Çocuk ve Böbrek Sağlığı

Çocuk ve Böbrek Sağlığı
Dr. Nur Canpolat
IÜ Cerrahpasa Tıp Fakültesi Çocuk Nefroloji Bilim Dalı
Çocuklar Küçük Bir Erişkin Değildir!
Giotto, National Gallery of Art, Washington
Raphael, National Gallery of Art, Washington
www.who.int/ceh 2008
Çocuklar Küçük Bir Erişkin Değildir!
Çocuklar Küçük Bir Erişkin Değildir!
• Kendilerine özgü gereksinimleri
• Dinamik ve gelişen fizyolojileri
• Uzun yaşam beklentileri
Böbrek Sağlığı ve Çocuk
Gelişen ve değişen böbrek fizyolojisi
Yaşa göre değişen özellikler




Beslenme
Sıvı gereksinimi
Tanımlar, normaller
Hastalıklar (Belirtiler, tanı yöntemleri…)
KBH etiyolojisinde erişkinden farklı hastalıklar
RRT’deki çocuklara özgü zorluklar
Uzun yaşam beklentisi
Fetal
Dönem
Çocuk ve Böbrek Sağlığı
Prenatal dönemle başlar!
Fetal Yaşam & Böbrek
3.GH - İlk böbrek dokusunun gelişmesi
5.GH - Kalıcı böbrek dokusunu
oluşturacak yapının gelişimi
7.GH - Erişkin pozisyonuna yerleşim
10.GH - İlk idrar üretimi
Böbreğin Gelişimi
• Glomerül
• Proksimal ve distal tubul
• Henle kulbu
GENETİK
FAKTÖRLER
• Üreter
• Renal pelvis
• Kaliksler
• Toplayıcı kanallar
Gelişim evrelerindeki bozukluklar;
üriner sistemin doğumsal anomalileri ile sonuçlanır.
Çocuklarda KBH’nın en sık nedeni
böbreğin ve üriner sistemin doğumsal
anomalileri (CAKUT)
Çocuk ve Böbrek Sağlığı
Prenatal TANI
Prenatal USG
Üriner sistemin görüntülenmesi
Prenatal Tanı & Böbrek Hastalıkları
Prenatal USG
Hidronefroz
Hidroüreteronefroz
Mesane ile ilgili bilgiler
Amnios sıvısının miktarı
Prenatal Hidronefroz
Tüm gebeliklerin %1-5’inde görülür.
Sınıflama
Böbrek Pelvis AP çap (mm)
Hafif
2.Trimester
4-6
3.Trimester
7-9
Orta
7-10
10-15
Ağır
>10
>15
Nguyen HT et al. SFU consensus J Urology 2010
Prenatal Hidronefroz
Postnatal değerlendirme
Nguyen HT et al. SFU consensus J Urology 2010
Prenatal Hidronefroz
Nedenler
Sıklık (%)
Geçici
%40-88
UPJ darlık
%10-30
VUR
%10-20
UVJ darlık ve megaüreter
% 5-10
Multikistik displastik böbrek
%4-6
Çift sistem ± üreterosel
%2-7
PUV
%1-2
Nguyen HT et al. SFU consensus J Urology 2010
Prenatal Hidronefroz
UPJ Darlık
Prenatal Hidronefroz
PUV
Çocuk ve Böbrek Sağlığı
Yeni doğan Dönemi
Prenatal TANI
Özel tedavi yaklaşımları gerektiren bir grup hasta!
Yenidoğan Dönemi
Yakınması olmayan
Sağlıklı görünen
Hastalık şüphesi olan bebekler
Erken tanı ve tedavi ile sorunların çözümü
Gereksiz endişe yada gereksiz tetkikler
Üriner Sistem Malformasyonları
Üst üriner sistem malformasyonları
• Böbrek agenezileri
• Böbrek displazileri
• İkili sistem anomalileri
• Ektopik, atnalı böbrek...
Alt üriner sistem malformasyonları
• UPJ Darlık
• UVJ Darlık
• Veziko Uretereik Reflu ( VUR )
• Posterior Uretral Valv (PUV )
• Mesane ekstrofisi…
Çocukluk Dönemi
• Böbreğin fizyolojik gelişimi
devam eder
• İşeme fonksiyonları gelişir
• Tuvalet eğitimi başlar
• Beslenme alışkanlıkları
değişir
• Doğumsal anomalilere ek
olarak kazanılmış
hastalıklar önem kazanır
Böbreğin Gelişimi

Böbrek boyutu yaşla artar… Nefron sayısı değişmez!
4-4,5 cm
10-11,5 cm
Böbreğin Gelişimi
GFH, 2 yaşında erişkin düzeyine erişir!
Yaş
Ortalama GFH Düzeyleri
1 Hafta
40.6 ± 14.8
2-8 Hafta
65.8 ± 24.8
>8 Hafta
95.7 ± 21.7
2-12 Yaş
133 ± 27
13-21 yaş (erkek)
140 ± 30
13-21 yaş (kız)
126 ± 22
KDOQI Clinical Practice Guidelines for Chronic Kidney Disease: 2000
Mesane Fonksiyonu
Refleksif
İşeme merkezinin
kontrolünde
Gündüz idrar kontrolü
ortalama 2.4 ± 0.6 (0.7-5 )yaş
Erişkin tipte işeme paternine 4 yaşında ulaşılır!
Çocukluk Dönemi
Öne Çıkan Hastalıklar
• Konjenital üriner malformasyonlar
– Hipoplazi, displazi
– VUR
– Obstruktif üropatiler
• Glomerulopatiler
– Nefrotik sendrom (genetik, non-genetik)
– Akut Glomerulonefritler
• Herediter nefropatiler
–
–
–
–
Oksalozis
Sistinoz
Alport Sendromu
Kistik böbrek hastalıkları
• Hemolitik Üremik Sendrom
• Üriner Sistem Taş Hastalığı
• Diğer…
Çocukluk Dönemi
Hastalar Hangi Bulgularla Karşımıza Gelebilir?
İdrar Yolu Enfeksiyonları
İşeme Bozuklukları
Hipertansiyon, Ödem
Anormal İdrar Bulguları
İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE)
• Çocukluk çağının 2. en sık enfeksiyonu (%2-8)
• Ateş odağı açıklanamayan süt çocuklarında %5
Hoberman A. et al. J Pediatr 1993
AAP Clinical Practise Guideline Pediatrics 2011
İYE Bulguları
Yaşa bağlı bulgular
YD
Süt Çocuğu
(2ay-2yaş)
Okul öncesi
Okul çağı
Adolesan
Sarılık
Ateş
Büyüme geriliği
Kötü beslenme
Kusma
İrritabilite
Kötü beslenme
Ateş
Kusma
Kötü kokulu idrar
Karın ağrısı
İrritabilite
Karın ağrısı
Ateş
Kötü kokulu idrar
Enürezis
Dizüri
Sıkışma
Pollakiüri
Ateş
Kusma
Karın ağrısı
Yan ağrısı
Kötü kokulu idrar
Dizüri, sıkışma
Enürezis
İnkontinans
Dizüri
Sıkışma
Pollakiüri
Akıntı
Yenidoğan ve süt çocuklarında özgün olmayan bulgular!
İYE Neden Önemli?

Yüksek riskli hastaların belirlenmesi!
Yüksek dereceli VUR
Yapısal anomaliler
Obstruksiyon
İşeme disfonksiyonu ve DES
İYE Neden Önemli?

Doğru tanılandırma,
Erken ve etkin tedavi ile
kalıcı böbrek zedelenmesinin önlenmesi!
BÖBREKTE
“SKAR” OLUŞUMU
Hipertansiyon
Kronik Böbrek Hastalığı
İşeme Bozuklukları
İdrar inkontinansı
>5 yaş çocuklarda kontrol edilemeyen idrar kaçırma
(2 haftada en az bir kez idrar kaçırma)
Yaşla prevelansı azalır
4-6 y = %10
12-18 y = %4
 Gündüz
 İkincil başlamış
 Ek semptomlar
 Yineleyen İYE
Report from International Children’s Continence Society (ICSS). J Urology 2006
Nepple KG. UpToDate Apr 2014
Bloom DA. et al. J Urol. 1993;149:1087
İşeme Bozukluğundan
Ne Zaman Şüphelenilmeli?
Daha önce tuvalet eğitimi almış ya da okul çağındaki bir
çocukta gündüz idrar inkontinansı
Persistan üriner semptomlar
(sıkışma, damlatma, duraksama, işeme sırasında ağrı)
VUR, yineleyen İYE ya da kronik kabızlığa eşlik eden
üriner semptomlar varlığında
İşeme Bozuklukları - Etiyoloji
1. Nörojenik nedenler
Spinal kanaldaki doğumsal ve edinsel sorunlar
– Meningomyelosel
– Omurilik yaralanmaları
– Gerilmiş omurilik sendromu
2. Anatomik nedenler
– PUV
– Ektopik üreter
3. İşlevsel bozukluklar
İşeme Bozuklukları Neden Önemli?
Altta yatan önemli hastalıkların habercisi olabilir!
Erken ve doğru tedavi edilmezse
KBH ile sonuçlanabilir…
Anormal İdrar Bulguları
 İdrar dansitesi
 Glukozüri
 Proteinüri
 Hematüri
Sağlıklı çocuklarda yıllık idrar tahlili kontrolü!
Aile öyküsü olanlarda aralıklı tarama!
Çocuk ve Böbrek Sağlığı
Ergenlik Dönemi!
Erişkine Geçiş
Ergenlik & Böbrek Sağlığı
Çocukluk Dönemine Ait Hastalıklar
Döneme Özgü Sorunlar ve Hastalıklar
 Yanlış beslenme alışkanlıkları
 Ürolojik bozukluklar ve cinsel gelişim
 Kronik hastalıkları kabullenmede zorluklar
 Tedavi uyumsuzlukları
 Sigara, alkol, madde kullanımı gibi riskler
 Erişkin hastalıklarına geçiş…
Ergen & Böbrek Sağlığı
Beslenme alışkanlıkları
Obezite
Hipertansiyon
Beslenme Alışkanlıkları
 TUZ tüketimi
Sağlıklı çocuklarda önerilen günlük tuz alımı
Yaş
0-6 ay
Üst sınır
Veri yok
7-12 ay
1-3 yaş
4-8 yaş
9-13 yaş
14-18 yaş
Veri yok
1500 mg
1900 mg
2200 mg
2300 mg
Beslenme Alışkanlıkları
Hazır gıda tüketimi
• Karbonhidrat ve protein ağırlıklı beslenme
• Meyve sebzeden yoksun beslenme
• Doymuş yağ fazlalığı
• Artmış tuz yükü
Obezite ve hipertansiyon riskinde ARTIŞ!!
Erken yaşlarda METABOLİK SENDROM!
Hipertansiyon - Tanımı
Erişkinden Farklı Olarak
Çocuklarda yaş, cinsiyet ve boy’ a göre
belirlenmiş persentil eğrileri kullanılarak
HİPERTANSİYON tanımı yapılıyor!
 Normal kan basıncı: <90. persentil
 Hipertansiyon : >95. persentil (üç ölçüm!)
Kan Basıncı Ölçümünde
Dikkat Edilmesi Gerekenler
3-5 dakika dinlenmeden sonra
 Sakin durumda?
 Oturur pozisyonda
 Kaf büyüklüğü?
Kese genişliği: Üst kol çevresinin %40’ı
Kese boyu: Üst kol çevresinin %80 -100’ü
Yenidoğan için: 4x8 cm
Süt çocukları için: 6x12 cm
Oyun çocukları için: 9x18 cm
Küçük kaf
“Yanlış” yüksek kan basıncı
Çocukluk Çağında KB Neden Önemli?
Çocukluk çağı kan basıncı
Erişkin kan basıncı
Erişkinde metabolik sendrom
Lauer, RM, Clarke, WR. The Muscatine Study. Pediatrics 1989
Sun SS. et al. Pediatrics 2007
Hipertansiyon Neden Önemli?
Hipertansiyon
Hipertansif Nefroskleroz ve Böbrek Hastalığı
Mevcut böbrek hastalığının progresyonunda artış
Hipertansiyon Neden Önemli?
Özet -1• Çocukluk dönemi kendine özgü özelliklere ve farklı
hastalıklara sahip!
• Prenatal takip ile çocukluk çağındaki KBH’nın en sık nedeni
olan ürolojik anormalliklerin saptanması mümkün
• Aile öyküsü olan hastaların uygun izlem ve genetik yönden
taranması
• Sağlıklı çocukların yılda bir kez idrar tahilili ile taranması
Özet -2• İYE’nun doğru tanılandırılması ve erken tedavisi ile kalıcı
böbrek hasarı gelişiminin önlenmesi ve yüksek riskli
hastaların belirlenmesi
• İşeme disfonksiyonu bulgularının altta yatan önemli
nörolojik ve fonksiyonel bozukluklara eşlik
edebileceğinin bilinmesi
• Erişkin dönemdeki hipertansiyon ve diyabet gibi
hastalıkların temellerinin çocukluk döneminde
atıldığının bilinmesi ve beslenme alışkanlıkları ile yaşam
biçimlerinin düzenlenmesi
Teşekkürler…