tedavideki hedefler • Hastanın yakınmalarında rahatlama sağlamak • Ağrıyı azaltmak yada yok etmek • Var olan hareket kısıtlılığını açmak, fonksiyonel kapasiteyi korumak • Hastalığı tedavi etme • Günlük yaşam aktivitelerinde yeterliliğini sağlamak • Sosyal yaşamdaki engelliliği azaltarak yaşamını kolaylaştırmak, topluma kazandırmak Termal Tedaviler • Hidroterapi • Balneoterapi • Spa Tedavisi • Akuaterapi Hidroterapi • Su ile yapılan bütün tedavi yöntemlerini içerir. • Mineral içeriğinden çok mekanik, bir miktar da termik etkiden yararlanılır. • Fizik tedavi uygulamalarının su ile yapılması da hidroterapi içerisinde yer alır. • Genel ve lokal su banyoları bu grupta yer alır. 8 Balneoterapi • Termomineral sularla , peloid ve gazların banyo, içme ve inhalasyon şeklinde uygulanan tedavi yöntemidir. • Mekanik, • Termal, • Kimyasal (içindeki mineraller) etkidir. İçerdikleri erimiş mineral ve gazların deri yoluyla emilmesi ile vücut metabolizmasını düzenlerler. 9 Spa Tedavisi • Spa; Su ile gelen sağlık • Spa tedavisi hidroterapi, balneoterapi, fizik tedavi, rehabilitasyon gibi farklı ana tedavileri, destek tedavileri ve ek olarak tatil atmosferini içerir. • Destek tedaviler arasında diyet, hasta eğitimi, masaj..vs sayılabilir. • Sağlık merkezi, dinlenme ve terapi, sauna,buhar… Akuaterapi • Su içinde uygulanan tedavi edici egzersizlerdir. Fonksiyonel kapasitenin arttırılması amacıyla uygulamaktadır. • Akuaterapi terimi yerine, akuatik terapi, akuatik rehabilitasyon, havuz tedavisi, su içi egzersiz ve hidroterapi terimleri de yaygın olarak kullanılmaktadır • Akuaterapi kavramı 20.yüzyılın sonlarına doğru kullanılmaya başlanmıştır ve su tedavilerini bilimsel platforma taşımıştır. 11 Termal tedavi etkileri • • • • • • • • • Eklem katılığında azalma Tendonlarda kollajen esnekliğinin artması Ağrıda azalma Ağrı eşiğinde artma Kas spasmının azalması Dolaşımın artması Endorfin salınımında artış Hücresel metabolizmada artıştır. Denge ve koordinasyonda düzelme 12 • Suda boynumuza kadar immersiyon ile vücut ağırlığında %90’a varan bir azalma meydana gelir. • Ağırlığın azalması ağrılı ve güçsüz kaslara destek olur ve hareketi kolaylaştırır. • Hidrostatik basınç etkisiyle ödem azalır ve eklem içi yapıların gerginliğinde ve eklem kapsülündeki artmış basınç azalır. • Ilık suyun etkisi ile özel ve genel kas gruplarında gevşeme meydana gelir, ağrı azalır. 13 • Bu özellikleri suya ideal egzersiz ortamı olma imkanı sağlar. • Su içinde hızla yürümek, su dışında elde edilmesi zor bir bir dirençli egzersizdir. • Bu şekilde yük bindirmesi yasaklanmış olan hastalara bile dirençli egzersizler yaptırılır. 14 Yaşlı hastada termal tedavi uygulamaları • Suların özellikleri • İdeal su sıcaklığı genelde 34-36 derecedir. • Bu sıcaklıktaki suda uygulanacak banyonun süresi günlük bir seferde 20 dk’dır. • Banyolar 2-4 hafta süreyle, günde bir ya da gün aşırı bir banyo şeklinde yapılır. Haftada bir gün ara verilmeli, termal krize dikkat edilmelidir. • Termoindifferent yada hipotermal banyolar tercih edilmeli, • Hipertermal banyolar kardiyovasküler yüklenme açısından öncelikle düşünülmemelidir (SVO açısından dikkat edilmelidir). • Yaşlı hastalarda özellikle boyuna kadar immersiyon uygulamaları yerine lokal uygulamalar tercih edilmeli. • Peloidoterapi gibi uygulamaların paketler halinde daha lokal bölgelere uygulanmalı, • Kür reaksiyonu açısından dikkatli olunmalıdır. • Yaşlılarda balneoterapiye yetersiz yanıt olabilir,takip edilmelidirler. Kontraendikasyonlar • • • • • • • • • Kalp ve Solunum sist hastalıkları Ciddi periferik damar hastalıkları Kanama bozuklukları Atopik egzema Akut inflamatuvar artritler Ateşli hastalıklar Üriner enfeksiyonlar Enfekte açık yaralar Isı duyusunun bozulduğu ciddi yanıklar 18 Yaşlıda termal tedaviye destek yöntemler • Hasta eğitimi • Masaj • Diyet düzenlemeleri • Ergonomik (Diabet, KVS…vs) • Davranışsal tedaviler • Gevşeme yöntemleri düzenlemeler • Egzersiz programları Termal havuz • Kaplıca havuzları yüzme havuzu olarak kullanılmamalıdır. • Egzersiz havuzları yüzülebilmek için 4-5 m. ebatında olmalı, kişi başına en az 3 m2 zemin alan olmalı • Havuzun derinliği en fazla net 150 santimetre olmalıdır. Çocuklar için 80 cm. • Tedavi havuzlarının planlanmasında mimar ve mühendisin yanısıra FTR uzman doktorun da yer alması uygun olacaktır. • Günümüzde çoğunlukla prefabrik tedavi havuzları tercih edilmektedir (FDA). 20 Akuaterapi • Havuzun hangi amaca hizmet edeceği • Havuzlar birçok etkinliğin yapılabileceği tarzda yapılmalı (fitness, yüzme, egzersiz…vs) • Büyük havuzlar giderek sığlaşmakta. • Özel havuzlar yaygınlaşmakta (rehabilitasyon ağırlıklı) 21 • Yapılacak aktiviteye göre havuz boyutları değişir. • Durağan bir aktivitede; kişi başına en az 2 m², yüzme yürüme gibi aktivitelerde bu 15 m² ulaşmaktadır. • Suda 20 kişiden fazla olmayacak bir grup; yanlara doğru bir adımdan fazla yatay hareketin yapılmayacağı egzersizde her bir katılımcı için minimum 2.5 m² gereklidir. 22 Mekanlar • Havuz içine inen dolgu basamaklı merdiven bulunur, ayrıca merdiven kenarına ve havuz iç duvarına tutunma kolları yapılır. • Gerekirse havuz içine hasta indirmeye yarayan sabit veya hareketli bir sistem kurulur. 23 Tedavi Havuzları 24 Rehabilitasyon havuzu 25 Hidroterapi Ekipmanları 26 • Havuz merdiveni 27 • Kenar tutamakları 28 29 • Hasta taşıyıcı (LIFTER) 30 • Taşıyıcı 31 • Su içi paralel bar 32 • Egzersiz aletleri 33 • Su yüzeyinde kalmaya ve egzersizlere yardımcı aletler 36 37 • Kickboard • Su yüzeyine paralel veya dik kullanılırlar. 38 39 40 • Suda dik pozisyonda tutan cihazlar 41 • Kemer gibi beli sararak destekler ve aynı zamanda su yüzeyinde kalmaya yardımcıdır. 42 • Hastanın boyun ve başını su yüzeyinde tutmaya yardımcıdır. 43 44 Genel Önlemler • Hastalar hiçbir zaman gözetimsiz bırakılmamalı • Hastanın kan basıncı, nabız ve solunumu gibi yaşamsal fonksiyonlarını takip edilmeli • Rehabilitasyon havuzlarında karbondioksitli ve kükürtlü sular kullanılmaz. 45 • Sistemik hastalıklara göre uygulanacak tedavinin ısısı göz önünde tutulmalıdır. • Sıcak suyla yapılan tedavilerde yanık oluşmamasına • Havuz tedavilerinde hastaların boğulmamasına! ve ıslak zeminde kayarak düşmemelerine dikkat edilmelidir. • Merkezlerde yaşlı hastaların dinlenebileceği alanlar ile sosyal aktivasyon alanlarının yer alması gereklidir. 46 Kas iskelet sistemi hastalıkları • Romatizmal hastalıklar • İnflamatuar artritler (RA, AS..vs) • Osteoartrit • Yumuşak doku hastalıkları (Fibromiyalji) • Mekanik bel-boyun ağrıları • Osteoporoz • Rehabilitasyon 47 Kanıta dayalı tıp • Yaşlı hastalarla yapılan bilimsel çalışmalar oldukça az sayıda, • Kanıta dayalı çalışmalar özellikle kas iskelet sistemine ait hastalıklarda, romatolojik hastalık grubunda artmakta ve olumlu sonuçlar bildirilmektedir. • Yaşlı hasta grubuna su içi egzersiz programı verilmekte. 1.grup (n=10) haftada bir gün, 2.grup (n=12) haftada 2 gün germe,kuvvetlendirme ve gevşeme egzersiz programına alınmaktadır. 2. grupta daha fazla olmak üzere her iki grupta HRQL, ADL ve kas gücü ölçümlerinde 2 yıl sonuçlarında anlamlı düzelme bulunmuştur. Sato D et al. Disability and Rehabilitation 2009;31:84-93 • Fibromiyalji sendromu tanılı 63 hasta su içi ve karasal egzersiz olmak üzere 2 grup hasta, • 1 saat/gün, 3 kere /hafta total 15 seans. • Hastalar hassas nokta sayısı , ağrı (VAS), fonksiyonel kapasite (FIQ) ve Beck Depresyon Sorgulaması (4,12,24.haftalar) • Her iki grupta anlamlı düzelme olmakla birlikte bu düzelmenin devamlılığı akuatik egzersiz grubunda. Evcik D et al. Rheumatol Int. 2008;28(9):885-90 • Diz osteoartriti olan toplam 80 hasta 3 grup; • 1. grup balneoterapi, 2. grup mud-pack, 3. grup hotpack tedavisi 20dk/gün, 5 gün/hafta total 10 seans. • Ağrı, Yaşam kalitesi,fonksiyonel kapasite (VAS, NHP,WOMAC) • Tüm parametrelerde düzelme ve özellikle yaşam kalitesindeki düzelmenin 1 ve 2. grupta olduğu gözlendi. Evcik D. Joint Bone Spine 74 (2007) 60-65 Sonuç • Ülkemiz su kaynakları açısından zengin bir ülke olup, yaşlılarımızın tedavi seçenekleri arsında daha fazla oranda yer almalıdır. • Su tedavileri sadece kaplıca ve banyo tedavilerinden oluşmamaktadır. Akuaterapi önemsenmelidir. • Kür merkezlerinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile kombine edilmelidir. • Bu merkezlerin hijyen başta olmak üzere denetim ve standardizasyonlarının sağlanmalıdır. Teşekkürler evcik@ankara.edu.tr
