Okul Kültürü ve Örgütsel Davranış
advertisement
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü YÖNETİCİLİK FORMASYONU KAZANDIRMA EĞİTİMİ OKUL KÜLTÜRÜ VE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ Okul Yöneticiliği İçerik 1.Kurum Kültürünün Özellikleri 2.Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler(değerler, normlar, törenler vb.) 3.Kurum Kültürü Oluşturma ve Geliştirme 4.Okul Kültürünün Unsurları 5.Örgütsel Davranış 6.İnsan Davranışına Etki Eden Faktörler 7.Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri 8.Örgütlerde Gruplar Duygular, Değerler, Tutumlar, İş Tatmini Kurum Kültürünün Özellikleri Kurum Nedir? Kurum Kültürünün Özellikleri KURUM; İsim, hukuk, evlilik, aile, ortaklık, mülkiyet gibi köklü bir yapıyı içeren genellikle devletle ilişkisi olan yapı veya birlik, müessesedir. KURUM NEDİR? KURULUŞ, TESİS ANLAMINI İFADE EDER. Belirli düşüncelerin, davranış kalıplarının bireyler arasındaki ilişkilerin ve karşılıklı görevlerin oluşturduğu, kökü bir takım törelere dayalı toplumsal örgütlenmedir. Devlet-Din-Aile gibi. KURUM NEDİR? BELİRLİ BİR AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK ÜZERE KURULAN ÖZEL VEYA KAMU ÖRGÜTÜDÜR. Kurum Kültürünün Özellikleri Resmi Kurum • DEVLETİN OLAN, • DEVLETE AİT, • DEVLETLE İLGİLİ • KURULUŞ, MÜESSESE VE TESİSLER. Kurum Kültürünün Özellikleri • BAŞARILI KURUMLAR; Kurum Kültürünün Özellikleri BAŞARILI KURUMLAR; • GÜÇLÜ KÜLTÜRE SAHİP OLAN KURUMLARDIR. Kurum Kültürünün Özellikleri • KÜLTÜR NEDİR ? Kurum Kültürünün Özellikleri Kültür • Toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevî değerler ile bunları yaratmada sonraki nesillere iletmede kullanılan insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünüdür. Kurum Kültürünün Özellikleri • KURUM KİMLİĞİ • Kurumun kendine özgü inanç ve değerlerinin, kişiliğinin olmasıdır. • Bir topluluğun sahip olduğu ve paylaştığı yaşam biçimidir. Kurum Kültürünün Özellikleri • O Halde Kurum Kültürü Nedir? Kurum Kültürünün Özellikleri • Kurumda paylaşılan temel değerlerin ve inançların bütünüdür, Kurumun Ruhudur. • Tüm çalışanlar tarafından paylaşılan alışkanlıklar, tutum ve davranış kalıplarından oluşur. • Bir kurum içinde oluşmuş, paylaşılan ortak inançlar, değerler ve alışılagelmiş davranış kalıplarıdır. Kurum Kültürünün Özellikleri • İnsanların; • Giyim tarzları, • Birbirlerine ve diğer insanlara hitap tarzları ve davranışları, sloganları, törenleri, öyküleri, • Telefon konuşmaları, • Toplantı düzeni, fiziksel ortamları • Yeni fikir geliştirme, • Öğrenme ve öğretme, • Araştırma, • Yaratıcılık, • Fedakârlık konuları Kurum Kültürünün parçalarıdır. Kurum Kültürünün Kültürü Özellikleri • • • • • • Çalışanlar arasında birlik ve beraberlik sağlar motivasyonu ve verimliliği artırır. İnsan mutlu olduğu yere daha fazla bağlanır. Kişilerin birbirleriyle olan ilişki, iletişim ve etkileşim biçimini belirler. Çalışanlara organizasyonda aidiyet hissi verir. İnanç ve değerlere bağımlılık yaratır. Çalışanlar arasında sinerji yaratır. Kurum Kültürünün Özellikleri Kurumsal İmaj Kurum ile ilgili sahip olunan bilgiler, deneyimler, inanç ve değerler, bunların karşılıklı etkileşimleri sonucunda oluşan ve o kurumun dış görünümünün özünü temsil eden izlenim olarak tanımlanır. Çalışan kişi, kurumun aslî ve en önemli organıdır. Kurum Kültürünün Özellikleri Kurumsal İmaj • Kurumun tarihçesi • Kurumun misyon ve vizyonu • Kurumun hedefleri, ortak inanç ve değerleri • Kurumun ürünleri/verdiği hizmetler • Kuruma bağlı şirketler ve iştirakler • Kurumun ortakları • Şubeler/Genel müdürlük • Reklâm ve tanıtım faaliyetleri • Çalışan kalitesi, niteliği, davranışları, verdiği mesajlar Kurum Kültürünün Özellikleri Kurumsal İmaj • Kurumun fiziksel dış görünümü • Logosu, broşürleri • Sosyal/kültürel etkinlikler, sponsorlukları • Kurumun mal varlıkları, tesisleri • Kullandıkları teknoloji Kurum Kültürünün Özellikleri • ‘Bireylerin kültürle olan İlişkisinde 4 boyut bulunmaktadır. Kurum Kültürünün Özellikleri Kurum çalışanı, kurum kültürünün • Eseri • Kullanıcısı • Taşıyıcısı • Yaratıcısıdır. • Bu dört boyut yerine gelebildiğinde kurum kültürü güçlü ve dinamik bir yapıya sahip olacaktır. Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler KİŞİSEL KALİTE ÜRÜN KALİTESİ HİZMET KALİTESİ TAKIM KALİTESİ KURUM KALİTESİ Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler •Yazılı olmayan uygulama, alışkanlık, gelenekler Yöneticilerin sorumluluklarını yerine getiriş biçimleri •Çalışanların bağlılığı, morali, birbirlerine olan güveni •Eleştiri ve yapılan eleştiriye yaklaşım tarzları •Kurumun iş sonuçları ve çalışanların bu sonuçlara sahip çıkma dereceleri •Misyon, vizyon, ilke ve değerler •Politika ve prosedürler Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler(Türklerde) Türkiye’de Kurum Kültürü Nasıldır? Kurum Kültürünü Etkileyen FaktörlerFaktörler (Türklerde) Plânlı ve programlı çalışmaktan çok, insanlara odaklıdır, Sözel anlaşmalara göre hareket etme alışkanlığı egemendir. Plânlar her zaman değişebilir, randevular kolaylıkla iptal edilebilir. Durumsal ruh hâllerine göre davranılır. Durumsallık ve sözsüz iletişim ağırlıktadır. Ortak değerler ve biz duygusu egemendir. Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler(Türklerde) Çalışanlar, kurumun kendilerinden sorumlu olmasını ve onları korumasını bekler. Çalışan, görüşlerini yöneticiye söylemekten çekinir. Otoriter yönetici tarzı tercih edilir. Kararlar babacan tavırlı yöneticiler tarafından verilir. Kurum Kültürünü Etkileyen Faktörler(Türklerde) İnsanlar ödün vermekten kaçınır, uzlaşma yenilgi olarak görülür. Anlaşmaya varmak uzun zaman alır. Yöneticiler çatışmayı görmezden gelir, ya da hafifletmeye çalışır. Yönetici tarzı talimat ağırlıklıdır. Çalışan yöneticiden kesin yanıtlar bekler. ayrıntılı iş tanımlarına ihtiyaç duyar. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme Bir yere ait olmak için; diğerlerinden farklılaşan, kendine özgü kültürü ve değerleri olan BİR YER olması gerekir. Tanınma ve takdir, çok önemlidir. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme Her şeyde en iyi olmak mümkün değildir. Ancak, odaklanılacak temel bir hedef Kurumun başkaları tarafından algılanmasını da kolaylaştıracaktır. KURUMUN HAYRANLIK DUYULACAK BİR ÖZELLİK İNŞA ETMESİ (ELDE ETMESİ) GEREKİR. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme Kültürün gelişimi sırasında, Farklı Olgularla Etkileşim dolayısıyla pek çok çatışma ve sorun yaşanabilir. Bazıları kurumu tamamen sahiplenmeye çalışır, Bazıları sürekli iyileşme süreci içinde eski konumlarını koruyamama endişeleri için süreci durdurmak isteyebilirler. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme SAĞLIKLI BİR GELİŞMENİN BAŞLANGIÇ NOKTASI AİDİYET KÜLTÜRÜDÜR. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme Güvenli Davranış Eksikliği : Sert olmadan kararlı olmak, Güler yüzlü ve ciddi olmak, karşımızdakini kırmadan düşüncelerimizi dile getirmek konusunda eksikliklerimiz var. Ya kavgaya giriyoruz yada çekimser kalıyoruz. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme Geri bildirim almaktan hoşlanmamak : Kurumlarda görüşmelerin sağlıklı işlememesine neden olunmakta. Büyük çoğunlukla kontrol odağı dışarıda bir toplumuz : Problem yaşanan durumların sorumlusunu dışarıda aramaya yatkınız. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme HİZMET ODAKLIYIZ, •KURUMDAN HİZMET ALANLARIN İHTİYAÇ VE BEKLENTİLERİNE DUYARLIYIZ, •GİZLİLİK İLKESİNE ÖZEN GÖSTERİRİZ, •NAZİK VE SAYGILIYIZ, •MESAFELİYİZ, •DÜZENLİYİZ, •TUTARLIYIZ, •KİŞİSEL VE KURUMSAL PERFORMANSIMIZA ÖNEM VERİRİZ. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme SORUMLULUK SAHİBİYİZ, •GÜVENİLİRİZ, •GİRİŞİMCİYİZ, •SONUÇ ALMAYA ODAKLIYIZ, •DAYANIŞMA İÇİNDE ÇALIŞIRIZ, •SİNERJİ YARATMAYA ÇALIŞIRIZ, •PERFORMANSIMIZI GELİŞTİRME KONUSUNDA İSTEKLİYİZ, •GÜCÜMÜZÜ İNSANIMIZDAN ALIRIZ. Kurum Kültürünü Oluşturma ve Geliştirme KURUMUMUZA BAĞLIYIZ, •İNANÇLIYIZ, KENDİMİZE GÜVENİRİZ, •GÜÇLÜ MUHAKEME SAHİBİYİZ, •OLGUNUZ VE YAPICIYIZ, •KİŞİLERLE İLİŞKİLERİMİZE ÖZEN GÖSTERİRİZ, •ADİL DAVRANIRIZ, YARATICIYIZ, •BİRBİRİMİZE SEVGİ VE SAYGI GÖSTERİRİZ, •TAKIMIN PERFORMANSINI ARTIRMAK İÇİN ÇALIŞIRIZ. Okul Kültürünün Unsurları İnsanoğlunun meramına uygun söz söylenirse, onu istediğiniz tarafa yönlendirebilirsiniz; ama bu sözü söylerken onun yetiştiği kültür , ekonomik sistem, coğrafi koşullar, tarih bilinci, hülasa(öz) değerleri çok önemlidir. Okul Kültürünün Unsurları ”Her örgüt, hizmet verdiği alan ve taşıdığı amaçlara göre farklı özellikler gösterir.” Bu çerçevede, eğitim örgütleri, diğer örgütlerden farklıdır. Eğitim örgütleri, kültür üretme ve yayma gibi temel amaçlar taşıyan örgütlerdir. Bu çerçevede düşünüldüğünde, eğitim örgütlerinin toplumun kültürel mirasını kuşaktan kuşağa aktarmaya çalıştığını, aynı zamanda kültür ürettiklerini söyleyebiliriz. Okul Kültürünün Unsurları… Okul müdürünün,okul kültürünün yönetiminde ilk görevi, güçlü bir okul kültürü oluşturmaktır. Okul Kültürünün Unsurları… Okul kültürünün oluşması için; yönetici ve öğretmenlerin ortak değer, norm ve inançlar etrafında birleşmeleri gerekmektedir. Okul Kültürünün Unsurları • Güçlü bir okul kültürü oluşursa, informal ilişkilerin ağır bastığı alt gruplarında, okul kültürü etrafında kenetlenir, • Güçlü bir okul kültürünün oluşmasını ve korunmasını sağlamanın en kolay yolu, okuldaki öğretmenlere çeşitli eğitim programları düzenlemek, okulun değer, norm ve felsefesi hakkında bilgiler vermekle sağlanabilir. • Okul yöneticisi aynı zamanda okul kültürünün denetiminden de sorumludur, ancak güçlü okul kültürlerinde bu denetim görevi sadece tatlı bir gezinti olur (Çelik,V.,2012). Okul Kültürünün Unsurları • Günümüzde her okulun bir kültürü vardır ve okullar bu kültürleriyle tanınır. • Öğrenci velileri, okulun bu kültürünü tanıdıkları nispette okula sahip çıkar. • Okul yöneticisinin bir başka görevi de özgün bir okul kültürü oluşturmak ve bunu çevreye tanıtmaktır. Bu tanıtımı yaparken; geleneksel törenler düzenleyebileceği gibi, kültürel ve sportif etkinlikler, okulu tanıtıcı broşürler bastırabilir ve yerel kitle araçlarından da yararlanabilir. Okul Kültürünün Unsurları • Her okulun okul-eğitim işlevinin yerine getirilmesinden sorumlu bir müdürü vardır. Bakanlık, il müdürlüğü, öğrenci, öğretmen, veliler ve diğer paydaşların da katkısıyla okulda örgüt kültürünün oluşmasında, devamında ve gerekli hallerde değişmesinde en önemli rol müdüre aittir. Okul Kültürünün Unsurları • Eğitim yönetimine ilişkin yapılan araştırmalarda okul yöneticisinin kültürü biçimlendirmeye yönelik liderlik davranışlarının, okul personelinin örgütsel olayları ve sembolleri yorumlama biçimlerini etkilediği belirlenmiştir (Çelik,a.g.e;s.75). • Peterson ve Deal’a göre okul lideri (müdür) okul kültürünü şekillendirmede anahtar kişidir. • Müdürler temel değerleri davranışları ve beklentileri günlük işlerinde ve iletişimlerinde okul personeline aktarırlar. • Onların hareketleri, sözleri, mesajları zamanla okul kültürünü şekillendirir. Okul Kültürünün Unsurları • Okul Müdürleri; ya etkili öğretmenleri ve başarılı öğrencileri teşvik eder ve ödüllendirirler ya da onları ihmal eder ve kendilerini kısır yönetim ve politika ile harcarlar. Okul Kültürünün Unsurları • Okul yöneticisinin görevini yerine getirebilmesi için ; 1. Öncelikle kültürü oluşturan faktörler konusunda yeterli bilgiye sahip olması gerekir. 2. Bulunduğu okulu bu kültürel faktörler bakımından analiz ederek, doğru bir biçimde tanımlayabilmelidir. 3. Bunlar olmadan okulun amaçlarına katkıda bulunacak bir örgüt kültürü geliştirmek olanaklı değildir (Gümüşeli,A;2006). Okul Kültürünün Unsurları • Kültürün oluşmasında müdürün; • Kültür üzerindeki kritik etkisini; kültürel değerler sadece müdürün etrafında şekillenir biçiminde algılamamak gerekir. • Okul kültürü; yönetici, öğretmen ve diğer personelin katkılarıyla oluşan ve paylaşılan değerler, inançlar ve normlar bütünüdür. Örgütsel Davranış • Davranma işi, tutum, davranım, muamele, hareket +Dıştan gözlemlenebilecek tepkilerin toplamı=DAVRANIŞ’tır. Örgütsel Davranış • Örgütsel davranış disiplini, bize ilişkilerin kurallarını ve prensiplerini tanıtarak, kendimizi birlikte çalıştığımız insan ve grupları anlamamıza yardımcı olmaktadır. • Amacı, örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak ve çalışanı daha etkin ve başarılı kılmaktır. Örgütsel Davranış Örgütsel davranış kapsamında; 1- BİREY ; Merkezi bir elemandır. 2- GRUP ; Her grup bir çalışma grubunun üyesidir. 3- ÖRGÜT ; Birey ve grup resmi bir örgüt yapısı içinde varlıklarını sürdürürler. 4- ÇEVRE ; Her örgüt onu saran dışsal bir çevrenin fonksiyonudur. İnsan Davranışına Etki eden Faktörler Organik Faktörler; Organizmanın yaşının, cinsiyetinin, iç salgı bezlerinin, sinir sisteminin vb. Özelliklerinin davranışlarda etkisi vardır. Örneğin, oyuncakların sergilendiği vitrinin önünden geçen torun ile dedenin davranışlarının farklı olması, çocukların çizgi filmlere yaşlılardan daha çok ilgi göstermesi, çocuklarına, babalarından daha fazla şefkat gösteren annelerde hormonların etkili olması gibi. İnsan Davranışına Etki eden Faktörler Psikolojik Faktörler; İnsanın duygularını, heyecanları, korkuları, ilgileri gibi psikolojik özellikleri davranışları etkiler. Örneğin, çocuğun neşeli olduğu durumlarda hoplayıp zıplaması, öfkeli olduğu durumlarda kendini yere atması, korktuğu durumlarda titremesi gibi. İnsan Davranışına Etki eden Faktörler Organizmanın İçinde Bulunduğu Çevre; İçinde bulunulan fiziki çevre ve sosyal çevre davranışları etkiler. Örneğin havanın soğuk olması sonucu sıkı giyinmemizde, insanların karanlıkta sokağa çıkmadaki tedirginliklerinde fiziksel çevrenin, otobüste yaşlı birine yer vermemizde ise sosyal çevrenin etkisi vardır. Misafir geldiğinde çocukların her zamankinden daha hareketli olmaları sosyal çevrenin davranışlar üzerindeki etkisiyle açıklanır. İnsan Davranışına Etki eden Faktörler Geçmiş Yaşantı ve Deneyimler; Kişinin daha önceki yaşantıları ve deneyimleri davranışlarını etkiler. Örneğin daha önce köpeklerden hoşlanan ve köpeklere karşı sevgi gösteren çocuğun, bir köpeğin ısırması sonucunda köpeklerden uzak durmaya çalışması, boğulma tehlikesi geçiren bir kişinin denizden uzak durması, uzun süre hapis yatan birinin çevresine karşı ilgisiz kalması gibi. İnsan Davranışına Etki eden Faktörler Tutum ve Beklentiler; Kişinin bir olay veya duruma ilişkin duygu, düşünce, bilgi, inanç ve değerlendirmeleri ve beklentileri davranışlarını etkiler. Örneğin, oğlunun spor yapmasına izin vermeyen babanın, spor kulübüne olan tepkilerinden tutumların; yarışa hazır atletlerin, başlama işareti verilmeden önce harekete geçmelerinde ise beklentilerin etkisi vardır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kişiliği oluşturan üç temel nokta önem taşır. Bunlar: * Benzersizlik veya kendine özgü oluş, * Tutarlılık, * Değişmezlik veya durağanlıktır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Benzersizlik veya kendine özgü oluş, bireyin davranış ve tutumlarının diğer insanlardan farklı oluşunu açıklar. Her birey değişik ve tektir. Bireylerin diğerlerinden ayrılan özelliklerinin birleşimi onun kişiliğini oluşturur. İnsan organizması son derece karmaşık bir yapıya sahiptir. Onun davranışlarını anlamak tıpkı bir bulmacayı çözmeye benzer. Nasıl bir bulmacada bilinmeyen şeyleri bir araya getirip bulmacayı çözebiliyorsak insanın davranışlarının anlaşılmasında da bilinmeyen bazı şeyler özel bir biçimde bir araya getirilip çözümlenmeye çalışılır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Tutarlılık ile ifade edilen şey, farklı ortam ve durumlarda bile bireyin benzer bir biçimde hareket etmesidir. Yani iddiacı olan bir kimse, her yerde bu tavrını belli eder veya sınıfta utangaç olan bir kimse aynı şekilde sosyal yaşantısında veya bir partide de utangaç davranır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri • • • • • • Örgütsel davranışı etkileyen belirgin kişilik özellikleri ise; diğerlerinden ayrı bir önem taşıdığı için burada bu özelliklere değineceğiz. Bunlar; kendilik kontrolü, makyavellenizm, narsizm, başarı yönelimi, gündüz veya gece çalışma tercihli kişiler Ve proaktif kişilik üzerinde duracağız. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendilik kontrolü; bireyin herhangi bir davranışının ortaya çıkmasında veya sonuçlarında kendisinin belirli bir katkısının olduğuna inanması şeklinde tanımlanır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendilik Kontrolü Bazı insanlar kendilerine olabilecekleri kendilerinin kontrol edebileceklerine inanır. Örneğin; çok çalışırsa ödülleneceğine, tembellik yaparsa işten atılacağına inanması gibi. Yani her şey bireyin kontrolündedir. Bu tip insanlara içsel kendilik kontrolü yüksek olan kişiler denir. Bazılarına da dışsal kendilik kontrollü kişiler denir. Bu kimseler de her işi kendi dışındaki faktörlere, şans ve kadere bağlarlar. Yani bireyin başına gelen olaylarda kendisinin değil, şans ve kaderin etkili olduğuna inanır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendilik Kontrolü İnsanlar İçin Neden Önemlidir? Dünyada yapılan çalışmalarda 135 farklı araştırmanın sonucunda kendilik kontrolü ile iş tatmini ve iş performansı arasında yakın ilişkiler bulunmuştur (Judge ve Bono,2001: 80-92). Diğer bir araştırma grubunun çalışmalarında ise 222 farklı araştırmanın sonucuna göre içsel kendilik kontrolü yüksek olan insanlar sağlık konusunda daha başarılı, az sayıda vücutlarındaki hastalıklardan şikâyeti olan, tansiyonları yüksek olmayan ve vücutlarındaki stres hormonunun daha az salgılandığı kişiler olarak saptanmışlardır (Ng, TWH, Sorensen ve Eby, 2006: 1057-87). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendilik Kontrolü İnsanlar İçin Neden Önemlidir? Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendilik Kontrolü Kendilik kontrolü ile işe gelmeme arasında da yakın bir ilişki bulunmaktadır. İçsel kendilik kontrolü yüksek olanlar, sağlıklarının kendilerinin kontrolünde olduğuna inanırlar. Bu nedenle daha sağlıklı yaşam alışkanlıkları vardır. Bu da onların daha az hastalanmalarına dolayısıyla daha az devamsızlık yapmalarına neden olur. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Sonuç Olarak Kendilik Kontrolü Genelde içsel kendilik kontrollü insanların daha başarılı oldukları söylenebilir. İçsel kişiler işlerinde daha fazla bilgili olmak, ondan sonra karar vermek isterler ve başarıya daha çok güdülenmişlerdir. Çevrelerini kontrol etmede büyük çaba harcarlar. Dışsal kendilik kontrollü olanlar ise emirlere daha çok uyan fakat daha çok şikâyet eden insanlardır. Bu nedenle içsel olanlar zor işlerde daha başarılıdırlar. Örneğin; profesyonel ve yönetsel işlerde daha başarılı olurlar. Bağımsız hareket etme ve karar almayı gerektiren işler içsel kontrollü insanlar için daha uygundur. Buna karşın dışsal kontrollü insanlar ise tersine yapısallaşmış, rutin işlerde daha başarılı olup, emirlere uymayı tercih ederler. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Makyevellenizm 1513’te Italyan filozof Niccolo Machiavelli Prens adlı bir kitap yayınlar. Bu kitapta politik gücü elinde bulundurmanın yollarını en katı bir biçimde ifade eder. Burada kişi üst yönetici olmak veya başa geçmek için her şeyi yapar, pragmatiktir, insanlarla arasına mesafe koyar. Makyavellenist özelliği yüksek olan kişi başkalarını kullanan, daha çok kazanan, daha az ikna edebilen ancak başkalarını ikna edebilen kişidir Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Makyevellenizm Bu nitelikli kişiler içinde bulundukları duruma göre hareket ederler, yani yüz yüze konuşulan durumlarda daha başarılıdır, eğer az sayıda kural ve kaidenin içinde bulunduğu bir durum varsa durumun gelişmesini bekler, ona göre hareket ederler. Bu tip kişiler eğer iş yerinde bir pazarlık durumu söz konusuysa örneğin; toplu iş sözleşmelerinde veya kazananlara önemli bir ödül vaat edildiğinde daha üretici ve başarılı olabilirler (Robins ve Judge, 2011: 141-142). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Makyavel’e göre insanları yenmek, belirli çıkarlar elde etmek için her şey mubahtır. Kendini ifade eden üç önemli nokta üzerinde duran Makyavel şunları önerir: • Etik ve ahlak zayıflar içindir. • Güçlü insanlar, yalan söyleme, aldatma ve başkalarına kazık atmada kendilerini hür hissederler ve bunları amaçlarına uygun bir biçimde kullanırlar. • Korkutmak, sevilmekten çok daha iyidir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Makyavel’e göre • Kısaca, Makyavelli başarı ve güç arayanlara son derece katı ve yanlı bir bakış açısı sunmaktadır. • Buna göre, arkadaşlık, sadakat, ahlak ve adalet reddedilmekte ve başarılı bir lider bu faktörlerden etkilenmeyen, başarmak için ne yapılması gerekiyorsa yapan kişidir (Greenberg, 2011: 154). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Makyavel’e göre • Makyevellenist özelliği yüksek olan kişiler (yüksek mach’lar) onun fikirlerine daha çok sarılıp insanları katı bir biçimde yönlendirmekte ve kullanmaktadırlar (Chiristie and Geis, 1970). • Buna karşın bu özelliği düşük insanlar ise bu yaklaşımı red ederek, Makyavell’in benimsemediği adalet, sadakat ve ahlak prensipleriyle çalışmaktadırlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Yüksek Makyevellist Tipler: • Bu tipler karşıdan çok düzgün ve cazibeli gibi görünürler, kolaylıkla yalan söyler ve insanları yanlış yöne yönlendirirken hiçbir pişmanlık ve üzüntü duymazlar. Aynı şekilde insanlara kötülük yaparken nedamet ve • pişmanlıktan yoksundurlar, hiçbir empati duyguları yoktur. Aksine vicdansız, sorumsuz ve sıkılma duygusundan uzaktırlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Yüksek Makyevellist Tipler: • Yüksek mach ’lan başarıya götüren iki önemli faktör vardır. Bunlar; • Ne tür bir iş yaptıkları, • Ne tür bir organizasyon yapısında çalıştıklarıdır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Yüksek Makyevellist Tipler: Genel kural yüksek mach’lar gevşek bir yapıda olan örgütlerde daha başarılı (az sayıda kural olan örgütler) buna karşın sıkı birbirlerine bağlı organizasyon yapısındaki örgütlerde ise daha az başarılıdırlar. Çünkü, bu örgütlerde insan davranışlarına ilişkin kurallar açık ve belirgindir. Makyavellenist özelliği yüksek insanlar bu katı kurallı örgütlerde istedikleri gibi davranamaz ve insanları manipüle edemezler. Bu nedenle başarılı olmaları, yükselebilmeleri çok olası değildir. Böylece yüksek mach’lar örgütler için her zaman bir tehlike olmakla birlikte, ancak belirli koşullar altında zarar verebilmektedirler veya yararlı olabilmektedirler (Grenberg, 2011: 155). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Otoriter Kişilik Otoriter kişilik, örgüt içinde çalışan insanlar arasında bir statü ve güç farklılığının olmasına inanan kişidir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Çok Otoriter Kişilik Çok otoriter kişilik tipi, çok katı kuralları olan, insanları yargılayan, kendinden üstte olan kişilere farklı görünmeye çalışan, ancak altındakileri ezen, güvenilir olmayan, değişmeye direnç gösteren kişidir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Otoriter Kişilik Olumlu Olumsuz Yönleri Özellikle bu insanın iş yerinde duygusal, değişime karşı daha yatkın ve uyumlu olması isteniyorsa bu tür kişilik bu duruma ters düşebilir. Öte yandan yapılan işteki başarı, çalışanların iş kurallarına aşırı uyumlu davranmalarını gerektiriyor ve kesin çizgilerle ayrılmış bir örgütsel yapı söz konusu ise otoriter kişilik tipi başarılı olabilir. Bu tür kimseler verilen emrin sonunda olumsuz birtakım sonuçların ortaya çıkacağını bilseler bile bunu yönetici veya üstle tartışmazlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Dogmatik Kişiler Bu kavram ile ilgili bir diğer özellik ise dogmatizmdir. Dogmatikler bir konuya körü körüne bağlı, inançlarında katı olan kişilerdir. Değişmeye karşı dirençli, her şeyin ona söylendiği veya onun inandığı biçimde olmasını isteyen, özverili olmayan kişilerdir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Narsist Kişilik İlgi odağı olmayı seven, hayallere dalan, kendisinin birçok beceriye sahip olduğuna inanan, kendinden hoşlanan kişilik tipine narsist denilmektedir. Bu kavram kendini beğenen Yunan mitoloji kahramanı Narcissus’tan gelmektedir. Narsistler genelde diğerlerinin beğenisini kazanmak ve kendilerini daha üstün olmalarının onaylanmasını istediklerinden, onları tehdit eden kişileri aşağılama eğilimindedirler (Robbins and Judge, 2011: 142). Narsist eğilimli olan kişiler kurumlarda iş ve işlemlerle ilgili çıkan sıkıntılarda suçu üstlenmez hep başkasına yönlendirirler fakat bir başarı olduğunda da tek başlarına sahiplenirler. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Daha önce yapılan çalışmalarda içe dönük olanların, yani kendine inanan insanların başarı güdülerinin yüksek olduğunu biliyoruz. Bu başarı yönelimi yapılan araştırmalarda bir kişilik niteliği olarak belirtilip bireyden bireye farklı bir biçimde ortaya çıktığı gözlenmiştir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Yapılan araştırmalar başarı ihtiyacı olarak tanımlanan bir kavram üzerinde durmaktadırlar. Başarı ihtiyacı yüksek olan kişiler işleri devamlı olarak daha iyi yapma durumunda olan insanlardır. Bu kişiler başarıyı engelleyen her türlü engeli yıkmak ve bunu da kendi çabalarıyla yapma güdüsü içindedirler. Yani başarı veya başarısızlık bireye aittir. Bu nedenle orta güçlükteki işleri yapmayı tercih eden insanlardır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Eğer işler çok kolaysa bu tür işlerden hoşlanmazlar. Çünkü herkes bu işi yapabilir. Ancak, çok güç işleri yapmaktan da hoşlanmazlar çünkü bu işlerdeki başarı oranı çok düşüktür. Eğer başarsalar bile bunu yeteneklerinden değil, şanslarından kaynaklandığına inanırlar. Bu nedenle başarı ihtiyacı yüksek olan kişiler genelde orta düzeyde zor olan işleri benimseyen ve başarı şansı %50 olan kişilerdir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı O hâlde bu kişilik yapısındaki insanların işteki durumları için neler söyleyebiliriz? Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Bu insanlara orta zorlukta bir iş verilirse, hızlı bir çalışma ve geri bildirimle bu insanların başarılarını kontrol etme olanağı olduğundan, yüksek başarı ihtiyacı olan bireyler genelde daha başarılı olacaklardır. Özellikle bu insanlar pazarlama, satış, profesyonel sporlarda, montaj hattı yöneticiliği veya büro yöneticiliğinde başarılı olabilecek kimselerdir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Başarı ihtiyacı yüksek olanlar her zaman rekabetçi, geri bildirimi yüksek ve sorumluluğu olan işlere verilirlerse bu tür kişilik yapısı iş performansını da olumlu yönde etkileyebilir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Başarı ihtiyacı yüksek olan kişiler iyi yönetici olabilirler mi? Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Bu insanlar genelde işe yönelik (task oniented) bir görünüme sahiptirler. Amaçları verilen işleri bir an önce tamamlamaktır. Bu da onların daha fazla çalışmaya yönlendirir ve başarı ihtiyacını arttırır. Ancak, yönetsel işlerde, yönetici pozisyonunda da her zaman başarılı olabilirler mi? Bunun cevabı çok basit değildir. Bu insanların başarı duygularının yüksek olması nedeniyle bu kişiler kariyerlerinde diğer çalışanlara kıyasla daha çok başarı beklemek olağandır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Araştırmalar akademik kariyerlerinin başlangıç aşamalarında, düşük başarı ihtiyacı olan kimselere kıyasla bu insanların daha hızla yükselme kaydettiklerini göstermektedir (Meclelland, 1977: 12-19). Ancak, kariyerleri geliştikçe, karşılaştıkları bazı sorunlarla ilgilenmemelerinden dolayı, başarıları engellenebilmektedir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Bu kişiler aynı zamanda doğrudan kendi başarılarına odaklanmış olduklarından, başkalarına otorite veya sorumluluk vermekte isteksiz davrandıklarından, kendilerinden alt düzeyde çalışan kişilerden ihtiyaçları olduğu anda yardım alamamaktadırlar. Bu da etkili bir yönetici olmalarında bir engel olarak ortaya çıkmaktadır (Miller and Droge, 1986:539-560). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Yüksek başarı ihtiyacı olan kimseler, yaptıkları işlerin ne derece iyi yapıldığı hakkında geri bildirim almaktan memnuniyet duydukları için bundan fayda sağlamaktadırlar. Bir başka şekilde ifade edersek kısa sürede başarılı olmak istediklerinden, neleri ne kadar iyi yaptıklarını bilmek istemektedirler. Bunun sonucunda geçerli bir değerlendirme sistemi içinde kimin ne kadar para alıp, nasıl terfi aldıklarını görmek isterler. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Başarı Yönelimi veya Başarı İhtiyacı Bu tür bir sistem ise bireysel başarıyı desteklemektedir. Bu nedenle başarı ihtiyacı yüksek kişiler ödüllendirmenin bireyin çalışma sürecine (kıdemine) değil, yaptıklarına bağlı olarak yapılmasından yanadırlar. Çünkü çalışma süresine dayalı bir ödüllendirme, başarılı olan ve olmayan tam anlamıyla ayıramamaktadır (Greenberg, 2011: 157). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Dünyanın her yerinde iş gücünün büyük bir kısmı gece veya vardiyalı bir çalışma temposundadır. Bu da maalesef, özellikle gece vardiyasında olanlar için ciddi sorunları beraberinde getirmektedir. Yorgunluk, uykusuzluk, günün doğal ritmine uyum sağlayamama, aile ile ilişkilerin zayıflaması gibi problemler çalışanları tehdit etmektedir. Ancak, bazı insanlar da aksine gece vardiyasını yani saat 24:00-08:00 saatlerini özellikle tercih edip bu saatlerde çalışmayı arzu etmektedirler. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Bu da insanlar arasında bireysel farklılıkların olduğunu, bazı insanların bazı saatlerde daha enerjik ve dikkatli, bazılarının ise belirli saatlerde daha yorgun ve dikkatsiz görüldüğünü ve bunun da devamlılık gösterdiğini görüyoruz. Böylece insanlar iki önemli kategoriye ayrılmaktadır: • Sabah insanları (morning persons) • Akşam insanları (evening persons) Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Sabah insanları erken kalkan, sabahleyin erken saatlerde daha enerjik olan akşam insanları ise öğleden sonra ve gece daha enerjik olan ve bu saatlerde çalışmayı seven ve başarılı olan insanlardır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Araştırmalar, gece insanlarının daha değişken bir uyku potansiyeline, sabah insanlarının ise daha düzenli bir uyku potansiyeline sahip olduklarına işaret etmektedir. Örneğin, sabah insanları ortalama 6-8 saat düzenli uyurlarken (bu ister çalışma yaşamında isterse de çalışma dışı saatlerde olsun), gece insanları çalışma günlerinde 58 saat çalışmadıkları günlerde 10-12 saat uyumaktadırlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Bu durum gece insanlarının çalışma günlerinde yeterince uyku uyumazlıklarını ve bunu çalışma dışı günlerde daha çok uyuyarak telafi ettiklerini göstermektedir. Bu gerçeklerin ışığında yeterince uyku uyumayan insanları iş kazalarına daha açık ve çalışırken hata payları daha yüksek olarak saptanmıştır (Work place Health and Safety Bulletin, 2004). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri İnsanların hata yapmalarını, çalıştıkları dönem grubunda daha sorunsuz ve daha başarılı çalışmalarını istediğimize göre neler yapılabilir? Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Gece insanlarının, sabah insanlarına kıyasla öğleden sonraki ve gece yarısı vardiyalarında çalışması onlara daha uygunken, gündüz insanlarının da sabah vardiyalarında çalışması daha uygun olarak saptanmıştır. Çünkü kişilikleri bu türlü bir çalışmaya daha yatkındır (Paine, Gander ve Travier, 2006: 68-76) Bu sistem okullarımızda sabahçı ve öğlenci kademelerinde çalıştırılma şeklinde adapte edilebilir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri Bu durum gece insanlarının çalışma günlerinde yeterince uyku uyumazlıklarını ve bunu çalışma dışı günlerde daha çok uyuyarak telafi ettiklerini göstermektedir. Bu gerçeklerin ışığında yeterince uyku uyumayan insanları iş kazalarına daha açık ve çalışırken hata payları daha yüksek olarak saptanmıştır (Work place Health and Safety Bulletin, 2004). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Gündüz veya Gece Çalışmaya Yatkın Kişilik Tipleri • Bu sonuçlar ve diğer çalışmalar bireysel farklılık ve tercihlerin çalışma yaşamında sadece birer gerçek olarak değil, çalışma performansı açısından da çok önemli olduğunu göstermektedir. Bireyler yaptıkları işe ne kadar yatkın ve uygun olurlarsa, yaptıkları işlerde de o kadar başarılı olacaklardır (Grenberg, 2011: 159). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendine Güven Bu durum gece insanlarının çalışma günlerinde yeterince uyku uyumazlıklarını ve bunu çalışma dışı günlerde daha çok uyuyarak telafi ettiklerini göstermektedir. Bu gerçeklerin ışığında yeterince uyku uyumayan insanları iş kazalarına daha açık ve çalışırken hata payları daha yüksek olarak saptanmıştır (Work place Health and Safety Bulletin, 2004). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendine Güven Bu konuda en çok genellenebilecek bir sonuç, kendine güveni düşük insanların dışarıdan gelecek olan etkilere karşı çok şüpheci davranmalarıdır. Buna karşın kendine güveni yüksek insanlar daha az şüphecidirler. Yine düşük güvenli insanlar, başkalarının kendileri için söylediği olumlu değerlendirmelere, övgülere daha açık kişilerdir. Bu nedenle devamlı olarak başkalarından destek ararlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kendine Güven Yöneticilik pozisyonunda olup düşük güvenli olan kişiler başkalarını memnun etmekten büyük zevk alır, iş yerinde istenmedik, kabul görmeyen, tepki alacak davranış ve durumlar yaratmamaya çalışırlar. Bu nedenle kendine güveni yüksek kişiler, iş yerinde daha çok tatmin olan insanlardır. Kendine güveni düşük kişiler ise daha çok tatminsizdir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Proaktif Kişilik Bazı insanlar içinde bulundukları durumları geliştirmek veya daha iyi hâle getirmek amacıyla etkin bir şekilde inisiyatif alırlar. Bu insanlar proaktif kişilikli tiplerdir (Crant, 2000: 436) Proaktif kişiler pasif bir şekilde durumlara tepki gösteren, fırsatları belirleyen, inisiyatif gösteren, eyleme geçen ve anlamlı bir değişim olana kadar azmederler (Robbins ve Judge, 2011: 144). Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Proaktif Kişilik Bu tipler ortamda engeller veya kısıtlamalar olsa bile değişim yaratmak amacıyla mücadele verirler. Bu nedenle içinde yer aldıkları örgütlerde liderlik vasıfları gösterir veya değişme ajanı gibi hareket ederler. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Proaktif Kişilik ve Riske Girme Eğilimi Yöneticinin bir karar aşamasında ne kadar düşünmesi gereği veya ne kadar bilgiye ihtiyacı varsa bu durum riske girme konusunda ona önemli fay-dalar sağlar. Riske girme eğilimi yüksek olan yöneticiler çabuk karar verirler ve kararlarını verirken daha az bilgiye ihtiyaç duyarlar. Düşük risk eğilimli kişiler ise ters bir durumu sergilerler. Yani daha geç karar verip, daha çok bilgiye ihtiyaç duyarlar. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kişilik Eğilimleri Şimdiye kadar yapılan işin bireyin kişilik yapısı ile uyumlu olmasının gereğinden söz ettik. Eğer böyle bir uyum var ise bireyin başarısı artacak, Eğer iş ile kişilik arasında uyumsuzluk var ise o zaman bireyin başarısı azalacaktır. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Kişilik Eğilimleri Bu durum John Holland’ın kişilik ve iş uyumu konusundaki kuramıyla büyük ilgi çekmiştir. Holland, kuramında altı kişilik tipi ve bu tipin yaptığı işte uyumlu olmasını sağlayan birtakım özellikler ve buna uygun mesleklerden söz etmektedir. Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel Kişilik Özellikleri Örgütlerde Gruplar Gruba Üye Olma Gruba üye olma ve grupta kalma, gruba bazı hizmetlerde bulunma, belirli bazı fonksiyonları yerine getirme ve grubun sorunlarım çözerek amaçlarına katkıda bulunma gibi bazı sorumlulukları da beraberinde getirir. Bunun yanında gruba üye olmak veya kabul edilmek kişiyi yalnızlık duygularından kurtarır bir grup içinde daha güçlü ve morali yerinde olarak çabalarım sürdürür ve kişisel güvenlik kazanır. Örgütlerde Gruplar Gruba Üye Olma Grup üyeliği insana aynı zamanda prestij statü ve tanınma olanakları gibi sosyal değerler de kazandırabilir, İnsan sosyal nitelikte yaratılmış bir varlıktır. Başka insanları sevmek ve onlar tarafından sevilmek için bir veya birden fazla gruba ait olmak isteyecektir. Böylece gruplar insana kendi duygularını açıklama ve başka insanlara çeşitli yollarla haberleşme eğitme ve öğrenme ihtiyaçlarını da tatmin edecektir. Örgütlerde Gruplar Gruba Üye Olma Grup üyelerinin yararları o kadar çok ve çeşitlidir ki bir kişiye "siz kimsiniz" şeklinde bir soru sorarsanız kendisini tanıtmaya o anda içinde bulunduğu grubun adını vermekle başlayacaktır. Örgütlerde Gruplar Gruba Üye Olma Bir kimsenin bir gruba üye olmak istemesi o grupta kendisini ilgilendiren konularda kendi amaçları, değer yargıları ile ortak yanları bulunduğundandır. Grup bireyin yaşama gücünü artırır. Onun kişisel amaçlarına olumlu katkılarda bulunur ve onun sosyal olarak toplumda prestij kazanmasını sağlar. Örgütlerde Gruplar Grup Normları Grup üyelerinin gerek grup içi bireysel faaliyetlerde ve gerekse birbirleri ile karşılıklı ilişkilerde uymak istedikleri davranış kurallarına normlar adım veriyoruz. Normlar yazılı olsun veya olmasın grup üyelerinin tümü tarafından bilinir ve benimsenir. Grup normları grubun amaçlarına doğru faaliyette bulunmasında ve basanların artmasında yardım edici ve düzenleyici birer araçtırlar. Normlar bir toplumda bireysel ve bireyler arası ilişkileri düzenleyen örf ve adetlere benzetilebilir. Örgütlerde Gruplar Grup Normları Normların oluşması birden bire olmaz, bazen çok uzun bir zaman alabilir. Normların meydana gelmesinde başlangıçta çoğu kez biçimsel olarak bir açıklama olmaktadır. Diğer bir deyimle, ve örgütün tepe yöneticisi veya lideri bazı davranış kurallarını resmen ilan etmelidir. Örgütlerde Gruplar Grup Normları Normlar bir kere benimsendikten ve üyelerce kabul edildikten sonra dinamik baskı araçları şekline dönüşürler. Bu nedenle, normlar sosyal baskı aracı niteliği taşırlar. Normlara uymama veya onlardan kısmen de olsa sapmalar halinde ilgiliye davranışının hatalı olduğu hissettirilir veya bazen açıkça bildirilir ve davranışını norma uygun biçime getirmesi istenir. Eğer üye bu uyanlara ilgisiz kalırsa, bireysel uyanlar sosyal baskılar biçimine dönüşürler. Böylece, üye ya norma uygun davranır ya da belirli bir zaman içinde grup dışına itilerek yalnız bırakılır. Örgütlerde Gruplar Grup Baskısı ve Bireylerin Gruba Uyma Davranışı Oluşan grup değer ve normları bireyin davranış ve düşünceleri üzerine baskı yapmakla onların davranışlarım değiştirmektedir. Bireyin davranışlarım, grup üyelerinin tamamının veya bir kısminin istek ve bekleyişleri doğrultusunda değiştirmesi olayına uyma davranışı adı verilmektedir. Örgütlerde Gruplar Grup Baskısı ve Bireylerin Gruba Uyma Davranışı Grup baskısı altında birey yanlış olduğunu bile bile grup ile özdeşleşme tutumuna girmekte ve adeta grup havasına itaat etmektedir. Bireyin uyma davranışı, grubun düşünce ve değerlerim doğru olduğuna birey inandığı için oluşmuşsa buna benimseme davranışı adım veriyoruz. Örgütlerde Gruplar Grup Üyeliği ve Olumsuz Sonuçları Gruplar her ne kadar üyelerine bir takım yararlar ve çıkarlar sağlarsa da. Aynı zamanda grubun üyeleri üzerine bir takım yasakları ve baskıları olabilir. Birey, grubun üyeliği nedeniyle bazı grup ilke ve ideallerine uymak zorunda kaldığı için fiil ve davranışlarım düzenlemek, grup arzu ve istekleri doğrultusunda değiştirmek zorunda kalır. Örgütlerde Gruplar Grup Üyeliği ve Olumsuz Sonuçları Gruplar her ne kadar üyelerine bir takım yararlar ve çıkarlar sağlarsa da. Aynı zamanda grubun üyeleri üzerine bir takım yasakları ve baskıları olabilir. Birey, grubun üyeliği nedeniyle bazı grup ilke ve ideallerine uymak zorunda kaldığı için fiil ve davranışlarım düzenlemek, grup arzu ve istekleri doğrultusunda değiştirmek zorunda kalır. Gruba uyma, büyüklük ve saygınlığından dolayı yanlı gördüğü ve bildiği şeylere de ses çıkarmamasına neden olabilir. Yine gruptan dışlanma korkusu da bir diğer handikap olarak ortaya çıkabilir. Örgütlerde Gruplar Grupların Psikolojik İşlevleri 1 - Yakınlık gereksinmeleri 2 - Bencil gereksinmeler 3 - Araçsal gereksinmeler 4 - Bilişsel gereksinmeler Örgütlerde Gruplar Grupların Psikolojik İşlevleri Yakınlık gereksinmeleri, grup tarafından, içindeki kişilerin dostlukları aracılığıyla sağlanır. Bencil gereksinmeler, gruba üye olmanın sonucu olarak kendine saygı (selfesteem ) geliştirme ve statü elde etme yoluyla doyurulabilir. Bilişsel gereksinmeler, kişiye kişisel durumunda ya da iş ortamında anlam sağlayan gereksinmelerdir. Gerçeğin bilinmesi ve kararlı bir sosyal ortamın gruplarda oluşan güdülenmenin temelini oluşturur. Örgütlerde Gruplar Grup Hedefleri Bir işe başlarken, grup üyeleri, genellikle, çalışmaları için bazı sonuçlar belirlerler. Bunlar, bir oybirliği ya da kişilerce kabul gerektirdiği için kişisel hedeflerden ayrılırlar. Ne ölçüde genel kabulün gerektiği önemli bir sorundur; bir grubun etkin olabilmesi için, önerilen sonuçlar konusunda üyelerinin kabulü yetmeyebilir (Kolasa, Blair J. 1979). Örgütlerde Gruplar Grupları Başarıya Götüren Faktörler Bir grubu başarıya götüren faktörler özet olarak şöyle sıralanabilir: - Ortak bir amaca inanmak ve yönelmek, - İş birliği havası içinde ortak çaba harcamak, - Üyelerin güvenim ve desteğini kazanmış ortak bir lidere inanmak, - Üyelerin normal düzeylerim olumlu yönde etkileyecek çalışma koşullarını sağlamak. Örgütlerde Gruplar Grupları Başarıya Götüren Faktörler Genelde başarılı gruplar kendi istek ve gönüllerinden gelen güçle gruba katılanlarda olmaktadır. Fakat okullar ve benzeri kurumlar içinde bunu oluşturmak zor olsa da imkansız değildir. Örgütlerde Gruplar Grupları Başarıya Götüren Faktörler Gönüllü çalışma isteği bir motivasyon konuşu olduğu kadar grup dinamiği yaratılmasının en önemli koşulu olarak da ele alınabilir. Nitekim bir kaynakta bu yaklaşım içinde grup dinamiği kurallar; şöyle açıklanır: "Üyelerin en yoğun biçimde kararlara katıldığı, dayanışmanın en iyi düzeyde gerçekleştirildiği gruplarda üyeler ortak amaçlara o ölçüde inanır, aynı çıkarlar, idealler ve aynı güdülere sahip olurlar. Burada ön planda gelen ya da varılmak istenen nokta motivasyondur. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Tutum Tutum bir kişinin diğer bir kişi, bir olay veya çevresi ile ilgili olarak negatif veya pozitif tavırdır. Tutumlar değerler gibi sosyal ve duygusal inşalardır. Tutumları göremezsiniz, dokunamazsınız. Tutumlar kişilerin karşılaştıkları olaylar kişiler karşısında geliştirdikleri duyguların bir sonucu olarak ortaya çıkar. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Tutum Tutumların arka planı önemlidir bilişsel (değerlendirme) - Duygusal (his) davranışsal (hareket) tutumlarımız ne yaptığımızı nasıl yaptığımızı Belirler. Örneğin: “İşim sorumluluktan yoksun” ya da “işimde sorumluluk almak benim için önemlidir” gibi cümleler bizim işimizle ilgili değerlerimizi ve inanışlarımızı gösterir Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Tutum Tutumlarımız üzerinde etkili olan faktörler? Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Tutumlarımız Üzerinde Etkili Olan Faktörler • • • • • • • sosyal konumumuz ailemiz / yaşadığımız yer deneyimlerimiz yaşımız cinsiyetimiz kıdemimiz eğitim durumumuz Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Tutum-Davranış İlişkisi ✦ Dile getirdiğimiz bir tutum her zaman davranışa dönüşür mü? ✦ İşimi sevmiyorum diyen herkes işinden istifa eder mi? ✦ Alman arabalarını beğenen bir kişi hep Alman arabası mı satın alır? ✦ İşine karşı tutumu negatif olanlar neden o işte çalışmaya devam eder? Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Başlıca İş Tutumları ✦ iş tatmini (mutlu/mutsuz olma hali) ✦ işe sarılma (işle özdeşleşme) ✦ örgüte bağlılık ✦ duygusal (şirketin değerlerine bağlılık) ✦ zorunluluk (ekmek parası) ✦ minnet (yüzüstü bırakmama) Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Örgütsel Destek Algısı ✦ çalışmalarına değer verilmesi ✦ örgütün çalışanların iyiliğini düşündüğüne dair inanç ✦ verilen ödüller ✦ yöneticiden görülen destek Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İşe Bağlılık Çalışanları işlerine bağlı (angaje olmuş) örgütler daha üretkendir, müşteri memnuniyeti daha yüksek, işgücü devri daha az olur. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmini İş tatmini genel olarak, kişinin işine karşı gösterdiği olumlu veya olumsuz tutumudur. Bu bağlamda, işe karşı olumlu ruh hali iş tatminini, işe ilişkin olumsuz tutumları ise iş tatminsizliğini ortaya çıkaracaktır (Erdoğan, 1999: 231). İş tatmininin, çalışanların motivasyon ve performansları, işyeri devamsızlığı, iş gören devri ve örgütsel vatandaşlık davranışı ile olan anlamlı ilişkisi bu konunun önemini arttırmaktadır. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmininin Ölçümü ✦ çalışmak sadece verilen görevi yapmak değil ✦ iş arkadaşlarıyla etkileşim ✦ işverenle etkileşim ✦ yöneticilerle etkileşim ✦ örgüt politikalarını takip ✦ performans standartlarını karşılamak. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmininin Ölçümü ✦ genel değerlendirme – her şeyi dikkate aldığınızda işinizden ne kadar tatmin oluyorsunuz? ✦ ayrı kategorileri değerlendirme - işin doğası, iş arkadaşları ve terfi gibi hususların tek tek değerlendirilmesi iş tatmini ölçümünde kullanılabilir. Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmininin Ölçümü ✦ insanlar işlerinden tatmin oluyorlar mı? ✦ işyerinin fiziksel koşulları ✦ iş arkadaşları ✦ iş saatleri ✦ emeklilik planları ✦ stres ✦ ödemeler Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmininin Ölçümü Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini İş Tatmininin Ölçümü ✦ Tatmin olmuş çalışanlar örgütleri hakkında olumlu konuşur. ✦ sadece çalışmaktan fazlasını yapma isteği vardır. ✦ adalet algısı yüksektir Duygular, Değerler, Tutumlar ve İş Tatmini Bireyin İş Tatmini Yüksek Olursa evde de olumlu davranışlar sergiler işyerinde performansı yüksektir sağlık problemleri minimumdur stres seviyesi sağlıklı düzeydedir Kurumdan hizmet alanın da tatmini de yükselir YÖNETİCİLİK FORMASYONU KAZANDIRMA EĞİTİMİ OKUL KÜLTÜRÜ VE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ TEŞEKKÜRLER
