Test 5

Test
5
TÜRK EDEBİYATI
XI-XII. YÜZYILLARDA İSLAMİYET VE TÜRK KÜLTÜRÜ - İSLAMİ DÖNEMDE İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
1. (I) Türk yazı dilinin tarihî sürecinde Orta Türkçe
Devri’nin varlığını kabul edenler, XI. yüzyılda Eski Uygur
Türkçesinin dışında yeni bir yazı dilinin oluşmasını ve
İslamiyet’in kabulü ile yeni bir kültür ve medeniyetler
çerçevesi içine girişimizi esas alırlar. (II) Bu yüzyıldan
itibaren birtakım göçlerle Türk coğrafyasının genişlemesi ve bu yeni bölgelerde yeni yazı dillerinin oluşmaya başlaması, Orta Türkçe Dönemi’nin başlangıcına
yol açan olgular sanılmaktadır. (III) Oğuz Türklerinin
Altınordu, Kıpçak Türkleri’nin Anadolu sahasına yerleşmeleri bu dönemde gerçekleşmiştir. (IV) Türk dili ile yazılmış ilk İslamî eserler bu dönemde kaleme alınmıştır.
(V) Müslüman Türkler arasında Arap alfabesi kullanılmaya başlanmıştır.
Geçiş Dönemi ile ilgili yukarıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
2. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet’i kabul
ettikten sonra sosyal, kültürel ve siyasi hayattaki
değişimine örnek gösterilemez?
A) Yönetim şekilleri ve hükümranlık anlayışları kökten
değişikliklere uğramıştır.
B) Şehirler, cami ve medreseler etrafında şekillenmeye
başlamıştır.
C) Arapça ve Farsçanın Türk dili üzerindeki etkisi artmaya başlamıştır.
D) Mimari, hat, tezhip ve minyatür sanatlarında büyük
gelişmeler katetdilmiştir.
E) Tasavvufi inanç ve tekke kültürü yaygınlık kazanmıştır.
3. I. Hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsü de kullanılmıştır.
II. Yabancı dillerin metin üzerindeki etkisi artmıştır.
III.İslami kavramlar eserlerde yer bulmaya başlamıştır.
IV. Şiirlerde dörtlüklerin yerini beyitler almıştır.
V. Öğretme ve yönlendirme ön plandadır.
Numaralanmış cümlelerde ifade edilen bilgilerden
hangisi Geçiş Dönemi’ne ait değildir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
4. I. Yusuf Has Hacib tarafından Anadolu sahasında yazılmış bu eser İslami Türk edebiyatının ilk büyük ürünüdür
II.Esere Çinliler “Edebü’l-Mülük”, İranlılar “Şehname-i
Türki” adını vermişlerdir. Bu bilgi eserin geniş bir coğrafyaya yayıldığının kanıtıdır.
III. Hakaniye Türkçesiyle yazılmış eser eski Türk töresinin bilinmesinde eşsiz bir kaynak konumundadır.
IV.Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır.
V. Türk edebiyatında aruz vezninin uygulandığı bilinen
ilk eserdir.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde Kutadgu
Bilig’le ilgili yanlış bir bilgi verilmiştir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
5. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet’in kabulü ile Türk
toplumunda görülen değişikliklerden biri değildir?
A) Epik söylem eski önemini yitirmiştir.
B) Ahiret, sevap, nefis gibi İslami kavramlar eserlerde
yer bulmaya başlamıştır.
C) Arap alfabesinin tesir dairesi genişlemiştir.
D) Edebiyata yeni tür ve şekiller dâhil olmuştur.
E) Sanat eserleri tasavvufi ilkelerin öğretiminde önemli
bir gereç hâlini almıştır.
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi Türk dili ve edebiyatı üzerinde İslamiyet’in etkisini ortaya koyan bir
yargı değildir?
A) Şiir metinlerinde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
B) Duygu ve düşüncelerin ifadesinde manzum metinler
tercih edilmeye başlanmıştır.
C) Eserlerde dinî–tasavvufi terimler çokça kullanılmıştır.
D) Arapça ve Farsça sözcükler Türkçede kullanılmaya
başlamıştır.
E) Tevhid, münacat ve nat gibi nazım türleri edebiyata
dâhil olmuştur.
Test
5
TÜRK EDEBİYATI
XI-XII. YÜZYILLARDA İSLAMİYET VE TÜRK KÜLTÜRÜ - İSLAMİ DÖNEMDE İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
7. I. Kaşgarlı Mahmud’un 12. yüzyılda kaleme aldığı Türk
dilinin bilinen ilk sözlüğüdür. II. Türkçenin dil özellikleri hakkında bilgiler vermesi gibi özellikleriyle Divanü
Lügati’t-Türk, sözlük olması dışında bir gramer kitabıdır.
III. Çeşitli Türk Boylarından derlenmiş bir ağızlar sözlüğü karakterini de taşımaktadır. IV. Eserdeki Türkçe
kelimelerin anlamları ve kullanımları için örnek cümlelere, atasözlerine, şiir parçalarına yer vermesi, eseri
Türkolojiyle ilgili ansiklopedik bir eser hâline getirmektedir. V. Türk kültürü, Türk tarihi, Türk coğrafyası gibi
konular hakkında yer alan bilgilerle eser Türklük araştırmaları için kaynak niteliği kazanmıştır.
Divanü Lügati’t-Türk ile ilgili numaralanmış cümlelerde verilen bilgilerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
8. I
Toguglı ölür kör kalır belgü söz
Sözün edgü sözle özün ölgüsüz
(Bak, doğan ölür; ondan eser olarak söz kalır;
sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.)
II
Toga körmez erdi edibnin közi
Tükedi bu on dört bab içre sözi
Yagan bolsa yüklüg özesinde zer
Anın tuşı bolgay bu söznün azı
(Edibin doğuştan gözü görmezdi, sözü bu on dört bölümde tamamladı; üzerinde altın yüklü bir fil olsa bu
söz en az ona benzetilebilir.)
Birincisi Kutadgu Bilig’ten, ikicisi Atabetül
Hakayık’tan alınan bu metinlerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Aynı nazım birimiyle yazılmaları
B) Aynı yazara ait olmaları
C) Aynı ölçüyle söylenmeleri
D) Her ikisinde de redif kullanılmıştır.
E) Aynı geleneğin ürünü olmaları
9. Kaşgarlı Mahmut, Arapların kolay anlamaları amacıyla
Türkçe kelimeleri Arapçada olduğu gibi sülasiler, rübailer, hümasiler şeklinde sınıflandırmıştır. Böylece kelimeler Arapçada olduğu gibi ünsüzlerin sayısı nispetinde
vezin kalıplarına ayrılmıştır. Eserin tertibini Arapçanın
kurallarına benzer şekilde yapmış olmasına rağmen
imla konusunda Arap geleneğine uymamıştır. Kullandığı
Türkçeye has imla sistemi ile kelimelerin doğru telaffuzlarını korumaya çalışmıştır. Kaşgarlı Mahmut, Türkçeye
başka dillerden girmiş kelimeleri ve Türkçe olup kullanımdan düşmüş sözcükleri eserine almadığını belirtmektedir.
Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Divanü Lügati’t-Türk’ün Araplara Türkçeyi öğretmek
amacıyla yazıldığı
B) Eserin bir Arapça-Türkçe sözlük çalışması olduğu
C) Kaşgarlı Mahmut’un eserinde Türkçe dışında sözcük kullanmadığı
D) Eserin imla sisteminde Türkçe kuralların esas alındığı
E) Eserin Arap geleneklerine uygun olarak kaleme alındığı
10. Kutadgu Bilig dört kavramı temsil eden dört şahsın karşılıklı konuşmaları ve yaşadıkları bazı olayların hikâyesi
şeklinde düzenlenmiştir. Bazı kavramları temsil eden
dört şahsa yer verdiği için alegorik bir eserdir. eserdeki şahıslardan hükümdar Kün Togdı ----, vezir Ay Toldı
----, vezirin oğlu Ögdilmiş ---- ve Ögdilmiş’in arkadaşı
Odgurmuş ---- kavramlarını temsil eder.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
A) saadet-adalet-akıl-akıbet
B) akıl-akıbet-adalet-saadet
C) adalet-saadet-akıl-akıbet
D) akıbet-akıl-saadet-adalet
E) saadet-adalet-akıbet-akıl
11. Aşağıdakilerden hangisi XI. ve XII. yüzyılda yazılan
eserlerin dilinde meydana gelen değişimin ana nedenidir?
A) Coğrafya değişiklikleri
B) Sanat anlayışında farklılaşmalar
C) İslamiyetin Türk boyları arasında yayılması
D) Dilin Kuzey Doğu ve Batı Türkçesi şeklinde ayrışması
E) Yerleşik hayata geçmenin etkileri