Türkiye`nin Nüfus Özellikleri ve Dağılışı

Türkiye’nin
Nüfus
Özellikleri ve
Dağılışı
1
Nüfusun Yaş Gruplarına Göre
Dağılımı
Nüfus miktarı kadar önem taşıyan
bir başka kriter de nüfusun yaş
yapısıdır. Çünkü, yaş grupları
nüfusun genel yapısı ve
doğurganlık oranı hakkında bilgi
sahibi olmamızı sağlar.
 Ayrıca iş, eğitim, sağlık vb.
ihtiyaçların belirlenmesinde ve
geleceğe yönelik planlamanın
yapılabilmesinde önemli rol oynar.

2
Türkiye nüfusunun büyük bir kısmı
çocuk ve genç yaş grubundan
oluşur.
 2010 yılına göre nüfusun %66.9’unu 15
ile 64 yaşları arasındadır. 0-14 yaş
grubundakiler nüfusun %25.6’sını, 65
ve daha yukarı yaş grubunda
bulunanlar ise nüfusun %7.3’ünü
oluşturur.
 Genç yaştakilerin toplam nüfus
içindeki oranın yüksek olması; doğum
oranının yüksek, ortalama yaşam
süresinin kısa olmasından
kaynaklanmaktadır.

3

65 yaşından büyüklerin oranı çok
düşüktür. Yaşlı nüfus oranının düşük
olması, ortalama yaşam süresinin kısa
oluşundandır. Bu da refah düzeyinin
gelişmiş ülkelere göre geri olduğunu
gösterir.
•Yanda görüldüğü
gibi ülkemizin nüfus
piramidi, doğum
oranları ölüm
oranlarından fazla
olan ve gelişmekte
olan ülkelerin nüfus
piramitlerine
benzemektedir.
Türkiye Nüfus Piramidi (TÜİK, 2003)
4
Nüfusun Cinsiyete Göre
Dağılımı



Nüfus sayımlarından elde edilen
önemli sonuçlardan biri de cinsiyet
durumudur. Nüfusun cinsiyet durumu
bir ülkedeki kadın ve erkek nüfusu
ifade eder.
Bu nüfus, sosyal ve ekonomik
bakımdan da önemlidir.
Bir şehirde kadın ve erkek nüfus
arasındaki farkı; sanayi, şehrin göç
alıp vermesi, askerî birlik bulunup
bulunmaması gibi faktörler etkiler.
5



Türkiye’de kadın erkek kadın erkek
nüfusu hiçbir yaş grubunda eşit
değildir.
Adrese dayalı nüfus kayıt sistemine
göre 2010’da Türkiye nüfusunun
%50.3’ü erkek, %49.7’si kadındır.
0-64 yaş arası grupta kadın ve erkek
sayıları arasında önemli bir fark
olmamakla birlikte, erkeklerin sayısı
biraz daha fazladır. 65 yaştan yukarı
ise kadın sayısı daha fazladır. Bu
durum kadınların ortalama yaşam
sürelerinin daha uzun olduğunun
göstergesidir.
6

Çalışma çağında olan nüfusun yaş
sınırları kesin olmamakla birlikte, 15
ile 64 yaş arası olarak kabul
edilmektedir. Bu yaşlar arasında
çalışan ya da iş aramakta olan
nüfusa aktif nüfus denir.
7
Çalışan Nüfusun Ekonomik
Faaliyet Kollarına Dağılımı
İş kolları; sanayi, tarım ve hizmet
olmak üzere üç gruba ayrılır.
 Çalışma çağındaki nüfus dilimi
içinde bulunan ve belirli bir işi olan
nüfusa “çalışan nüfus” veya “aktif
nüfus” denir. Çalışma çağındaki
nüfus dilimi içerisine girdiği hâlde işi
olmayan nüfusa da “iş gücüne
dahil olmayan nüfus” veya “işsiz
nüfus” adı verilmektedir.

8

Türkiye’de çalışma çağında olan
nüfus genel nüfusun %66.9’unu
oluşturur. Aktif nüfusun yarısına
yakını hizmet sektöründe
çalışmaktadır. Tarımda çalışanların
oranı %29.5, sanayi sektöründe
çalışanların oranı ise %24.5’tir.
9
Nüfusun Eğitim Durumu
Nüfusun eğitim durumuna
bakılarak ülkenin gelişmişlik düzeyi
hakkında doğrudan bilgi
edinilebilir.
 Nüfusun eğitim durumunu yansıtan
ölçütlerden biri okuryazarlık
oranıdır.
 Gelişmiş ülkelerde okuryazarlık
oranı yüksektir.

10

Cumhuriyetin ilk yıllarında okuma
yazma oranı %11’di. 1980 yılında
okuryazar oranı %67’ye 2000’de ise
%88’e ulaşmıştır.
11

Yukarıdaki grafikte Türkiye’nin 1927
ile 2000 yıllarına ait nüfusunun
cinsiyetlere göre okuryazarlık
oranları verilmiştir.
12

Okuryazar olanların yarısından
fazlasını ilkokul mezunları oluşturur.
Ortaokul, lise ve dengi okullardan
mezun olanların oranı ise yaklaşık
1/5’dir. Üniversite mezunlarının
okuryazar nüfus içindeki oranı ise
%7.6’dır.
13
Türkiye’nin Kır ve Kent Nüfusu
Bir ülkenin kırsal alanlarında ve kentlerinde
bulunan nüfus miktarları, o ülkenin
ekonomik ve sosyal yapısını yansıtan
önemli göstergelerden biridir.
 Gelişmiş ülkelerde kırsal nüfus oranı
toplam nüfusun % 10'nunu
geçmemektedir.
 Ülkemizde nüfusu 10.000'in altında
bulunan yerleşmeler “kırsal nüfus” olarak
adlandırılır.
 Kırsal nüfusun geçimi önemli ölçüde
tarıma ve hayvancılığa dayanmaktadır.

14
Nüfusu 10.000’in üstündeki yerler
kent olarak kabul edilmektedir.
Buralarda yaşan nüfusa “kentsel
nüfus” adı verilir.
 Türkiye’de kentli nüfus oranı hızla
artarken kırsal nüfus oranı
azalmaktadır. 1927’de %22 olan
kent nüfusu, 1970’te %38’e,
2009’da ise %75’e ulaşmıştır.

15
16
Türkiye’de Nüfusun Dağılışı

Türkiye’de nüfusun dağılışı doğal ve
beşeri faktörlerin etkisindedir.
Ülkemizde çok seyrek nüfuslu yerler
de bulunmaktadır. Örneğin;
yükseltinin fazla, iklimin elverişsiz
olduğu Kuzeydoğu Anadolu,
Türkiye toplam nüfusunun %3’ünü
barındırırken, İstanbul’da
nüfusumuzun %18’i yaşamaktadır.
17

Türkiye’de yer şekillerinin engebeli
olduğu Hakkari yöresi, Teke ve
Taşeli Platoları, Menteşe yöresi,
Biga ve Gelibolu Yarımadaları ile
Yıldız Dağları seyrek nüfuslu
yerlerdir. Tuz Gölü çevresi ile
Güneydoğu Anadolu’nun güneyi
de kuraklıktan dolayı seyrek nüfuslu
yerlerdir.
18
Ülkemizde sık nüfuslu yerlerin başında
sanayileşmiş yerler ile tarıma elverişli
alanlar gelmektedir. Çatalca ve
Kocaeli platoları sanayileşmeden
dolayı sık nüfuslu yerlerin başında
gelmektedir.
 Güney Marmara, Kıyı Ege ve
Çukurova ise hem sanayileşme hem
de tarımdan dolayı sık nüfuslu
yerlerdendir.
 Karadeniz’in kıyı kesimi, Orta
Anadolu’nun batısı, Güneydoğu
Anadolu’nun kuzeyi ve Doğu
Anadolu’nun ovaları sık nüfuslu yerler
arasında yer almaktadır.

19
Türkiye Nüfus Yoğunluğu Haritası
2001
20