sayfa 51

Arkeolog Alime ÇANKAYA
ÖZET:
Burdur ili sınırları içerisinde yer alan Kremna, ilin
15 Pisidia kentinden biri. Kremna’nın tarihi
Milattan Önce 6. Yüzyıllara dayanır. Antik kent pek
çok kültüre ev sahipliği yapmış, kaçak kazılarla ise
tarihi eserler kendi yerlerinden çalınmıştır. Kente ait
ilham perileri bugün ABD’nin J.Paul Getty
müzesinde bulunmaktadır ve Bakanlık bu eserin
geri getirilmesi çalışmaları yürütmektedir.
ABSTRACT:
Kremna excavation site in Burdur is one of the 15
Psidian ancient cities in the province. The history of
Kremna goes back to 6th century BC. This ancient
city has been the home for many cultures however
many historical artifacts were stolen by illegal
excavations. Daemons statue excavated from this
site is on exhibition in J.PaulGetty Museum in USA
and the Ministry tries to to get this piece back to
Turkey.
Burdur’un Zengin Geçmişinden Görkemli Bir Kent
“Kremna”
Kremna (Girme, Çamlık Köyü), Burdur'un
60 km güneydoğusunda, Bucak ilçesine 15
km uzaklıktaki Çamlık beldesi sınırları içindedir
antik Kestros günümüzün aksu vadisine hâkim
bir tepe üzerine bilindiği kadarıyla
Solymos’lularca kurulmuş Pisidia kentidir.
Bugün Karaca ören baraj göleti manzaralı kent,
Res. M.Ö.6.yüzyılda Lydialıların, M.Ö. 546’da
Perslerin, M.Ö. 330 da Büyük İskender'in burayı
almasıyla da Makedonların hâkimiyetine
girmiştir. Kremna, M.Ö. 25’te Roma topraklarına
katılmış ve Colonia Iulia Augusta Felix Cremna
adıyla koloni kenti statüsü verilmiştir. Kentteki
Bazilika’da ele geçen bir yazıtta ve heykel
kaidelerindeki yazıtlarda Roma imparatoru
Hadrianus ve karısı Sabina’nın adlarının
geçmesi, imparatorun MS. 129 yılında
Synnada’dan Pamphylia’ya giderken kente
uğramış olması olasılıktır. Kent, Aurelianus
döneminde kıtlık yaşamış ve imparator
tarafından yardım görmüştür. MS. 3. yüzyılda
Roma İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu
sıkıntılı durumdan yararlanarak, Isauria ve
Pisidia’da güç kazanan Isaurialı eşkıya Lydius,
imparator Probus zamanında Kremna’yı bir
süreliğine ele geçirmiştir. Ancak, Romalılar
tarafından Kremna’da kuşatılan Lydius’un kendi
adamları tarafından öldürülmesi üzerine ele
geçirilen kentte nüfusunun bir kısmını süren
Romalılar, orduyu buraya yerleştirmiş ve bölgeyi
de egemenliği altına almıştır. MS. 787 yılında
yapılan II. İznik Konsili’ne temsilci gönderen
Kremna, bu dönemde bölgenin merkezi
konumundadır. Kentte bulunan Selçuklu
sikkelerinden hareketle Selçukluların da burada
hüküm sürmüş olabileceği varsayımdır.
19. yüzyıl sonlarından günümüze bir çok
yerli ve yabancı araştırmacı kentte çalışmalar
yapmıştır: 1960’lı yılların sonunda Jale İnan,
1970’li yıllarda Mehmet Özsait ve 1985-87 yılları
arasında da Stephen Mitchell tarafından
araş-tırmalar yapılmıştır.
Kremna’da 1970-1972 yılları arasında,
İs-tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antalya
Bölgesi Arkeoloji Araştırmaları adına, Prof. Dr.
Jale İnan başkanlığında, kentte yoğunlaşan
kaçak kazılar sebebiyle bir kurtarma kazısı
ya-pılmıştır. Bu kurtarma kazısında Kütüphane
bi-nasının tabanında Bizans Dönemi’ne ait
mozaik ve Roma Dönemi’ne ait dikdörtgen
prizma şeklinde yazıtlı kaideler açığa
çıkarılmıştır. Bu kaideler üzerinde 10 adet
mermer tanrı ve tanrıça heykelleri
bulunmaktaydı. Bu heykeller günümüzde
Burdur Arkeoloji Müzesi’nin Kremna
Salonu’nda sergilenmektedir.
Kentteki yapılar Roma İmparatorluk
Dönemi’ne aittir. Etrafı bir surla çevrili olan
kentin girişi batıdandı. Koloni kentlerinin
birçoğunda olduğu gibi Kremna’da da ızgara
plan uygulanmıştır. Resmi yapıların çoğu iki
küçük vadi içinde toplanmıştır. İki vadinin
tabanında forum, basilica (mahkeme salonu),
eksedra ve kütüphane yapısı vardır. Kentin
doğusundaki tepe yamacına tiyatro, onun alt
tarafına bir stoa inşa edilmiştir. Batıda ise
sütunlu cadde, propylon (anıtsal giriş)ve
nymphaeum
(çeşme)
gibi
yapılar
bulunmaktadır.
Kentin adı Eski Yunanca’da ki adı
Krem-na’dır. (Κρηµνα) Uçurum anlamındaki bu
ad kentin konumuna uygundur. Anadolu’da
yerleşim yerleri ve mevkilere şekil ve biçime
dayalı ad takma geleneği devamlılığını sürdürür
durumdadır.
Şehrin yapılarından Forum, Bazilika
(mahkeme salonu): Kolonizasyon etkinlikleri
doğrultusunda kente yerleşen Longus ailesi
tarafından yaptırıldığı bilinektedir. Dikdörtgen
bir forum ve hemen kuzeyinde ona bitişik bir
bazilika yapısı planı, Mitchell ve ekibi tarafından
ortaya çıkarılmıştır. Bazilikaya, dolayısıyla da
foruma halen görülebilen 3 kemerli batı
giri-şinden girilebilmekteydi. Q Yapısı: olarak
adlan-dırılan Prof. Dr. Jale İNAN tarafından
bilimsel kazıları yapılan yapının kütüphane
binası mı, hamam mı olduğu anlaşılamamıştır.
Lanckoronski yapıyı hamam Jale İNAN ise
Kütüphane olarak tanımlamıştır.
Jale İNAN’ın yapmış olduğu kazılarda binanın
tabanında Bizans dönemine ait Mozaik
döşeme bulunmuştur. Binayı apsisler ve nişler
destekle-mektedir. Bina içinde dikdörtgen
prizma şek-linde yazıtlı kaideler üzerinde 9 adet
mermer tanrı ve tanrıça heykellerine ait kaideler
bulunmuştur.
Anadolu halkının henüz tarihsel bilincinin
oluşmadığı dönemlerde kent kaçak kazılar,
deprem ve savaşlar nedeniyle tahrip olmuştur.
1960 lı yıllarda kentte yaygın olarak yapılan
kaçak kazılarla yurt dışına kaçırılan eserlerden
bu gün ABD müzelerinden J.Paul Getty
müzesinde bulunan ilham perilerinin yurda
dönüşü için Kültür ve Turizm Bakanlığının
girişimleri sürmektedir.
Kentte Müzesince yapılan temizlik
çalışmaları ile kentin yapılarında hasarlar
oluşmuş olduğu görülse de yapıların
restorasyon
çalışmaları
ile
ayağa
kaldırılabileceği ve bilimsel verilere ulaşılacağı
kanısına varılmanın yanında kent yapıları
görünür kılınmış ve izleyicilere doyumlu bir gezi
yapabilmeleri sağlanmıştır.
Günümüze kadar bilim ve turizme sağlayacağı
katkıdan yeterince pay alamayan Burdur
sınırlarında kalan 15 Pisidia kentlerinden biri
olan Kremna arkeoloji bilimine katacağı
yeniliklerle ve turizme sağlayacağı yararlarla
uzun zamandır tüm ihtişamını gizlemekte, gizi
keşfetmek için insanları beklemektedir. Bir hafta
sonu do-ğa ve tarih gezisi için ideal yerlerden
olan Kremnayı gezdikten sonra kafanızda
oluşacak soruların yanıtları ve kentin ihtişamını
anlamak için Burdur müzesine uğramadan
geçilmeme-lidir.
ANAHTAR KELİMELER: Kremna, Bucak, Aksu,
Jale İnan, J. Paul Getty Müzesi, Colonia Iulia Augusta Felix
Cremna, Stephen Mitchell, Solymos, Mehmet Özsait.