Slayt 1 - E-Sağlık Online

Enfeksiyon etkenlerinin
sınıflandırılması
Asellüler
• Prionlar
• Viroidler
• Viruslar
Çok hücreliler
• Mantarlar
• Helmintler
• Artropotlar
Tek hücreliler
Prokaryotikler
• Bakteriler
• Klamidyalar
• Mikoplazmalar
• Riketsiyalar
Ökaryotikler
• Mantarlar
• Protozoonlar
Mikroorganizmalar protista (tek hücreli hayvan
veya bitki) aleminin üyesidirler. Bakteriler,
mantarlar, protozoonlar ve helmintleri içerirler.
Protistalar prokaryot ve ökaryot olarak iki gruba
ayrılırlar.
Bakteriler prokaryotik hücre yapısına sahipken,
mantar ve protozoonlar (tek hücreli en küçük
hayvan organizmaları) ökaryotik yapıdadır.
Helmintler hayvanlar alemine dahildir.
Virüsler tamamen farklı bir gruptur. Bunlar hücre
değilse de sadece hücrelerin içinde çoğalırlar. Işık
mikroskobunda görülmezler. En küçük enfeksiyöz
partiküllerdir.
Tıbbi açıdan önemli mikroorganizmaların
karşılaştırılması
Özellikler
Virüsler
Bakteriler Mantarlar Protozo
onlar
Hücre
---
Var
Var
Var
Ortalama
ölçüler (nm)
0.02-0.2
1-5
3-10
15-20
protozoon
Nükleik asit
DNA veya
RNA
DNA+RNA
DNA+RNA
RNA+RNA
Çekirdek tipi
Yok
Prokaryotik
Ökaryotik
Ökaryotik
Ribozom
Yok
Var
Var
Var
Mitokondri
Yok
Yok
Var
Var
Hareket
Yok
Bazılarında
var
Yok
Pekçoğunda
var
Bakteri (Gram-pozitifler)
Koklar
• Staphylococcus
• Streptococcus
• Peptostreptococcus
• Enterococcus
• Lactococcus
• Peptostreptococcus
Basiller
• Bacillus
• Clostridium
• Lactobacillus
• Actinomyces
• Nocardia
• Rhodococcus
• Mycobacterium
• Corynebacterium
Bakteri (Gram-negatifler)
Koklar
 Neisseria
 Moraxella
Basiller
Escherichia, Citrobacter
Salmonella, Shigella
Klebsiella, Enterobacter
Proteus, Providencia
Aeromonas, Pseudomonas
Acinetobacter (Değişken)
Stenotrophomonas
Brucella
Legionella
Vibrio
Viruslar
• DNA ya da RNA içerirler.
• Nükleik asit protein bir kılıf ile çevrilidir.
• Bazı viruslar zarfa da sahiptir. Zarf lipid tabakası
ve virusa özgü proteinlerden oluşur.
• Canlı hücrelerde çoğalabilirler.
• Replikasyon yoluyla çoğalırlar.
• Antibiyotiklere duyarlı değildirler.
• Interferona duyarlıdırlar.
MİKROORGANİZMALARIN
SINIFLANDIRILMASI
• Bakterileri sınıflandırmada birçok kriter temel
olarak kabul edilmiştir. Bunlar arasında en çok
kullanılanları; Morfoloji, Fizyoloji, Antijenik yapı,
Numerik taksonomi ve DNA kompozisyonu'dur.
A- Morfolojik özelliklerine göre :
Bu sınıflandırmada bakterilerin boyanma özellikleri
ile mikroskopik morfolojileri esas alınmaktadır. Gram
boyama yöntemi (Christian Gram - 1884) ile bakteriler
iki kısma ayrılmaktadır:
1- Gram pozitifler : Gram yöntemi ile boyandıktan
sonra mikroskop altında mor renkte görülen
mikroorganizmalara Gram pozitif mikroplar denir (B.
anthracis, S. aureus v.s.).
2- Gram negatifler : Aynı boyama yöntemi sonunda
mikroskop altında pembe renkte görülen
mikroorganizmalara Gram negatif mikroplar denir (E.
coli, B. abortus v.s.).
Bakteriler mikroskopta görülen şekillerine göre
de başlıca 4 kısma ayrılırlar:
1- Yuvarlak şekilli bakteriler
2- Çomak şekilli bakteriler
3- Sarmal şekilli bakteriler
4- Değişik şekilli bakteriler
B- Fizyolojik özelliklerine göre :
Fizyolojik karakterlerine göre ayırım birbirlerine
çok yakın olan cinslerde kullanılır. Örneğin;
Bacillaceae familyası oksijen ihtiyaçlarına göre
aerobik (Bacillus) ve anaerobik (Clostridium) olmak
üzere iki cinse ayrılmaktadır.
C- Antijenik yapıya göre :
Aynı cins içerisine giren mikrop türleri
arasında antijenik farklılık vardır. Buna göre
mikroorganizmalar sınıflandırılabilir. Buna en iyi
örnek olarak; Salmonellaların ayırımında kullanılan
Kauffmann-White ve Streptokokların ayırımında
kullanılan Lancefield sınıflandırmaları verilebilir.
D- Numerik taksonomi :
Bu
sitemde mikropların morfolojik, kültürel,
biyokimyasal ve patolojik karakterleri esas alınmakta ve
karakter benzerliği halinde (+1) ve ayrıcalığı halinde de (-1)
gibi puanlamaya tabi tutulmaktadırlar. Neticede benzer
puanlar toplanarak bir benzerlik indeksi saptanır ve bu
indekse göre mik-roplar bir sıralamaya tabi tutulur.
E- DNA kompozisyonuna göre :
Bu tarz sınıflama, bakteri DNA sının yapısındaki
Guanin (G) + Sitozin (C) miktarına göre yapılmaktadır. Aynı
cins içindeki mikroplarda G+C miktarı sabit veya çok dar
sınırlar içinde değişmesine karşın farklı cinsler arasında bu
yönden fazlaca ayrılıklar bulunmaktadır.
• • BAKTERİLERİN İSİMLENDİRİLMESİ
• Bakteriler, Carl von Linne tarafından bildirilen
Binominal sisteme göre isimlendirilmektedirler.
Buna göre bakterilerin ilmi adı iki kelimeden
oluşmaktadır. Ilk kelime cins ismi olup baş harfi
büyük harfle yazılır, ikinci kelime tür ismi olup
küçük harfle yazılır. Örneğin; Bacillus subtilis,
Staphylococcus aureus.
• Bakterilerin adı, cins isminin bir veya birkaç harfi
yazılmak suretiyle kısaltılabilir. B. subtilis, Staph.
aureus (S. aureus), Br.melitensis (B. meliten-sis),
Str. equi (S. equi) gibi. Ancak, son yıllarda cins
isminin tek harf olarak kısaltılması yaygın bir
duruma gelmiştir.
•
Cins ismi, bazen o mikrobu bulan kişinin adını
taşıyabilir. Salmonella pullorum, Pasteurella
multocida gibi.
• Tür isimleri orijinlerini genellikle
mikroorganizmaların çeşitli özelliklerinden alırlar.
Örnek;
coli, orijinini colon kelimesinden alır,
aureus, altın sarısı demektir,
albus, beyaz demektir,
aerogenes, gaz oluşturan anlamına gelir.
Bazen de tür ismine ikinci ve daha belirleyici bir
ilave daha eklenebilir.
• Örnek; Salmonella abortus ovis, Campylobacter
fetus var. fetus.
Herhangi bir ortamda bulunan bütün canlı
organizmaların öldürülmesi veya uzaklaştırılması olarak
tanımlanır. Mikrobiyoloji için çok önemlidir. Çünkü
mikrobiyolojideki deneyler saf kültürle gerçekleştirilir.
Steril şartlar yerine getirilmemişse, istenmeyen
mikroorganizmalar (kontaminantlar) gelişecek ve elde
edilen sonucun hangisine ait olduğu anlaşılamayacaktır.
Sterilizasyon tüpleri:
 sıcaklık kullanılarak (direk alevle, kuru sıcaklıkta, nemli
sıcaklıkta)
 kimyasal
 radyasyonla
 filtrasyonla
Sıcaklıkla sterilizasyon
Direk alevle sterilizasyon: Alevle direkt olarak
yakma ile yapılan en basit sterilizasyon tipidir.
Öze ve cam malzemelerin açık ağızları gibi
sıcaklıktan etkilenmeyen malzemeler bu
yöntemle sterilize edilirler.
Kuru sıcaklıkla sterilizasyon: Sıcak hava
fırınlarında yapılan sterilizasyondur. Genelde 175
°C’de 1 saat şeklinde yapılır. Petri kutusu, erlen,
beher, mezür gibi boş cam malzemeler için
kullanılır.
Nemli sıcaklıkla sterilizasyon: En çok
kullanılan yöntemdir. Sıcaklığı 100 °C’nin üzerine
çıkarılmayan sıvıların basınç yardımıyla 121 °C’de
15 dk şeklinde, otoklavlar yardımıyla sağlanır.
Besiyerleri için kullanılır.
Kimyasal sterilizasyon
Isıya duyarlı katı malzemelerin sterilizasyonu
kimyasal maddelerle yapılır. En yaygın olanı
etilenoksittir, bu madde protein ve nükleik
asitleri inaktive eder ve mikroorganizmaları
öldürür. Plastik petri, şırınga gibi malzemeler için
kullanılır.
Radyasyonla sterilizasyon
Isıya duyarlı katı malzemelerin sterilizasyonu için
Bazen kimyasal str. yerine bu yöntem kullanılır.
Genelde radyoaktif kobalt-60 veya sezyum139’dan elde edilen gama radyasyonu uygulanır.
Gama radyasyonu hücredeki su
moleküllerine etki ederek serbest radikal
oluşuma neden olur. Oluşan bu serbest
radikaller, oldukça reaktiftirler ve başta
enzim ve nükleik asitler olmak üzere
hücredeki birçok molekülün bozulmasına
neden olur. Plastik maddeler bu yolla sterilize
edilebilirler.
Filtrasyonla sterilizasyon
Vitamin ve antibiyotik gibi ısıya duyarlı
maddelerin ve gazların sterilizasyonu için
kullanılır. Günümüzde çoğunlukla membran
filtreler kullanılır. Bu filtreler değişik delik
çaplarına sahiplerdir. Bakteriler için genelde 0,45
μm delik çapına sahip olan filtreler kullanılır.
Sterilize edilecek sıvı, enjektör yardımıyla
filtreden geçirilir. Bu esnada sıvıda bulunan
mikroorganizmalar filtreden geçemezler ve
yüzeyde kalırlar, sıvı steril elde edilmiş olur.