Flash Dersleri : Ses İşlemleri

Ses İşlemleri
Ses İşlemleri
Bütün yazı boyunca tek işimiz sesler olacak. Bununla birlikte yazmayı
bitirdiğimde Profesyonel arkada?lar için yer kalmadğını farkettim. Hemen
kızmasınlar, her ne kadar yeni başlayan arkadaşlara hitap etsem de,
uzmanların da ilgisini çekecek bilgilere yer verdim. Zevkle okumanız
umuduyla
Flash'ta Seslerle Çal??maya Ba?layal?m!
Mesela ekrana kendi isminizi animasyonlu bir ?ekilde yazd?n?z. ??te, her harf tek tek büyükten küçülerek ekrana geldiler. Her biri
yerine oturdu?unda "Dan!" diye bir ses ç?karmalar? ho? olacakt?r de?il mi? Bu i?lemin son derece basit oldu?unu sizlere
gösterece?im. Haydi, dergiyi al?p bilgisayar?m?z?n ba??na geçerek Flash'? açal?m ve çal??maya ba?layal?m bakal?m!
??in asl?nda en zor k?sm?, do?ru yere do?ru ses dosyas?n? yerle?tirmek. Bunun için de geni? bir ses ar?iviniz olmas? gerekiyor.
Ben, bizim siteyi haz?rlay?p bitirdi?imizde ve s?ra sesleri yerle?tirmeye geldi?inde üç gün boyunca nette ses aram??, çe?itli siteler
bulmu? ve binlerce ses dosyas? indirmi?tim. ?u an elimde çe?itli kategorilere ayr?lm?? bir sürü ses dosyas? var. Bir animasyon
haz?rlayaca??m zaman oturup saatlerce onlar? dinliyorum. ?nan?n, seçmek çok zor. Bu bölümü atlatmak size kalm??. Ben sesi
buldu?unuzu ve nereye koyaca??n?za karar verdi?inizi varsayarak anlatmaya ba?l?yorum. Tek ricam, Stereo bir ses dosyas?
seçmenizdir. ?leride anlatacaklar?m için gerekli bir ko?ul bu.
"Aman?n, hemen bir sürü ses dosyas? bulmam laz?m" diye tela?a kap?ld?ysan?z ve kararl?ysan?z, www.flashkit.com sitesine
bakman?z? öneririm. "Yok ben bir ö?reneyimde ?u ses i?i nedir ne de?ildir, ona göre bakar?z i?te." Diyenlerdenseniz, Flash ile
birlikte gelen haz?r ses kütüphanesini (Window* Common Libraries* Sounds) kullanabilirsiniz. Bu kütüphanede az say?da ses
bulunuyor ve yeterli çe?itlilikte de?iller. Hatta Flash 4 versiyonunda ne kadarlarsa Flash 5 versiyonunda da ayn? say?dalar.
Gelgelelim bu sesler bizim derslerimizde kullanmak için yeter de artar bile.
Flash 5'te kullanaca??m?z ses dosylar? WAV, AIFF veya MP3 olmak zorunda. WAV'lar? Import ederken hiç sorun ya?amad?m ama
baz? MP3 dosyalar?n? nedense Import edemiyorum. Bunu farketti?im zaman Help dosyalar?n? kar??t?rd?m ancak bu konuyla ilgili
bir not bulamad?m. Siz gene de WAV dosyas? seçmeye özen gösterin. Nas?l olsa Flash animasyonu Publish ederken sesleri
istedi?imiz gibi s?k??t?rmam?za olanak sa?l?yor.
Gene panik unsuru olabilecek ?eylerden bahsettim. Import ('?thal etmek' demek ancak ben gene de Import diyece?im çünkü 'ithal
etmek' kula??ma garip geliyor.) ve Compression yani s?k??t?rma.
"Import" ço?u programdan da al???k oldu?unuz bir komut. Bu komutla sesleri animasyonumuza davet ediyoruz. File menüsünde
bulunan Import komutuna t?klad???m?z zaman kar??m?za Import Penceresi ç?kar. Buradan istedi?imiz dosyay? seçip "Import"
dü?mesine bast???m?zda dosya art?k animasyonumuza transfer olmu? demektir. Bu yolla sadece ses dosyalar?n? de?il JPEG, GIF,
www.dersmax.com
Ses İşlemleri
1
Ses İşlemleri
MOV, SWF, DXF, FHx vs. gibi bir çok dosya türünü animasyona dahil edebilirsiniz.
Diyelim bir WAV dosyas?n? Import ettiniz.
Animasyona transfer oldu dedik. Hani ya nerde? ??te bu k?s?mda Flash'?n Library özelli?i devreye giriyor. Konudan fazla
uzakla?madan Library olay?na biraz de?inmek istiyorum:
Flash animasyonunuzda kulland???n?z tüm resimleri, sembolleri ve ses dosyalar?n? Library denilen bir liste biçiminde
görüntüleyebilirsiniz. Bunun için Window menüsünden Library komutuna t?klaman?z yeterli olacakt?r. Library'yi kullanarak daha
önceden haz?rlad???n?z veya Import etti?iniz bir nesneyi sürükle b?rak mant??? ile ba?ka bir Frame'e aktarabilirsiniz. Hatta File
menüsündeki Open As Library komutunu kullanarak ba?ka bir .FLA dosyas?n?n Library'sini aç?p, orada kulland???n?z dosyalar?
üzerinde çal??t???n?z animasyona an?nda aktarabilirsiniz. Bu sayfada bir Library örne?i görüyor olmal?s?n?z. Tüm resimlerin,
sembollerin ve seslerin Library'de listelendi?ine dikkat edin. ?imdi ses Import etti?imiz dosyan?n Library'sini aç?n. Ses dosyas?n?n
listelendi?ini görüdünüz mü?
Library özelli?ini kullanarak animasyondaki
tüm nesnelere ula?man?z mümkün.
Konu çok fazla da??lmadan, yapt?klar?m?z? bir gözden geçirelim. ?stedi?imiz ses dosyas?n? bulduk, Flash'a Import ettik, Library'i
açt?k, Import edilen dosyay? Library'de gördük. ?imdi s?ra bu ses dosyas?n? animasyonda istedi?miz yere koymaya geldi. Sesleri
Timeline'da KeyFrame'lere yerle?tirebilirsiniz. Yani bir Frame'e ses yerle?tirmek istiyorsan?z, o Frame bir KeyFrame olmal?d?r. Bunu
da F6'ya basarak veya Insert* KeyFrame menüsünü kullanarak yapt???m?z? biliyorsunuz. Benim tavsiyem, sesleri soyut birer
kavram olarak de?ilde resimler gibi elinizde somut bir nesne olarak dü?ünün ve onlar? koymak için ayr? bir Layer aç?n. Böylece
animasyonunuz daha düzenli olacakt?r. Nas?l olsa ne kadar Layer açarsan?z aç?n, Publish etti?inizde dosya boyutunda bir de?i?iklik
olmuyor. Bak?n bunu da ö?renmi? olduk: Layer açman?n, çal???rken RAM'e daha fazla yüklenmekten ba?ka bir külfeti yok. Daha
önce de de?im gibi, siz siz olun, kullanabildi?iniz kadar çok Layer kullan?n.
Layer'lar?n say?s? son dosya boyutunu etkilememektedir.
Sesleri yerle?tirmek için yeni bir Layer açt?ysan?z, sesi koyaca??n?z KeyFrame'e gelin. Burada sürükle ve b?rak mant??? geçerli.
Library'den tutup ald???n?z ses dosyas?n? sürükleyin ve Stage'de herhangi bir yere b?rak?n.
Library'den ses dosyas?n? al?n ve Stage'e b?rak?n.
Timeline'a bakarsan?z KeyFrame'de ses dalgalar?n?n gösterildi?ini farkedeceksiniz. Ayn? zamanda Sound paneline giderseniz,
paneldeki sound menüsünde sürükleyip b?rakt???n?z dosyan?n ad?n?n yer ald???n? görebilirsiniz. Hatta hiç Library kullanmadan,
direk KeyFrame'e gidip Sound panelindeki bu listeden mecut ses dosylar?ndan birini seçebilirsiniz. Eh, madem bu kadar kolayd?,
www.dersmax.com
Ses İşlemleri
2
Ses İşlemleri
neden dolambaçl? yollar? kullan?p sizi bu kadar yordum de?il mi ama? Olsun, ileride çok fazla i?inize yarayacak olan Library'nin
kullan?m?n? da ö?renmi? oldunuz. Bundan iyisi can sa?l??? demi? atalar?m?z.
Ses dosyas? KeyFrame'de dalgalar ?eklinde gösterilir.
?sterseniz biraz dinlenmek için Controller penceresindeki Play tu?una bas?n ve o malum KeyFrame'e gelince Flash'?n ekledi?iniz
sesi çalmas?n? bekleyin. Sorun yoksa, devam edelim. Yok e?er çalmad?ysa, i?e hoparlörlerden ba?layarak yapt?klar?m?z? tek tek
kontrol edin.
Hepsi bu de?il tabi ki. Sesleri bir hoparlörden di?erine geçirebilir, yüksek sesten alça?a veya z?tt? bir ?ekilde geçi? yapabilir, sesin
istedi?iniz kadar?n? çal?p istemedi?iniz k?sm?n? kesip atabilir, ayn? sesi istedi?iniz say?da kerelerce çald?rtabilirsiniz. Bütün bu
ayarlar?n hepsi bir olmu?, Sound panelinde toplanm??lar. Gelin beraber, Sound panelini biraz kurcalamaya ba?layal?m.
Sound menüsünü zaten tan?d?k art?k. Bu listede Import etti?imiz mevut ses dosyalar?n?n isimleri bulunuyor. Be?endi?imiz bir
tanesini seçip istedi?imiz KayFrame'e koyabiliriz pekala. (Bunun için ilgili KeyFrame'de olman?z gerekti?ini bir kere daha
hat?rlatmak istiyorum.) E?er bir KeyFrame'deki ses dosyas?n? be?enmediysek, bu listeyi kullanarak bir ba?kas?yla de?i?tirebiliriz
pekala. Peki ya diyelim, animasyonda ayn? sesi yirmi veya otuz ayr? yerde birden kulland?ysak. O zaman hepsinini tek tek
de?i?itrmeyece?iz herhalde! Merak ediyorsan?z izlemeye devam edin.
Hemen bu listenin alt?nda "acaba ses Mono mu Stereo mu, kaç Khz, kaç KB, kaç Bit" gibi sorular? kendisine dert eden kullan?c?lar
için haz?rlanm?? bir özelllik var,
seçti?iniz ses dosyas? hakk?nda faydal? bilgilere yer verilmi?.
Geldik i?in en e?lenceli k?sm?na! Hemen bu ikisinin alt?nda Effect menüsü yer al?yor. Bu sayede seslere de?i?ik de?i?ik efektler
vererek animasyonlar? daha ?en hale getirebilirsizni. Macromedia'daki amcalar sa?olsunlar bizim için baz? efektleri önceden
haz?rlam??lar. Bunlar? teker teker aç?klayal?m:
Left Channel: Ses sadece sol hoparlörden gelecektir.
Rigth Channel : Bunu seçerseniz tahmin edece?iniz gibi ses sadece sa? hoparlörden gelecektir.
Fade Left to Right: Ses sol hoparlörde çalmaya ba?layacak, dosyan?n orta k?sm?na
geldi?inde her ikisinden de ç?kacak, ve biti?i sa? hoparlörde yapacakt?r. Bunu ekran?n sol taraf?ndan sa? taraf?na do?ru giden bir
nesne ile beraber kullan?rsan?z, olaya daha bir gerçeklik katabilirsiniz.
Fade Right to Left: Bunu da tahmin etmi?sinizdir. Ses sa?dan ba?alayarak, sola do?ru bir yol takip eder. Sa?dan sola giden bir araba
aminasyonu için son derece uygun!
Fade In: Sessizlikten ba?layarak yava? yava? yükselen bir ses efekti.
Fade Out: Fade In'in tam tersi. Ses yüksekten ba?lay?p yava? yava? azal?r ve biti?i sessiz yapar.
Flash haz?r ses efektleri ile birlikte geliyor.
Bütün bunlar iyi ho? ta, siz daha çok, yarat?c? özelli?inizi ön plana ç?karmak istiyorsunuz. Sesle istedi?iniz gibi oynamak, istedi?iniz
yerde sesi yükseltip azlatmak istiyorsunuz diyelim. Macromedia bunu da dü?ünerek, ayn? menüye "Custom" seçene?ini koymu?. Bu
seçene?e t?klad???n?zda veya paneldeki "Edit" dü?mesine bast???n?zda kar??n?za "Edit Envelope" penceresi ç?kar.
Ses dosyalar? ile istedi?iniz gibi oynayabilirsiniz
www.dersmax.com
Ses İşlemleri
3
Ses İşlemleri
Edit Envope penceresinin
resmini bu sayfada görüyor olmal?s?n?z. Resmin üzerindeki 5 tane k?rm?z? rakam? i?leri kar??t?rmadan anlatabilmek için ben
koydum. Edit etti?imiz ses Stereo oldu?u için altta ve üstte iki ayr? kanal görüyoruz. Üstte sol kanal, altta sa? kanal yer almaktad?r.
?imdi s?ras? ile bu pencerede neler yapabilece?imize bir bakal?m.
1. Bu menü az önce bahsetti?im Sound panelindeki menü ile ayn? i?levi ta??yor. Macromedia öyle uygun görmü?, buraya da
koymu? ayn?s?ndan bir tane. Tüm seçenekler ayn?, ek bir efekt mevcut de?il.
2. Bu çizgi Volume diye adland?r?lan ve ses yüksekli?i diye tabir edilen olay?n sembolik gösterimidir. ?u an iki kanalda da ses en
yüksekte oldu?u için iki çizgide en yüksekte duruyor. Üzerlerindeki kare noktalar? Timeline'daki KeyFrame'e benzetebilirsiniz. Bu
çizgiyi istedi?iniz gibi e?ip bükerek ses yüksekli?i ile özgürce oynayabilirsiniz. Yukar?daki menüden seçti?iniz efektlerin de bu
çizgilerle sizin yerinize oynad???na dikkat edin.
3. Bu k?s?m bize sesin süresini saniye cinsinde gösteriyor. Burada bulunan minicik sürgü ise sesin kullan?lacak k?sm?n?
ayarlamam?z? sa?l?yor. Sürgüyü tutup sa?a do?ru çekti?inizde sesin ba? k?sm?n?n gri renk ald???na dikkat edin. Bu, sesi çalmaya
grinin bitti?i yerden ba?layaca?? anlam?na geliyor. Unutmay?n, sadece beyaz alan kanallara verilir, di?er k?s?mlar kesilip at?l?r.
4. Bu iki dü?me, tahmin edece?iniz gibi, oynad???m?z sesin ne ?ekle girdi?ini dinlememiz için h?z?r gibi yeti?iyorlar. Standart Play
ve Stop tu?lar?. Üzerine söyelenecek fazla bir ?ey yok.
5. Bu bölümdeki mercekler gösterimin detay?n? ayarl?yor. E?er uzun bir ses dosyas? ile u?ra??yorsan?z ve bir bak??ta dosyan?n
büyük bir k?sm?n? görmek istiyorsan?z üzerinde "-" yazan merce?e basarak gösterimin detayn? azalt?n. Yok, minik bir
dosyadaysan?z veya çok detay bir?eyle u?ra??yorsan?z üzerinde "+" yazan merce?e basarak gösterimin detay?n? artt?r?n.
Hemen yanlar?ndaki filim ?eridi ve saat i?areti ise "3" numarada anlatt???m k?sm?n gösterim cinsini ayarlaman?z? sa?lar. Saat
i?aretine t?klarsan?z, gösterim saniye cinsinden olacakt?r. E?er filim ?eridi i?aretine t?klarsan?z, gösterim frame numaras? cinsine
dönü?ür.
Sound panelini incelemeye devam edersek, "Sync" ad?nda ve uzat?lm?? hali "Synchronization" olan bir menü gözümüze çarpar.
Öyle çok fazla kullan?lan bir menü olmamakla birlikte, birçok yararl? özelli?i de kullan?c?lara sunar. Gelin, menünün seçeneklerini
tek tek aç?klayal?m:
'Synchronization' pek kullan?lmaz ama bizlere çok yararl? özellikler sunar.
Event: Varsay?lan de?er olarak (yani bu menüyü hiç ellemezseniz) bu seçenek aktiftir. KeyFrame'e ekledi?iniz sesin kendi zaman
çizgisinde (Timeline) çal?nmas?n? sa?lar.
Start: O s?rada çal?nan ba?ka bir ses varsa onu tespit eder, durdurur ve yeni sesi çalmaya ba?lar.
Stop: Bu özellik belirlenen Frame'de sesin durdurulmas?n? sa?lar. Böylece animasyon o kareye geldi?inde belirtilen ses
durdurulacakt?r.
Stream: Flash'?n çal??ma mant???nda FIFO denilen ve aç?l?m? First In first Out (?lk gelen ilk ç?kar) yatmaktad?r. Böylece en önce
belle?e yüklenen dosya ilk olarak gösterime girmektedir. Ancak bu mant??a göre, dosyan?n normal olarak aç?lmas? için önce
tamam?n?n belle?e yüklenmesi gerekir. Tabi bu da dosyan?n bir süre beklemesine neden olur. Bu seçenek, Frame'lerin tümünü
belle?e almadan sesin çal??t?r?lmas?n? sa?lar. E?er animasyon biterse, Event veya Start'tan farkl? olarak ses de beraberinde
kesilecektir.
Synchronization menüsünü de tan?d?kdan sonra, panelin en alt?nda bulunan Loops kutucu?una de?inelim. Bu seçenek animasyon
içine eklenen sesin kaç kere çal?naca??n? belirler. Örne?in bu kutucu?a 10 yazarsan?z, sözü geçen ses 10 kere tekrarlanacakt?r.
Ben ilk defa bu kutucu?u kurcalarken, sesi sürekli çald?rabilmek için, kutuya bir programc? edas?yla "-1" yazm??t?m. Tabi ki Flash
bu de?eri kabul etmedi. Bu i?lem için o kutuya ben "999" yaz?yorum. Internette bir ders notu okurken "999" un üzerindeki
www.dersmax.com
Ses İşlemleri
4
Ses İşlemleri
de?erlerde Flash'?n saçmalad???n? görmü?tüm. Nedenini ve do?ru olup olmad???n? bilmiyorum. "999" da yeterli bir de?er zaten.
Bir ziyaretçiyi ayn? ses dosyas?n? 999 kere dinletecek kadar site de tutmay? ba?arabilir miyiz bilmiyorum do?rusu.
Sound paneli ile i?imiz bittikten sonra, geriye Sound Properties penceresi ve Publish seçenekleri kald?. Library aç?kken herhangi bir
ses dosyas?na sa? tu?la t?klay?p aç?lan menüden Properties'i seçti?inizde kar??n?za Sound Properties penceresi ç?kacakt?r. Bu
pencereyi kullanarak ses dosyas?na yeni bir ad verebilir, onu nereden Import etti?inizi ö?renebilir, dosyan?n hangi tarihte
olu?turuldu?unu ö?renebilir, kalitesi ve süresi hakk?nda bilgi edinebilir, ba?ka bir ses dosyas? ile de?i?tirebilir, çe?itli s?k??t?rma
tekniklerini kullanarak de?i?ik kalitede ve büyüklükte ç?kt?lar elde edebilirsiniz.
Penceredeki "Import" dü?mesine basarak ses
dosyas?n? ba?ka bir tanesi ile de?i?tirebilirsiniz, böylece animasyonda bu sesi ta??yan tüm KeyFrame'lerdeki sesler bir hamle ile
de?i?ecek ve siz de zaman kazanm?? olacaks?n?z.
Bu pencerede en çok i?inize yarayacak olan k?s?m Compression yani s?k??t?rma olacak. Animasyon içersine ekledi?iniz seslerden
bir tanesi çok büyükse, ses kalitesinden ödün verip de?i?ik s?k??t?rma yöntemlerini deneyerek, sesin boyutunu küçültebilirsiniz.
E?er kulland???n?z tüm sesler yüksek kalite de ve dosya boyutunda ise bu i?lemi Publish Settings penceresinde yapman?z daha
mant?kl? bir çözüm olacakt?r. File* Publish Settings'ten ula?abilece?iniz bu pencerenin, "Flash" sekmesindeki Audio Stream ve
Audio Event seçenekleri sizlere, son dosyadaki tüm sesleri etkileyen s?k??t?rma çe?itleri sunar.
Biz Sound Properties penceresine geri dönelim, ve ses s?k??t?rma formatlar?na de?inelim. Burada bir menü ve alt?nda sesin
s?k??t?r?ld?ktan sonra ne özelliklere indi?ini, dosya boyutundan ne derecede kar sa?lad???n?z? görebilirsiniz.
Default: Bu özellik sesin kendi özelliklerini korumas?n? sa?lar. E?er bu ayar ile hiç oynamad?ysan?z, varsay?lan de?er olarak bu
de?er seçilecektir. Bu seçenek seçili iken animasyonu Publish ederseniz, Publish Settings menüsünde de s?k??t?rma seçilmedi?i
taktirde, ses özellikleri son dosyaya (SWF) de?i?tirilmeden aktar?lacakt?r.
ADPCM: Sesi mono ya da Stereo olarak de?i?tirebilen bir seçenektir. "Sample Rate" alan?nda seçti?iniz de?er, ses kalitesini ve
büyüklü?ünü etkiler. Dosya boyutunu çok küçük de?erlere indirebilece?iniz bir seçenek olmakla beraber ses kalitesinden de oldukça
ödün verilen bir özelliktir.
MP3: Hepinizin yak?ndan tan?d??? ses s?k??t?rma tekni?i Flash içersinde de
yerini alm?? bile! Bu formattaki ses, özelliklerinden neredeyse hiçbir?ey kaybetmez. Bununla birlikte dosya boyutunda çok fazla
azalmalar sa?layabilirsiniz. "Bit Rate" alan?ndaki de?er ne kadar yüksek seçilirse kalite o kadar iyi, dosya boyutu da bir o kadar
büyük olacakt?r.
Raw: Bu seçenek de MP3'den sonra pek cazip gelmez herhalde. Bu s?k??t?rma çe?idi, Sample Rate'e göre kalite ve boyut
ayarlamas? yapmaya olanak sa?lar. 44 Khz maksimum kalite ve orjinal sese en yak?n de?erdir.
Kaynak Mustafa HAT?PO?LU
www.dersmax.com
Ses İşlemleri
5