2013 YILINDA PARA VE KUR POLİTİKASI Erdem BAŞÇI Başkan

2013 YILINDA PARA VE KUR POLİTİKASI
Erdem BAŞÇI
Başkan
25 Aralık 2012
Ankara
Fiyat İstikrarı
‘‘ Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
Banka, fiyat istikrarı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin
büyüme ve istihdam politikalarını destekler.’’
(1211 sayılı Kanun, Madde 4).
2
Fiyat İstikrarı
TÜFE Değişim Oranları ve Enflasyon Hedefleri (Yüzde)
80
70
60
Gerçekleşmeler
50
Hedefler
40
30
20
10
1215
1214
1213
1212
1211
1210
1209
1208
1207
1206
1205
1204
1203
1202
1201
1200
0
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
Hedef
35
20
12
8
5
4
4
7,5
6,5
5,5
5
5
5
5
Gerçekleşme
29,7
18,4
9,3
7,7
9,7
8,4
10,1
6,5
6,4
10,4
-
-
-
-
2015 yılı enflasyon hedefi yüzde 5 olarak belirlenmiştir.
2013 yılı için belirsizlik aralığı, her iki yönde 2 yüzdelik puan olarak korunmuştur.
3
Finansal İstikrar
TCMB’nin temel görevlerinden biri de
‘‘Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve
para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici
tedbirleri almak’’tır.
(1211 sayılı Kanun, Madde 4.I.g).
4
Finansal İstikrar
Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi
Kredi Değişimi ve Cari İşlemler
Açığı (GSYİH’ye Oran, Yüzde)
(2003=100)
Toplam Kredi Değişimi/GSYİH
16
Cari İşlemler Açığı/GSYİH (sağ eksen)
14
12
10
12
TÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (2003=100)
140
%2 artış trendi*
140
%1.5 artış trendi*
130
130
120
120
110
110
100
100
2
90
90
0
80
80
8
10
8
6
6
4
4
2
0103
1003
0704
0405
0106
1006
0707
0408
0109
1009
0710
0411
0112
1012
0713
0414
0115
1015
0
Kaynak: BDDK, TCMB.
*Kırmızıyla gösterilen eğilimler, Balassa-Samuelson etkisi ve kalite
artışından kaynaklanabilecek reel kur değerlenmesini yansıtmaktadır.
Kaynak: TCMB.
5
Finansal İstikrar
Kısa vadeli sermaye akımları kredilerde ve döviz kurlarında
aşırı oynaklığa neden olarak hem fiyat istikrarını hem de
finansal istikrarı bozucu yönde etki yapabilmektedir.
6
Para Politikası Stratejisi
ESKİ YAKLAŞIM
AMAÇLAR
Fiyat İstikrarı
ARAÇLAR
Politika Faizi
YENİ YAKLAŞIM
Fiyat İstikrarı
Finansal İstikrar
Yapısal Araçlar
Konjonktürel Araçlar
7
Para Politikası Araçları
Yapısal Araçlar
Vadeye Dayalı Zorunlu Karşılıklar (VDZK)
Kaldıraca Dayalı Zorunlu Karşılıklar (KDZK)
Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM)
Son Borç Verme Mercii Araçları
8
Para Politikası Araçları
Konjonktürel Araçlar
Politika Faizi
Faiz Koridoru
TL Likidite Yönetimi
TL Zorunlu Karşılık Oranları (TLZK)
Fonlama Stratejisi (FS)
DİBS Alımları ve Satışları (DİBSA, DİBSS)
YP Likidite Yönetimi
YP ve Altın Zorunlu Karşılık Oranları (YPZK)
Rezerv Opsiyonu Katsayıları (ROK)
Döviz Alımları ve Satışları (DZA, DZS)
İhracat Reeskont Kredileri (İRK)
9
Para Politikası Araçları
2013 Yılında Kullanılabilecek Araçlar
Faiz Koridoru
Politika Faizi
TL Likidite Yönetimi (FS, TLZK, DİBSA)
YP Likidite Yönetimi (YPZK, ROK, İRK)
VDZK
KDZK (2013 raporlama, 2014 uygulama)
ROM
10
Para Politikası Araçları
Mutlaka Gerekmesi Halinde Kullanılabilecek Araçlar
YP Likidite Yönetimi (DZA, DZS)
Son Borç Verme Mercii Araçları
Döviz Depo Piyasasında Borç Verme Faizlerinin İndirilmesi
Döviz Depo Piyasasında Borç Verme Vadelerinin Uzatılması
Döviz Depo Piyasasında Aracılık Faaliyetlerine Başlanması
Türk Lirası Geç Likidite ve Acil Likidite Desteği İmkanları
11
Yeni Politika Bileşiminin Uygulaması
Para Politikası Araçlarının Seyri
(Yüzde)
Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru
TCMB Ortalama Fonlama Faizi
İMKB Gecelik Repo Faizleri (10 günlük HO)
Politika Faizi
14
12
10
8
6
4
2
1212
1012
0812
0612
0412
0212
1211
1011
0811
0611
0411
0211
1210
1010
0
Kaynak: İMKB, TCMB.
12
Yeni Politika Bileşiminin Sonuçları
Harcama Yoluyla Yıllık Büyümeye Katkılar
GSYİH ve NYİT
(Yüzde Puan)
(1998 Sabit fiyatlarıyla, Milyar TL)
32
25
Nihai Yurt İçi Talep
Net İhracat
Stok Değişimi
GSYİH
GSYİH
NYİT
30
20
28
15
10
26
5
0
24
-5
-10
-15
22
-20
-25
20
1234123412341234123412341234123
2005
2006
Kaynak: TÜİK, TCMB.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1234123412341234123412341234123
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kaynak: TÜİK, TCMB.
13
Enflasyon ve Beklentiler
Enflasyon Beklentileri (Yüzde)
Enflasyon ve Hedefler (Yüzde)
Yıllık TÜFE Enflasyonu
12 Ay
18
Enflasyon Hedefi
16
Belirsizlik Aralığı
14
I Endeksi Yıllık Enflasyonu
24 Ay
10
9
12
8
10
7
8
6
6
4
5
2
1212
0612
1211
0611
1210
0610
1209
0609
1208
0608
1212
0612
1211
0611
1210
0610
1209
0609
1208
0608
1207
Kaynak: TÜİK, TCMB.
1207
4
0
Kaynak: TCMB.
TCMB’nin uyguladığı sıkı parasal duruş ve etkin iletişim politikası sonucu
enflasyon beklentileri istikrarlı seyretmekte, enflasyon hedefe doğru
ilerlemektedir.
14
2013 YILINDA PARA POLİTİKASI STRATEJİSİ
15
Para Politikası Amaçları ve Araçları
TCMB’nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
2013-2014 yılları için olduğu gibi 2015 yılı enflasyon hedefi de
Hükümet ile varılan mutabakatla yüzde 5 olarak belirlenmiştir.
TCMB enflasyonu hedefle uyumlu seviyelerde tutmayı amaçlarken
finansal istikrarı da makro bir perspektiften gözetmeye devam
edecektir.
Para politikası uygulanırken, fiyat istikrarı ile çelişmemesi kaydıyla,
aşırı borçlanma ve makroekonomik dengesizliklere dair riskler
dikkate alınacaktır.
Fiyat istikrarı ve finansal istikrar amaçları doğrultusunda, geleneksel
araçların yanı sıra yeni politika çerçevesi dâhilinde geliştirilen araçlar
da kullanılmaya devam edecektir.
16
İletişim Araçları ve Karar Alma Süreci
Enflasyon Raporu
Para Politikası Kurulu duyuruları ve toplantı özeti
Finansal İstikrar Raporu
Para ve Kur Politikasına İlişkin Diğer Duyurular
Bakanlar Kurulu ile TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu sunumları
Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu
Banka ekonomistleriyle yapılan toplantılar
TCMB yetkililerinin yaptığı sunum ve konuşmalar
Diğer basın duyuruları
Çalışma tebliğleri, kitapçıklar, ekonomi notları, konferanslar
17
2013 Yılı Para Politikası Kurulu Toplantıları ve Rapor Takvimi
PPK Toplantıları
PPK Özetinin İnternet Yayını
Enflasyon Raporu
22 Ocak 2013
29 Ocak 2013
29 Ocak 2013
19 Şubat 2013
26 Şubat 2013
26 Mart 2013
29 Mart 2013
16 Nisan 2013
24 Nisan 2013
16 Mayıs 2013
23 Mayıs 2013
18 Haziran 2013
25 Haziran 2013
23 Temmuz 2013
30 Temmuz 2013
20 Ağustos 2013
27 Ağustos 2013
17 Eylül 2013
24 Eylül 2013
23 Ekim 2013
31 Ekim 2013
19 Kasım 2013
26 Kasım 2013
17 Aralık 2013
24 Aralık 2013
Finansal İstikrar Raporu
30 Nisan 2013
30 Mayıs 2013
30 Temmuz 2013
31 Ekim 2013
28 Kasım 2013
Not: 2014 Yılı Para ve Kur Politikası Metni 24 Aralık 2013 tarihinde yayımlanacaktır.
18
LİKİDİTE POLİTİKASI
19
Likidite Gelişmeleri
Piyasadaki Likidite Gelişimi
(İki Haftalık Hareketli Ortalamalar)
Milyar TL
Bankalararası Para Piyasasında Çekilen
TCMB Diğer Fonlama
İMKB'de Çekilen
1 Haftalık Repo ( Politika Faizinden)
Aylık Repo (Geleneksel)
Net APİ
75
65
55
45
35
25
15
5
-5
1212
1112
1012
0912
0812
0712
0612
0512
0412
0312
0212
0112
1211
1111
1011
0911
0811
-15
Kaynak: TCMB.
20
Likidite Yönetimi Operasyonel Çerçevesi
Operasyonel çerçevede 2013 yılında yapılacak değişiklikler:
25 Aralık 2012 tarihi itibariyle 8,2 milyar TL olan açık piyasa işlemleri
portföyü büyüklüğü operasyonel risklerin en aza indirilmesi amacıyla
2013 yılında 9 milyar TL’ye artırılacaktır.
Miktar ihalelerinin etkinliğini artırmak amacıyla her bir kuruluşun ihaleye
verebileceği toplam teklif tutarı, ilan edilen ihale tutarının en fazla yüzde
30’una çıkarılmıştır.
Bir hafta vadeli repo ihaleleri ile sağlanacak asgari fonlama tutarının
ilan edilmesi uygulamasına bilgi değeri kalmadığı için son verilecektir.
21
DÖVİZ KURU POLİTİKASI
22
Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM)
TL Zorunlu Karşılıkların Döviz Olarak Tesis
Edilebilmesine İlişkin ROK’lar*
60
50
1,4
40
1,7
1,4
1,9
1,7
1,4
2,0
1,9
1,7
1,4
2,2 2,3
2,1 2,2
1,9 2,0
1,6 1,7
2,4
2,3
2,1
1,8
30
30
2
25
20
2,2
2,3
1,5
1,5
1,7
1,8
1
1
1,2
1,3
15
20
1
1
1
1
1,1
1,3
1,4
1,4
5
1
1
1
1
*Tarihler tesis dönemlerini göstermektedir.
Kaynak: TCMB.
04/01/13
21/12/12
14/09/12
20/07/12
13/04/12
07/12/12
09/11/12
12/10/12
31/08/12
03/08/12
06/07/12
22/06/12
11/11/11
0
14/10/11
30/09/11
10
11/11/11
10
0
TL Zorunlu Karşılıkların Altın Olarak Tesis
Edilebilmesine İlişkin ROK’lar*
*Tarihler tesis dönemlerini göstermektedir.
Kaynak: TCMB.
23
İhracat Reeskont Kredileri ve Rezerv Etkisi

2011 yılında 3,1 milyar ABD doları olan ihracat reeskont kredisi
kullanımı, 21 Aralık 2012 tarihine kadar 10,2 milyar ABD dolarına
ulaşmıştır. İhracat reeskont kredilerinin net döviz rezervlerine
katkısı 2012 yılında 8,2 milyar ABD doları olmuştur.

2013 yılında ihracat reeskont kredilerinin kullandırılmasına devam
edilecektir. Söz konusu kredilerin 2013 yılı döviz rezervlerine
yaklaşık 12 milyar ABD doları katkı yapması beklenmektedir.
24
Rezervler
TCMB Brüt Rezervleri (Altın dahil)
140
120
120.8
80
88.3
86.0
74.8
76.4
74.2
52.4
37.6
19.9
20
35.2
40
63.3
60
28.1
Milyar ABD Doları
100
0
*21 Aralık 2012 itibarıyla.
Kaynak: TCMB
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012*
2012 yılında ihracat reeskont kredi kullanımlarındaki artış ve ROM
uygulamasının katkısıyla rezervlerde belirgin bir yükseliş yaşanmıştır.
25
Döviz Kuru Politikası

2013 yılında dalgalı döviz kuru rejimi uygulanmaya devam
edilecektir.

Uygulanmakta olan kur rejiminde TCMB’nin nominal ya da reel
herhangi bir kur hedefi bulunmamaktadır.

Bununla birlikte TCMB, finansal istikrara yönelik riskleri sınırlamak
amacıyla Türk lirasının aşırı değerlenmesi veya değer kaybına
karşı kayıtsız kalmamaktadır.

Bu doğrultuda reel efektif döviz kuru endekslerindeki gelişmeler de
yakından takip edilmekte ve finansal istikrarı desteklemek
amacıyla gerektiğinde politika tedbirleri alınmaktadır.
26
Döviz Kuru Politikası

2013 yılında TCMB’nin temel rezerv biriktirme aracının ihracat
reeskont kredileri olacağı öngörülmektedir.

Rezerv Opsiyonu Mekanizması gerek düzenli döviz ihalelerine
gerekse doğrudan müdahaleye duyulan ihtiyacı azaltmaktadır.

Uygulanmakta olan kur rejiminde iktisadi birimlerin kur riskinin
piyasada olduğu bir ortamda faaliyette bulunduklarını dikkate
alarak bu riski yönetecek mekanizmaları oluşturmaları ve
kullanmaları gerektiği unutulmamalıdır.
27
2013 Yılında Döviz Piyasasına Yönelik Düzenlemeler

6 Ocak 2012 tarihinde uygulamasına başlanan ve en son 9 Ocak 2012
tarihinde kullanıldıktan sonra ihtiyaç görülmediğinden daha sonra
kullanılmayan gün içi döviz satım ihalelerine, 2 Ocak 2013 tarihinden
itibaren son verilecektir.

Son dönemde uluslararası likidite koşullarında gözlenen olumlu gelişmeler
ve döviz piyasalarındaki likidite akışkanlığı dikkate alınarak, TCMB’nin
Döviz Depo Piyasası’ndaki aracılık faaliyetlerine 2 Ocak 2013 tarihinden
itibaren son verilecektir.

Ayrıca 25 Aralık 2012 tarihinden itibaren:
•
Bankaların kendilerine tanınan borçlanma limitleri çerçevesinde
TCMB’den alabilecekleri döviz depolarının vadesi bir aydan bir haftaya
düşürülmüştür.
•
ABD doları için yüzde 4,5 ve euro için yüzde 5,5 olarak belirlenmiş olan
borç verme faiz oranları ise her iki para birimi için yüzde 10’a
yükseltilmiştir.
28
Kaldıraca Dayalı Zorunlu Karşılık Uygulaması
29
Kaldıraca Dayalı Zorunlu Karşılık (KDZK) Uygulaması
2012 Para ve Kur Politikası Metni:
“Son küresel ekonomik krizden çıkarılan en önemli ders
finansal sistemin yüksek kaldıraçla çalışmasının orta ve uzun
vadede ekonomik tahribata yol açacağı gerçeğidir. Yüksek
kaldıraçla çalışmaktan kaynaklanabilecek risklerin ortaya
çıkmadan önlenebilmesi için, mevcut duruma kıyasla kaldıraç
oranlarını aşırı düzeylere çıkaran bankalara ek zorunlu karşılık
uygulanması söz konusu olabilecektir. ”
30
İdeal Kaldıraç Oranı?
Kaldıraç oranı en az %5 olan bankaların 2007 sonrası krizden sorunsuz çıkma
ihtimalleri %5’ten düşük kaldıraçla çalışanlara göre çok daha yüksek
olmuştur…
Küresel Ölçekteki Bankaların Kriz Öncesindeki Kaldıraç Oranları
(2006, Yüzde)
Hayatta kalan bankalar
Başarısız bankalar
Kaynak: Andrew Haldane (İngiltere Merkez B.) - Jackson Hole konuşması, Ağustos 2012.
31
KDZK Uygulaması

Kaldıraç oranına dayalı, makro riskleri azaltıcı ve döngüsellik
karşıtı bir uygulamadır.

Sermaye yeterliliği katsayısı, risk ağırlıklarının hesaplanma
biçiminden dolayı bazı dönemlerde makro finansal riskleri
değerlendirmekte yetersiz kalabilmektedir.

Kaldıraç oranının Basel II sermaye yeterlilik oranıyla birlikte
destekleyici bir araç olarak kullanılması, bankalar ve sistemin
bütünü nezdinde yüksek borçlanmadan kaynaklanan risklerin
birikmesini sınırlayacaktır.

İlave olarak ZK oranı uygulanacak kaldıraç oranı aralığının 2013
yılı son çeyreği ile 2015 yılı son çeyreği arasında kademeli olarak
genişletilmesi öngörülmektedir.
32
KDZK Uygulaması
Bankaların Kaldıraç Oranlarının Dağılımı
Kaldıraca Dayalı İlave ZK Oranı
(Yüzde, 2012 2. Çeyrek Ortalaması)
(Yüzde)
2.5
18
17
16
2.0
Banka Sayısı
14
1.5
12
1.0
10
9
9
8
0.5
5
0
KO<3
3≤KO<5
5≤KO<7
7≤KO<9 9≤KO<11 11≤KO<13 KO≥13
2013Ç4
2014Ç4
4 ≤ KO < 5
3 ≤ KO < 4
KO < 3
3,5 ≤ KO < 4
1
0
3 ≤ KO < 3,5
2
KO < 3
3
3,25 ≤ KO < 3,5
KO < 3
4
0.0
3 ≤ KO < 3,25
6
2015Ç4+
Kaynak: TCMB
33
KDZK Uygulaması





Kaldıraç oranları aylık finansal tablolardaki veriler üzerinden
hesaplanacak,
Çeyreklik dönemde yer alan ayların kaldıraç oranları ortalaması esas
alınacak,
Bildirim, hesaplama dönemini izleyen 3 ay içinde yapılacak,
Eşik aralıklarda kalan bankalar hesaplama dönemini izleyen 4. takvim
ayının ilk tesis döneminden itibaren 6 ZK döneminde ilave ZK tesis
edecektir.
Kaldıraç oranı iyileşen bankanın daha düşük oranda ilave zorunlu
karşılık tutması veya hiç tutmaması mümkün olacaktır.
Kaldıraca Dayalı Zorunluk Karşılık Sisteminin Uygulaması
Bildirim Dönemi
(Son Zorunlu Karşılık Bildirim Tarihine Kadar)
Eki.13
Kas.13
Ara.13
Hesaplama Dönemi
(Ortalama Kaldıraç Oranı)
Oca.14
Şub.14
Mar.14
Nis.14
May.14
Haz.14
Tesis Dönemi
(Altı Zorunlu Karşılık Dönemi)
34
KDZK Uygulaması - Etki Analizi

Yeni uygulamanın olası etkilerini belirleyebilmek amacıyla senaryo analizleri
yapılmıştır.
•
Baz senaryoda ana sermayede yıllık yüzde 10, aktifler ve bilanço dışı işlemlerde
yıllık yüzde 15 büyüme;
•
“Aşırı risk alma” senaryosunda ise ana sermayede yıllık yüzde 10, aktifler ve
bilanço dışı işlemlerde ise yıllık yüzde 25 büyüme olacağı varsayılmıştır.

Baz ve aşırı risk alma senaryoları altında 2015 yılı son çeyreğinde kaldıraç
oranının sektör ortalamasının sırasıyla yüzde 6,5 ve yüzde 4,8 olarak
gerçekleşmesi beklenmektedir.

Aşırı risk alma senaryosunda çok sayıda bankanın kaldıraç oranının hızla
gerileyecek olması, bunun önlenmesi için önceden bir tedbir alınmasının
gerekliliğini teyit etmektedir.
35
Genel Değerlendirme

Fiyat istikrarı ve finansal istikrar birbirini tamamlayıcı amaçlardır.

Kredi büyümesinde ve döviz kurlarında aşırı oynaklığın
azaltılması hem fiyat istikrarına hem de finansal istikrara katkı
sağlamaktadır.

Aşırı kaldıraç kullanımını önleyici yapısal tedbirler sürdürülebilir
büyümeyi destekleyecektir.
36
2013 YILINDA PARA VE KUR POLİTİKASI
Erdem BAŞÇI
Başkan
25 Aralık 2012
Ankara