ıSMAILIIADIizIdInhs

41&
ıSMAIL IIADI izIdInhs
m.&EFE. hJIIw lIAN'I1K ANIA1'JŞI
ı
- Felsefenin Tarifi :
.
İsmall Hakkı tzm.trli 1914 de yazmış'oldugu "Felsefe-Dersleri"
-
adındaki
kitabında
felsefeden çok mantıgın _konulanna
degimnektedlr. Felsefe ile ilgUı gönişlet1 bu kitabın ilk bölümleri
arasında geçmektedJr. Felsefe Dersleı1~ntn ilk sayfalanndak1 felsefi
bJlgiler. İsma1l Hakkı İzmirll'nin kendi görüşlerinden ziyade daha çok
. batılı mozoflara aittir.
tzmırllye göre, felsefe filozoflar c1hetlnden degişik d~glş1k tart!
edilir. Bazı mozotlara göre felsefe bütün jllnilerın umumi mecmuasıdır
kı. her bir Umin taHm eylecUgı gerçeklert açık degil. belki topluca içine
alan bır ılımdlr. Bazılanna göre, felsefe bır özel ilim degıJ.dir. Belki güç
ve yetenekten ibarettir. Delile yakın degildir. Sanat ve ŞUr gıbi
iZahattan ziyade tahlil ve. taSViie çalışır. HerkeSin bırgörüntiiler
.
.
dünyası ve mutlu 'oldugu bır rub dünyası vardır. Evvelki filozoflar
indinde felsefe; Um! ve hikmetl içine alan bır iUrndtr. ilim .eşyanın­
tzahı. hikmetl, .bayanın bareket tarzuıda faz1let ve görüş(ın mlmarts!
demek idi l .
Somtes, felsefi anlayışa-yeni bır bakış,gettrdL Felsefeyı tabJatla
konulardan, insanın mahiyet1n1 araştıran konulara çekti. Onun
düstum "kend1n1 bil" emrildı.
ılgılı
Efiatun'a göre felsefe, zihne. düşünceye lnaıısus g~rçek bır
1 f.
H. ızmirli.
Felsefe Dersleri, ~tanbuı. 1330 (1914); s. 33.
416
ilimdir.
Aı1sto,
Oescartes ve SptnO'i.a'ya gtıre felsefe, evvelki gerçeklertn
ıIletlertne bagıı bır 1Umd1r.
üç konu
ne
Madde, nıl1 ve mutlakvarlıkdan ibaret olan
sebebler nazartyesfnden ancak felst;fede bahsolunur2.
Lockeie göre felsefe, ~ ldrak gücUnii ıhtiva e4er. Berkley
ve Hume'a göre, insaiı tabiatının mablyeUnJ IhUva eder. Condtliac'a
göre, hislertn tahlilid1r. K.ant'~ g6r'e felsefe ~ılıktır. FiChte'ye göre,
llimleı1n ~.
Jslam fılozoflan tse felsefeyı şöyle taıif ed.!yorlar: "Felsefe öyle b~
ld, beşert giiç mlktannca eşyanın varııgı ne hal üzere tse onun
ilimdır
gerçeklertnden bahseder. "4
Feİsefe i1mJn mahtyet1n1. şartlannı, sınırını. törÜnu. b1rb1l1ne
uymayan zıtlıklanıu açıklayan bir illmdir. Umumi neticesi itibartyle
felsefe, eşyanın tatbik durumu, din.in. sanatın, degerlerin felsefesidir.
İzmirli'ye göre felsefenin konusu, Qstftn degerler ve bunlann başJa~
sebepleridır. Gayesi ise,' eşyanın genel izahı, ınsanın yüksek ,l,l.liliikını
açıklamak için hak ve hayırdır 5 . İzmirll'nin bu görüşiinden
anlaşılıyor ki, 'her ilmJn bir felsefesi olabilir: 011 felsefesi, hukuk
f~esi. san'alfelsefesi, din felsefesi .•.v.b.
,
ısmail Hakkı İzmirli'ye
göre. felsefenin bölümleri dört türludür.
1- Nefs ilmi. 2- Mantık ilmi. 3- Ahlak fimı. 4- Felsefe-i ulA (Metaflzllt).
Bunlann ille uçiine Felsefe-i nefs1yye (neL<ı 1lınI) sonuncUSUl'ıa feıSere-i
afakiyya [İıefsln ötesI) d,enir. Asıl felsefe Felsefe-i uHi'dır. F~lsefe-i
nazartyye: llmı nefs lle tablat ötesı illnıdlr. Felsefe-ı J1mJyye, ahlak 1lm1
lle mantık~.
"
2- Felsefe-! ma. (Metafizlk
Anlayışı)
'
:
ı. Hakkı İzm1Tll'ye göre Felsefe-! ula, başlangıçlann evvellnden,
2
3
4
5
6
t. H. Iz:ınirli, a.g.e., s. 34.
i. H. ızmirli, a.g.e.. s. 34.
i. H. ızmirli, a.g.e.. s. 34.
I. H.• ızmirli. a.g.e.. s. 34.
1. H. Izmirl1. a.g.e.. s. 35.
illetlerin evvelinden veya Mutlak Varlık'tan bahseder. Felsefe-i ulA'nın
bahsetligi başlangıç ve illetlerden evvel hiç bir başlııngıç ve met
yoktur. Dıger ilimler varlıkt~n muhtelif surette bahseder. Mesela.,
geometri uzaydan, hesap sayıdan. ınekanik hareketten: ftzlk
~ırlıktan. sıcaklıkfan, sesden, elektrlklenmeden ve göIilntüden,
kimya
basıt ve müre~ei> olıı:ıası itibartyle varlıktan bahseder.
bu iltmlerin hiÇ biri
varlıktan
kategori ve cevher
Ancak.
oı..tnası 'ıtIbariyle
bahsetmez, Artık bütün ilinılerin dışında bır ilim kalıyor ki. o iltıİı
varlıktan şöyle
böyle b., şey olması, bir keyfe malik olması ve bir araz
olması dolayısıyla degıı,
belki suf varlık olması
dolayısıyla varlıktan
bahsetmiş olsun. İşte bu illm F~lsefe-ı ula adıyla biHnir7 . Felsefe-i
ula varlıktan "varlık olmak etheUnden varlık" olarak bahseder.
,
Felsefe-i
ula'nın
konusu
varlıkdır.
Bu 1lrne metafizik de denir.
çünkü Felsefe-i uJa tabiat 1l1mlerinden sonra gelir. Bu tIme "Um-i
Mutlak" da denIr. Zira bu Him eşyanın zati varlıgını mutlak varııga
kadar tayin etmeye çalışır. Eşyanın ilk s.ebeblne ve illeti küll1yeSıne
kadar vas ı! olur. Diger iltmler ancak iki
olaylardan yani yeniden yeniye olan
şey arasındakı
şeylerden söz
ilgi ve
eder.
Felsefe-! ula. üç büyiik nazartyyeyi ihtiva eder:
1· Mar1fet Nazartyesı,
2- Mevcut Nazartyes1.
3- Martfet ve Mevcud'un başlangıçnazanyesi (Mutlak Varlık.
Cenab-ı Hak)./
.İzmirli'ye göre. blrtnci nazartyeden bahsolunana "tım-i intlkad".
ikinci
nazariyed~n
bahsolunana
"tım-i
mekunat",
üçüncü
nazariyeden bahsolunaİla '1lm-i iülhiyyat" denir. Felsefe-i ulA, tIm-ı
intikad sayesinde martfetl tahm ile martfetin temeli olan başlangıcı
evvel1 ve ilm-i mekünad sayeSinde eşyamn varlıgmı tahlil ile veya
tabiatını tahltl ile aıt Qldugu ilk sebebe kadar çıkar. llıni iı~iyat
sayesinde de lik sebep delillnden Mutlak Varlık'a kadar çWr8.
7 tsmail Hakkı 1zmır]j, Felsefe-i Uıa.lstanbUı. 1329, a. 3.
81amaJ.l Hakkı tzmirıı, FelBefe-i ula. s. 4', ;, ık.
' ,
18
Metafizik ilzer1iıde bir takm:ı tartışmalar yapılagelıJıiştir.
PozitMzm1n kurucusu A Comte"e gare. Felsefe-l. ulA'nın kanuni bir
1Um olması fhtUAllıdır. Ona göre. meta!lzik meşru bir 1l1m deg1ld1r.
Çünkü olaylar belli bir tecıilbeye doJyamr. Tecrü~ üstünde bir ilim,
geçerli olamaz. '
Tenldtç1 akılcılıgın kurucusu' ı. Kant'a göre de ınsan zthni bir ,
şeyi mutlak olarak bilemez. Bu cihetten Felsefe-l ula müınkiln
deglldJrS. Ancak şu noktarwı g()zden uzak tutulmaması gerekir ki,
Felsefe-i uUı'nm, konusu tamamıyle m1imkün varlıgın ötesindedir. '
Yani konusu külIl ve zorunludur. Artık nasıl tecrübe mahsulü
olabilir, Felsefe·i ula tecrübe.lle mümkfin oJaniazlO:
1- lzmirli'ye Göre lUm:
rUm. oıgulan kanuna bag1ayan bir bl1gı sistemidir. Kanuna
baglanamayan bııgı Jlnı1 bilgiolamaz. lLJm h.\ç bır zaman metA olamaz.
Hatta Türk Fllozofu Farabi. ilmi para kazanmaya alet edenlere yalancı
filozof dıyor. IUm, manevi bir servettır ki. maddi seıvetın üstündedir.
t'\llm maddeten deg1I, manen zengı.ndlrll.
Ilmin temel unsurlan olan objektiflık peşin hükı1mlerden~k
olma, hür düşünce ve ~vvetllldrak gucü 1zmırll'nin ilim göroşiiyle
özdeşlik gösterir kariıkterded1r.
2- tl1ınleHn Tasnifi:
Izıntrıı. "M!'yanı'l-tnum"adlıesertnde nımıert şöyle tasnif e41yor:
tumler. a~ Akli, b- Nakli olmak fıze!e 1k1ye ayrılır. AkLJ tl1mler ınSanın
kendı ;fikrtyle tahsiline yol bulu1UlD. llJmlerolr. Insanda fikir olması
CihetıYle tabii olan akliyyey:ı toplayan mnIet1erde mOştereken bulunur.
9 Ismaıı. Hakkı Izm1rl1. Felsefe-1 l!ltl. a. 5.
10 lamail Hakkı lzmirll. a.g.e.• ~. 8.
J1 CelAleddln ızmırll. IsmaJ1 Halda tzmJrll. Hayatı ve Eserleri. İstanbul" ı 946.
s.26.
419
Ve bu Him insanlarda zlhn( düşnncenın başla.dıgı günden bert
mevcuttur. Bu akU Ome "Felsefe lımr' ~ "Hl.kıı:iet tlrnı" denır. bunun
başlıca bölümlert a- Mantık. b- Tab1Jyyat. c- tlMlJyat. d- Rlyazat'tır12.
Nakli u1m ise. elde edUmesl
talım
yoluyla tevakkuf eden
illmlerdir. Yani nakil yoluyla taUm edilen ll.tmIerofr. Her mllletln
kendine mahsus nakli fltmleri vardır. tznı.trU'ye göre, İslami ilimler
nokta-j nazarından nakli Jltmler altı kısundır. 1- Tefs~. 2- Kıraat, 3Hadis, 4- Usuı. 5- Fıkıh, 6- Akaid, 7- Keıaml3.
Akli ve nak.H jlimler, lsl(uİli esasların'kabulunde İslam
duşunür1ert tarafından delil,
ancak nakil
ise ancak
*
olarak kabul
bulabllir~Nak1l
akl-ı selim
LLe
edilmiştir. Akıl
dogru
yoıu
de Kur'an ve Hadis'dir. Kur'an ve Hadis
anlaşılıp açıklanabllir.
1-,lzmJrU't'ı1n Mantık Anlayışı:
ısmail Hakkı
adlı esertni tamamJyle
"Mlyaru'I-Ulum" adıyla
neşretttg1 mantık kitabını ise gelenege baglı olarak eski anlayış
içerfsinde kaleme almıştır. Felsefe DerslerI adlı eserto Mıyaru'l­
Uluro'uiıdan farklı bir anlayış içerısindedir. Bu eserde İzmJrl1 batılı
kaynaklardan da istifade etmiştir.
lzmIrU "Felsefe Derslert"
Aı1sto manogının ışlenmesıne hasretmiştir.
Bazı
bah1slerde
İsIdm ınanhkçı1aruun fikrfne
de temas
etın1ş,
Isıam mantıkçılanylaAvrupa m.antıkç~kısaca rnukayesesıne de
gIrfŞm1ştIr.
HFelesefe Derslert"nin turnu gözönüne
aluıınca.
gOnilur ki
ızmirli. bu eserille eski anlayışı terketmiş ve Avrupa mantıkçılanrun
mantık meselelerini. ele alış tarı.lanoa yalon bir görüş-sergilemJştlr. Bu
nO,kiada İzmirli'nın kendine has yeni bir Jlkrt yoktur. Bu esertnde en
çok Paul Janet. Rabier BoIrac gibi Batılı mantıkçılardan yararlanmış
ve "Felsefe Dersleri" lle mantık mese1elertnin nasıl ele aluıdıgınm güzel
121. H.lzmirıı. Mlyarul-Ulum, ıst., 1315. s. 2.
131. H, 1zmJrli, ag.e., 8.2.
420
İzmirlİ. temas ettJt1 yeni mantık hakkında bır hüküm vennlyor,
Fakat onu Izah
ediş tarzında geleneksel mantıgın eksi.klJglni
. yenı maııtıga karşı menft bit tavır
Mantıgm
sezdJgi.
almadıgı anlaşı1maktadır15.
Konusu ve Gayesi:
İzmirli. Miyaru'I·UlQm adlı eseı:ınde ak1t illmleı1n bır kolu
olarak
tariftnt şOyle yapıyor: "Mantık, biraleti
kanunidır ki. ona rıayet. z1hni fiklrlerı hatadan kdrur" 16. Her Olm
birçok problem lle ugraşır. Mantıgm da ugraştıgı pek çok konusu
kabul
ettlgı ·mahtıgın
vardır.
Mantık,
diger llimlere alet olması yönüyle bOJnJr.
göre. manbk b1lrneyerı1n UmSne iUmat edilmez l7.,
Gazıali'ye
ızmirU'nin "Felsefe Dersleri" adlı eserinin Hdnci bölümünd~
mantıgm konulan işlenLyor. Bu bölümde mantıgm degişik d~şik
tarlf1eri yapılıİııştır. Kant ve Hamilton mantıgm geUş:fgOzel bir ilim,
!)lmadıglIU. mantıgın bır flk1r Umi oldugunu zikretmektedirler.
Mantıgm konusunu işleyen filozoflara göre mantıgın konusu "fikir"
yeya "deıu"dtr.
.
Mantık ilininin gayes:t: ızmirlL bu gayeyı }:ıaşka mozoJlardan
Mkletmektedlr. "F1kr1n dogrusu ve yanlışını temytz etmektir." Gayesi
itıbartyle mantık ilmi main dogru'veya yan1ışlıguu bild1ıir. Mantık
ilm!. gayesiitibariyle hakka ve hak1kate ulaşınaya çalışır. Bu anlamda
mantık 1lm1 hem ilim hem de sanatlır18.
14 Necati On~r, Tanzim~ttan sonra 1)lrldye'de ilim ve Mantık'Anlayışı.
~kara. 1967. so 63.
1 5 NecaU Oner, ag.e.. s. 66.
16 ı. H. ızmirll. Mtyaru·I-UIOm. ıst .• 1315, 8. 7: Karş. ı. H. tzmlrlli'elsefe
DerSlerl. s. 3 6 . '
'
17 ı. Hakkı ızmirll. M1yaru'I-Ulüm 8.8; Descartes. Felsefenin, Ilkeleri.Ter. M.
Akın. tst..1983, s. 44; Necati Oner. Klasik Mantık, Ank.. 1978.8. 7 vd.
18 t. Hakkı Iznıirl1. Felsefe Dersleri. s. 39-40.
421
Mantık Jlmi, diger ilimlere yol gOsterdtgliçln iltmlertn ilmidir.
Mantık
ilminden yoksun nazartyeler gerçek
Gazzılli'ye kadar
bir küfür addedllen
mantık.
d~erden
yoksundur.
daha· sonralan büyük
bir Itibargörerek fan-. k1faye hOkmünde tutulmuşturl9.
3-
Mantık Problemlertnin
'K1lisik
mantıgtn
Felsefe Derslert'nde Ele Alın;ış Şekll:
konulan üç bölüme
ayrılır:
1- Tasavvurlar. 2-
Tasdikıer. 3- Akıl Yürütmeler. Tasavvurlar; bu bölümde
kavram ve
tertmleı1n çeşitlert. on kategort. kavrn.m münasebetleri. beş tümel ve
tarif ele alınır. Eski mantık kitaplannda da tasavvurat kısmında aynı
konular ele alınır. Bu bölümdeki farklılık 1- Eski mantık ldtaplannda
çok önem veTilen "del<:\let" bahsi bu MIllinde yoktur. 2- İkinci farklılık
kavnını. ve ter1ınlerln çeş1tlenmesldJr20.
Felsefe Dersleri'nde Kavramlar ve
Tertınler:
"Felsefe L"lerslert"nde kavramlar ve terimler şöyle çeş.ltIenir:
1- Ya "tasavvur-u ayan" vey.: "tasavvur-u araz". 2- Ya basit veya
bileşik. 3~ Ya şahsı veya tikel veya tümel, 4- Ya belirli ~ belirsiz, 5-
Ya dogru veya yanlış olur. T~r1mler !se; 1- Ya müsbet veya menfi. 2· Ya
tekil veya
soyut
bileşik.
3-Ya şahSi veya tikel veya tümel, 4· Ya S?ll1ut veya
olurıar2 l .
• Önenneler:
Eski mantık kitaplannda önennelerln basit ve bileşik ayrmıı
yoktur. Bunun yeJ1ne yüklemli ve şartlı diye bir ayırun vardır. Bileşik
Onenneleıin bir kısnn şartlı önerıneler olarak incelenmiştir.
Felsefe Derslert'nde bileşik önenneler şu
şekilde tasnıf edOmJşUr:
19 ı. Hakkı IzmJrlt, Felsefe Dersleri. $. 45 vd.
201smaU Hakkı ızmirli, Fel.eefeOerslerl, s. 65 vd.,: Necati Öner. Tanzimattan
Sonra TOrklye'de /Iim ve Mantık Anlayışı. s, 63.
21 JsmaJl Hakkı ızmirli. Felsefe Jj)erslerl. 8. 72 vd.• : Necati Öner. Tanzimattan
Sonra T'Qrktye'de 111m ve MantıkAnlayışı. 8. 63.
422
Bileşik önenneler .ilkin lafız bakımmdan ve mana bakunından olmak
· üzere ikiye aynllr, Lafız bakımındanı; Atfi önemıeler. 2- Aynı,(
Onenneler, 3- şarth
veya v~aymılı .önermeler, 4- Nedense) Onenneler.
.
· 5~ BaRıntıLı önenne. 6- Müstedı1k önennedlr. Mana bakımından da: 1, Mahsur, 2· İstisna!. 3- MukayeseU '~rme<Ur,22.
Batı mantıkçılaruıın
basit ve k:ategortk diye adlandırdıklan
yük1emU dedlkIert Onermelerdlr.
ıslAm mantıkçılannın şartlı· dedlkleri 'önermeler batıWann bileşik '
• dedlkIeri önerıneler içerisindedır. Bileşik önermelerin. birçok çeşidi
vardır. lshim mantıkçılan bunlarda'n yalnız 1k1sini bit1şik şartlı ve
önemıeler. tsııhn mantıkçılani:un
aynk şartlı önermeleri işlemişleniir. İsmaıl Hakkı İzmirli'nin işaret
ettlgi üzere digerlerlıli dikkat nazarına almamışlardır. lsıa.m
mantıkçllan önermelert: aL Dış' önerıneler. bL 'Gerçek 'önermeler. c)
Zllllnsel önermeler diye üçe ayırarak23mütalaa etın1şlerdJr.
Akıl
Yürütmeler:
İzmIrli.
iki türlü alul yürütmedensöz ediyor: 1- Tümevanoı, 2· .
Tümdengelim. AnaloJinln rnüstaktl bir aKıl yürütme şekli oIınadıgını.
bundan tümevanm, hem de sonuç çıkarmanın bulundugunu
söyleyip, analojiy1 üçüncü bir akıl yıjni~e şekli olarak kabul etmlyor.
TCımevanını degişik bir bakışla ele alıyor: B1rtsi halk bllgisindeki bir
kJIDsenln yaptıgı türnevarnndır kimetodluduil4 •
İzm1rU, mantıgm konularından olan kıyas eıiertnde duı~ırken
şu
kullanıyor: Kıyas önennelerden
mürekkep bir dellldir ki. her
ne vakit o önettneler teslim olUnsa ondan bizzat diger bir önenne
ifadeyi
l~ geııru>. Mesela:,
Her cislm degişkendir.
22 Necati ön~;, Tanztmattan Sonra Tö.rkly~·detıım ve Mantık , s. 74.
23 ısmail Hakkı ızmirll. Felsefe Denı1eri. 8. 134; Necati Öner, Klasik Mantık,
Ankara, 1978, s. 43,
24 IsınaU Hakkı ızmirli, Felsefe Dersleri. s. 160.
251smaU Hakkı 1zmırlI, Mlyan.ı1·lJ1fun, s. 5ô;Raı'ş. N. Öner, Klasik Maqtık. s.
. 97 vd.
.
.
Her degtşken sonradan olmadır.
O halde CJS1m sori.radan 'Olmadır. Sonucu çıkar.
,
Kıyaslar
ilk önce
,
içertsınde bulundurdugu önerınelerin sayısına
göre basit ve plleşik diye lktye ayn1U'. Eger kıyas ikl öncü] ve bir
sonuçtan meydana geliyorsa buna basU kıyas: l1d öneülden fazla
öncüllerden meydana geliyorsa buna da bUeşik kıyas derur2S.
Basit kıyaslar daikttranlı ve !sUsnalı dtye 1k1ye aynlır. 'İsmail
Hakkı İzmirli. Felsefe Dersleri adlı eserinde "İktiranli" kelJmes1n1
"Categorique" lle; ist:Lsnalı kelimesini de "ConjoncUf" kelimesi lle
. karşı1ar2 7.
lzmtrl1'nin Felsefeye Getirdigi Yenilikler:
bilim tarihımızdeki tanınmış
kelam ve mantıga daIr birçok
eserleri vardır. Kendisi bilhassa tsıam felsefesi ve mantık üzerinde
çalışmış. kitaplar yazmıştır. Darfi'l-Fünun'da bir İslAm Felsefesi
kürsüsü kurdurarak bu kürsün11n yOIleticiJ.lg1ni yapmıştır.
Gerçek
şudur' ki.
ızmirli
düşünürlerim1zdend1r. Onun fels~e.
Eserlerinde İslam dOşüncesi yanında batı düşüncesine de
genişÇe yer verm1ştir. Tahslli mektep ve medrese oldugu için Şark ve
Garp arasında köprü olan neslln tipik bir temsilcisi olarak
- göstertleb1Ur. Onun. felsefe. keli1m ve ıslam hukuk~ndak.i yeni yeni
metodlan, her üç Umin tarihinde çagdaş düşünce açısından yaptıgı
incelemeler emsalslz degerdedir. Eserle;rtnde derin tahll1lere gımıekten
ziyade kısa ve açık Ifade ile özetler vermeyi tercih eder. Metodolojl
nokta-i nazarındansıruflama1arave sistematik b1lgiye d.eger veru28 .
Din problemleri üzerinde de duran ızmirli. dIn pro.blemini
, ortaCag delillerı lle bırakmayarak aynı problemlerin karşı1igı. olan bab
ortaçagı ve modem Oloz.oflann del111eityle kşrşılaştınnaktadır.
26lsınat1 Hakkı ızmirli. Mtyaru'l-U1am. s. 66; Kıyas Çeşitleriiçin bk. Necat1
'öner, KLaSJk Mantık. s. 98 vd.
27 N. Öner. Klasik Mantık. s. 184.
,28 Hilmi Ziya Ülkep. TQrkJ~'de Çagdaş DQşQoce Tar1h1. ıst. 1966. s. 454.
".
424
ızmirli, felsefe ve kelAm1a 1JgJJ.liSıamt meşelelere geıu ID9dein
düşlınce
lle gerek ıslam İ)ü~ açısından akılcı gözle bakIr.ışbr;
BiUün ortaçag problemlertnt yenı felsefe açısından .ortaya koyma
gayleti içlndedir. Allah'w var~ ISbatlamak için' ılert sürü1mü~ e$k1
delillert batı feısetestn1n delillert lle karşllaştınyor. Bu· tarnia ''ye~ bir
1lmt k.elam" yazıyor. ıslam flioıot'hın arasında TC1rk o1anlan arıyoı'. nk
. defa bu felsefe Içerislnde Türk nıozotıanm tetkik ediyor. Bu konuda
"Müslüman Türk F1lozofIan" adlı 1k1 etltl1k bir e.ser yazıyor. Onun
felsefeye get1rdJgt en büyı1k. yenilik peşin ~ilküınJerden uzak. kuVvetli
bir idrak gücüyle,. dogru ve deı:tn düşCınen bir Z1hJn yaplS1IU gel1şt1rm1ş
olmasıdır.