87 — 1. İndirimden istifade edebilme bakımından aranılan

— 87 —
1. İndirimden istifade edebilme bakımından aranılan ilk şart, indirimin uygulanacağı ticarî ve
zirai kazancın bilanço esasına göre tespit edilmiş olmasıdır.
2. İndirimin uygulanmasında aranılan ikinci şart, yapılan yatırımın Devlet Plânlama Teşki­
lâtınca hazırlanan Kalkınma Plânlarına uygun bulunmasıdır.
Malûm olduğu üzere ekonomik kalkınmanın temel şartı, yatırım hacmini arttırmak ve yatı­
rımdan azamî sosyal faydayı sağlamaktır. Bu bakımdan yatırımların bir plânlama anlayış ve esa­
sı dâhilinde yapılmaş olması icalbeder. Bilhassa bizim gibi az gelişmiş bir memlekette ekonomik
kalkınma ve gelişmenin plânsız bir şekilde gerçekleşemiyeceği aşikârdır. Bu itibarla hususi sektöre
ait yatırımların Devlet Plânlama Teşkilâtınca hazırlanan Kalkınma Plânlarına uygun olması zaru­
ri görülmüş ve ek 2 nci maddenin 2 nci bendine bu maksadı temine matuf hüküm konulmuştur
«3. Yatırım indirimi için kabul edilmiş olan diğer bir şart 3 neü bentte açıklanmıştır.»
«Bu bent hükmün© göre, istihsali genişletmeye, prodüktiviteyi arttırmaya, ihracatı geliştirmeye,
mahsul ve mamullerin kalitesini ıslaha, kültür seviyesini yükseltmeye, ilmî ve teknik araştırmala­
ra, çalışma güvenliğini sağlamaya ve yabancı turist celbine matuf yatırımlar, indirimden fayda­
lanmaktadır.:»
Ancak sadece bu şartların yalnız başına değil, Kalkınma Plânına uygunlukları ile birlikte gözönünde tutulması ve topluca nazara alınması gerekmektedir. Yani bu şartları taşıyan yatırımla­
rın Kalkınma Plânınca da teşvikin öngörülmesi ve diğer şartlarında yerine getirilmesi halinde
yatırım indiriminden faydalanılması mümkündür.
«4. Yatırım indirimi bakımından zaruri görülen 4 ncü şart, yapılan yatırımın 250 000 liradan
az olmamasıdır.»
«5. Yatırım indiriminden istifade edebilmek için lüzumlu görülen 5 nci şart ise, yatırıma ait
plânların, projelerin ve finansman hesapları ile projenin tahakkuku için derpiş olunan müddetin,
Devlet Plânlama Teşkilâtınca tetkik ve yukarda sözü edilen şartların mevcudiyetinin tasdik edil­
miş olmasıdır.»
«Ek 2 nci maddenin 3 ncü bendine ait gerekçede de izah edildiği gibi, memleketimizin ekono­
mik kalkınması gelişigüzel yatırımlarla mümkün olmayıp, ancak selektif bir plân dairesinde arzu­
lanan seviyeye ulaşacağından, hususi sektörün münferit yatırım taleplerinin Devlet Plânlama
Teşkilâtının genel ve bölge kalkınma plânına nazaran uygun olup olmadığını araştırmak gerekir.»
«Bilindiği gibi millî ekonomiye munzam yatırım imkânları sağlamanın en sıhhatli ve tesirli
çaresi, tasarrufları artırmak yolunda alınacak tedbirlerle ilgili bulunmaktadır. Bu bakımdan
memleketimizde ilk defa tatbik edilecek olan yatırım indirimi müessesesinin, bir yandan yatırım­
ları teşvik edecek diğer yandan da yatırımların, işletmelerin kendi öz kaynaklarından ayrılacak
fonlardan finanse edilmesini sağlıyacak bir karakter taşıması uygun bulunmuştur.»
«Bu maksatla, ek 3 ncü maddenin metnine, yatırını indiriminin münhasıran öz sermayeden kar­
şılanan veya sağlanan yatırım miktarına uygulanacağına dair bir hüküm konulmuştur. Yatırım
indirimi matrahının tâyininde, öz sermayeden karşılanan veya sağlanan kaynaklar Vergi Usul
Kanununun 192 nci maddesindeki öz sermaye tarifi göz önünde tutulmak suretiyle tesbit oluna­
caktır. Bahis konusu madde hükmü muvacehesinde öz sermayeden yatırıma tahsis edilecek kay­
naklar, işletmeye kuruluş anında vaz'edilen sermaye ile işletme sermayesine sonradan yapılan
ilâvelerden, gerek kanuni mecburiyetlere uyulmak suretiyle ve gerekse ihtiyari olarak her çeşit
yedek akçelerinden, işletmelerin henüz yedek akçe mahiyetini almamış durumda olan dağıtıl­
mamış veya işletmeden çekilmemiş kazançlardan terekkübedecektir.»
«öz sermayeden sağlaman kaynaklar dışımda, işletmelerin gerek baınlkalardanı ve gerekse 3 neü
şahıslardan temin ettikleri kredilerle veya tahvil ihracı suretiyle sağladıkları fonlarla yapacak­
ları yatarımlar, yatırım indiriminden faydalananuyıacaktaır.»
Demek ki, yatırım indiriminin maksadı, olumsuz etkileri görülen kalkınma gelişmesini, bu sa­
halarda yatırımların artınllmasını sağlamak değildir. Şüphesiz iktisadi ve sosyal yönden olumsuz
etkileri görülen veya görülecek olan sahalarda yapılacak yatırımları, kamum koyucu yatırım in­
dirimi istisnası yoliyile desteklemek istemiştir. Bu istisnanın uygulanmasâyle, kalkınma plân ve
T. B. M. M.
(S. Sayısı : 81 e 1 nci ek)