2. ULUSLARARASI ÇEVRE KURULUġLARI
advertisement
T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI ORTAÖĞRETĠM PROJESĠ AĠLE VE TÜKETĠCĠ BĠLĠMLERĠ ÇEVRE KURULUġLARI Ankara, 2010 Millî Eğitim Bakanlığı tarafından geliĢtirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığının 04.09.2008 tarih ve 182 sayılı Kararı ile onaylanan, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında kademeli olarak yaygınlaĢtırılan, çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliĢtirilmiĢ öğretim materyalleridir. Bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmıĢ, denenmek ve geliĢtirilmek üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Teknolojik geliĢmelere paralel olarak amaçlanan yeterliği kazandırmak koĢulu ile eğitim öğretim sırasında geliĢtirilebilir ve yapılması önerilen değiĢiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, iĢletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireylerin internet üzerinden ulaĢabileceği Ģekilde hazırlanır. Eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Hiçbir Ģekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karĢılığında satılamaz. ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3 1. ÇEVRE KURULUġLARI .................................................................................................... 3 1.1. Ulusal KuruluĢlar .......................................................................................................... 3 1.1.1. Ulusal KuruluĢlar Görevleri, Sorumlulukları, Faaliyet Alanları ........................... 3 1.1.2. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ........................................................................... 7 1.2. Diğer KuruluĢlar ......................................................................................................... 10 1.2.1. Vakıflar ................................................................................................................ 11 1.2.2. Sivil Toplum Örgütleri ........................................................................................ 17 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 23 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 .................................................................................................. 25 2. ULUSLARARASI ÇEVRE KURULUġLARI .................................................................. 25 2.1. Uluslararası KuruluĢlar ............................................................................................... 25 2.1.1. Görevleri, Sorumlulukları, Faaliyet Alanları ....................................................... 25 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 39 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 40 MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 42 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 43 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 45 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 48 i AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD 850CK0087 ALAN Aile ve Tüketici Hizmetleri DAL/MESLEK Çevre Hizmetleri MODÜLÜN ADI Çevre KuruluĢları MODÜLÜN TANIMI Bu modül, çevre ile ilgili ulusal ve uluslararası kuruluĢları anlatan bir öğrenme materyaldir. SÜRE 40/24 ÖNKOġUL Bu modülün ön koĢulu yoktur. YETERLĠK Çevre kuruluĢlarını araĢtırmak Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam ve koĢullar sağlandığında çevre ile ilgili ulusal ve uluslararası kuruluĢları tespit edebileceksiniz. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Ulusal kuruluĢları tespit edebileceksiniz. 2. Uluslararası kuruluĢları tespit edebileceksiniz. EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Donanım: Kaynak kitaplar, bilgisayar, projeksiyon, fotoğraflar, afiĢler, broĢür, dergiler, uyarıcı pano, tepegöz, asetat, CD, VCD, bilgisayar donanımları, VCD, DVD, televizyon vb. Ortam: Sınıf, uygun ortam ve koĢullar ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlıĢ testi, boĢluk doldurma, eĢleĢtirme vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. ii GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, "Doğal denge" olarak nitelendirilen sağlıklı bir ortamda tüm canlılar uzun bir süre hava, su ve toprak olan temel kaynaklardan sorunsuz olarak yararlanabilmiĢlerdir. Ancak günümüzde hızlı nüfus artıĢı ve teknolojideki geliĢmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan mekân, enerji ve ham maddeye olan ihtiyaç, doğal ortamlardan ve kaynaklardan çok fazla yararlanmayı gerektirmiĢtir. Sanayi ve endüstrileĢme, nüfus artıĢı, teknolojik geliĢmelerle birlikte insanlar doğayı hızla tahrip etmeye baĢlamıĢlardır. Bunun sonucunda sera etkisi, küresel ısınma, asit yağmurları, nesli tehlikede olan su ve yaban hayatı, çarpık kentleĢme, iklim değiĢiklikleri, hava kirliliği, su kirliliği ve içilebilir su sıkıntısı bugün konuĢulan, tartıĢılan ve çözüm bekleyen en önemli çevre sorunları hâline gelmiĢtir. Bu sorunlar, insanları doğayı koruma konusunda ciddi önlemler almaya yöneltmiĢtir. Böylece önemli çevre faaliyetlerine giriĢilmiĢ ve konu hem ulusal hem de uluslararası boyutta çeĢitli kuruluĢlar (örgütler) aracılığıyla ele alınmaya baĢlanmıĢtır. Bu çalıĢmanın konusunu oluĢturan bu kuruluĢlar günümüzde faaliyetlerine hız katarak çevre sorunlarına karĢı önlem ve çözümler üretmektedirler. Burada, ön plana çıkan bazı ulusal ve uluslararası kuruluĢlar tanıtılarak onların görev ve sorumlulukları, faaliyetleri hakkında bilgi edinmeniz sağlanacaktır. Böylece sağlıklı bir çevrede yaĢayabilmek ve gelecek nesillere sağlıklı bir çevre bırakabilmek için çaba sarf eden bu kuruluĢlar aracılığıyla çevre bilincini geliĢtirmek ve toplumsal duyarlılığın artmasına yardımcı olmak amaçlanmaktadır. Ulusal ve uluslararası barıĢ doğal kaynakların hakça, eĢit ve etkin kullanımına bağlı olduğu için umuyoruz ki bu çalıĢma aynı zamanda eĢit bir Ģekilde dağılmamıĢ olan doğal kaynakların hızla tüketildiği dünyamızda uluslararası alanda barıĢın korunması amacına da hizmet edecektir. 1 2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 AMAÇ Bu faaliyette kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda uygun ortam ve koĢullar sağlandığında çevre ile ilgili ulusal ve uluslararası kuruluĢları tespit edebileceksiniz. ARAġTIRMA Bulunduğunuz bölgedeki çevreci sivil toplum örgütlerini araĢtırınız. Çevreci kuruluĢlarda gönüllü görev almak için yapılması gerekenleri araĢtırınız. Edindiğiniz bilgileri arkadaĢlarınızla paylaĢınız. 1. ÇEVRE KURULUġLARI Çevre; insanların ve diğer canlıların yaĢamları boyunca iliĢkilerini sürdürdükleri ve karĢılıklı olarak etkileĢim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Hava, su ve topraklarımızın her geçen gün artan oranlarda kirlenmesi ve önemli bir kısmının kullanılamaz hâle gelmesi, özellikle büyükĢehir ve sanayi bölgelerinin çevre kirliliği sebebiyle yaĢanamaz hâle gelmesi, ozon tabakasının delinmesi, yerkürenin giderek ısınması, doğal kaynakların hızla tüketilmesi çevreyi korumak amaçlı çevre kuruluĢlarının kurulmasına neden olmuĢtur. 1.1. Ulusal KuruluĢlar T.C. Anayasası’nın 56. maddesi, "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaĢama hakkına sahiptir. Çevreyi geliĢtirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaĢların ödevidir." ilkesini getirmekte, çevrenin korunması çağdaĢ bir yaklaĢımla anayasal esasa bağlanmaktadır. Bu çerçevede faaliyet gösteren ulusal çevre kuruluĢları; devlete bağlı kuruluĢlar, vakıflar ve sivil toplum örgütleri baĢlıkları altında toplanmaktadır. 1.1.1. Ulusal KuruluĢlar Görevleri, Sorumlulukları, Faaliyet Alanları Çevreye olumsuz etkileri olan her türlü faaliyeti ülke bütününde izlemek ve denetlemek amacı ile kurulmuĢ kuruluĢlardır. Orman Genel Müdürlüğü, 3 Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü, Özel Çevre Koruma Kurumu BaĢkanlığı, Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü Bakanlığa bağlı ve tüzel kiĢiliğe haiz çevre faaliyetlerinde bulunan baĢlıca kuruluĢlardır. 1.1.1.1. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye’de çevreyi koruma ve geliĢtirme konusunda en yetkili ve en önemli kuruluĢ Çevre ve Orman Bakanlığıdır. Resim 1.1: Çevre ve Orman Bakanlığı amblemi Çevre ve Orman sıralayabiliriz: Bakanlığının sorumlu olduğu konuları Ģöyle Sosyal, kültürel ve çevresel nedenlerle yeĢil kuĢaklar ve parklar Ģeklinde ormanların kurulmasını özendirmek ve yaygınlaĢtırmak Orman yangınlarını önlemek ve bunlarla mücadele etmek Kirlenme ve sera etkisine karĢı önlemler almak Nesli tehlikede olan su ve yaban hayatını korumak Ormanların iĢletilmesi, korunması ve geliĢtirilmesini sağlamak Orman saha bütünlüğünü korumak 4 Resim 1.2: Çevre ve Orman Bakanlığı faaliyet alanları Tabiatı koruma alanlarını, millî park ve benzeri alanları geliĢtirerek yaygınlaĢmasını sağlamak Ormanları ve meraları planlamak Sürdürülebilir orman yönetimi ilkeleri doğrultusunda, toplumsal ihtiyaçları belirleyerek yeniden düzenlemek Ekosistemin çeĢitli fonksiyonlarını ve nesli tehlikede olan yaban hayatı ile bitki türlerini dikkate alarak yeniden düzenlemek Resim 1.3: Orman alanı Her seviyede çevre eğitimini teĢvik etmek, desteklemek, öğrencilerde çevre değerlerini koruyucu değer yargılarının geliĢmesine katkıda bulunmak 5 Resim 1.4: Çevre ve Orman Bakanlığı afiĢi Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin iyileĢtirilmesi için gerekli ilkeleri, politikaları hazırlamak ve çevrede araĢtırmalar yapmak ve yaptırmak Çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla ülke koĢullarına uygun olan teknolojiyi belirlemek Atık, artık ve yakıtlar ile ilgili çevre dengesini bozan, havada suda ve toprakta kalıcı özellikler gösteren kirleticilerin çevreye zarar vermeyecek biçimde giderilmesi için denetimler yapmak Çevreyi korumak ve çevre kirliliğini önlemek için her türlü çözümlemeyi ölçüm ve denetimleri gerçekleĢtirmek için laboratuvarlar kurmak ya da var olan kamu kurum ve kuruluĢlarının laboratuvarlarından yararlanmak Çevreye olumsuz etki yapabilecek her türlü yasa ve tasarının yarar ve maliyetleri ile çevresel olguların birlikte değerlendirilmelerine yarayacak çevresel etkileri değerlendirmek Çevre konusunda görev verilmiĢ olan kuruluĢlar arasında iĢ birliği ve eĢ güdüm sağlamak ve bu alanda çalıĢan gönüllü kuruluĢları özendirmek, uluslararası çevre çalıĢmalarına Türkiye’nin katılımını sağlamak Çevre bilincinin yerleĢmesi için tanıtıcı faaliyetler yapmak ve yaptırmak, bu amaçla kurslar açmak ve baĢarılı çalıĢmaları ödüllendirmek Çevre konuları ile ilgili kongre, panel, konferans ve seminerler hazırlamak ve hazırlananlara katılmak Çevre ile ilgili her türlü dokümantasyonu temin etmek ve yayın faaliyetlerinde bulunmak 6 Çevre sorunlarının çözümü için özel sektörün, üniversitelerin, diğer ilgili kiĢi ve kuruluĢların aktif katılımını sağlamada yardımcı olmak Çevreyi koruyucu, çevre kirliliğini önleyici araĢtırma ve projeler yapmak ve yaptırmak, ayrıca proje yarıĢmaları düzenlemek Hayvan ve bitki nesillerinin ıslahı ve korunması için yapılacak çalıĢmalara katkıda bulunmak Çevre araĢtırmalarında ve kirlilik tespitinde kullanılacak her türlü araç ve gereçlerin sağlanmasına yardımcı olmak 1.1.2. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığının amacı; kültürel değerleri yaĢatmak, geliĢtirmek, yaymak, değerlendirmek ve benimsetmektir. Kültür ve Turizm Bakanlığının görevleri Ģunlardır: Tarihî ve kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek Yurdun turizme elveriĢli bütün imkânlarını ülke ekonomisine olumlu katkı sağlayacak Ģekilde değerlendirmek Turizmin geliĢtirilmesi, pazarlanması, teĢvik ve desteklenmesi için gerekli önlemleri almak Kültür ve turizm konuları ile ilgili kamu kurum ve kuruluĢlarını yönlendirmek ve bu kuruluĢlarla iĢ birliğinde bulunmak Yerel yönetimler, sivil toplum kuruluĢları ve özel sektör ile iletiĢimini geliĢtirmek ve bunlarla iĢ birliği yapmak Resim 1.5: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı amblemi 7 1983’te millî parklar, tabiatı koruma alanları, tabiat parkları ve tabiat anıtları olmak üzere dört koruma alanı oluĢturan Kültür ve Turizm Bakanlığı, olağanüstü özelliklere sahip tabiat ve kültür varlıkları ile önemli savaĢlarımızı simgeleyen alanlarımızın korunması ve kullanma dengesini sağlamayı amaçlamıĢtır. Resim 1.6: Kültür ve Turizm Bakanlığı afiĢi Bakanlık bu sayede faaliyetlerini, bu yerlerin kamu yararına korunmasına ve kullanılmasına katkıda bulunacak doğrultuda sürdürmektedir. Resim 1.7: Ülkemizin tabiat ve kültür varlıkları 8 1.1.1.3. T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığının temel amacı, toprak, su, bitki ve hayvan varlığı ile benzeri doğal kaynakların korunması için araĢtırma, inceleme ve tasarılar yapmaktır. Resim 1.8: T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı amblemi Resim 1.9: Verimli tarım alanları 9 Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığının görevleri Ģunlardır: Verimli ve faydalı tarım bilgilerini çiftçi ailelerine benimsetmek ve ülke düzeyinde yaygınlaĢtırmak amacıyla tarımsal yayım ve eğitim sistemi ve programları ile projelerini hazırlamak, uygulamak Örnek çiftçi yetiĢtirmek üzere eğitim program ve projeleri uygulamak Çiftçi karıları ve kızlarına ev ekonomisi; çocuklar ve gençlere teknik ve pratik çiftçilik öğretmek üzere tedbirler almak, uygulamalar yapmak Örnek çiftçi yetiĢtirmek ve tarım yayımı eğitimi için her türlü merkezî tesisleri kurmak, kurslar açmak, bu alanlarda teknisyen yetiĢtirmek Bu amaçla Millî Eğitim Bakanlığı ve ilgili kuruluĢlarla iĢ birliğinde bulunmak Tarım alanlarının gayesine uygun bir Ģekilde kullanılmasını sağlamak, denetlemek ve ilgili kuruluĢlarla iĢ birliği yapmak 1.2. Diğer KuruluĢlar Gönüllü kuruluĢlar, gönüllülük esası ile insanlık yararına hizmet etmek için herhangi bir çıkar gözetmeksizin kurulmuĢ teĢkilatlardır. Günümüzde artık birey katılımının daha etkin olduğu gerçeği anlaĢılmıĢ ve bu konuda gönüllü kuruluĢların sivil toplumu güçlendirmede ne denli önem arz ettiği açıkça ortaya konmuĢtur. Resim 1.10: Gönüllü kuruluĢ afiĢi 10 Gönüllü kuruluĢ anlayıĢı içinde dernek ya da vakıf olarak kurulmuĢ çok sayıda gönüllü kuruluĢ mevcuttur. Türkiye’de çevre konusunda çalıĢan gönüllü kuruluĢlara Ģu örnekler verilebilir: Türkiye Çevre Vakfı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Doğal Hayatı Koruma Derneği, Türkiye Çevre ve YeĢillendirme Kurumu, Türkiye Ormancılar Derneği, Nükleer SavaĢın Önlenmesi Ġçin Hekimler Derneği, YeĢil Türkiye Ormancılar Derneği, Türkiye Biyologlar Derneği, Türkiye Tarihî Evleri Koruma Derneği, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, Türkiye Anıt ve Çevre Vakfı (TAÇ), Hayvanları Koruma Derneği, Türkiye Erozyonla Mücadele ve AraĢtırma Vakfı (TEMA), Çevre Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtımı Vakfı (ÇEKÜL), Çevre Eğitimi Derneği, Küresel Denge Derneği Türkiye’de gönüllü kuruluĢlar tarafından çevrenin korunması ve çevre konusunda toplumsal duyarlılığın artırılmasına dönük çeĢitli araĢtırmalar yapılmaktadır. Resim 1.11: Bir fidan bir dünya 1.2.1. Vakıflar Vakıflar bir veya birden fazla kiĢinin belli bir amaca tahsis ettiği mal varlığı ile meydana gelmektedirler. Vakıfların yaklaĢık 501 (% 17)'si eğitim amaçlı 87 (%2.9)'si ise çevrenin korunması amacıyla kurulmuĢtur. Çevrenin korunması amacıyla kurulan baĢlıca vakıflar aĢağıda verilmiĢtir. 11 1.2.1.1. Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) Ülkemizde doğal varlıkların ve çevre sağlığının korunması, erozyonla mücadele, toprak örtüsü ve toprağın korunması ve ağaçlandırmanın önemi hakkında kamuoyunu eğitmek ve bilinçlendirmek; doğal varlıkların, insan sağlığının, yeĢil alanların, toprak ve bitki örtüsünün, ormanların, meraların korunması, geliĢtirilmesi ve yenilerinin teĢkil edilmesini sağlamak için faaliyette bulunmak ve bu amaçları gerçekleĢtirmek için gerekli teĢkilatın oluĢturulmasını, yasaların çıkmasını sağlamaktadır. Resim 1.12: TEMA Vakfı logosu Gönüllü kuruluĢların öncülüğünde toplumun bütün kesimlerinin desteği ile erozyonla mücadelenin ikinci bir Ġstiklal SavaĢı kabul edilerek erozyon tehlikesi ile mücadele edilmesini hedefleyen bir sivil toplum kuruluĢudur. Resim 1.13: Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı amblemi Önemli hizmetleri; ağaçlandırma, tanıtım ve bilgilendirme çalıĢmaları yapmak, mera ıslah projeleri hazırlamak, yurt çapında teĢkilatlanmak, eğitmen yetiĢtirmek, kitap yayını yapmak ve halkın çevreye duyarlılığını artırarak çevrenin korunmasına katkı sağlamaktır. 12 Resim 1.14: TEMA Vakfı çalıĢmaları 1.2.1.2. Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) 1 Kasım 1992’de kurulan vakıf; ambalaj atıklarının geri kazanımında Türkiye'nin önde gelen yetkilendirilmiĢ kuruluĢu olarak kalmak vizyonunu öngörmektedir. ÇEVKO, "Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığının 31.03.2005 tarihli kararı ile her çeĢit ambalaj atığının geri kazanımı konusunda yetkilendirilmiĢ kuruluĢtur. Resim 1.15: ÇEVKO logosu Çevko; cam, metal, plastik ve kâğıt/karton türü evsel nitelikli ambalaj atıklarının değerlendirilmesi için sağlıklı, temiz ve ülke gerçeklerine uygun bir geri kazanım sistemi oluĢturmayı hedeflemektedir. Temel unsurların bu atıkların kaynağından ayrı toplanması, 13 geri dönüĢüm sanayii ve kapasitesinin yaratılması ve tüketici eğitimi ve katılımının sağlanması gerekliliğine inanarak bu doğrultuda çalıĢmalar yapar. Resim 1.16: Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı faaliyetleri 1.2.1.3. Çevre Koruma ve AraĢtırma Vakfı (ÇEV-KOR) 1991’de kurulan vakıf; çevre, eğitim, sağlık konularında yaptığı toplantılarla kamuoyunu aydınlatmakta, çeĢitli eğitim ve araĢtırma yayınları yapmaktadır. Resim 1.17: ÇEV-KOR logosu 14 Uluslararası Çevre Koruma Sempozyumu (1991), ekoloji yaz okulu (Ġzmir, Uludağ, Ilgaz Dağı), çevre konulu proje yarıĢması, özel radyo ve televizyonlara çevre konulu programlar hazırlanması, Çevre Hukuku AraĢtırma Merkezinin ve Bitki Sosyolojisi AraĢtırma Merkezinin kurulması önemli hizmetlerindendir. 1.2.1.4. Türkiye Çevre Koruma Vakfı (TÜÇEV) 12.08.2001’de Ankara'da kurulmuĢtur. Ġnsanın, insan sağlığının, çevrenin korunması ve iyileĢtirilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi ve iyileĢtirilmesi, ülkenin doğal bitki ve hayvan varlığı ile tabii ve tarihî zenginliklerinin korunması için maddi ve manevi katkıda bulunmak ve bu amaçla yeni kaynaklar temin etmektedir. Resim 1.18: TÜÇEV logosu Resim 1.19: Türkiye Çevre Koruma Vakfının bitki varlığını korumaya yönelik çalıĢmaları Çevre ve Orman Bakanlığı yetki ve sorumluluklarının amaç ve hedeflere ulaĢtırılmasında ekonomik, teknik, bilimsel, proje, alt yapı, tesis, onarım, tevsi (geniĢletme, yaygınlaĢtırma) ve donatım konularında her türlü girdiyi sağlayarak çevre bilincinin güçlendirilmesini ve yaygınlaĢtırılmasını amaçlayan faaliyetlerde bulunur. 15 1.2.1.5. Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) 1993’te, Turizm Bakanlığı önderliğinde, “Mavi Bayrak” programının ülkemizde de baĢlatılabilmesi amacı ile kurulmuĢtur. Resim 1.20: TÜRÇEV logosu TÜRÇEV kuruluĢunu takiben o zamanki adı ile Avrupa Çevre Eğitim Vakfı (FEEE)'na üye olmuĢ ve ülkemizi temsilen faaliyetlerine baĢlamıĢtır. 1996’da FEEE Genel Kurulunda tam üyeliğimiz gündeme alınmıĢ ve yapılan değerlendirme sonucunda kabul edilmiĢtir. TÜRÇEV, kuruluĢunu takiben “Mavi Bayrak” programına baĢlarken yine FEE Ģemsiyesi altında; 1995’te Eko-okullar, 1996’da Çevrenin Genç Sözcüleri ve 2005’te de“Okullarda Orman” programlarını ülkemizde yürütmeye baĢlamıĢtır. 1.2.1.6. Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) ÇEKÜL, ülkemizin doğal ve kültürel mirasını korumak amacıyla 1990’da vakıf statüsünde kurulmuĢ bir sivil toplum kuruluĢudur. "doğal kaynakları", "kültürel mirası" ve "insan"ı bir bütün olarak ele alan ÇEKÜL, doğal ve kültürel çevreyi korumak için "kenthavza-bölge-ülke" ölçeğinde projeler geliĢtirmektedir. Resim 1.21: ÇEKÜL logosu 16 ÇEKÜL, doğal ve kültürel varlıkların sürekliliğini ülke gündemine taĢımak için umut ve özveriyle güçlenen, bilgi ve katılımla beslenen gönüllülük esasına dayalı sivil giriĢimlerini, "doğa", "kültür", "eğitim", "tanıtım", "örgütlenme" ana baĢlıkları altında sürdürmektedir. Resim 1.22: Ülkemize ait doğal ve kültürel varlıklar 1.2.2. Sivil Toplum Örgütleri Resmî kurumlar dıĢında ve bunlardan bağımsız olarak çalıĢan; politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçlar doğrultusunda lobi çalıĢmalarını ikna ve eylemlerle yapan, üyelerini ve çalıĢanlarını gönüllülük usulüyle alan, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağıĢlar ve üyelik ödemeleri ile sağlayan kuruluĢlardır. 1.2.2.1. Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD) DHKD’nin amacı Türkiye'nin olağanüstü zengin bitki ve hayvan türleri ile bunların doğal yaĢam alanlarının değerinin farkına varılması, koruma altına alınmasıdır. Resim 1.23: DHKD logosu 17 Resim 1.24: DHKD’nin çalıĢma alanları DHKD bu amaçla koruma projeleri yürütmekte, ilgili yasaların uygulanabilmesi için lobi faaliyetleri sürdürmekte; kamuoyuyla, yerel ve merkezî yöneticilerle ve Ģirketlerle iĢ birliği yapmaktadır. DHKD Türkiye'nin biyolojik çeĢitliliğini koruma sorumluluğunun iĢ dünyası, resmî kurumlar, bireyler ve genel kamuoyu tarafından paylaĢılması gerektiğine inanmaktadır. ÇalıĢma Ģekli; toplantı, kamuoyunu aydınlatma, yayın, eğitim, burs, proje uygulama ve araĢtırmadır. 1.2.2.2. Türkiye Çevre Koruma ve YeĢillendirme Kurumu (TÜRÇEK) 1972’de Türkiye'nin ilk gönüllü çevre kuruluĢlarından biri olarak Ġstanbul'da kurulan TÜRÇEK giderek yoğunlaĢan çevre sorunları karĢısında faaliyetlerini ülke genelinde yaygınlaĢtırarak önemli bir ihtiyaca cevap vermektedir. Resim 1.25: TÜRÇEK logosu 18 TÜRÇEK’in hedefleri arasında, doğal veya yerleĢim merkezlerindeki yeĢil alanların korunması ve geliĢtirilmesi, ülke genelindeki ağaçlandırma çalıĢmalarına halkın ve özel kuruluĢların katılımının teĢvik ve koordine edilmesi, her türlü hava kirliliğine, katı atık-çöp sorununa ve içme suyu havzaları, deniz, göl ve akarsulardaki su kirliliğine karĢı mücadele edilmesi ve çözüm önerileri sunulması, çevre koruma amaçlı, uygulamalı eğitim çalıĢmaları yapılması, bu çalıĢmalara yönelik çevre üzerine dokümantasyon ve araĢtırma merkezi kurulması sayılabilir. 1.2.2.3. Doğa Ġle BarıĢ Derneği Doğa ile BarıĢ Derneği; toplumun birleĢik gücünü, insan ve doğa sevgisinde odaklaĢtırarak çevreciliği yaĢama biçimi kabul eden, bilinçli üreten ve tüketen toplum oluĢturmak amacındadır. Resim 1.26: Doğa ile BarıĢ Derneği logosu Resim 1.27: Doğa ile BarıĢ Derneği afiĢleri Doğa ile BarıĢ Derneği, tasarrufu özendirerek tüketimi kısarken hem aile hem de ülke ekonomisine yarar sağlamak; bilinçli tüketen, çevreyi ve doğal dengeyi koruyan katılımcı toplumu oluĢturmak, Boğazların ve Karadeniz su havzasının sorunları karĢısında ulusal ve uluslararası koruma çalıĢmalarına katılmak, yön vermek; insanların kendi nesline, tüm canlılara karĢı sevgi, saygı, hoĢgörü ile davranmalarını ve giderek vazgeçilmez doğal kaynakların titizlikle korunmasına, çevresine ve gelecek kuĢaklara karĢı tam sorumlu ve nitelikli kiĢilerin oluĢmasına çalıĢmak amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. 19 1.2.2.4. Deniz Temiz Derneği (TURMEPA) 1994’te denizlerin kirlenmesini önlemek amacıyla nesli tükenmeye yüz tutmuĢ deniz canlılarını korumak, geçim kaynağı deniz olan insanlara yardımcı olmak ve deniz güzelliğini devam ettirmek amacıyla kurulmuĢtur. Resim 1.28: TURMEPA logosu Resim 1.29: Deniz Temiz Derneği faaliyet resimleri 1.2.2.5. KuĢ AraĢtırmaları Derneği 1998’de kuĢları araĢtırmak, korumak ve bu konuda kamuoyu bilincini geliĢtirmek amacıyla kuĢ gözlemcisi ve araĢtırmacılardan oluĢan bir grupla KuĢ AraĢtırmaları Derneği (KAD) kurulmuĢtur. 20 Resim 1.30: KuĢ AraĢtırmaları Derneği logosu Amaçları; Türkiye'nin kuĢ varlığıyla ilgili bilgi toplamak, kuĢ biliminin (ornitoloji) geliĢimine katkıda bulunmak, kuĢ bilimi, kuĢ gözlemciliği ve korumacılığına destek olmak, baĢta kuĢlar olmak üzere doğa korumacılığına destek olmaktır. Dernek, Ulusal Sulak Alanlar Komitesi, SEEN (Güneydoğu Avrupa KuĢ Göç Ağı) ve EURING (Avrupa KuĢ Halkalama Birliği) üyesidir. 21 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Çevrenizde faaliyet gösteren ulusal çevre kuruluĢlarından birine inceleme ve gözlem amaçlı gezi planlaması yapınız. ĠĢlem Basamakları Öneriler ulusal çevre kuruluĢuna Gezi ve gözlem yapmak amacıyla ulusal Hangi gideceğinizi belirleyebilirsiniz. bir çevre kuruluĢu tespit ediniz. Randevu alırken hangi gün ve saatte kiminle görüĢme yapacağınız hakkındaki bilgileri not alabilirsiniz. GörüĢme yapmak için gerekli randevuyu alınız. KuruluĢa ait tamamlayınız. ön Gideceğiniz kuruluĢa ait bilgileri önceden internetten araĢtırabilirsiniz. araĢtırmalarınızı KuruluĢun tarihçesi, örgüt yapısı hakkında araĢtırma yapabilirsiniz. Öğrenmek istediğiniz bilgilere sorularınızı hazırlayınız. dair Sorularınızı anlaĢılır ve açık bir Ģekilde hazırlamaya özen gösterebilirsiniz. Gezi ve gözlem esnasında kuruluĢun görev ve sorumluluklarını öğreniniz. KuruluĢun görev ve sorumlulukları hakkında görsel ve yazılı basından yararlanarak bilgi toplayabilirsiniz. KuruluĢun faaliyet alanlarını inceleyiniz. KuruluĢun faaliyet alanları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Ulusal çevre kuruluĢunun diğer kuruluĢlarla olan iĢ birliğini araĢtırınız. Ġncelediğiniz kuruluĢun diğer kuruluĢlarla olan iĢ birliğini ve faaliyetlerini öğrenebilirsiniz. Sorularınıza ait cevapları tamamlayınız. Önceden hazırlanmıĢ sorulara cevapları not alabilirsiniz. YapmıĢ olduğunuz gözlem sonuçlarınızı rapor hâline getiriniz. Tamamlanan gezi ve gözlemin raporunu kâğıt üzerinde temiz ve anlaĢılır ifadeler kullanarak hazırlayabilirsiniz. ait Gezi ve gözlemden edindiğiniz Gezi ve gözlemlerinizi sunarken kazanımlarınızı arkadaĢlarınızla Türkçeyi iyi kullanmaya özen paylaĢınız gösterebilirsiniz. 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen cümlelerdeki boĢlukları uygun Ģekilde doldurunuz. 1. T.C. Anayasası’nın 56. maddesi, "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir………… yaĢama hakkına sahiptir. 2. Bu çerçevede faaliyet gösteren ulusal çevre kuruluĢları devlete bağlı kuruluĢlar, vakıflar ve……………………………………. baĢlıkları altında toplanmaktadır. 3. Türkiye’de çevreyi koruma ve geliĢtirme konusunda en yetkili ve en önemli kuruluĢ ………………………………………..dır. 4. Kültürel değerleri yaĢatmak, geliĢtirmek, yaymak, değerlendirmek ve benimsetmek, tarihî ve kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek …………………………………….görevlerindendir. 5. ……………………………… toprak, su, bitki ve hayvan varlığı ve benzeri doğal kaynakların korunması için araĢtırma, inceleme, tasarılar yapma görevine sahiptir. 6. ………………………….gönüllülük esası ile insanlık yararına hizmet etmek için herhangi bir çıkar gözetmeksizin kurulmuĢ teĢkilatlardır. 7. ………………bir veya birden fazla kiĢinin belli bir amaca tahsis ettiği mal varlığı ile meydana gelmektedir. 8. TEMA, ÇEVKO, ÇEV-KOR, TÜRÇEV, ÇEKÜL Türkiye’de çevre koruma amaçlı faaliyet gösteren baĢlıca …………….dır. 9. ……………………………………örgütleri kurarak faaliyetlerini sürdürmektedir. çevrenin korunması amaçlı dernekler 10. ………………………………………….1993’te, Turizm Bakanlığı önderliğinde, “Mavi Bayrak”programının ülkemizde de baĢlatılabilmesi amacı ile kurulmuĢtur. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz. 23 UYGULAMALI TEST Ulusal çevre kuruluĢlarından birinin kuruluĢ amacını ve faaliyetlerini anlatan broĢür hazırlayınız. Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına (X) iĢareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Ulusal çevre kuruluĢlarından birini broĢür hazırlamak üzere belirlediniz mi? 2. Belirlediğiniz kuruluĢun görev ve sorumluluklarını kavradınız mı? 3. Belirlediğiniz kuruluĢun çevrenin korunması amaçlı faaliyetlerini öğrendiniz mi? 4. Belirlediğiniz ulusal kuruluĢa ait bilgileri bir araya getirdiniz mi? 5. BroĢürünüzde hangi resimleri kullanacağınızı tespit ettiniz mi? 6. BroĢürünüzü oluĢturdunuz mu? 7. BroĢürünüze belirlediğiniz kuruluĢun gelecekteki proje ve çalıĢmalarını eklediniz mi? 8. BroĢürünüzle ilgili olarak arkadaĢlarınızın fikrini aldınız mı? DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 24 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 AMAÇ Bu faaliyette kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda uygun ortam ve koĢullar sağlandığında uluslararası kuruluĢları tespit edebileceksiniz. ARAġTIRMA Ulusal çevreci kuruluĢların benzerliklerini araĢtırınız. Edindiğiniz bilgileri arkadaĢlarınızla paylaĢınız. 2. ULUSLARARASI ÇEVRE KURULUġLARI Gerek ulusal gerekse uluslararası alanda çevre değerlerinin bütün toplumların ortak varlığı olarak kabul edilmesi gereklir. 2.1. Uluslararası KuruluĢlar Çevre sorunlarının sınır tanımaması, kaybedilen çevresel değerlerin bütün insanlığın ortak mirası olması gibi nedenler, çevre sorunlarının küresel düzeyde ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Bugün birçok uluslararası çevre kuruluĢu çevrenin korunması ve iyileĢtirilmesi için önemli çalıĢmalar yapmaktadır. BirleĢmiĢ Milletler Ģemsiyesi altında uluslararası düzeyde yapılan konferanslar, sözleĢmeler çevrenin hukuksal bir tabana oturması için en önemli ögelerdir. Uluslararası antlaĢmalarla birlikte çevre hakkının ülkeler arasında giderek daha fazla tanınmasında, gönüllü kuruluĢlar da önemli rol oynamaktadır. Gönüllü kuruluĢlar bir anlamda çevrenin toplumsal alanda gördüğü ilginin göstergesi olarak değerlendirilebilir. 2.1.1. Görevleri, Sorumlulukları, Faaliyet Alanları Bu kuruluĢlar, uluslararası alanda çevreye iliĢkin hukuk kurallarının oluĢmasına ve geliĢmesine çeĢitli düzeylerde katkı sağlamaktadır. 2.1.1.1. Avrupa Birliği(AB) Avrupa Birliği’nin çevreye iliĢkin almıĢ olduğu kararlar bütün üyeler açısından bağlayıcıdır. Bu nedenle Avrupa Birliği, devletlerin egemenliklerine belli ölçüde sınırlamalar getirmektedir. AB kurallarına göre çevre, dıĢ iliĢkilerde olduğu gibi ortak yetki alanına giren konulardan biridir. 1970’lerden sonra çevreye giderek daha fazla önem veren Avrupa Birliği toplantılarda çevre konusunu ele almaktadır. 25 Resim 2.1: Avrupa Birliği Uluslararası ve dünya ölçeğinde çevre koruma çalıĢmalarının desteklenmesi, çevre eğitiminin zorunlu hâle getirilmesi, ekolojik dengenin korunması, kirli bir çevrenin temizlenmesi yerine, kirliliği önleyecek politikaların tercih edilmesi Avrupa Birliği çevre eylem programı ilkelerindendir. 2.1.1.2. BirleĢmiĢ Milletler (BM) BirleĢmiĢ Milletler, çevre konusunda uluslararası alanda en önemli kuruluĢtur. BirleĢmiĢ Milletler tek bir dünyamız olduğu gerçeğinden yola çıkarak uluslararası topluluğun tüm üyelerini, aralarındaki çatıĢma ne olursa olsun çevre konusunda ortak davranmaya yöneltmek istemiĢtir. Resim 2.2: BirleĢmiĢ Milletler YapmıĢ olduğu en önemli çalıĢmaların baĢında, Stockholm ve Rio gibi uluslararası çapta konferansların toplanmasını sağlaması gelir. Bu konferanslar devletlerarası yardımlaĢma ve iĢ birliğinin temelini oluĢturması açısından önemlidir. BirleĢmiĢ Milletlerin yapmıĢ olduğu çalıĢmalar ile devletler birbirlerinin bilgilerinden ve deneyimlerinden yararlanma olanağına kavuĢmuĢtur. Bu konferansların bir önemli katkısı da çevre sorunlarının ancak uluslararası bir iĢbirliği ile çözülebileceğini bütün dünyaya kabul ettirmiĢ olmasıdır. 26 Resim 2.3: BirleĢmiĢ Milletler Uluslararası iĢ birliği çalıĢmaları BirleĢmiĢ Milletler örgütü çevreye iliĢkin çalıĢmalarını çeĢitli uzmanlık birimleri ile yerine getirmektedir. BirleĢmiĢ Milletler örgütü içinde çevre ile ilgili çalıĢmalar yapan belli baĢlı uzmanlık birimleri Ģunlardır: UNESCO 1970’te "Ġnsan ve Biyosfer" adlı özel araĢtırma programını baĢlatmıĢtır. Sulak alanlara iliĢkin çalıĢmalarda bulunmuĢ ve bunun sonucunda Ramsar (2.11.1972) Kültür ve Doğal Varlıklarına ĠliĢkin Paris (16.11.1972) antlaĢmalarının imzalanmasında büyük çaba sarf etmiĢtir. Resim 2.4: UNESCO logosu Resim 2.5: BM örgütü içinde UNESCO 27 UNEP BirleĢmiĢ Milletler çatısı altında oluĢturulan çevre programı, Stockholm Çevre Konferansı’ndan sonra hayata geçirilmiĢtir. UNEP’in özelliği, bölgesel alanda devletler arasında iĢ birliği olanaklarının araĢtırılması ve geliĢtirilmesi temeline dayalı bir eylem planı olmasıdır. Resim 2.6: UNEP logosu Resim 2.7: Çevre afiĢleri FAO Uluslararası çevre mevzuatının biçimlenmesine yardımcı olmaktadır. Resim 2.8: FAO logosu 28 ĠMF GeliĢmekte olan ülkelerin çevre sorunlarının çözümü için görev üstlenen bir kurumdur. Resim 2.9: IMF logosu Sonuç olarak, BM bünyesinde çevre konusunda çalıĢmalar yapan pek çok uzmanlık birimi bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı çevre çalıĢmalarını kuruluĢ amaçları arasına alırken bazı uzmanlık kuruluĢları da bu çalıĢmalara dolaylı olarak katkıda bulunmaktadır. 2.1.1.3. Ekonomik ĠĢ Birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çevre sorunlarının uluslararası ve bütüncül niteliğini vurgulayan OECD, temel çözümün uluslararası iĢ birliğinin geliĢtirilmesi ile gerçekleĢeceğini savunmaktadır. Resim 2.10: OECD logosu OECD, kalkınma çabalarını yaygınlaĢtırmak ve kaynakları daha iyi kullanmak amacı ile ekonomik politikaların görüĢülebileceği bir merkez olarak kurulmuĢtur. Örgütün ana organı olan Konsey tarafından ikincil organlar kurulabilir. Bu Ģekilde kurulan bu örgütlerin sayısı bugün için 100’ün üzerindedir. 29 2.1.1.4. Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi (REC) 1990’te Amerika BirleĢik Devletleri, Avrupa Komisyonu ve Macaristan tarafından kurulmuĢ bağımsız uluslararası bir kuruluĢtur. Resim 2.11: REC logosu Bugün, tarafsız ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluĢ olarak çalıĢan REC'in hukuki temeli, 28 ülkenin hükümetleri ve Avrupa Komisyonu tarafından imzalanmıĢ bir tüzüğe dayanmaktadır. REC, sürdürülebilir kalkınmanın çeĢitli alanlarında çalıĢarak paydaĢlara çevre politikaları, biyo çeĢitlilik, iklim değiĢikliği, yenilenebilir enerji, çevresel bilgi ve atık yönetimi gibi konularda etkin çözümler üretmeleri için destek vermektedir. Resim 2.12: REC Türkiye REC’in en yeni ülke ofisi 27 Mayıs 2004’te Türkiye/Ankara’da resmî olarak faaliyete geçmiĢtir. REC Türkiye Ofisinin hukuki temeli, REC SözleĢmesi ve REC ile Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanan ikili anlaĢmaya dayanmaktadır. REC Türkiye'nin kuruluĢu 2004'te TBMM tarafından da onaylanmıĢtır. REC Türkiye özel programlar, özel sektör ve diğer çevresel paydaĢlara hizmetler sunmaktadır. Ayrıca, REC Türkiye için geliĢmekte olan alanlarda (iklim değiĢikliği, ekoturizm, atık yönetimi ve enerji tasarrufu gibi) ve Akdeniz, Karadeniz ve Güney Avrupa'daki yeni bölgesel projelerde ve uluslararası giriĢimlerde çalıĢma imkânları yaratmaktadır. 30 Avrupa Komisyonu tarafından sağlanan mevcut mali yardım çerçevesinde ülke ofisinin genel amacı; Türkiye'nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek, böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir Ģekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır. Resim 2.13: Çevre sorunlarına etkin çözümlerle yaklaĢım 2.1.1.5. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Dünya Koruma Birliği adıyla da bilinen kuruluĢ, 1948’de hükümetlerden bireylere kadar doğanın korunmasıyla ilgilenen herkesin katılabileceği bir forum olarak kuruldu. Resim 2.14: IUCN logosu IUCN, BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunda gözlemci statüsüne sahip tek çevre koruma kuruluĢudur. On binlerce bilim insanının gönüllü çalıĢmasıyla desteklenen birlik, pek çok kiĢinin gözünde koruma dünyasının resmî sesidir ve pek çok koruma programının ve politikasının koordinasyonundan sorumludur. KuruluĢun en çok bilinen çalıĢması, sonuncusu 2002’de yayımlanan Nesli Tehlikede Olan Türlerin Listesi (Red List of Threatend Species)dir. 31 Resim 2.15: Nesli tehlikede olan türlerin korunması amaçlı afiĢ 2.1.1.6. Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Örgüt, dünyanın en tanınmıĢ çevre koruma kuruluĢlarındandır. 1961'de Londra'da kuruldu daha sonra merkezi Ġsviçre'nin Gland kentinde bulunan uluslararası bir örgüt hâline geldi. WWF'nin 50 ülkede Ģubesi var. Büyük Panda resmi yalnızca bu kuruluĢun değil bütün çevre koruma etkinliklerinin simgesi olarak görülüyor. Resim 2.16: WWF logosu 32 Resim 2.17: Doğal Hayatı Koruma Vakfı afiĢi Doğal Hayatı Koruma Vakfı, 1996’da Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin öncülüğünde kurulmuĢtur. 2001’de dünyanın en etkin ve saygın doğa koruma kuruluĢlarından biri olan “WWF International”ın Türkiye ulusal örgütü olan Doğal Hayatı Koruma Vakfı, WWF-Türkiye unvanını almıĢtır. En yeni ve güvenilir bilimsel verileri kullanarak konulara çok yönlü yaklaĢan WWF-Türkiye, sürdürülebilir kullanımı desteklemektedir. Resim 2.18: Doğal Hayatı Koruma Vakfı 2.1.1.7. Uluslararası Koruma (CI) 1987'de Amerika'da kurulan CI, çalıĢmalarını Güney Amerika, Afrika ve Asya'da sürdürüyor. 1980'li yılların sonunda "doğa için borçların silinmesi" programına öncülük ederek çevre koruması ile ilgili sözler verilmesi karĢılığında üçüncü dünya ülkelerinin borçlarının silinmesini sağladı. Resim 2.19: CI logosu 33 KuruluĢun en etkin olduğu çalıĢmalar, çevreye zarar vermeyen sürdürülebilir kırsal yerleĢimler geliĢtirme ile ilgilidir. CI, 1990'lı yıllardan itibaren biyolojik çeĢitlilik alanlarının belirlenmesi çalıĢmalarına öncülük etmektedir. 2.1.1.8. Doğal Hayatı Koruma Derneği (WCS) New York çevresinde dört hayvanat bahçesi ve bir akvaryum iĢleten Amerikan kuruluĢudur. 1895’te New York Zooloji Derneği adıyla kurulan WCS, dünyanın en eski çevre koruma kuruluĢlarındandır. Resim 2.20: WCS logosu Resim 2.21: Doğal hayatı koruma çalıĢmaları 20'nci yüzyılın baĢlarında, dünyada ilk defa yapay döllenme programı uygulayarak Kuzey Amerika bizonunun soyunun tükenmesini engelledi. Resim 2.22: Hayvanat bahçelerinin doğal hayatının korunması çalıĢmaları 34 WCS, hayvanat bahçelerinin doğal hayatının korunması için aktif olarak çalıĢılması gerektiği düĢüncesinin öncüsüdür. Bu konuda 50 ülkede 300 tane projesi var. 2.1.1.9. Greenpeace 1971'de Amerika'nın Alaska'da yapacağı nükleer denemelere karĢı kuruldu. O günden bu yana çok çeĢitli konularda doğrudan çalıĢan uluslararası bir yapı hâline geldi. Düzenlediği kampanyalar, balina avcılığının yasaklanmasından rüzgâr enerjisinin geliĢtirilmesine dek uzanmaktadır. Resim 2.23: Greenpeace logosu Resim 2.24: Greenpeace faaliyetleri Etkili protesto yöntemleriyle çevre sorunlarını gündemin üst sıralarına taĢıması, Greenpeace'in en büyük gücüdür. Resim 2.25: Greenpeace afiĢleri 35 2.1.1.10. Uluslararası KuĢları Koruma Konseyi (BI) Dünyadaki kuĢları koruma örgütlerinin bir araya gelmesiyle oluĢmuĢ bir yardımlaĢma ağıdır. Merkezi Cambridge'te bulunan konsey, 100'den fazla ülkede kuĢ türlerinin korunması ve kuĢ çeĢitliliği için önemli alanların belirlenmesine iliĢkin araĢtırma çalıĢmaları yürütmektedir. Resim 2.26: Birdlife International Resim 2.27: KuĢ türlerinin korunması ve kuĢ çeĢitliliği çalıĢmaları 2.1.1.11. Kraliyet Botanik Bahçeleri (KEW) Bitki dünyasına iliĢkin en yetkin kuruluĢ olan KEW’in bitki genlerinin klonlanması, soyu tehlikede olan bitkilerin yetiĢtirilmesi, ekonomik açıdan önemli bitkiler hakkında bilgi toplanması, sürdürülebilir kırsal yerleĢimler geliĢtirilmesi yaptığı çalıĢmalardandır. En son çalıĢma, 24 bin bitkinin tohumlarının saklanacağı bir tohum bankası oluĢturma projesidir. 36 Resim 2.28: Kraliyet botanik bahçeleri 2.1.1.12. Uluslararası Fauna ve Flora (FFI) 1903’te avlanma ve yaĢam alanlarının tahribatı yüzünden azalan Afrika memelilerini korumak amacıyla kurulan FFI, Kruger ve Serengeti millî parklarının yapımında etkin rol oynadı. Merkezi Cambridge'te bulunan kuruluĢun projeleri, Belize'den Filipinler'e uzanan geniĢ bir alanı kapsıyor. Resim 2.29: FFI logosu ÇalıĢmaları arasında, önemli yaĢama alanlarının satın alınması, doğal hayata iliĢkin araĢtırmalar ve yapay döllenme programları yer almaktadır. 2.1.1.13. Durrell Doğal Hayatı Koruma Birliği (DWCT) 1959’da zoolog ve yazar Gerald Durell tarafından Jersey Hayvanat Bahçesi adıyla kuruldu. Hayvanat bahçelerinin tehlikedeki türlerin üremesine ve doğaya geri dönüĢlerine hizmet eden yerler olarak çalıĢmaları gerektiği düĢüncesine öncülük etti. 37 Resim 2.30: DWCT logosu Doğayı korumaya yönelik 1.000'in üzerinde eleman yetiĢtirerek bu insanların dünyanın dört bir köĢesinde hayvanat bahçelerinde çalıĢmalarını sağladı. 2.1.1.14. Kraliyet KuĢları Koruma Derneği (RSPB) Ġngiltere'nin en tanınmıĢ doğa koruma kuruluĢlarından biridir. 1889’da kurulmuĢtur. Bugün, 1 milyon üyesi ve Ġngiltere çapında 100'ün üzerinde doğal kaynağı vardır. YaĢam alanlarının korunmasının yanında hükümet lobi çalıĢmalarını da sürdürmektedir. Resim 2.31: RSPB logosu Resim 2.32: Kraliyet KuĢları Koruma Derneği faaliyetleri Önemli baĢarıları arasında, soyu tükenmek üzere olan balık kartalı ve kızıl çaylak kuĢlarının korunması vardır. BI ile birlikte Avrupa ve geliĢmekte olan ülkelerde doğal hayatı koruma projelerinde ortak çalıĢmalar da sürdürmektedir. 38 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Uluslararası çevre kuruluĢlarının isimleri ve faaliyetlerinden oluĢan bir bulmaca hazırlayınız. ĠĢlem basamakları Öneriler Uluslararası çevre kuruluĢları hakkında bilgi edininiz. Uluslararası çevre kuruluĢları hakkında görsel ve yazılı kaynaklardan, internetten bilgi toplayabilirsiniz. Uluslararası çevre kuruluĢlarının görev Uluslararası çevre kuruluĢlarının görev ve sorumluluklarını öğreniniz. ve sorumluluklarını araĢtırabilirsiniz. KuruluĢlar ve faaliyetlerine araĢtırmalarınızı tamamlayınız. ait Bulmacanızda yer alacak kuruluĢlara ait ön bilgilerinizi hazırlayabilirsiniz. ön KuruluĢların tarihçesi, örgüt yapısı hakkında araĢtırma yapabilirsiniz. Bulmacada oluĢturacağınız bilgilere dair Soruları detaylı ve anlaĢılır biçimde soruları hazırlayınız. hazırlayabilirsiniz. Bulmacada istenilen cevaplara ait Bulmacada soruları açık ve bilgilerin açıklayıcı olmasına dikkat hazırlamaya dikkat edebilirsiniz. ediniz. Bulmacanızı istenilen kuruluĢa resimlerle renklendiriniz. net ait KuruluĢlara ait çalıĢma resimleriyle ve kuruluĢ logolarıyla tamamlayabilirsiniz. Bulmacanızı arkadaĢlarınıza uygulayarak onların değerlendirmelerini alınız. Bulmacanız hakkında arkadaĢlarınızın görüĢlerini alarak eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz. 39 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen cümlelerdeki boĢlukları uygun Ģekilde doldurunuz. 1. ……………………………… Ģemsiyesi altında uluslararası düzeyde yapılan konferanslar, sözleĢmeler çevrenin hukuksal bir tabana oturması için en önemli ögelerdir. 2. Uluslararası antlaĢmalarla birlikte, çevre hakkının ülkeler arasında giderek daha fazla tanınmasında ………………………….da önemli rol oynamaktadır. 3. ………………………………………. uluslararası alanda çevreye iliĢkin hukuk kurallarının oluĢmasına ve geliĢmesine çeĢitli düzeylerde katkı sağlamaktadır. 4. ………..nin çevreye iliĢkin almıĢ olduğu kararlar bütün üyeler açısından bağlayıcıdır. 5. …..….tek bir dünyamız olduğu gerçeğinden yola çıkarak uluslararası topluluğun tüm üyelerini, aralarındaki çatıĢma ne olursa olsun çevre konusunda ortak davranmaya yöneltmek istemiĢtir. 6. ……..örgütü çevreye iliĢkin çalıĢmalarını UNEP, UNESCO, FAO, ĠMF gibi çeĢitli uzmanlık birimleri ile yerine getirmektedir. 7. ………..Türkiye'nin kuruluĢu 2004'te TBMM tarafından da onaylanmıĢtır. 8. …………dünyanın en tanınmıĢ çevre koruma kuruluĢlarındandır.1961'de Londra'da kurulmuĢtur. Büyük panda resmi yalnızca bu kuruluĢun değil bütün çevre koruma etkinliklerinin simgesi olarak görülmektedir. 9. ……’in en son çalıĢması, 24 bin bitkinin tohumlarının saklanacağı bir tohum bankası oluĢturma projesidir. 10. Etkili protesto yöntemleriyle çevre sorunlarını gündemin üst sıralarına taĢıması, …………………’in en büyük gücüdür. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz. 40 UYGULAMALI TEST Çevre gününde kullanılmak üzere uluslararası çevre kuruluĢlarını tanıtan bir pano hazırlayınız. Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına (X) iĢareti koyarak kontrol ediniz. Evet Değerlendirme Ölçütleri 1. “Dünya Çevre Günü”nün önemi ve yapılan çalıĢmalar hakkında ön araĢtırma yaptınız mı? 2. Uluslararası çevre kuruluĢlarını ve faaliyetlerini araĢtırdınız mı? 3. Dünya Çevre araĢtırdınız mı? 4. Uluslararası çevreci kuruluĢlar hakkındaki bilgilerinizi bir araya getirerek panonuzu hazırladınız mı? 5. Panonuza uluslararası çevreci kuruluĢlara üyelikler hakkında gerekli bilgilendirmeleri eklediniz mi? 6. Gönüllü uluslararası çevreci kuruluĢun faaliyetlerini resimlerle panonuza eklediniz mi? 7. ArkadaĢlarınızın panonuz hakkındaki görüĢ ve önerilerini değerlendirdiniz mi? Gününde yapılan Hayır çalıĢmaları DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz. 41 MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen cümlelerdeki boĢlukları uygun Ģekilde doldurunuz. 1. “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaĢama hakkına sahiptir. Çevreyi geliĢtirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaĢların ödevidir.” ilkesi T.C. Anayasası’nın.……..maddesinde yer almaktadır. 2. ……………………………………Bakanlığı her seviyede çevre eğitimini teĢvik etmek, desteklemek, öğrencilerde çevre değerlerini koruyucu değer yargılarının geliĢmesine katkıda bulunmak amaçlı faaliyetlerde bulunmaktadır. Kültür ve turizm konuları ile ilgili kamu kurum ve kuruluĢlarını yönlendirmek ve bu kuruluĢlarla iĢ birliğinde bulunmak; yerel yönetimler, sivil toplum kuruluĢları ve özel sektör ile iletiĢimini geliĢtirmek ve iĢ birliği yapmak…………………………………………….. Bakanlığının sorumluluğudur. 3. 4. …………………………………………..toprak, su, bitki, ve hayvan varlığı ve benzeri doğal kaynakların korunması için araĢtırma ve inceleme yapmak, tasarılar hazırlamak görevine sahiptir. 5. YeĢil Türkiye Ormancılar Derneği, Türkiye Biyologlar Derneği, Türkiye Tarihî Evleri Koruma Derneği vb. bazı ulusal………………………………..dır. 6. DHDK, TÜRÇEK, TURMEPA baĢlıca…………………..dir. 7. 1994’te denizlerin kirlenmesini önlemek amacıyla nesli tükenmeye yüz tutmuĢ deniz canlılarını korumak, geçim kaynağı deniz olan insanlara yardımcı olmak ve deniz güzelliğini devam ettirmek amacıyla kurulan dernek………………………dir. 8. Gerek ulusal gerekse…………………. alanda çevre değerlerinin bütün toplumların ortak varlığı olarak kabul edilmesi gereklidir. 9. ………………………kuruluĢlar, uluslararası alanda çevreye iliĢkin hukuk kurallarının oluĢmasına ve geliĢmesine çeĢitli düzeylerde katkı sağlamaktadır. 10. ……………………………………………………. Ġngiltere'nin en tanınmıĢ doğa koruma kuruluĢlarından biridir.1889’da kurulmuĢtur. vb. çevrenin korunması amacıyla kurulan DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz. 42 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 Çevre 2 Sivil toplum örgütleri 3 Çevre ve Orman Bakanlığı 4 Kültür ve Turizm Bakanlığı 5 Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 6 Gönüllü KuruluĢlar 7 Vakıflar 8 Vakıflar 9 Sivil Toplum 10 Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 BirleĢmiĢ Milletler 2 Gönüllü kuruluĢlar 3 Gönüllü kuruluĢlar 4 AB 5 BM 6 BM 7 REC 8 WWF 9 KEW 10 Greenpeace 43 MODÜL DEĞERLENDĠRMESĠNĠN CEVAP ANAHTARI 1 56. maddesinde 2 Çevre ve Orman Bakanlığı 3 Kültür ve Bakanlığı 4 Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 5 Gönüllü KuruluĢ 6 Dernekler 7 Deniz Temiz Derneği 8 Uluslararası 9 Gönüllü KuruluĢ Turizm 10 Kraliyet KuĢları Koruma Derneği (RSPB) 44 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR ÖNERĠLEN KAYNAKLAR T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı www.cevreorman.gov.tr T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı http://www.kultur.gov.tr/ T.C. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü http://www.milliparklar.gov.tr/ T. C. Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü http://www.agm.gov.tr/ T. C. Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü http://www.ogm.gov.tr/ T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı http://www.tarim.gov.tr/ Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) http://www.tuba.gov.tr/ Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD ) www.dhkd.org WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) www.wwf.org.tr Greenpeace Akdeniz Kampanya Ofisi http://www.greenpeacemed.org.mt/ Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma Vakfı (ÇEKÜL) www.cekulvakfi.org.tr Türkiye Erozyonla Mücadele ve Ağaçlandırma Vakfı (TEMA)www.tema.org.tr DenizTemiz Derneği (TURMEPA) www.turmepa.org.tr Türk Deniz AraĢtırmaları Vakfı (TÜDAV) www.tudav.org Akdeniz Foku AraĢtırma Grubu (AFAG) www.afag.org KuĢ AraĢtırmaları Derneği (KAD) www.kad.org.tr Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) www.cevko.org.tr Buğday Ekolojik YaĢamı Destekleme Derneği www.bugday.org KORDON Derneği (Kent ve Çevre Kültürü Derneği)http://www.kordon.org Akyaka’yı Sevenler Derneği www.akyaka.org Pamukkale Arama Kurtarma Doğa Sporları Derneğihttp://www.pakdos.org.tr/ ÇevGön Diyarbakır Çevre Gönüllüleri Derneği http://www.cevgon.org.tr.tc/ Türkiye Çevre Koruma ve YeĢillendirme Kurumu http://www.turcek.org.tr Doğa Derneği http://www.dogadernegi.org BaĢbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği http://www.abgs.gov.tr AB Avrupa Çevre Bürosu www.eeb.org AB Türkiye Masası www.deltur.cec.eu.int www.eureptr.org.tr 45 Uluslararası Ekolojik Tarım Hareketleri Federasyonu (IFOAM) www.ifoam.org Gaia Trust www.gaia.org GEN ekoköyler iletiĢim ağı:www.gen-europe.org CAT (Center for Alternative Technologies – AlternatifTeknolojiler Merkezi) www.cat.org.uk Fair Trade Organisation (Asil Ticaret Kurumu) www.fairtrade.org Living Earth Foundation www.livingearth.org.uk BirdLife International www.birdlife.org Greenpeace www.greenpeace.org WWF International (World Wildlife Foundation)www.panda.org European Environmental Bureau (EEB) www.eeb.org Friends of the Earth International www.foei.org Climate Action Network Europe (CAN Europe) www.climnet.org/aboutcne.htm Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği (International Union for Local Authorities IULA)www.iula-emme.org Earth Watch Institute www.earthwatch.org IUCN (World Conservation Union)www.iucn.org Ġktisadi Kalkınma ve ĠĢbirliği TeĢkilatı (OECD)http://www.oecd.org/ Nations in Bloom http://www.ifpra.org/ Çevre Haberleri Merkezi www.envirolink.org/environews World Forestry center http://www.worldforestry.org/ Common Fund for Commodities (CFC) http://www.common-fund.org Commonwealth Forestry Association http://www.cfa-international.org Conservation International (CI) http://www.conservation.org/ Forest Conservation Portal http://www.forests.org/ Global Forest Watch http://www.globalforestwatch.org/ International Institute for Environment and Development (IIED)http://www.iied.org/ International Wood Products Association (IWPA)http://www.iwpawood.org/ 46 IUCN Forest Conservation Program http://iucn.org/themes/fcp/ Montreal Process http://www.mpci.org/ Pan European Forest Certification (PEFC) http://www.pefc.org/ The World Conservation Union (IUCN) http://www.iucn.org/ World Bank / WWF Forest Alliance http://www-esd.worldbank.org/wwf/ 47 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Çevre El Kitabı, T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı. http://www.tarim.gov.tr/ http://www.istanbulcevor.gov.tr/sube_detay.asp?id=87&sube=17 http://www.rec.org.tr/sayfa.asp?id=16 http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/123.pdf www.tema.org.tr 48
