degisen yönetim anlayisi, en ıyiyi üretme ve toplam kalite yönetimi

Yönetim, Yil: 6, Sayi: 22, Ekim 1995, s. 27-30
DEcii~E~ .yÖNETiM ANLAYiSi,
EN IYIYI URE"{ME ~~
..
TOPLAM KALITE YONETIMI
Doç.
Dr. isi!
Pekdemir
I.Ü. Isletme
Fakültesi
GIRIS
Günümüzde, globallesme, haberlesmenin
hizlanmasi, bilginin önem kazanmasi, bilgi
isleme teknolojinin gelismesi, tüketicilerin
daha bilinçli hale gelmesi gibi bir çok unsur,
rekabetin artmasina ve uluslararasi boyut kazanmasina neden olmustur. Bu durum, isletmelerin gerek ülke sinirlari içerisinde gerekse
uluslararasi alanda rekabet edebilmeleri için
farkli stratejiler belirlemelerini ve farkli tarzlarda yönetilmelerini gerekli kilmisir.
Rekabetin bu denli yogun olmadigi dönemlerde isletmeler, rakiplerinin karsisinda
yasamlarini karli bir sekilde sürdürebilmek
için zaman zaman kalite, esneklik, maliyet, riyat gibi unsurlari rekabet avantaji olarak
benimsemislerdir. Bazen rekabette bir unsur
ön plana çikmis bazen diger unsur. Bazi isletmeler rekabet avantaji olarak kaliteyi ele
alirken, bazilari fiyat ya da diger unsurlar
üzerinde durmuslardir.
Ancak son yillarda sadece tek bir unsur re-kabet avantaji olmaktan çikmis, genellikle
kaliteyi biraz daha ön plana çikaran ancak,
esneklik, maliyet, fiyat gibi unsurlarin da rekabette
önemli oldugunu
savunan,
bu
unsurlari bir bütün olarak gören ve basariya
ancak böyle ulasilacagi varsayan bir durum
ortaya çikmistirl_ Buna göre; yüksek kaliteli,
(1) Robert H.Hayes, Steven C. Wheelwright, Restoring
OUl; Competitiue
Edge, Competing
Through Manufactoring, John Wiley & Sons, Ine., New York, 1984, s: 40-41.
Robert Jaeobs,
"Expeeted
Deyelopments
In
Manufacturing Excellence In Future", Uretim Yönetimi
Ilke ve Uygulamalarindaki Son Gelismeler ve Türk Teks-
müsterinin istedigi özellikteki ürünülhizmeti
müsteriye uygun fiyatla sunma rekabette
önemli olmustur.
Bu yeni durum, son yillarda çok bahsedilen
müsteriyi satinaldigi ürün ya da hizmet konusunda her yönüyle memnun etme düsüncesini
de beraberinde getirmistir.
.. Müsteri Memnuniyeti
Uretme
ve En Iyiyi
Kaliteli 'ürün!hizmet üreten bunlari müsterisine en uygun sekilde ve en uygun fiyatla
sunan isletmeler, müsterilerini memnun eden
isletmelerdir. Dolayisiyla, bugünkü yogun rekabet ortaminda isletmelerin basariya ulasabilmeleri, ürettiklerini satabiln;iel.eri için
belki de ilk kosul, MUSTERILERINI MEMNUN ETMELERIolmustur.
Müsterilerini
memnun edebilmeleri için ise, isletmelei:in. ep.
iyiyi üretmeleri ve müsterilerine EN IYIYI
sunmalari gerekli hale gelmistir2 _ Bu gerekliligin sonucunda, en iyiyi üretme, isletmelerin önemli bir rekabet stratejisi olmus ve en
iyiyi üretme çabalari, isletmelerde bir felsefe,
bir düsünce tarzi ve farkli bir kültür olusturmustur.
En iyiyi üretme felsefesi, isletmelere farkli
bakis açisi getirmis ve isletmeleri farkli uygulamalara yöneltmistir. Bunun sonucunda da
til S-anayiinde Uygulanan Çagdas Imalat ve Stok Sistemleri Sempozyumu, Istanbul, 25-29 Ekim 1993.
(2) Ernest C. Huge, Alan D.Anderson, The Spirit of
Manufactoring Excellence, Dow Jones-Irwin, 1988, 5; 1,915.
-27-
mevcut uygulamalarin bazilari terkedilerek
yerlerini yenileri almistir.
Kisaca, EN IYIYI ÜRETME (manufacturing excellence) çabalari olarak adlandirilan
bu felsefe içinde farklilasan durumlari asagidaki gibi siralamak mümkündür3:
i. "Kaliteli
üretim" esas alinmali,
2. Müsteri isteklerine mümkün olan en
kisa sürede cevap verebilecek sekilde yeterli
"esneklige sahip olunmali" ve,
3. "Çalisanlarin tam katilimi" saglanmalidir 5 •
- Standart ürünleriAETIL ucuza üretme IKve fiyat
rekabetine dayali üretimin yerini çesitli K ve
kaliteli üretim almistir.
- Belirli toleranslarla hata payini kabul
eden üretiiIlin yerine sifir hatali üretim esas
olmustur.
- Bilgiye dayali üretim fonksiyonu önem
kazanmistir.
- Belirlistoksuz
bir emniyet
stogu ileisletmeciligin
çalisma terkediImis
üretim
önemli bur unsuru haline gelmistir.
- Büyüklük yerine küçük, dinamik ve
çevre kosullarina uyum saglayabilen isletmeler !?nem kazanmistir.
- Uretimde esneklik ve otomasyonun
önemi .~rtmistir.
- Uretim sürecini kisaltmak amaç olmustur.
- Degiskenleri azaltmaya yönelik ürün
ve sistem tasarim sistemleri benimsenmistir4•
- Bütün bunlarin sonucunda da maliyetler düsmüstür.
En Iyiyi Üretme ve Kalite Odakli Yönetim Anlayisi
Yogun rekabet ortaminda müsteriyi memnun edebilmek için amaç en iyiyi üretmek ve
sunmak olmalidir.
En iyiyi üretme çabalari içinde öncelikle;
(3) Ernest C.Huge, Alan D. Anderson, a.g.e., s: 49-57'
(4) Degiskenleri
azaltmaya
yönelik ürün ve sistem
tasarimina
iliskin olarak isletmelerin
uygulamalarinda
yarar görülen sistem ve teknikleri su sekilde ifade etmek
mümkündür:
- Tam Zamaninda
Üretim (JIT - Just - In - Time
Produetion)
- Bilgisayar
Destekli Tasarim (CAD - Computer
Aided Design)
..
- Bilgisayar
Destekli Uretim (CAM - Computer
Aided Manufaeturing)"
En tegre
U reti m
Sistemleri
(Integrated
Manufaeturing Systems)
"
- Bilgisayar Destekli ve Entegre Uretim Sistemleri
(Computer Integrated Manufaeturing Systems)
- Esnek Uretim Sistemleri (Flexible Manufaeturing
Systems)
.
- Malzeme Ihtiyaç Planlamasi
(MRP - Material
Request Planning)
- Kanban Sistemleri
(Daha genis bilgi için bkz.
Ernest C. Huge, ,(\.lan D.Anderson, a.g.e., s: 28-37.) ve
Nükhet
Y~tis, "Imalat
Otomasyonunda
Kullanilan
Modüller", Istanbul Sanayi Odasi Dergisi, Yil: 26, Sayi:
311, 22 Oeak 1992.
En
Sürekli Gelisme
I AMTiyiKILESN Üretme
+
Israfin Önlenmesi
Kaynak: Ernest C.Huge, Alan D. Anderson, a.g.e., s:i3.ten adapte
edilmisir.
Söz konusu ilkeler yerine getirilerek isletmelerde ayrica sürekli gelisme saglanabilecegi gibi, israflar ve fireleri de önlemek mümkündür. Bu sekilde maliyetlerin düsürülmesi
de söz konusudur.
Sekilde de görüldügü gibi, en iyiyi üretme
çabalari içinde, kalite en önemli unsur olarak
yerini almaktadir.
Ancak, ürünlerin sadece kaliteli olarak
üretilmesi., rekabet açisindan artik yeterli
degilc:tir. Onemli bir rekabet avantaji olan
"KALITE" kavramina. son yillarda "Hiz" ve
"SATIS SONRASi HIZMETLER" gibi kavramlar da eklenmistir6 .Ayrica, ürünün müsteri tarafindan kaliteli olarak algilanmasi da
önemli bir unsur haline gelmistir7 • Böylece,
kalite, müsteri beklentilerinin karsilanmasi
olarak görülmeye baslanmistir. Dolayisiyla
müsterilerin talep ettigi özellikteki ürünü kusursuz ve en çabuk ulastiran ayrica, satis sonrasi hizmetleri müsterilerine sunan, kisaca
müsterisini memnun eden isletmeler rekabette avantajli duruma geçmistir.
Esneklik, en iyiyi üretme çabalari içinde
ikinci sirada yer almaktadir. Degisen müsteri
taleplerine uyum saglayabilecek esnek üretim, isletmelerin bir baska rekabet avantajidir. Bunun yaninda, müsteri istek ve taleple(5) Ernest C. Huge, Alan D. Anderson, a.g.e., s: 11·27.
(6) Hirotaka Takeuehi, John A. Quelch, "Quality is
More Than Making a Good Produet", Harvard Business
Review, July~August, 1983.
Ergün Onder, "Satis Sonrasi Hizmetlerde
Kalite
Yönetimi", Kalite Dergisi, Yil: 2, Sayi: 6, Oeak 1994.
(7) Patriek L. Townsend, Joan E. Gebhardt, Commit to
Quality, John Wiley & Sons, New York, 1990, s:4-5.
-28-
ri ne uygun olarak ürün çesitinin artirilmasi,
yeni ürünlerin piyasaya sunulmasinin siklastirilmasi, ayni makina ve teçhizatin çesitli
ürünlerin üretiminde kullanilmasi esneklik
kavraminin içinde yer alir8 . Bunlarin gerçeklestirilebilmesi
de isletmenin
çok iyi
bir
bilgi tapIama için
ve isleme
sistemine
sahip
olmasi gerekir9 ..
Kaliteli ve esnek üretim ise, ancak çalisanlarin kendi yaptiklari isleri ile ilgili kararlara katilimlarinin saglanmasi ile mümkün
olabilir.
Yine en iyiyi üretme çabalari içinde sürekli
gelisme ve esraflari önleme, dolayisiyla maliyetleri düsürmek esastir.
Görüldügü gibi, günümüzde tek bir unsur
rekabet avantaji olmaktan çikmis, müsteriyi
memnun etmeyi esas alan isletmelerin kalite,
esneklik, maliyet, fiyat gibi çesitli unsurlari,
birarada ele almalari gerekli olmustur.
Genelolarak
piyasa kosullarina bakildiginda, arz açiginin oldugu dönemlerde rekabetin üretim odakli, arz ve talebin dengede
oldugu dönemlerde rekabetin maliyet ve fiyat
odakli, arzin arttigi dönemlerde ise rekabetin
kalite odakli odugu söylemek mümkündürio .
Günümüz kosullarinda, arz fazlaligi ve yukarida bahsedilen yogun rekabet ortami nedeniyle müsterilerini memnun eden isletmeler,
ürünlerini daha kolay satabilmektedirler.
Müsterilerini memnun etme ve en iyiyi üretme çabasi içindeki isletmelerin içinde bulunduklari kosullar, onlari farkli bir yönetim
anlayisini benimsemeye zorlamaktadir.
Söz konusu yönetim anlayisini kalite
odakli ancak diger unsurlari da birlikte düsünen bir yönetim anlayisi olarak ele almak
mümkündür.
Kalite odakli bir yönetim için,
* Müsteriyi dikkate alan
* Katilimci
* Dinamik
* Esnek
* Sürekli gelisen
* Bilgi donanimli
* Planli
* Bilinçli bir yöntemdir, denilebilir 11
En Iyiyi Üretme ve Toplam Kalite
Yönetimi
Yukarida da bahsedildigi gibi, kaliteli
odakli bir yönetim anlayisi ile yönetilebilmeleri ihtiyaci, isletmelerin klasik yönetim
anlayisindan farkli bir sekilde yönetilmelerini
gerekli kilmaktadir. Bir Japon uygulamasi
olan toplam kalite kontrolü (TKK) ya da
yönetimi (TKY) denilen anlayis, en iyiyi
üretme çabasi içindeki isletmelerin bugünkü
ihtiyaçlarina cevap verebilir niteliktedir.
Toplam kalite yönetimi, müsteri talepleri
dogrultusunda isletmenin tüm birimlerinin
yönlendirilmesi ve müsterinin memnun edilmesi esasina dayanir. Buradaki müsteri kavrami genis anlamlidiLMüsteri sad.ece isletme
disindaki nihai tüketici degildir. Isletme içerisindeki her birey ya da departman digerinin
müsterisidir12 . Bu durumda toplam kalite yönetimi, sermayedarlari, müsterileri, yöneticileri, çalisanlari ve müsterileri ayni anda memnun etmeyi kapsar. Sermayedarlar için kalite,
yatirimlarin geri dönmesi iken, çalisanlar için
kalite ugrasilarinin karsiligini almak, islerinde maddi ve manevi olarak tatmin duymaktir.
Müsteriler için kalite ise, satinaldiklari ürün
ya da hizmetten memnun olmalaridir 13 .
Bu anlayisa göre, organizasyon içinde en
tepedeki
yöneticiden tedarikçilere
en alt kademedeki
sana, müsterilerden
kadar çaliherkes, hatalari önlemeye ve degiskenleri azaltmaya yönelik çaba gösterir. Toplam kalite
yönetimi, hatali ürünleri bulup çikarmaktan
ziyade hatalari kaynaginda tespit etmeye ve
bunlari önlemeye yöneliktir 14 . Amaç sifir hatadir. Ancak, hatali üretimden tek bir bölüm
(üretim bölümü) degil, tüm bölüm ve kisiler
sorumludur. Böylece kaliteyi tek bir bölümün
kontrol etmesi (kalite kontrol bölümünün)
sorumlulugundan çikarip tüm bölüm ve kisilerin sorumluluguna vermek amaçlanir15 K isaca, kaliteden herkes sorumludur. Bunun
için de çalisanlarin katilimi esas alinir.
Toplam kalite yönetiminde, isletmenin bir
kere de büyük ve ani bir degisim yapmaktansa
küçük adimlarla sürekli gelismesi ilke edinilir. Sürekli gelisen, dinamik bir isletme
(8) Nüjç.het Yetis, "Imalatta
Esneklik, atomasyon,
Rekabet", Istanbul Sanayi Odasi Dergisi, Yil: 26, Sayi: 310,
22 Aralik 1991.
(9) Robert Jacobs, a.g.b.
. (10) Yesim Kaya, "2000'li Yillarda Yönetim Anlayisi",
Is Yönetiminde Devrim Sempozyumu, 12-13 Mayis 1993.
(11) Robert Jacobs, a.g.b.
Yesim Kaya, a.g.b.
(12) Kaoru Ishikawa, Toplam Kalite Kontrol, (Çev:
Türkiye
Sise Cam Fab. A.S., Altinyildiz
Mensucat
Konfeksiyon Fab. A.S.), 1990, s~ 106-108.
(13) Joseph N. Kelada, "Is Reengineering
Replacing
Total Quality", Quality Progress, December, 1994.
(14) Philip B. Crosby, Quality Without Tears, The Art
of Hassle-Free Management, Mc Graw-Hill Book Co., New
York, 1981, s:66-75.
(15) Kaoru lshikawa, a.g.e., s: 87-89.
-29-
esastirffi
Müsteri ~emnuniyetini saglamak
için esnek üretim savunulur. 8toksuz üretim
amaçlanir. Her türlü israflar ortadan kaldirilmak istenir 17 . Bu amaçla degiskenleri azaltmaya yönelik sistemler tasarlamr 18 . Bu esaslara göre yapilan üretimin maliyetleri düsürdügü savunulur.
Toplam kalite yönetimi, kalite güvencesini
de müsterilerine vermeyi amaçlar. Kalitenin
bir kerede degil her seferinde tutturulmasini,
daha da iyilestirilmesi gerektigini vurgularl9.
Bu anlayisa göre, müsteriyi her seferinde
memnun etme ön plandadir.
Yogun bir rekabet ortaminin yasandigi, kaliteli üretmenin "en iyiyi üretme" çabasinin en
önemli unsuru oldugu bir ortamda, bu önemli
rekabet avantajim elde edebilmeleri için, isletmelerin öncelikle kaliteli üretim yapmalari, gerektiginde müsterilerin isteklerini en
kisa sürede karsilayacak bir esneklige sahip
olmalari gerekir. Bu unsurlarin yerine getirilebilmesi için, yukaridan asagiya emirlerin indigi yönetim anlayisimn yerine asagidan yukariya önerilerin gittigi, çalisanlarin katilimini
esas alan toplam kalite yönetimi anlayisinin
benimsenmesi uygun olur.
Bu anlayis içinde uyulmasi gereken en
önemli ilkeler ise sunlar olmalidir ~ .
* Herseyden önce üst yönetim böyle bir
yönetim anlayisinin isletmede uygulanabilmesi için tam destek vermelidir.
* Isletmenin tüm personeli tarafindan
anlayis anlasilmali ve benimsenmelidir.
* Isletme için stratejik
malidir.
it<
bu
bir plan yaratil-
Amaçlar ve görev tanimlari yapilmalidir.
* Departmanlarariisi
melidir.
iliskiler tesvik edil-
En iyiyi
üretme
çabasi olan
içinde,isletmelerin,
çagdas bir
yönetim
tarzi
arayisinda
müsteri memnuyetini ön plana çikaran toplam kalite yönetimi anlayisim benimsemeleri,
önemli basarilar
elde etmeleri açisindan
yararli olur, kamsindayiz.
YARARL~ILAN
KAYNAKLAR
Ergün Önder, "Satis Sonrasi Hizmetlerde
Kalite
Yönetimi", Kalite Dergisi, Yil: 2, Sayi: 6, Ocak 1994.
Ernest C. Huge, Alan D. Anderson,
Manufacturing Excellence, Dow Jones-Irwin,
The Spirit
1988.
af
Hirotaka Takeuchi, John A.Quelch, "Quality is More
Than Making a Good Produet", Harvard Business Review,
July-August, 1983.
Isil Pekdemir,
.Isletmelerde
Kalite
Yöneti·mi,
Kavramlar,
Kalite Iyilestirme
Süreci, Yak 'alar, Beta
Basim Yayin Dagitim AS. Istanbul, 1992.
Joseph N. Kelade, "Is Reengineering Replacing Total
Quality", Quality Progress, December, 1994.
Kaoru Ishikawa,
Toplam
Kalite Kontrol, (Çev:
Türkiye Sise ve Cam Fab. AS., Altinyildiz Mensucat ve
Konfeksiyon Fab. AS.), Ocak 1990.
Mesaaiki
Imai, Kaizen, Japonya'nin
Rekabetteki
Basarisinin Anahtari, (Çev: Brisa Bridgestone
Sabanci
Lastik San. ve Tic. A.S.), 1994.
Nükhet. Yetis, "Imalat
Modüller", Istanbul Sanayi
311,22 Ocak 1992.
Otomasyonunda
Kullanilan
Odasi Dergisi, Yil: 26, Sayi:
Nükhet Istanbul
Yetis, Sanayi
"Imalatta
Esneklik,Yil:26,
Otomasyon,
Rekabet",
Odasi Dergisi,
Sayi: 310,
22 Aralik 1991.
Patrick L. Towsend, John' E. Gebhardt,
Quality, John Wiley & Sons, New York, 1990.
Commit
to
Philip B. Crosby, Quality Without Tears, The Art of
Hassle·Free Management,
McGraw-HiII Book Co., New
York, 1981.
* Ekip çalismasi esas alinmaladir.
* Çalismalari yönlendirecek ve gözden
geçirecek bir çalisma grubu olusturulmalidir.
* Bu anlayisin gerçeklesecegi bir çalisma
ortami yaratilmalidir.
(16) Masaaki Imai, Kaizen, Japonya'nin
Rekabetteki
Basarisinin Anahtari,
(Çev: Brisa Bridgestone
Sabanci
Lastik San. ve Tic. A.S.), 1994, s: 24-28.
(17) Ernest C. Huge, Alan D. Anderson, a.g.e., s: 28·30.
(18) Nükhet Yetis, "Imalatta Esneklik, Otomasyon,
Rekabet".
(19) Kaoru Ishikawa, a.g.e., s: 71-74.
(20) Isil Pekdemir,
Isletmelerde
Kalite Yönetimi,
Kavramlar,
Kalite Iyilestirme
Süreci, Yak 'alar, Beta
Basim Yayim Dagitim A.S., Istanbul, 1992, s: 54.
Robert
H.Hayes,
Steven
C. Whellwright,
Restoring
Our Competitive
Edge,
John
Wiley & Sons,
New Competing
York, 1984.Though Maufactoring,
Robert
Jacobs,
Expected
Deyelopments
in
Manufaetoring
Excellence In Future", Uretim Yönetimi
Ilke ve Uygulamalarindaki
Son Gelismeler
ve Türk
Tekstil Sanayiinde Uygulanan Çagdas Imalat ve Stok
sistemleri, Istanbul, 25·27 Ekim 1993.
Yesim Kaya, "2000'Ji Yillarda Yönetim Anlayisi',
Yönetiminde Devrim Sempoz-yumu", 12-13 Mayis 1993.
-30-
Is