2015 Yıllık Rapor - Türk Hava Yolları - Yatırımcı İlişkileri
advertisement
2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR GÖKLERDE MUTLULUĞA YÖN VERİYORUZ! TÜRK HAVA YOLLARI GENEL YÖNETİM BİNASI Atatürk Hava Limanı Yeşilköy 34149 İstanbul Tel: 0212 463 6363 Faks: 0212 465 2121 Rezervasyon: 444 0849 ir@thy.com (Yatırımcı İlişkileri) Artık 60 milyonun üzerinde yolcu taşıyan büyük bir aileyiz. Sorumluluğumuz da büyük; taşıdığımız her yolcuyu yerde ve gökte memnun etmeliyiz. Çünkü onlar bizim patronumuz. Şu anda dünyanın en büyük havayolu şirketi olmasak da yolcu memnuniyetinde en iyisi olma özelliğimizi sürdürüyoruz. Memnuniyet yönünde, uçaklarımız mutluluk, için tam donanımla havalanıyor. Uçaklarımızda görebileceğiniz bazı memnuniyet donanımları: Ödüllü özellikler Özel destinasyonlar Leziz ikramlar Teknolojik donanım Çok dilli personel Ayrıcalıklı transfer İÇİNDEKİLER 03 KISACA TÜRK HAVA YOLLARI 04 HISSEDARLARIMIZA 04 Finansal Analiz 08 Sektörel Gelişmeler ve 2016 Beklentileri 10 Başkan’ın Mesajı 14 Yönetim Kurulu 17 Misyon ve Vizyon 18Stratejiler 20 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 20 Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler 26 Trafik Sonuçları 28Filo 30 Uçuş Ağı 34 2015 Yılında Türk Hava Yolları 36Faaliyetler 36Kargo 38 Bakım Onarım 40İkram 42 Yer Hizmetleri 44Eğitim 50 Diğer Hizmetler 56 İnsan Kaynakları 58 Kalite ve Kurumsal Sorumluluk 60 Kurumsal İletişim 64 Finansal Risk Yönetimi 68 Organizasyon Şeması 70 Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporu 81 Yönetim Kurulu Komitelerinin Etkinliğine İlişkin Yönetim Kurulu Değerlendirmesi 82 2015 Sonuçlarına İlişkin Yönetim Kurulu’nun Değerlendirmesi 83 Yasal Bilgi-Hukuki Metinler 84 Bağımsızlık Beyanı 87 Bağlı Şirket Raporu 88 Sorumluluk Beyanı 89 KONSOLIDE FINANSAL SONUÇLAR 89 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla Konsolide Finansal Tablolar ve Dipnotları QR kodunu kullanarak Türk Hava Yolları Online 2015 Yıllık Raporu’na ulaşabilirsiniz. 2 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR TAÇLANDIRILAN KALİTE Türk Hava Yolları’nın yolcu memnuniyeti için yaptığı çalışmalar, dünyanın önde gelen saygın denetleme ve danışmanlık kuruluşu olan Skytrax tarafından taçlandırıldı. “Skytrax Yolcu Tercih Ödülleri”, geçtiğimiz dört yılda olduğu gibi bu yıl da Türk Hava Yolları’nı, “Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” olarak ilân etti. EĞLENCE DORUKLARDA Türk Hava Yolları, hayata geçirdiği yeniliklerle yolculara hoş sürprizler sunarak yolculukları daha keyifli hale getiriyor. Uçak içi eğlence sisteminin konfora farklı bir katma değer oluşturacağına inanan Türk Hava Yolları, Business ve Economy Class misafirlerine daha iyi müzik deneyimi sunacak kulaklıklarla büyük ayrıcalık yaratıyor. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR KISACA TÜRK HAVA YOLLARI Türk Hava Yolları dünyada en fazla ülkeye ve en fazla dış hat noktasına uçan havayolu şirketidir. 1933 yılında kurulan Türk Hava Yolları A.O.’nun ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. Ortaklık hisselerinin %50,88’i halka arz edilmiş olup %49,12’si ise Özelleştirme İdaresi’ndedir. Ortaklığın ödenmiş sermayesi 1,38 milyar TL’dir. Ortaklığın 3’ü doğrudan ve 10 tanesi de müşterek olmak üzere toplam 13 adet iştiraki bulunmaktadır. Türk Hava Yolları dünyada en fazla ülkeye ve en fazla dış hat noktasına uçan havayolu şirketidir. Ayrıca Türk Hava Yolları dış hat yolcu sıralamasında 7. ve ciroda 13. sırada yer almaktadır. Türk Hava Yolları 2014 sonunda 261 olan uçak sayısı 2015 sonu itibarıyla 299’a ulaşmıştır. Filodaki uçakların 73’ü geniş gövdeli, 216’sı dar gövdeli, 10 tanesi ise kargo uçağıdır. Türk Hava Yolları 2015 yılı itibarıyla 51’i iç ve 236’sı dış hat olmak üzere 287 noktaya uçmaktadır. Şirket’in yolcu sayısı 2015 yılında bir önceki yıla göre %12,0 artışla 61,2 milyona ulaşmıştır. Yolcu artışı iç hatlarda %15,8, dış hatlarda ise %9,3 olarak gerçekleşmiştir. Yolcu uçakları konma sayısı %9,6 artışla 452,982’ye çıkmıştır. 2015 yılında Kargo - Posta taşımacılığı da %7,9 artışla 720.440 tona yükselmiştir. TÜRK HAVA YOLLARI ORTAKLIK YAPISI %50,88 Diğer (Halka Açık Kısım) %49,12 T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 3 4 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 2014 2015 ARTAN REKABET DÜNYA GENELINDE GELIRLERI DÜŞÜRDÜ 2015 yılı hem havacılık sektörü genelinde hem de Türk Hava Yolları özelinde birçok açıdan zorlu bir yıl olmuştur. Havayollarının en büyük maliyet kalemi olan akaryakıt fiyatlarında yaşanan %35’lere varan düşüş, sektörde kapasite artışını ve beraberinde artan rekabet koşullarını getirmiştir. IATA verilerine göre, artan rekabet koşulları nedeniyle dünya çapında havayollarının yolcu gelirleri %5,7, kargo gelirleri ise %17,5 oranında gerilemiştir. Talep ve havayolları finansalları üzerinde etkili olan bir diğer faktör de kurlarda yaşanan dalgalanmalar olmuştur. Özellikle Avro’nun ve tüm gelişen ülke para birimlerinin ABD doları karşısındaki değer kaybı sektörün fiyatlama ve planlama konusunda zorlanmasına yol açmıştır. Buna rağmen, 2015 yılında global yolcu trafiği artışı uzun süredir gördüğü en yüksek seviyesine ulaşarak %6 civarında gerçekleşmiştir. Azalan maliyetlerle birlikte, havayolları kârlılıkları da önemli oranda yükselmiştir. 2015 yılında Türk Hava Yolları etkin gelir yönetimi ve coğrafi olarak çeşitlendirilmiş gelir kaynakları sayesinde gelir düşüşünü sınırlandırabilmiştir. Ortaklığın toplam satış gelirleri %4,9 düşerek 10,5 2014 2.580 EBITDAR (MILYON ABD DOLARI) 2.085 1.069 NET KÂR (MILYON ABD DOLARI) 845 10.522 SATIŞ GELIRLERI (MILYON ABD DOLARI) 11.070 FİNANSAL ANALİZ 2015 2014 2015 %26 %24 Net Kâr %26 değişim göstererek 1.069 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. EBITDAR %24 değişim göstererek 2.580 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. BAŞLICA FİNANSAL GÖSTERGELER (milyon ABD doları) Hasılat (Net) Net Kâr Net Kâr Marjı (%) EBIT EBIT Marjı(%) EBITDAR EBITDAR Marjı (%) milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılındaki yolcu gelirleri toplam gelirinin %89’unu oluşturmuş, kargo gelirleri ise %9’u olarak kaydedilmiştir. NET KÂRDA REKOR KIRILDI Rakiplerine oranla sektördeki en etkin maliyet yönetimine sahip olan Türk Hava Yolları, toplam gelirlerindeki düşüşe rağmen, 2015 yılında net kârını %26 arttırarak yaklaşık 1,1 milyar ABD dolarıyla tarihinin en yüksek net kârını elde etmiştir. IATA’ya göre 2015 yılında havayollarının ortalama net kâr marjı %5 civarında gerçekleşirken, Türk Hava Yolları kâr marjını %7,6’dan %10,2’ye çıkartarak sektör ortalamasının oldukça üzerinde bir kârlılık yakalamıştır. 2014 2015 Değişim (%) 11.070 10.522 -5 845 1.069 26 7,6 10,2 2,5 808 1.039 28,6 7,3 9,9 2,6 2.085 2.580 23,8 18,8 24,5 5,7 BAYRAK TAŞIYICI HAVAYOLLARI ARASINDA LIDER Türk Hava Yolları, kârlılık ve nakit yaratma potansiyelini havacılık sektöründe yaygın bir performans kriteri olarak kullanılan EBITDARFAVKÖK (Faiz, amortisman, vergi ve kira gideri öncesi kâr) değeri ile ifade etmektedir. Ortaklık, 2015 yılında %24,5 marj ile 2,6 milyar ABD doları EBITDAR elde etmiş ve global ölçekte bayrak taşıyıcı havayolları arasında rekor bir marja ulaşmıştır. Son beş yılda ortalama %19,5 oranında EBITDAR marjı yaratan Türk Hava Yolları, sektördeki en kârlı havayollarından biri olmaya devam etmektedir. %24,5 %19,4 Toplam CASK %18,8 2012 2013 2014 2.580 %16,0 2011 USC %18,8 2.085 2011-2015 ORTALAMA EBITDAR MARJI: %19,5 (MILYON ABD DOLARI) 1.849 Türk Hava Yolları, 2015 yılında net kârını %26 artırarak yaklaşık 1,1 milyar ABD doları rakamına ulaşmıştır. 5 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 1.598 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 1.130 HİSSEDARLARIMIZA 2015 8,46 7,92 7,94 7,74 3,85 3,49 3,63 3,66 3,40 2,95 3,00 2,96 2,82 1,96 1,65 1,43 1,36 1,26 1,07 6,42 Diğer/AKK Yakıt/AKK Personel/AKK 2011 VERIMLILIKTE BIR NUMARA Türk Hava Yolları’nın arz edilen koltuk kilometre başına birim gideri 2015 yılında %17,0 oranında azalarak 6,42 USc’ye gerilemiştir. Bu gerileme, petrol fiyatlarındaki düşüşün yanı sıra artan personel verimliliği ve etkin maliyet yönetiminden kaynaklanmaktadır. 2015 yılında, personel verimliliğini bir üst noktaya taşıyan Türk Hava Yolları’nda personel başına yolcu sayısı 2.212’ye ulaşarak sektördeki en büyük rakiplerinin* 2014 yılı ortalamasını (1.541) %43 oranında geride bırakmıştır. Operasyonel giderlerinin %37’lik kısmının Türk lirası cinsinden olması nedeniyle TL’nin dolar karşısındaki değer kaybından da olumlu etkilenen Türk Hava Yolları, 2015 yılında da düşük birim maliyet avantajını küresel çapta korumaya devam etmiştir. *Önemli Rakipler: Delta Airlines, American Airlines, United-Continental Airlines, Lufthansa, Air France-KLM, IAG, Singapore Airlines ve Emirates. 2012 2013 2014 2015 6 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR FİNANSAL ANALİZ THYAO - BIST 100 PERFORMANS KARŞILAŞTIRMASI THYAO BIST 100 120 100 80 EN ÇOK IŞLEM GÖREN IKINCI HISSE Türk Hava Yolları hissesi, 1990 yılından itibaren THYAO kodu altında Borsa İstanbul’da işlem görmektedir. Ortaklığın halka açıklık oranı 2004 ve 2006’da gerçekleştirilen ikincil halka arzlardan sonra %50,88’e yükselmiştir. Yatırımcılar tarafından uzun yıllardır Türk Hava Yolları hissesi, yüksek likiditesi ve geniş yatırımcı tabanı ile Türkiye’de en çok tercih edilen hisse senetleri arasında gösterilmektedir. Türk Hava Yolları hisseleri 2015 yılında 68 milyar TL’lik işlem hacmiyle Borsa İstanbul’un en çok işlem gören ikinci hissesi olmuştur. Ortaklık hisse fiyatı ise faaliyet gösterilen bölgelerde yaşanan jeopolitik riskler ve küresel güvenlik kaygıları gibi hava taşımacılığı üzerinde doğrudan etkisi olduğu düşünülen negatif gelişmeler sebebiyle 2015 yılında Borsa İstanbul’a göre %9 daha düşük performans göstermiştir. KATEGORILERINE GÖRE GELIR DAĞILIMI (milyon ABD doları) Yolcu Geliri Değişim (%) 9.858 9.368 -5 Kargo Geliri 973 935 -3,9 Diğer Gelir 239 219 -8,3 11.070 10.522 -4,9 TOPLAM 01 Ocak 2016 18 Aralık 2015 04 Aralık 2015 20 Kasım 2015 06 Kasım 2015 23 Ekim 2015 09 Ekim 2015 25 Eylül 2015 GELIRLERIN COĞRAFI DAĞILIMI 2015 2014 11 Eylül 2015 28 Ağustos 2015 14 Ağustos 2015 31 Temmuz 2015 17 Temmuz 2015 03 Temmuz 2015 19 Haziran 2015 05 Haziran 2015 22 Mayıs 2015 08 Mayıs 2015 24 Nisan 2015 10 Nisan 2015 27 Mart 2015 13 Mart 2015 27 Şubat 2015 13 Şubat 2015 30 Ocak 2015 16 Ocak 2015 02 Ocak 2015 60 DENGELI GELIR PORTFÖYÜ Türk Hava Yolları, geniş uçuş ağı, çeşitlendirilmiş bir gelir akışı sağlayarak bölgesel krizlere karşı doğal bir riskten korunma mekanizması oluşturmaktadır. 2015 yılındaki bölgesel gelir dağılımında en büyük payı oluşturan Avrupa’nın payı %32,9’dan %30,7’ye gerilemiş, yeni açılan Taipei, Manila, San Francisco, Miami gibi uzun hatlarla birlikte Uzak Doğu ve Amerika’nın payı artmıştır. Bilet satışlarının Türkiye dışında gerçekleşen %72’lik kısmı, yaklaşık 7 milyar ABD doları düzeyinde hizmet ihracına denk gelmektedir. (milyon ABD doları) 2014 2015 Değişim (%) İç 1.429 1.373 -3,9 Orta Doğu 1.315 1.335 1,5 3.559 3.166 -11,0 915 826 -9,7 Amerika 1.195 1.270 6,3 Uzak Doğu 2.418 2.333 -3,5 10.831 10.303 -4,9 Avrupa Afrika TOPLAM GELİRLERİN COĞRAFİ DAĞILIMI (%) %30,7 Avrupa %22,6 Uzak Doğu %13,3 İç Hatlar %13,0 Orta Doğu %12,3 Amerika %8,0 Afrika HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 7 8 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR SEKTÖREL GELİŞMELER VE 2016 BEKLENTİLERİ KÜRESEL BÜYÜME 2014 2015 2016 2017 ABD (%) 2,4 2,5 2,6 2,6 Rusya 0,6 -3,7 -1 1 Çin 7,3 6,9 6,3 6 Hindistan 7,3 7,3 7,5 7,5 Brezilya 0,1 -3,8 -3,5 0 Dünya 3,4 3,1 3,4 3,6 Kaynak: IMF WEO Update, January 2016 2015 yılında küresel ekonomiyi, ABD Merkez Bankası Fed’in faiz artırım kararı, Japonya’nın resesyonu kontrol altına almak amacıyla faiz indirimine gitmesi ve Çin’in büyüme hızının beklentilerin altında kalması belirlemiştir. Krizin yaralarını saran ABD %2,5 oranında büyümeyi başarırken, Euro bölgesi, daralan piyasalar genişletici para politikalarıyla %1,5 oranında büyüme kaydetmiştir. ABD’nin para politikasını sıkılaştırması, gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışına ve bu ülkelerin para birimlerinin ABD doları karşısında değer kaybetmesine yol açmıştır. Özellikle Rusya ve Brezilya gibi gelişmekte olan ülkeler en çok güç kaybeden ülkeler arasında yer almıştır. Bu gelişmelerin etkisiyle küresel ekonomi yılı %3,1 büyüme ile tamamlamıştır. Gelişmiş ekonomilerde büyüme oranı %2 olurken, gelişmekte olan ülkelerde ise büyüme yavaşlayarak %4,5’den %4’e inmiştir. TÜRKIYE EKONOMISI %3’E YAKIN BÜYÜDÜ Türkiye ekonomisi 2015 yılını, küresel ekonomideki gelişmelerin ve yıl içinde yapılan iki genel seçimin yarattığı koşulların etkisi altında geçirmiştir. Ortaya çıkan olumsuz koşullara rağmen Türkiye ekonomisi 2015’te %3’e yakın bir büyüme gerçekleştirmiştir. 2015 yılında ekonomik büyümeye en yüksek katkıyı özel ve kamu tüketim harcamaları sağlarken, net ihracat negatif etkilemiş, yatırımların katkısı ise sınırlı kalmıştır. Benzer etkenlerin 2016 yılında da küresel ekonominin seyrini etkilemesi, ekonomideki büyümenin aşamalı olarak artarak 2016’da %3,4’e, 2017’de %3,6’ya çıkması beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde gelişmekte olan ülkelerdeki daralmadan en az etkilenen ülkelerden biri olan Hindistan’ın büyüme hızının Çin’i geçmesi, Rusya ve Brezilya’nın güç kaybının devam etmesi öngörülmektedir. HAVACILIK SEKTÖRÜNDE REKOR KÂR Gelişmiş ekonomilerdeki toparlanma belirtileri, havacılık sektörüne de ivme kazandırmıştır. 2014 yılında 17 milyar ABD doları net kâr elde eden sektörün 2015 yılını 33 milyar ABD dolarlık rekor bir kârla kapadığı tahmin edilmektedir. IATA raporlarına ABD DOLARI KARŞISINDA DÖVIZ KURLARI Çin Yuanı Renminbi ABD Doları Euro Brezilya Reali Rus Rublesi 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 2014 *Kaynak: IATA 2015 göre, sektördeki kârlılığın 2016’da da devam etmesi ve 36,3 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. IATA, net kâr marjının da 2015 yılında %2,3’ten %4,6’ya çıktığını, 2016 için %5,1’lik bir net kâr marjı beklendiğini belirtmektedir. 2015 yılında yolcu sayısında da %6,5’lik bir artış meydana gelmiş, 2014 yılında 3 milyar 327 milyon olan yolcu sayısı, 3 milyar 545 milyona çıkmıştır. Bu sayının önümüzdeki yıl da %6,7’lik artışla 3 milyar 782 milyona yükseleceği tahmin edilmektedir. DOLULUK ORANLARINDA ARTIŞ Yolcu doluluk oranlarında da artış meydana gelmiş, IATA tahminlerine göre 2014’te %79,8 olan doluluk oranı 2015 yılında %80,6’ya yükselmiştir. ATW’nin 2016 yılının Ocak ayında yayınladığı rapora göre, yolcu doluluk oranları 2016’da da paralel bir seyir izleyecek ve %80,4 olarak gerçekleşecektir. Sektörü etkileyen en önemli unsurlardan biri olan yakıt fiyatlarındaki düşüş 2015 yılında da devam etmiştir. 2014 yılında yaklaşık 100 ABD doları olan ham petrol varil fiyatı, 2015 yılında 55 ABD dolarına kadar gerilemiştir. Bu düşüşün 2016’da da devam edeceği ve 51 ABD dolarının altına ineceği tahmin edilmektedir. Petrol fiyatlarında düşüşün sürmesi, sektörde ana maliyet kalemlerinden biri olan yakıt maliyetlerinin düşüşünü tetikleyerek birim giderlerin düşmesini sağlamıştır. Yüksek seviyede hedging yapan 9 HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU havayolları 2015 yılında düşük petrol fiyatlarından tam anlamıyla yararlanamasa da 2016 yılında havayollarının bu fırsattan daha da fazla yararlanacağı öngörülmektedir. bir önceki yıla göre %3,9 kapasite artışı (AKK) sağlamıştır. Kapasite artışının 2016’da ise %6,2 olması beklenmektedir*. havayollarının 2016 yılında ise kur etkisinin bir ölçüde de olsa düzelmesiyle 400 milyon ABD doları net kâr edeceği tahmin edilmiştir*. Önümüzdeki dönemde tek Avrupa hava sahasının tamamlanmasına ve slot düzenlemesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Terör olayları nedeniyle oluşan bölgesel talep daralmalarının seyri de takip edilmesi gereken bir konudur. Afrika da Latin Amerika’yla birlikte döviz düşüşünden en ağır etkilenen bölgelerden biri olmuştur. 2015 yılını 300 milyon ABD doları net zararla kapaması beklenen Afrikalı taşıyıcıların, ekonomideki nispi düzelmeye rağmen 2016 yılında da 100 milyon ABD doları net zarar edeceği tahmin edilmiştir*. Petrol fiyatlarındaki düşüş yakıt maliyetinin operasyonel maliyetler içesindeki payını %32’den %27’ye çekmiştir. 2016’da bu oranın %20 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir*. Yakıt fiyatlarının düşmesi birim giderleri azaltırken, birim gelirlere de ciddi şekilde etki etmiştir. Yakıt fiyatlarındaki azalmayı bilet fiyatlarına yansıtan havayolları, rekabetin de etkisiyle birim gelirlerinde gerilemeler görmüşlerdir. Yakıt fiyatlarındaki düşüşün devam etmesiyle birlikte bu gerilemeyi taleple dengeleyemeyen havayolları sorunlar yaşayacaklardır. BÖLGESEL DURUM Sivil havacılık sektörünü etkileyen bir başka etken ise üzücü terör olayları ve bölgesel gelişmelerdir. Özellikle Avrupa bölgesinde meydana gelen terör olaylarının hava trafiğine etkisi hızlı olmuştur. Rusya, Suriye, Irak gibi bölgelerde meydana gelen gelişmeler bölge havayollarını etkilemektedir. Son dönemde İran’a olan ambargoların hafifletilmesi ve bölgesel gelişmeler bölge havayolları tarafından dikkatli bir şekilde takip edilecektir. Nispeten daha az hedging kullanan Amerika taşıyıcıları yakıt fiyatlarının düşüşünden daha fazla faydalanmışlardır. Güçlü dolarında etkisiyle diğer bölgelere nazaran daha iyi bir performans göstermişlerdir. 2014 yılını 11,3 milyar ABD doları net kârla kapatan Kuzey Amerikalı taşıyıcıların 2015 yılını da 19,4 milyar ABD doları net kârla kapaması beklenmektedir*. IATA Kuzey Amerikalı taşıyıcılar için 2016 yılında 19,2 milyar ABD doları net kâr öngörmektedir. Yoğun rekabete rağmen performans artışı gösteren Avrupalı taşıyıcıların da 2014 yılında net kârını artırarak 2,9 milyar ABD dolarından 6,9 milyar ABD dolarına çıkardığı tahmin edilmektedir. Net kârın 2016’da ise 8,5 milyar ABD doları olması beklenmektedir. Avrupalı havayolları 2015 yılında *Kaynak: IATA Çin ekonomisinde beklenen büyümeyi yakalayamaması Asya Pasifik bölgesinde sektörü en çok etkileyen konuların başında gelmektedir. Kargo pazarındaki endişe devam ederken, yakıt maliyetlerinin azalması, bilet fiyatların düşmesi ve talebin artması ile yolcu pazarında gelişmeler sürmektedir. Asya Pasifik bölgesi havayolları, 2014 yılında 2,1 milyar ABD doları olan net kârı, 2015 yılında 5,8 milyar ABD dolarına taşımıştır. IATA verilerine göre, bu rakam 2016 yılında 6,6 milyar ABD dolarına ulaşacaktır. Bölge havayollarının 2015 yılını bir önceki yıla göre %6 kapasite artışı ile bitirmesi, kapasite artışının 2016 yılında %8,4 olması beklenmektedir*. Ortadoğu’da meydana gelen bölgesel gelişmeler havacılığı olumsuz şekilde etkilemektedir. Bölgeyi havacılık açısından taşıyan unsur Körfez havayollarının varlığı olmuştur. Orta Doğu taşıyıcıları, 2014 yılında 900 milyon ABD doları olan net kârlarını 2015 yılında 1,4 milyar ABD dolarına taşımıştır*. IATA verilerine göre, 2016 yılında 1,7 milyar ABD doları net kâr beklenmektedir. Bölge havayolları 2015 yılını bir önceki yıla göre %12,1 kapasite artışı ile bitirmiştir. ATW’ye göre, 2016 yılında %12,2’lik bir kapasite artışı gerçekleştirmesi beklenmektedir. Latin Amerika ülkelerinin güçlü ABD doları karşısında yaşadığı kur sorunları, havayollarını darboğaza itmiş, bölge şirketler yakıt fiyatlarının düşmesinden tam anlamıyla faydalanamamıştır. 2014 yılını 200 milyon ABD doları net kârla kapatan Latin Amerikalı taşıyıcıların, 2015 yılını yaşanan olumsuzlukların etkisiyle 300 milyon ABD doları net zararla kapaması beklenmektedir. Bu gelişmelerin etkisiyle teslim alacakları uçakları öteleyen Latin Amerikalı KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR YATIRIMLAR ARTIYOR Küresel ekonomilerin büyümesi, talebin artması havacılık sektöründe altyapısal gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Artan talebi karşılama adına Körfez bölgesi başta olmak üzere birçok havalimanı projesi başlatılmıştır. İstanbul, yeni havalimanı ve körfez bölgesindeki havalimanlarının bitmesi ile bu bölge çök önemli bir aktarım koridoru haline gelecektir. Pazar büyümesinin bir başka göstergesi de uçak üreticisi şirketlerin gelecek mevcut siparişleri ve gelecek beklentileridir. Boeing ve Airbus gibi uçak üreticisi dev şirketlerin 20 yıllık gelecek öngörüleri şu yöndedir: ↗↗ Boeing, 2015-2035 periyotlu uzun vadeli talebe ilişkin tahminlerine göre havayollarının filosuna 5,6 trilyon ABD doları değerindeki 38.050 adet yeni uçak (920 kargo+ 37.130 yolcu uçağı) girişi beklemektedir ↗↗ Airbus, 2015 yılındaki 20 yıllık uzun vadeli taleplere ilişkin tahminine göre 4,7 trilyon ABD doları değerinde 31.781 adet yolcu uçağı ile 804 adedi kargo uçağı olmak üzere 32.585 yeni uçak girişi beklemektedir. Düşük maliyetli taşıyıcıların sektördeki etkisi de giderek artmaya devam etmektedir. CAPA verilerine göre, 2015 yılı itibarıyla sunulan koltuk kapasitesinin %25’inden fazlasını düşük maliyetli taşıyıcılar oluşturmaktadır. Bu koşullarda daha esnek hareket etmek ve maliyetlerini azaltmak isteyen başta Avrupalı ve Asyalı havayolu şirketleri, oluşturmuş oldukları alt markalar ile hizmetlerinde çeşitlendirmeler yapmaktadır. 10 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 2011 DEĞERLI HISSEDARLARIMIZ, MÜŞTERILERIMIZ, IŞ ORTAKLARIMIZ VE ÇALIŞANLARIMIZ, Geride bıraktığımız 2015 yılı Türk Hava Yolları için 13 yıldır devam eden büyüme grafiğini hız kesmeden devam ettirdiği bir yıl oldu. Hem yolcutrafik hem mali sonuçlar bakımından koyduğumuz hedeflere kararlılıkla ilerlediğimiz bu yıl boyunca büyüme planlarımızı başarıyla gerçekleştirdik. Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi bu yıl da sektör ortalamasının üzerinde bulunan büyüme hızımız, 2023 vizyonumuza giden yolda bizlere büyük bir güç oldu. Markamız, yolcularını kaliteli ve güler yüzlü hizmetiyle mutlu ederken yatırımcısını da başarılı mali sonuçlarıyla sevindirdi. 2015 yılı boyunca 50.000’i aşan personelimiz ve 299 uçağımız ile 61,2 milyon yolcumuzu en iyi şekilde ağırlamak için var gücümüzle çalıştık. Disiplinli, profesyonel ve gerekliliklere cevap verebilecek çalışma yapımızla elde ettiğimiz bu başarılı sonuç, uzun dönem planlamamızda önemli yere sahip olan 2023 hedeflerimize de ışık tuttu. 2023 yılında 120 milyon yolcu, 30 milyar dolar gelir ve 500’ün üzerinde uçağa sahip bir filo hedefiyle dünya havacılık sektöründen aldığımız %2,1’lik payı 2030 yılına giden yolda %5’e yükseltmeyi hedefliyoruz. Hedeflerimize giden yolda en önemli motivasyonlarımızdan biri İstanbul’a kazandırılacak olan yeni havalimanı olacak. Kapasitesi ve altyapısıyla hedeflerimize ulaşmamızda büyük pay sahibi olacak yeni havalimanı, Dünya sivil havacılık tarihinin en büyük projelerinden biri olarak hızla inşa ediliyor. İç Hat Yolcu Sayısı (milyon) 26,3 Dış Hat Yolcu Sayısı (milyon) 34,9 2012 2013 54.675 48.268 39.045 ÜCRETLİ YOLCU (BİN) 32.649 Dünyanın en fazla ülkesine uçan havayolu şirketi, dünyanın en fazla bilinen Türk markası olarak, farklı kültürlerden insanları bir araya getiriyor ve onlara seyahatleri boyunca eşlik ederek hizmet kalitemizi daima en yukarıda tutuyoruz. 2014 61.248 BAŞKAN’IN MESAJI 2015 2015’TE HISSEDARLARIMIZ IÇIN DEĞER OLUŞTURMAYA DEVAM ETTIK 2015 yılı, global ölçekte ekonomik ve siyasi çalkantılardan etkilenen, hem havacılık sektöründe hem de Türk Hava Yolları özelinde birçok açıdan zorlu bir yıl oldu. Havayollarının en büyük maliyet kalemi olan akaryakıt fiyatlarında yaşanan %3035’lere varan düşüş, sektörde kapasite artışını ve beraberinde artan rekabet koşullarını getirdi. IATA’ya göre dünya çapında havayolları yolcu gelirleri %5,7, kargo gelirleri ise %16,4 oranında geriledi. Talep ve havayolları finansalları üzerinde etkili olan bir diğer faktör de kurlarda yaşanan dalgalanmalar oldu. Özellikle euronun ve tüm gelişen ülke para birimlerinin dolar karşısındaki değer kaybı, sektörün fiyatlama ve planlama konusunda zorlanmasına sebep oldu. Bu çalkantılı sürece rağmen dünya hava taşımacılığı sektörü, 2015’te global yolcu trafiği artışında uzun süredir gördüğü en yüksek seviyesine ulaşarak %6,5 civarında gerçekleşti. Havayolları kârlılıkları da önemli oranda yükseldi. Ülkeler arasındaki ticari ve kültürel ilişkiler ile turizm amaçlı seyahat bu büyümenin vazgeçilmez olduğunu ortaya koyuyor. Türk Hava Yolları bu süreçten kendisine düşen payı, devamlı yükselen hizmet kalitesi ve sürdürülebilir politikalarıyla yükseltmeye devam ettirdi. Yıl boyunca 61,2 milyon yolcu taşıyan Türk Hava Yolları, yolcu sayısında %11,8 artış sağladı. Arz edilen koltukta (AKK) %13,6, ücretli yolcu kilometrede (ÜYK) ise %11,7 artış sağlayan markamızın dıştan dışa yolcu sayısı ise geçen yılın aynı dönemine göre %18,1 artış gösterdi. Uçaklarımızın doluluk oranı %77,9 olurken, dünyanın en hızlı büyüyen hava kargo markalarından biri olan Turkish Cargo ise, 2015 yılında bir önceki yıla göre %8,7 artışla 720 bin ton kargo taşıması gerçekleştirdi. 11 HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Ortaklığımız, 2015 yılında tarihinde bir ilki yaşadı. Net kârımız önceki senenin %65 üstünde, 2 milyar 993 milyon TL, esas faaliyet kârı ise geçen yılın %72 üstünde, 2 milyar 486 milyon TL olarak gerçekleşti. Böylece, ABD doları bazında Ortaklığımız, tarihinde ilk kez 1 milyar seviyesini aşarak, 2015 yılını 1 milyar 69 milyon dolar net kârla kapattı. Satış gelirlerimiz ise 2014 yılına göre %19 artarak 28 milyar 752 milyon TL’ye ulaştı. Ortaklığın nakit yaratma potansiyeline işaret eden FAVKÖK (Faiz, vergi, amortisman ve kira öncesi kâr – EBITDAR) 2,6 milyar ABD doları seviyesinde, FAVKÖK marjı ise bir önceki yıla göre 5,7 puan artarak %24,5 olarak gerçekleşti. Türk Hava Yolları bu sonuçlarla, global sektördeki yoğun rekabete, yakın coğrafyada yaşanan siyasi ve ekonomik istikrarsızlıklara ve sektörü doğrudan etkileyen kur dalgalanmalarına rağmen, 2015 yılında da en kârlı havayolları arasındaki yerini korudu. finansmanlarla Airfinance Journal, Bond&Loans Awards, Global Transport Finance tarafından çok sayıda ödüle layık görüldü. 25.’si düzenlenen, “IR Magazine Awards - Europe” etkinliğinde de Türk Hava Yolları “Türkiye’nin En İyi Yatırımcı İlişkileri” ne sahip şirketi seçildi. Ortaklığımız 2015 yılında etik, şeffaflık, hissedar ilişkileri, risk yönetimi stratejileri gibi hususları içine alan kurumsal yönetim uygulamaları ile de çok sayıda ödüle layık görüldü. Ethical Boardroom dergisi tarafından Avrupa’da havacılık sektöründe faaliyet gösteren 11 büyük havayolu şirketi arasından öne çıkarak “En İyi Kurumsal Yönetim” ödülünün sahibi oldu. Ayrıca World Finance dergisi tarafından da Türkiye’de “En İyi Kurumsal Yönetime Sahip Şirket” seçildi. Yatırımcı İlişkileri alanında dünyanın en önde gelen saygın yayınlarından olan biri olan IR Magazine (Investor Relations Magazine) tarafından Londra’da Türk Hava Yolları, sorumluluk sahibi bir dünya vatandaşı olarak sürdürülebilir kalkınmaya hizmet etmeyi amaçlıyor. Tüm paydaşlarımızı önemseyerek onlarla uyum içinde birlikte büyüyüp, doğal kaynakları ve gelecek nesilleri de düşünerek hareket etmenin önemine inanıyoruz. 2015 yılında bu kapsamdaki çalışmalarımızı bir araya getirdiğimiz ve iletişimini yaptığımız ilk Sürdürülebilirlik Raporumuzu yayınladık. Kasım ayında açıklanan Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan 26 şirketten biri olduk. Bize bu başarıyı getiren en önemli faktörlerden biri olan filomuz, 2015 yılında eklenen uçaklar ile birlikte ortalama yaşı 6,8 ile dünyanın en genç filolarından biri olma özelliğini korudu. 2015 sonunda 216 dar gövde, 73 geniş gövde ve 10 kargo olmak üzere toplam 299 uçakla dünyanın en önemli filolarından biri olan filomuz, 2023 hedeflerimize giden yolda bize önemli bir güç veriyor. Hava taşımacılığı sektörüne baktığımız zaman görüyoruz ki talebe istinaden gerçekleştirdiğimiz doğru filo planlama ve yatırımı, dünyanın önde gelen havayolu şirketlerinden biri olma hedefimize büyük katkı sağlıyor. Yaptığımız yılsonu planlamasıyla filomuza 2016 yılından itibaren katılmaya başlayacak olan dar gövde uçaklar ve kira süresi sona erecek uçaklar göz önüne alındığında, 2020 yılı sonunda Türk Hava Yolları filosunda kargo uçakları dâhil, toplam uçak sayısının 440’ı bulmasını hedefliyoruz. 2015 yılında filomuza toplam 2,6 milyar USD değerinde 33 adet yeni sipariş uçak katıldı. Bu uçakların finansmanı yine ortalama %3 seviyelerindeki düşük faiz oranları ve 10-12 yıl vadelerle, tamamının faaliyetlerden elde edilen nakitle karşılanması önceliklendirilerek başarılı bir şekilde gerçekleştirildi. Sağlıklı finansman stratejimizin çeşitlendirme yoluyla daha da sağlamlaştırılması amacıyla Türk Hava Yolları ilk kez, biri ABD’de dolar bazlı, diğeri ise Japonya’da Japon Yeni bazlı olmak üzere iki adet EETC bono ihracı gerçekleştirildi. Ortaklığımız bu yıl da yaptığı KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 12 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAŞKAN’IN MESAJI TOPLAM YOLCU DAĞILIMI %55,8 Dış Hat %42,5 İç Hat %1,0 Özel Kira %0,7 Hac-Umre 2015’TE YOLCULARIMIZI DÜNYAYI KEŞFETMEYE DAVET ETTIK Dünyanın en fazla ülkesine uçan havayolu şirketi, dünyanın en fazla bilinen Türk markası olarak, farklı kültürlerden insanları bir araya getiriyor ve onlara seyahatleri boyunca eşlik ederek hizmet kalitemizi daima en yukarıda tutuyoruz. Bizim en büyük motivasyonumuz, kendi kültürümüzden geliyor. Türk misafirperverliğini havaya taşıyarak bizi tercih eden tüm yolcularımıza en iyi deneyimi yaşatmayı hedefliyoruz. Bizi havacılık sektörünün zirvesine taşıyan bu motivasyonun meyvelerini toplamaya başlıyoruz. Toplam uçuş noktası bazında dünyanın en büyük dördüncü havayolu olan Türk Hava Yolları yılsonu itibariyle iç hatta 49, dış hatta 235 noktaya uçuş gerçekleştiriyor. 113 ülkede 284 şehir ve 51’i ülkemizde olmak üzere 287 havalimanına uçuş gerçekleştirirken 113 ülke ile dünyanın en fazla ülkesine ve 236 havalimanı ile dünyanın en fazla dış hat noktasına uçan hava yolu olma özelliğini elimizde bulunduruyoruz. Ortaklığımızın uçuş haritasına bölge bazında baktığımız zaman oldukça etkileyici rakamlarla karşılaşıyoruz. Yükselmekte olan Orta Doğu pazarında 34, geleceğin yıldızı Afrika pazarında 48 ve güçlü potansiyeliyle dikkat çeken Uzak Doğu/Orta Asya pazarında 34 noktaya uçuyoruz. İYI DENEYIM, MUTLU YOLCU Bizi diğerlerinden farklı kılan değerin havada sunduğumuz deneyim olduğuna inandık ve 2015 yılı boyunca siz değerli yolcularımıza beklentilerin ötesinde bir uçuş deneyimi yaşatmak için kültürel değerlerimiz ve marka esaslarımız ışığında hayata geçirdiğimiz yenilikçi hizmetlerimizi sunmaya başladık. Bu hizmetlerden birisi olan özel yolcu salonlarımız, yolcumuzun uçuş deneyiminde önemli bir yer tutuyor. 2015 yılı sonu itibarıyla yurt dışında, Moskova’da 1; Türkiye dış hatlarda 3 ve 12 tanesi iç hat istasyonlarda olmak üzere toplamda 16 adet özel yolcu salonumuz bulunmaktadır. Bu salonlarımızdan 2015 yılında yaklaşık 3,3 milyon yolcu hizmet almıştır. Geçtiğimiz sene 1,6 milyon yolcunun kullandığı İstanbul dış hatlar terminalinde bulunan özel yolcu salonumuz, 2015’te “Dünya’nın En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu” ödülüne layık görülmüştür. 2016 senesinde Washington, Nairobi ve Hannover istasyonlarımızda da Türk Hava Yolları markalı özel yolcu salonu açmayı planlıyoruz. Ayrıca New York’ta da kendi markamıza ait özel yolcu salonu açma girişimlerimiz de devam etmektedir. Yolcularımıza verdiğimiz değerin en önemli sembolü olan ödüllerimize bu sene de yenilerini ekledik. Dünyanın en prestijli hava yolu ödüllerinden olan Skytrax ödüllerinde 5. kez üst üste Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi ödülüne layık görüldük. Bu ödülle sınırlı kalmadık, dünyanın “En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu”, “En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu İkramı” ve “Güney Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” ödüllerinin sahibi de olduk. Turkish Cargo ise 2015 yılında Air Cargo News Dergisi tarafından 31.si düzenlenen ve sektör genelinde en saygın etkinlik sayılan “Yılın Kargo Havayolu” ödül töreninde “Avrupa’nın En İyi Kargo Havayolu” ödülünün sahibi oldu. Biz sadece yolcularımıza değil, onların hem şahsi hem ticari kargolarına da en iyi ve güvenli hizmeti vermeyi hedefliyoruz. Alt markamız olan Turkish Cargo 2015 yılında yeni açılan hatlarıyla birlikte uçuş noktası sayısını 47’ye çıkararak %7,7’lik büyüme oranı kaydetti ve 720 bin ton kargo ve posta taşıdı. Yıl boyunca yaptığımız geliştirmeler ile kargo filomuzu ve ağımızı genişlettik. 2016 yılı boyunca Turkish Cargo olarak gelirde %14,3, taşınan tonajda ise %13,8 oranında büyüme hedefliyoruz. ÇALIŞANLARIMIZ EN BÜYÜK KAZANCIMIZ Türk Hava Yolları, ülkesinin bayrak taşıyıcı hava yolu olarak tüm çalışanları için üst düzey bir kariyer deneyimi hedefliyor. Bugün Türk Hava Yolları, 26 bin kişiye istihdam sağlayan, 16 şirketlik ciddi bir ekonomik güç haline gelen iştiraklerimizle birlikte 50 binden fazla çok kültürlü çalışandan oluşan dev bir aile. Bu aile sadece bir istihdam imkânı sunmaktan öte, çalışanın gelişimine yönelik yetkin bir akademi hükmünde. Devamlı gelişimi teşvik eden ve destekleyen yapımızla sadece istihdam sağlamıyor, aynı zamanda “Leaders of Tomorrow” gibi yönetici yetiştirme programlarıyla havacılık sektöründe gelişmek isteyen çalışanlarımıza büyük bir fırsat sunuyoruz. 2015 yılında bu çabalarımız önemli bir ödül ile de taçlandı. Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, 2015 yılında Global Council of Corporate Universities (Küresel Kurumsal Üniversite Konseyi) tarafından Türkiye’de ilk resmi kurumsal üniversite tanınırlığını almaya hak kazandı. DEĞERLI PAYDAŞLARIMIZ, Yukarıda özetlemeye çalıştığımız 2015 yılı başarılarımızın altında kendimize şiar edindiğimiz bazı önemli ilkeler var. Türk milleti olarak bizler biliyoruz ki, evimizde ağırladığımız her bir misafire nasıl davranıyorsak havadaki yolcularımıza da öyle davranmalı ve onlara Türk misafirperverliğini keyifli farklılıklar ile sunmalıyız. Birçok ilki başaran Türkiye’nin en değerli markası Türk Hava Yolları, günden güne çıtayı daha yukarı taşımaya devam edecek. Bu başarılar, sadece Türk Hava Yolları özelinde değil, tüm iş ortaklarımız için de önemli bir kazanım oldu. Ortaklığımızı sektördeki aktörlerden ayıran geniş uçuş ağı, düşük maliyet yapısı ve İstanbul gibi bir doğal hub’a sahip olma özellikleri, doğru stratejiler ile birleştirildiğinde büyük bir değer haline geldi. Sene boyunca kurduğumuz yeni iş birlikleri ve ortaklıklar ile karşılıklı gelişim hız kesmeden devam etti. HİSSEDARLARIMIZA Önümüzdeki yıl özelinde konuşmamız gerekirse, 2016 yılı sonunda toplam uçak sayımızı 240 dar gövde, 87 geniş gövde ve 12 kargo uçağı olmak üzere 339’a yükseltmeyi hedefliyoruz. Yıl boyunca yolcu doluluk oranının %78’ olmasını bekliyor, kapasitemizi toplamda %21 artırarak 186 milyar AKK’ya ulaşmak istiyoruz. Bu rakamı bölgeler bazında ele almak gerekirse; Türkiye’de %11, Amerika’da %31, Afrika’da %27, Uzak Doğu’da %23, Avrupa’da %17 ve Orta Doğu’da %17 kapasite artışı hedefliyoruz. Tarifeli seferlerde iç hatlarda 30,6 milyon; dış hatlarda 40,8 milyon olmak üzere, özel kira ve hac-umre yolcusu ile birlikte toplam 72,4 milyon yolcu taşımayı ve söz konusu ticari faaliyetler neticesinde yaklaşık 12,2 milyar ABD doları tutarında satış geliri elde etmeyi hedefliyoruz. Dünyada en fazla ülkeye uçan havayolu olan Türk Hava Yolları, geniş gövde filo yatırımları ile uzun menzildeki operasyonu başta olmak üzere kapasite artışları ve yeni hat açılışlarından sağlanacak transfer yolcu artışı ile dünyanın önde gelen havayolları arasındaki yerini korumayı hedeflemektedir. Türk Hava Yolları ayrıca servis kalitesinin geliştirilmesi, Business Class yolcu gelirlerinin artırılması ve kargo operasyonunun büyütülmesi ile ortaklık birim gelirlerinin yukarıya çekilmesini hedeflemektedir. İştirakleri ile birlikte yaklaşık 50 bin kişiye istihdam sağlayan 2015 yılında 7 milyar doların üzerindeki ihracat büyüklüğü ile Türkiye’nin en büyük ihracatçısı konumunda olan Türk Hava Yolları, İstanbul’un küresel bir havacılık merkezi olması yolunda Türkiye’nin en büyük global markası olarak istikrarlı bir şekilde büyümeye devam etmektedir. Bize duydukları güveni daima arkamızda hissettiğimiz çalışma arkadaşlarımız, iş ortaklarımız ve hissedarlarımızla dünya havacılık sektörünün ses getiren, en önemli oyuncularından biri olduk. Bu noktada tüm paydaşlarımıza sonsuz teşekkür ediyor ve nice böyle büyük başarıları sizlerle paylaşmayı temenni ediyorum. M. İLKER AYCI YÖNETIM KURULU VE İCRA KOMITESI BAŞKANI TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 13 14 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR YÖNETİM KURULU M. İLKER AYCI Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı 1971 İstanbul doğumlu olan M. İlker Aycı, 1994 yılında Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünden mezun olduktan sonra 1995 yılında İngiltere’de Leeds Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde araştırmacı olarak bulunmuş, 1997 yılında ise Marmara Üniversitesi İngilizce Uluslararası İlişkiler Yüksek Lisans programından mezun olmuştur. İş hayatına 1994 yılında başlayan AYCI, Kurtsan İlaçları A.Ş., İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Universal Dış Ticaret A.Ş. şirketindeki çeşitli görevlerin ardından 2005 ve 2006 yılları arasında Başak Sigorta A.Ş. ve 2006 ve 2011 yılları arasında Güneş Sigorta A.Ş. Genel Müdürlüğü, 2011 ve 2015 yılları arasında Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanlığı, 2013 ve 2015 yılları arasında Dünya Yatırım Ajansları Birliği Başkan Yardımcılığı ve Başkanlığı görevlerini yürütmüş, 2015 yılı Nisan ayı itibarıyla Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı olarak seçilmiştir. Aynı zamanda, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği, DEİK Türk-Çin İş Konseyi, Vakıf Emeklilik A.Ş., VakıfBank Güneş Sigorta Spor Kulübü (2008 Avrupa Challenge Cup Şampiyonu) ve Türk Hava Yolları Spor Kulübü gibi kurumlarda Yönetim Kurulu Üyeliği ve Başkanlık gibi görevler de üstlenmiş olan Aycı, İngilizce ve Rusça bilmektedir. E-posta: iayci@thy.com DOÇ. DR. TEMEL KOTIL Genel Müdür, Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkan Vekili 1959 yılında doğan Kotil, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak Mühendisliği bölümünden 1983 yılında mezun olmuş, 1986’da ABD’nin Ann Arbor kentindeki Michigan Üniversitesi’nin uçak mühendisliği bölümünde yüksek lisansını, 1987’de de aynı üniversitede makine mühendisliği dalında ikinci yüksek lisansını, 1991’de de yine Michigan Üniversitesinde makine mühendisliği bölümünde doktorasını tamamlamıştır. Kotil, 1991-93 yılları arasında İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesinde Havacılık ve İleri Kompozit Laboratuvarları’nın kuruculuğu ve yöneticiliğini yapmıştır. İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’nde Yardımcı Doçent ve Doçent olarak hizmet veren Kotil, aynı fakültede Bölüm Başkan Yardımcılığı ve 1993-94 yıllarında da Fakülte Dekan Yardımcılığı görevlerini yürütmüştür. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Daire Başkanı olarak görev yaptıktan sonra, 2001 yılında ABD’de Illinois Üniversitesi’nde Misafir Profesör olarak hizmet vermiş ve daha sonra New York’ta AIT Inc’de Araştırma ve Mühendislik Bölümü Başkanlığı’nı yürütmüştür. 2003 yılında Türk Hava Yolları’ndaki kariyerine Teknik Genel Müdür Yardımcısı olarak başlayan Kotil, 2005 yılında Türk Hava Yolları Genel Müdürlüğü’ne atanmıştır. 2006 yılında IATA Yönetim Kurulu Üyeliğine seçilmiştir. 2010 yılında ise Yönetim Kurulu Üyeliğine seçildiği Avrupa Havacılık Birliği’nin (Association of European Airlines-AEA) 2012-2013 yılları arasında Başkan Yardımcısı, 2014 yılında ise Başkanı olmuştur. Evli ve dört çocuk babası olan Kotil’in birçok araştırma ve bilimsel yayını vardır. E-posta: tkotil@thy.com İSMAIL CENK DILBEROĞLU Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Üyesi 1975 İstanbul doğumlu olan İsmail Cenk Dilberoğlu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. 1999–2003 yılları arasında kendi ofisinde, 2003 yılından bugüne dek Kollektif Hukuk Bürosu ismi altında ortaklık yapısı içerisinde, yoğunluklu olarak ticaret hukuku, şirketler hukuku, iş hukuku, vergi hukuku, icra-iflas hukuku alanlarında olmak üzere şirketler danışmanlığı alanlarında avukatlık mesleğini icra etmektedir. 1999 yılında Ensar Vakfı Mütevelli Heyeti’ne seçilmiş, 2011 yılına kadar Mütevelli Heyet Başkan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. 2011 yılından bu yana Ensar Vakfı Mütevelli Heyet Başkanlığı görevinde bulunmaktadır. Evli ve üç çocuk babasıdır. E-posta: idilberoglu@thy.com HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU İSMAIL GERÇEK Yönetim Kurulu Üyesi 1963 yılında Çanakkale’nin Çan ilçesinde dünyaya gelmiştir. 1985 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun olmuş, 1992-94 yılları arasında ABD’de ekonomi yüksek lisansı yaparak para-banka anabilim dalında MA (Master of Arts) derecesi almıştır. İstanbul Üniversitesi’nde Mali Hukuk alanında doktora tez çalışmasını sürdürmektedir. 1985 yılında Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu’nda Maliye Müfettiş Yardımcısı olarak çalışmaya başlayan Gerçek, 1998 yılına kadar Maliye Müfettişi ve Maliye Başmüfettişi olarak görev yapmıştır. 1995-1997 yılları arasında İstanbul Defterdar Yardımcılığı görevine vekâlet eden Gerçek, Tekel, Birleşik Fon Bankası gibi çeşitli kurumlarda Denetim Kurulu Üyeliği yapmıştır. Halen, Yeminli Mali Müşavir ve Bağımsız Denetçi olarak mesleki faaliyetini sürdüren Gerçek, ayrıca, Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı görevini yürütmektedir. PROF. DR. MECIT EŞ Yönetim Kurulu Üyesi 1953 Samsun doğumlu olan Mecit Eş, 1974 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden mezun olmuştur. Bazı memuriyetlerin ardından Anadolu Üniversitesi’nde akademik çalışma alanına geçen Eş, 1985 yılında doktorasını tamamlamış, 1990 yılında Doçent ve 1996 yılında Profesör unvanını almıştır. 1992-2012 döneminde Dumlupınar Üniversitesi İİBF’de Maliye Bölümü Öğretim Üyesi olarak çalışmış olan Prof. Dr. Mecit Eş, halen İstanbul Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi’nde mesleki faaliyetini sürdürmektedir. Alanıyla ilgili birçok kitap ve makaleye imza atmış olan Eş, evli ve üç çocuk babasıdır. E-posta: igercek@thy.com E-posta: mes@thy.com KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 15 MEHMET BÜYÜKEKŞI Yönetim Kurulu Üyesi 1961 yılında Gaziantep’te dünyaya gelmiştir. 1984 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni bitirmiş, Marmara Üniversitesi İşletme Kurslarına, 1988 yılında İngiltere’de İşletme ve İngilizce Dil Kurslarına katılmıştır. Halen, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı, Türk Eximbank Yönetim Kurulu Üyesi, Türk Hava Yolları (THY) Yönetim Kurulu Üyesi, İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclis Üyesi, İstanbul Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu Üyesi, İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Yönetim Kurulu Üyesi, Ziylan Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Üyesi ve ayrıca DEİK Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve DEİK İcra Kurulu Üyesi olarak görev yapmaktadır. Daha önce Türkiye Deri Vakfı (TÜRDEV) Yönetim Kurulu Üyeliği, TOBB-BİS Organize Sanayi ve Teknoloji Bölgeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeliği, TOBTİM Uluslararası Ticaret Merkezi A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi, Turkish Do&Co Yönetim Kurulu Üyesi, Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (AYSAD) Başkanlığı, Enerji Verimliliği Derneği (ENVERDER) Yönetim Kurulu Üyeliği, B20 Yürütme Kurulu Üyeliği yapan Büyükekşi, ayrıca 2000-2006 yılları arasında İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Yönetim Kurulu Başkanlığı ve 1997-2008 yılları arasında Türkiye Ayakkabı Sektörü Araştırma Kurumu ve Eğitim Vakfı (TASEV) Kurucu Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur. Evli ve üç çocuk babası olan Büyükekşi, İngilizce bilmektedir. E-posta: mbuyukeksi@thy.com 16 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR YÖNETİM KURULU OGÜN ŞANLIER Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi 1974 doğumlu Ogün Şanlıer, 1999 yılında, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Fransızca Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun olmuş, aynı üniversitenin Fransızca Siyaset ve Devlet Yüksek Lisans Programı’na devam etmiştir. 1999-2001 yıllarında Anadolu Holding, Anadolu Isuzu Otomotiv San. Tic. A.Ş.’de Kuzey Afrika Bölge Müdürlüğü görevini ifa eden Şanlıer, 20022007 yıllarında Feniş Holding, Feniş Dış Ticaret A.Ş.’de İhracat Müdürlüğü görevinde bulunmuştur. 2007-2013 yıllarında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda Yöneticilik yapan Şanlıer, halen kurucusu olduğu İstanbul Medya Akademisi A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini ifa etmektedir. Fransızca, İngilizce ve Almanca bilen Ogün Şanlıer evli ve iki çocuk babasıdır. MUZAFFER AKPINAR Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi 1962 doğumlu, Saint Michel Fransız Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi mezunu olan Muzaffer Akpınar, iş hayatına 1986 yılında Penta Tekstil’in kurucu ortağı olarak başlamış, 1993 yılında KVK Mobil Telefon Hizmetleri AŞ’de CEO’luk görevini üstlenmiştir. Daha sonra MV Holding AŞ’nin CEO’su olarak görev yapan Akpınar, Fintur Holding BV’nin de oluşum sürecinde aktif olarak rol almıştır. Muzaffer Akpınar, 1 Ocak 2002 tarihinden 2006 Temmuz ayına kadar Turkcell CEO’luğu görevini yürütmüştür. Girişimci ve yatırımcı olarak yenilenebilir enerji, teknoloji, kimyevi maddeler ve inşaat sektörlerinde faaliyetlerine devam etmektedir. Akpınar, evli ve iki çocuk babasıdır E-posta: muzafferakpinar@thy.com E-posta: osanlier@thy.com ARZU AKALIN Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi 1973 Almanya doğumludur. Eğitiminin bir kısmını Almanya’da tamamlamış, İstanbul Vefa Poyraz Lisesi’nin ardından İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden okul birincisi olarak mezun olmuştur. Lisans eğitiminin ardından 1995 yılında İstanbul Üniversitesi’nde Kamu Hukuku alanında yüksek lisans eğitimine başlamıştır. Profesyonel iş hayatına 1997 yılında başlamış, 11 yıl özel bir şirkette marka ve patent hukuku alanındaki çalışmasından sonra, 2010 yılında kendi hukuk bürosunu kurmuştur. Ticaret hukukunda özellikle sınai haklar hukuku alanında uzmanlaşan Akalın’ın Marka ve Patent vekilliği de bulunmaktadır. Ana dili düzeyinde Almanca bilmektedir. Hâlihazırda Almanya’da Bremen Üniversitesi’nde hukuk doktorası çalışmalarını sürdürmekte, aynı zamanda Türkiye Gençlik Eğitim Vakfı’nın Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürmektedir. E-posta: arzu.akalin@thy.com HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 17 MİSYON VE VİZYON MISYON ↗↗ Ortaklığın uzun menzilli uçuş ağı (network) yapısını büyüterek küresel hava yolu şirketi kimliğini geliştirmek, ↗↗ Ortaklığın teknik bakım ünitesini, bölgesinde önemli bir teknik bakım üssü haline getirerek teknik bakım hizmetleri sağlayıcısı olma kimliğini geliştirmek, ↗↗ Ortaklığın yer hizmetleri ve uçuş eğitimi dâhil stratejik önemi olan her türlü sivil havacılık alanında hizmet sağlayıcısı olma kimliğini geliştirmek, ↗↗ Ortaklığın yurt içi hava taşımacılığındaki lider konumunu muhafaza etmek, ↗↗ Ortaklığın yurt dışındaki imajını geliştirecek ve pazarlama imkânlarını yükseltecek şekilde kendi uçuş ağını tamamlayacak küresel bir hava yolu ittifakı ile iş birliğine girerek kesintisiz ve kaliteli uçuş hizmeti sunmasını sağlamak, ↗↗ İstanbul’u önemli bir uçuş merkezi (hub) haline getirmek, ↗↗ Ayrıca, Sivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Bayrak Taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen, Avrupa’nın önde gelen ve küresel ölçekte faal hava yolu olmak. VIZYON ↗↗ Sektör ortalamalarının üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi, ↗↗ Operasyonel emniyet seviyesinin sürekli olarak iyileştirilmesi ve operasyonel mükemmeliyet, ↗↗ Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı, ↗↗ Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri, ↗↗ Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri, ↗↗ Rezervasyon, biletleme ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan sadık müşterileri, ↗↗ Kurumdan elde edeceği yararın, yarattığı katma değerle orantılı olduğunu bilen ve kendini geliştiren personel yapısı, ↗↗ Üyesi bulunduğu “Star İttifak” ortaklarına iş yaratan ve onların sunduğu potansiyelden iş çıkaran ticari ataklık, ↗↗ Hissedarlarının ve tüm fayda sahiplerinin menfaatini birlikte gözeten modern yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir hava yolu olmak. 18 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR STRATEJİLER Sürdürülebilir Büyüme ve Kârlılık Marka Bilinirliği ve Tercih Edilirlik “Dünya Daha Büyük. Keşfet.” mottosuyla uçuş ağını genişletmeye devam eden Türk Hava Yolları, müşterilerine sağladığı geniş uçuş ağı ve yüksek hizmet Türk Hava Yolları, farklı noktalardan gelen taleplerin doğru analiz edilmesiyle kalitesi ile bugün en çok tercih edilen hava yollarından biridir. Dünyaca tanınan uçuş ağını yönetmektedir. 2014 yılında 108 ülkeden toplam 264 noktaya uçuş ünlülerin yer aldığı reklam filmlerinin ve avantajlı uçuş kampanyalarının imkânı sağlayan Türk Hava Yolları, 2015 sonu itibarıyla uçulan ülke sayısını 113’e, yardımıyla marka bilinirliğini artıran Ortaklığımız, sadece var olan müşterilerinin uçuş noktası sayısını 287’ye çıkarmıştır. Dünyanın en fazla dış hat noktasına sadakatini artırmakla kalmamakta, aynı zamanda hedef yolcu kitlesine giderek uçan Türk Hava Yolları, aynı zamanda dünyanın en fazla büyük uçuş ağına daha kolay ulaşabilmektedir. Türk Hava Yolları, dünyanın takip ettiği farklı spor sahip dördüncü hava yolu olma özelliğine sahiptir. Aynı zamanda Afrika ve Orta alanlarındaki takımlara ve oyunculara sağladığı sponsorluklarla da bilinirliğini Doğu’da yolcularına en çok bağlantı olanağı sunan hava yoludur. Ortaklığımızın pekiştirmektedir. Türk Hava Yolları, son olarak, 10 Haziran-10 Temmuz 2016 güçlü bir uçuş ağına sahip olmasının en önemli nedeni, genç ve güçlü bir tarihleri arasında yapılacak olan Avrupa Futbol Şampiyonası EURO 2016’ya filosunun olmasıdır. 2014 yılsonu itibarıyla filosunda yaş ortalaması 7,2 olan resmi sponsorluğunu açıklayarak dikkatleri üstüne çekmiştir. Ortaklık, 261 adet uçak bulunan Türk Hava Yolları, 2015 yılı sonu itibarıyla uçak sayısını uygulamaya koyduğu ve yeni planladığı projeler ve sponsorluklar ile önümüzdeki 299’a çıkarmış, yaş ortalamasını 7,0’ye indirmiştir. Türk Hava Yolları güçlü dönemde de marka bilinirliğini, farkındalığını ve değerini daha da artırmayı büyümesini devam ettirerek 2023 yılına kadar 500 uçaklık bir filoya ulaşmayı hedeflemektedir. hedeflemektedir. Ortaklığımız, İstanbul’un coğrafik avantajı ve önümüzdeki yıllarda yeni havalimanının devreye girmesi ile birlikte, geniş filo yapısıyla hem direkt hem de transit yolcu potansiyelini artıracak şekilde en fazla noktaya ulaşım sağlayan ve en çok tercih edilen hava yollarından biri olma başarısını sürdürmeyi hedeflemektedir. DAHA FAZLA LİSAN Dünyada en fazla ülkeye uçan havayolu şirketi Türk Hava Yolları, yolcularıyla aynı dili konuşmak için girişimlerini sürdürüyor. Şu anda Atatürk Havalimanı’ndaki Transfer Desk’inde 8 dile ulaşan Türk Hava Yolları, kabinde farklı dilleri bilen görevli sayısını artırmak için üniversitelerle işbirliğine gidiyor. ÖZEL ŞOFÖRLÜ TRANSFER Türk Hava Yolları, Business Class misafirlerine farklı projeler geliştirmeye devam ediyor. Business Class yolcusuna şoförlü transfer hizmeti için çalışmalar devam ediyor. Bu özel hizmetin kalkış ve iniş havalimanlarında verilmesi planlanıyor. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 19 Müşteri Odaklılık Çalışanlara Değer Katmak Geçmişte en büyük şirketler, ürünlerine odaklanarak onları tercih edecek Türk Hava Yolları, sağladığı çalışma ortamı, sosyal imkânlar ve kariyer imkânları olan müşterileri arka planda bırakmaktaydı. Bugün ise en başarılı şirketler, ile müşterileri gibi çalışanlarına da önem verdiğini göstermektedir. Servisin her ürün odaklı olmak yerine müşteri odaklı stratejiler belirleyerek büyümektedir. aşamasında güler yüzlü olma politikasını takip eden Ortaklığımız, çalışanların Müşteri odaklı olmanın büyük önem taşıdığı havacılık sektöründe, hava yolları verimli ve mutlu olmasının ve bağlılığının bu politikada en büyük etken gelişen teknolojiyi ve değişen düzenlemeleri, müşteri beklentilerini en iyi olduğunun farkındadır. Bu nedenle gerçekleştirilen sürpriz aktiviteler ile çalışan şekilde karşılamak amacıyla kullanmaktadır. Müşteri beklentilerini karşılamanın, memnuniyetini ve motivasyonunu artırıcı bir çalışma ortamı sunulmaktadır. müşterinin kim olduğunu doğru şekilde analiz etmekten geçtiğinin farkında Ortaklığımız, sunduğu eğitim fırsatlarıyla da çalışanlarının, hem kendi olan Ortaklığımız, müşterilerin fiyat, zaman ve serviste kalite konularındaki kariyerlerine hem de Ortaklığın marka bilinirliğine fayda sağlamalarına yardımcı hassasiyetlerini göz önünde bulundurarak stratejilerini belirlemektedir. Müşteri olmaktadır. Gelecek yıllarda da çalışanların verimliliğini ve işe bağlılığını artırıcı memnuniyetinin verilen hizmetin her aşamasında olması gerektiğini savunan yeni politikalar uygulamaya devam edecektir. Türk Hava Yolları, bu amaca uygun olarak güler yüzlü çalışanları ile birlikte uçuş öncesi ve uçuş boyunca farklı alternatifler sunmaktadır. Türk Hava Yolları, hem uçuş öncesinde zamandan kazanç sağlayan kullanıcı dostu internet sayfası ve havalimanlarında bulunan kullanımı kolay kiosklar ile verdiği check-in hizmetleriyle; hem uçuş sırasında sağladığı farklı konseptteki servisleriyle, uçak içi eğlence seçenekleriyle, kişiye özel sürpriz özel gün kutlamalarıyla, ev konforu sunan uyku seti gibi ekstra hizmetleriyle; hem de uçuş sonrasında bağlantılı uçuşlarını beklerken kendilerini evlerinde hissedecekleri lounge hizmetiyle yolcularına uçuş deneyimlerinin her aşamasından memnun kalacakları bir hizmet sunmayı hedeflemektedir. “Airline of the Year Award (CAPA,2013)”, “Winner of Air Transport World-Market Leadership Award ‘(ATW, 2011)”, “Best Airline in Europe” (beş yıl üst üste) (SKYTRAX,2015), “Best Business Class Catering in the World”, “Best Business Class Catering in Lounge in the World” ödülleri, müşterilerin kendilerini özel hissetmeleri için üretilen farklı fikirlerin uygulanmasıyla kazanılmıştır. 2016 yılını “Kalplere Dokun” sloganıyla müşterilerimizin kalbine dokunma yılı ilan eden Türk Hava Yolları, müşteri ile temas olunan tüm süreçleri çıkararak bu süreçlerin iyileştirilmesine yönelik projeler geliştirmektedir. 20 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAĞLI ORTAKLIKLAR VE İŞTİRAKLER Türk Hava Yolları’nın 3’ü doğrudan ve 10 tanesi de müşterek olmak üzere toplam 13 adet iştiraki bulunmaktadır. Türk Hava Yolları, nitelikli ve deneyimli kadrosu ve grup şirketleri ile havacılık sektöründe lider olma yolunda küresel marka kimliğini güçlendirmeye devam etmektedir. Ortaklığın 3’ü doğrudan ve 10 tanesi de müşterek olmak üzere toplam 13 adet iştiraki bulunmaktadır. Türk Hava Yolları, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ile maliyetlerini düşürürken operasyonlarında esneklik, kalite ve verimlilik sağlamakta, böylelikle havacılık sektöründeki rekabetçi gücünü ve etkinliğini artırmaktadır. Hem ulaşım sektörünün hem de Türk uçak sanayiinin gelişimine katkıda bulunan Şirketlerimiz, sektördeki diğer müşterilere de hizmet vererek birer kâr merkezi haline gelmiş; konsolide kârlılığa ve hissedar değeri yaratımına katkıda bulunur hale gelmiştir. 2015 yılı sonu itibarıyla 45 binin üzerinde kişinin çalıştığı çok büyük bir aile haline gelen Türk Hava Yolları ve Grup şirketleri, önümüzdeki dönemlerde de ülkemiz için büyük bir istihdam kaynağı olmaya devam edecektir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA Çalışan Sayısı Gelir 5.646 950 milyon ABD doları ↗↗ Başta Türk Hava Yolları olmak üzere 100’den fazla yerli ve yabancı hava yolu şirketine bakım, onarım ve teknik destek hizmetleri sunmaktadır. THY TEKNIK A.Ş. 2006 yılında %100 Türk Hava Yolları sermayesiyle kurulan ve Haziran 2015’te Türk Hava Yolları HABOM A.Ş. ile birleşen THY Teknik A.Ş., 5.700’e yakın çalışanı ve iştirakleri ile bölgesinde hava taşımacılığı sektöründe önemli bir teknik bakım üssü haline gelmeyi hedeflemektedir. Bu doğrultuda bakım, onarım hizmetlerinin yanı sıra, hava yolu sektörü ile ilgili her türlü teknik ve altyapı desteği sağlamak amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Çalışan Sayısı Gelir 21 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 3.504 1.226 milyon ABD doları ↗↗ Almanya ile Türkiye arası charter uçuşlarda pazar lideri konumundaki hava yolu firmasıdır. Çalışan Sayısı Gelir 426 1.825 milyon ABD doları ↗↗ İstanbul Atatürk Havalimanı başta olmak üzere yurt içi meydanlarında jet akaryakıt depolama ve ikmal hizmeti vermektedir. GÜNEŞ EKSPRES HAVACILIK A.Ş. (SUN EXPRESS) 1989 yılında Türk Hava Yolları ve Lufthansa’nın %50-%50 ortaklığı ile kurulmuştur. TÜRK HAVA YOLLARI OPET HAVACILIK YAKITLARI A.Ş. 2009 yılında Türk Hava Yolları ve OPET Petrolcülük A.Ş.’nin %50-%50 ortaklığı ile kurulmuştur. İlk uçuşunu 1990’da yapan Şirket, charter pazarında uzun yıllar hizmet verdikten sonra, 2001 yılında başlattığı Antalya-Frankfurt uçuşlarıyla Türkiye’nin yurt dışına tarifeli sefer düzenleyen ilk özel hava yolu şirketi olmuştur. 2011 yılında Frankfurt’ta kurulan Sun Express Almanya ile birlikte 2015 yılı sonu itibarıyla 68 uçaklık filoyla ve 3.500’ü aşan personeliyle hizmet vermektedir. 2015 yıl sonu itibariyle Sun Express Türkiye’nin 25 uçağı Anadolu Jet operasyonlarını icra etmektedir. 1 Temmuz 2010 itibarıyla faaliyetlerine başlayan Türk Hava Yolları OPET Havacılık Yakıtları A.Ş., Türkiye’deki en büyük jet yakıtı entegre tesisine sahiptir. Türkiye genelinde tüm havalimanlarında müşterilerine akaryakıt ikmali yapabilir konuma gelen Türk Hava Yolları OPET Havacılık Yakıtları A.Ş., 2015 yılında 4 milyon metreküpü aşan jet yakıtı satışıyla sektöründe pazar liderliğini sürdürmüştür. 22 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAĞLI ORTAKLIKLAR VE İŞTİRAKLER Çalışan Sayısı Gelir 9.654 257 milyon ABD doları ↗↗ İstanbul Atatürk Havalimanı başta olmak üzere Türkiye’de sekiz havalimanında yer hizmeti vermektedir. TGS YER HIZMETLERI A.Ş. 2009 yılında Türk Hava Yolları ve Havaş Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş.’nin %50-%50 ortaklığı ile kurulmuş olan TGS, 2010 yılı başından bu yana faaliyetlerini sürdürmektedir. İstanbul Atatürk Havalimanı ile beraber İstanbul Sabiha Gökçen, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Antalya, Adana, Bodrum ve Dalaman havalimanlarında Türk Hava Yolları ve Sun Express başta olmak üzere birçok yerli ve yabancı hava yolu şirketine hizmet veren Şirket, 2015 yılı içerisinde 10 bine yaklaşan personeli ile 650 bine yaklaşan sefere ve 88 milyonun üzerinde yolcuya uluslararası standartlarda hizmet sunmuştur. Çalışan Sayısı Gelir 5.111 377 milyon ABD doları ↗↗ Başta Türk Hava Yolları olmak üzere 60’tan fazla yerli ve yabancı hava yolu şirketine ikram hizmeti sunmaktadır. TÜRK HAVA YOLLARI DO&CO İKRAM HIZMETLERI A.Ş. 2007 yılında Türk Hava Yolları ve Avusturya kökenli Do&Co AG’nin %50-%50 ortaklığı ile kurulmuştur. İstanbul Atatürk Havalimanı merkez olmak üzere Türkiye’de dokuz noktada kurulmuş mutfakları ile yerli ve yabancı hava yolu şirketlerine ikram hizmeti sunmaktadır. Mutfaklarında günde yaklaşık 190 bin yemek üretilmekte, her tabak Turkish Do&Co aşçıları tarafından özenle hazırlanmaktadır. Türk Hava Yolları’nın uçak içi ikram kalitesi Turkish Do&Co ile önemli bir ölçüde artış göstermiş, uluslararası birçok ödül kazanılmasını sağlamıştır. Çalışan Sayısı Gelir 268 240 milyon ABD doları ↗↗ Türkiye’deki ve yakın bölgelerdeki müşterilerine motor bakım, tamir ve revizyon hizmeti sunmaktadır. PRATT&WHITNEY TÜRK HAVA YOLLARI TEKNIK UÇAK MOTORU BAKIM MERKEZI LTD. ŞTI. 2008 yılında Türk Hava Yolları ve United Technologies iştiraki olan Pratt& Whitney’in %49-%51 ortaklığı ile kurulmuştur. İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nda yaklaşık 25 bin metrekare alan üzerinde kurulu bakım merkezi, yüksek teknolojide çevre dostu kimliği ile tam kapasitede yıllık yaklaşık 200 adet uçak motoruna bakım sunabilecek durumdadır. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA Çalışan Sayısı Gelir 31 10 milyon ABD doları ↗↗ HABOM’daki tesislerinde uçak motor kaportası ve geri itki sistemlerinin yüksek kalite standartları ile bakım ve onarımını sağlamaktadır. GOODRICH TÜRK HAVA YOLLARI TEKNIK SERVIS MERKEZI LTD. ŞTI. 2010 yılında Türk Hava Yolları ve Goodrich iştiraki olan TSA Rina Holdings B.V.’nin %40-%60 ortaklığı ile kurulmuştur. Goodrich Türk Hava Yolları Teknik Servis Merkezi, Türk Hava Yolları başta olmak üzere yerli ve yabancı hava yolu şirketlerine uluslararası standartlarda hizmet vererek sektöründe önemli bir oyuncu olmayı hedeflemektedir. Çalışan Sayısı Gelir 23 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 153 9 milyon ABD doları ↗↗ Üretimini yaptığı uçak kabin içi sistemleriyle öncelikle Türk Hava Yolları’nın ihtiyaçlarını karşılamaktadır. TCI KABIN İÇI SISTEMLERI SAN. VE TIC. A.Ş. 2011 yılında kurulan şirketin, %30 hissesi Türk Hava Yolları’na, %20 hissesi THY Teknik A.Ş.’ye ve %50 hissesi Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. (TUSAŞ -TAI)’ne aittir. TCI uçak kabin içi ürünleri ve komponentlerinin tasarımını, üretimini, lojistik desteğini, modifikasyonunu ve pazarlamasını gerçekleştirilmektedir. Yaptığı Ar-Ge çalışmaları ile Türk Hava Yolları için ürettiği Boeing 737 galleylerinde 91 kg’lık bir ağırlık tasarrufu sağlamayı başaran TCI, Boeing nezdinde B-737 uçakları için dünya çapında “Onaylı Tedarikçi Firma” listesine girmeye hak kazanmış ve üçüncü parti müşteriler için pazarlama faaliyetlerini artırmıştır. Türk Hava Yolları filosundaki Airbus A330’lar için üretilen beş shipset galley üretimini tamamlayan Şirket, A330 uçakları “Onaylı Tedarikçi Firma” listesine girme konusunda Airbus nezdinde görüşmelere devam etmektedir. Çalışan Sayısı Gelir 40 7 milyon ABD doları ↗↗ Uçak koltuğu dizaynı, üretimi, yedek parça üretimi, modifikasyonu, pazarlanması ve satışını yapan şirket, üretime 2013 yılı sonunda başlamıştır. UÇAK KOLTUK ÜRETIM SAN. VE TIC. A.Ş. 2011 yılında %45 hissesi Türk Hava Yolları, %5 hissesi THY Teknik A.Ş. ve %50 hissesi Assan Hanil Grubu’na ait olmak üzere kurulmuştur. Araç koltuğunda Türkiye’nin lider firması olan Assan Hanil Grubu işbirliğiyle kurulan şirket, 2014 yılı başında Türk Hava Yolları uçaklarına ilk üretilen koltuklarının montajını gerçekleştirmiştir. İlerleyen dönemlerde birçok hava yolu firmasına koltuk dizaynı ve üretimi, yedek parça üretimi, modifikasyonu ve satışını yapmayı hedeflemektedir. 24 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAĞLI ORTAKLIKLAR VE İŞTİRAKLER Çalışan Sayısı Gelir 10 1 milyon ABD doları ↗↗ Teknik bilgi, uluslararası deneyim, uzman teknik personel ve güçlü marka temelleri üzerine kurulu bir işbirliğidir. TURKBINE TEKNIK GAZ TÜRBINLERI BAKIM ONARIM A.Ş. 2011 yılında THY Teknik A.Ş. ve Zorlu O&M’nin %50-%50 ortaklığı ile kurulmuştur. Yapılan anlaşma ile mevcut ortaklıkların faaliyet alanı dışındaki CF-6 uçak motorlarının ve enerji santrallerinde kullanılan endüstriyel gaz türbinlerinin bakım, onarım ve revizyon faaliyetlerinin yürütülmesi amaçlanmaktadır. Çalışan Sayısı Gelir 12 Çalışan Sayısı 11 1 milyon ABD doları ↗↗ Aydın Çıldır Havalimanı’nda pist, taksi yolu ve hangar gibi önemli yatırımlarını tamamlayan şirket, Türk Hava Yollarına eğitim uçuşları için hizmet vermeye başlamıştır. TÜRK HAVA YOLLARI AYDIN ÇILDIR HAVALIMANI İŞLETME A.Ş. 2012 yılında %100 Türk Hava Yolları sermayesi ile Aydın Çıldır Havalimanı’nın işletmeciliğini yapmak, havacılık eğitimi vermek, sportif ve eğitim amaçlı uçuşlar düzenlemek, pist uzunluğuna uygun uçak tipleri ile yolcu taşımacılığına yönelik faaliyetlerde bulunmak üzere kurulmuştur. Aydın Çıldır Havalimanı’nda pist, taksi yolu ve hangar gibi önemli yatırımlarını tamamlayan şirket, Türk Hava Yollarına eğitim uçuşları için hizmet vermeye başlamıştır. Şirket, ilerleyen dönemlerde Türk Hava Yolları’nın ve havacılık sektörünün pilot açığının kapatılmasında büyük katkı sağlayacaktır. ↗↗ Şirket, satın alma anında ödenen KDV’nin yurt dışına çıkışta iade alınmasına aracılık hizmeti vermektedir. VERGI İADE ARACILIK A.Ş. 2014 yılı Eylül ayında %30 hissesi Türk Hava Yolları’na, %25 hissesi VK Holding A.Ş.’ne ve %45 hissesi Maslak Oto A.Ş.’ne ait olmak üzere kurulmuştur. Şirket’in, Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların Türkiye’de satın almış oldukları ve beraberlerinde yurt dışına götürecekleri mallar için satın alma anında ödenen KDV’nin yurt dışına çıkışta iade alınmasına aracılık etmesi amaçlanmaktadır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 25 26 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR TRAFİK SONUÇLARI Türk Hava Yolları’nın Ocak-Aralık 2014 döneminde 54,7 milyon olan toplam yolcu sayısı, 2015 yılının aynı döneminde %12,0 artışla 61,2 milyona ulaşmıştır. TOPLAM TRAFIK Toplam Trafik Sonuçları Ücretli Yolcu (000) Arz Edilen Koltuk-Km (milyon) Ücretli Yolcu-Km (milyon) Yolcu Doluluk Oranı (%) 2015 2014 2013 2012 2011 61.248 54.675 48.268 39.045 32.649 153.209 135.330 116.433 96.124 81.193 119.372 106.787 91.997 74.410 58.933 77,9 78,9 79,0 77,4 72,6 Uçulan Nokta 287 264 245 219 196 Konma Sayısı 462.767 422.521 377.400 308.384 270.618 Uçulan Km (000) 864.586 792.438 690.572 542.339 419.113 Kargo+Posta (ton) 720.440 667.743 565.391 470.863 387.838 7.601 7.925 6.231 3.683 4.170 2015 2014 2013 2012 2011 34.944 31.967 28.215 23.139 18.160 Fazla Bagaj (ton) DIŞ HATLAR Dış Hat Trafik Sonuçları Ücretli Yolcu (000) 2015 Arz Edilen Koltuk-Km (milyon) 133.594 117.773 101.000 84.112 70.029 Ücretli Yolcu-Km (milyon) 103.001 92.539 79.696 64.945 50.349 Yolcu Doluluk Oranı (%) Toplam Yolcu (000) Doluluk Oranı Dış Hat Ücretli Yolcu (000) Dış Hat Yolcu Doluluk Oranı İç Hat Ücretli Yolcu (000) İç Hat Yolcu Doluluk Oranı 61.248 %77,9 77,1 78,6 78,9 77,2 71,9 Uçulan Nokta 236 219 202 182 152 Konma Sayısı 271.267 250.214 220.037 179.843 149.941 Uçulan Km (000) 746.796 684.442 592.911 464.772 348.356 Kargo+Posta (ton) 668.189 616.124 517.848 437.163 350.398 4.772 4.986 4.040 2.162 2.291 2015 2014 2013 2012 2011 Fazla Bagaj (ton) İÇ HATLAR 34.944 İç Hat Trafik Sonuçları Ücretli Yolcu (000) %77,1 26.304 22.708 20.053 15.906 14.488 Arz Edilen Koltuk-Km (milyon) 19.615 17.557 15.433 12.012 11.164 Ücretli Yolcu-Km (milyon) 16.370 14.248 12.301 9.465 8.584 Yolcu Doluluk Oranı (%) 26.304 %83,5 83,5 81,2 79,7 78,8 76,9 Uçulan Nokta 51 45 43 37 44 Konma Sayısı 191.500 172.307 157.363 128.541 120.677 Uçulan Km (000) 117.791 107.996 97.660 77.567 70.757 Kargo+Posta (ton) 52.251 51.619 47.543 40.100 37.440 Fazla Bagaj (ton) 2.828 2.939 2.191 1.521 1.879 ÜCRETLİ YOLCU (BİN) 32.649 39.045 %42,5 İç Hat %1,0 Özel Kira %0,7 Hac-Umre 2011 2012 2013 2014 135.330 106.787 116.433 2012 91.997 96.124 2011 74.410 ÜCRET YOLCU KM 81.193 ARZ EDILEN KOLTUK KM 2015 153.209 AKK VE ÜYK GELIŞIMI (MILYON) 58.933 Ocak-Aralık 2014 döneminde 54,7 milyon olan toplam yolcu sayısı, 2015 yılının aynı döneminde %12,0 artışla 61,2 milyona ulaşmıştır. Yolcu sayısındaki artış iç hatlarda %15,8, dış hatlarda %9,3 oranındadır. Business Class yolcu sayısında %9,2 ve Dıştan Dışa Transfer Yolcu sayısında ise %18,1 artış sağlanmıştır. Yolcu doluluk oranı ise 1 puan azalmıştır. Toplam Arz edilen Koltuk Km (AKK), Ocak-Aralık 2014 döneminde 135,3 milyar iken, 2015 yılının aynı döneminde %13,2 artarak 153,2 milyara ulaşmıştır. AKK artışı iç hat uçuşlarda %11,7 iken dış hat uçuşlarda %13,4 oranındadır. Ücretli Yolcu Km (ÜYK), Ocak-Aralık 2014 döneminde 106,8 milyar iken, 2015 yılının aynı döneminde %11,8 artarak 119,4 milyara ulaşmıştır. ÜYK iç hat uçuşlarda %14,9 artarken, dış hatlarda %11,3 artış göstermiştir. Konma Sayısı, Ocak-Aralık 2014 döneminde 422.521 iken, 2015 yılının aynı döneminde %9,5 artışla 462.767’ye, uçulan nokta sayısı ise 264’ten 287’ye yükselmiştir. Kargo-Posta, Ocak-Aralık 2014 döneminde 667.743 ton iken, 2015 yılının aynı döneminde %7,9 artışla 720.440 tona yükselmiştir. 48.268 %55,8 Dış Hat 61.248 TOPLAM YOLCU DAĞILIMI 27 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 2013 2014 119.372 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 54.675 HİSSEDARLARIMIZA 2015 Toplam Arz edilen Koltuk Km (AKK) 2015 yılında %13,2 artarak 153,2 milyara ulaşmıştır. 28 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 1933 yılında beş uçaklık bir filo ile kurulan Türk Hava Yolları, özellikle 2000’li yıllarda gerçekleştirdiği atılımlarla filosunun genişletmiş ve gençleştirmiştir. Dünyanın en çok ülkesine uçan ve dünyanın en geniş dördüncü uçuş ağına sahip havayolu olan Türk Hava yolları, 2015 yılı sonu itibarıyla 299 uçağa ulaşan filosuyla, bu alanda dünyanın en büyük 13’üncü hava yolu şirketi haline gelmiştir. 2004 yılı başında 65 uçaktan oluşan Ortaklık filosu, kısa süre içerisinde %360 büyüme kaydetmiştir. Maliyet analizlerini göz önünde bulundurarak; gelişen yolcu trafiğini ve değişen müşteri ihtiyaçlarını karşılayan, yolcu konforunu ve emniyetini önemseyen, yeni teknoloji donanımlı, yakıt tasarruflu ve çevreye duyarlı uçak alımları yapan Ortaklık, Türk Hava Yolları markasını güçlendirme yolunda önemli adımlar atmaktadır. FILO YAŞI 7 Her geçen gün gücüne güç katmaya, filosunu genişletmeye ve gençleştirmeye devam eden Türk Hava Yolları, Avrupa’nın en genç ve modern filosuna sahip olma hedefine doğru hızla ilerlemektedir. 2015 yılsonu itibarıyla Türk Hava Yolları’nın ortalama filo yaşı 7,0’ye inmiştir. Türk Hava yolları uzun dönem filo projeksiyonu neticesinde 2012 yılında siparişi verilen 20 adet B777-300ER ve 20 adet A330-300 uçağının teslimlerinin devam etmesi ile yeni hat açılışlarının yanı sıra mevcut hatlarda da frekans artışı ile uzun menzilde büyüme hız kazanmıştır. A330-300 uçaklarının 2015 yılı sonu itibarıyla 15 adedi, B777-300ER uçaklarının ise 11 adedi teslim alınmıştır. A330-300 uçaklarının 2016 yılı sonuna kadar, B777-300ER uçaklarının da 2017 yılı yaz sezonu öncesine kadar teslimleri tamamlanacaktır. KARGO 3 Adet A310-300F 7 Adet A330-200F 10 GENİŞ GÖVDE 20 Adet A330-200 26 AdetA330-300 4 Adet A340-300 23 Adet B777-300ER 73 216 15 Adet B737-900 ER 92 Adet B737-800 4 Adet B737-700 29 AdetA320-200 56 AdetA321-200 14 AdetA319-100 3 AdetE190 3 AdetE195 DAR GÖVDE FİLO Geniş gövde uçaklara ilave olarak 2013 yılında siparişi verilen 117 adet Airbus dar gövde uçağı kapsamında 25 adet A321 uçağından 13 adedi 2015 yılı içerisinde teslim alınmıştır. Kalan 12 adedinin 2017 yılı başına kadar teslim alınması planlanmaktadır. Ayrıca, iç hatlarda kullanılmak üzere AnadoluJet filosu için 6 adet B737-800 uçağı kiralanmıştır. Düşük yolcu talebinin olduğu iç hatlarda daha verimli operasyon yapabilmek için ise 3 adet E190 ve 3 adet E195 uçağı wet-lease olarak AnadoluJet filosuna katılmıştır. Genç ve modern bir filoya sahip olma hedefi doğrultusunda filoda yer alan A340-300 uçaklarının üçünün filodan çıkarılması kararı doğrultusunda, 2014 yılında filodan çıkarılan 1993 model 2 adet A340-300 uçağının ardından diğeri de 2015 yılında filodan çıkarılmıştır. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 29 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TEKNOLOJIK KONFORLU VERIMLI Türk Hava Yolları, “fırsatların değerlendirilmesi, risk yönetimi, sürdürülebilirlik, dinamik kapasite planlama ile network genişliği ve yoğunluğunun artırılması” stratejileri kapsamında her yılın sonunda Ortaklığın filo projeksiyonlarını güncellemektedir. TÜRK HAVA YOLLARI FİLO ÖZELLİKLERİ REKABETÇI ÇEVREYE DUYARLI %15 YAKIT TASARRUFU Bu çerçevede 2013 yılında Airbus firmasından verilen 117 adet dar gövde uçak siparişinin 2018 ve 2019 yıllarındaki 15 adet opsiyon hakkı ile Boeing firmasından verilen 95 adet dar gövde uçak siparişinin 2020 yılındaki 15 adet opsiyon hakkı kesin siparişe çevrilmiştir. Ortalama Filo Yaşı 7,0 2013 2014 56.899 48.163 42.236 36.504 2012 2015 2011 12:43 GÜNLÜK UÇAK KULLANIMI 12:43 299 2011 12:40 Toplam Uçak Sayısı TOPLAM KOLTUK KAPASITESI 12:12 Verilen dar gövde ve geniş gövde uçak siparişleriyle Ortaklık, yakıt tüketiminde mevcut filoya göre %15’e yakın tasarruf sağlayacaktır. Siparişi verilen uçaklarla daha uzak menzillere ulaşılabilecek, network ve yolcu gelişimi sağlanabilecektir. ESNEK AILESEL 33.007 Boeing ve Airbus firmalarından verilen uzun menzilde kullanılacak olan geniş gövde siparişlerinin yanı sıra kiralanan 5 adet A330-200 ve 1 adet A330-300 tiplerinde geniş gövde uçaklar ile yoğun yolcu talebi olan ve slot kısıtı nedeniyle frekans artışı yapılamayan kısa ve orta menzildeki hatlarda arz koltuk sayısı artırılarak avantaj sağlanmıştır. DINAMIK GÜVENILIR 11:38 Uçak teslimleri esas alınmak suretiyle ara dönem talep ve filo yenileme ihtiyaçlarını karşılayacak uçak sayıları netleştirilmekte, filo yaş ortalamasını yükseltmeyecek ve uçak aile bütünlüğünü bozmayacak şekilde kiralık uçaklarla piyasa koşulları çerçevesinde ara çözümler de üretilmektedir. GENÇ 2012 2013 2014 2015 30 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR UÇUŞ AĞI ↗↗ KUZEY AMERIKA ↗↗ GÜNEY AMERIKA ↗↗ AVRUPA AKK Değişim %24,1 AKK Değişim %13,1 AKK Değişim %10,9 ÜYK Değişim %21,2 ÜYK Değişim %13,3 ÜYK Değişim %8,5 Yolcu Sayısı Değişim %19,6 Yolcu Sayısı Değişim %0,2 Yolcu Sayısı Değişim %9,7 KUZEY AMERİKA 10 GÜNEY AMERİKA 2 USTA İŞİ LEZZETLER Türk Hava Yolları, son yıllarda özellikle ikramda hızlı çıkışını istikrarlı olarak sürdürüyor. Yolcularına bulutların üzerinde restoran tecrübesini ve lezzetini yaşatmak için farklı ve zengin ikramlar sunan Türk Hava Yolları’nda uçan şefler de yolcuların beğenisini kazanıyor. AFRİKA’DA DAHA ÇOK NOKTA Geçmişte Afrika’da 4 noktaya uçan Türk Hava Yolları, şu anda 31 ülke, 48 noktaya sefer yapıyor. 2015 yılı sonlarında Madagaskar ve Mauritius’a başlayan seferlerle Türk Hava Yolları, Afrika’da günde 10 bin farklı bilet satıyor. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA ↗↗ AFRIKA KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR ↗↗ ORTA DOĞU ↗↗ UZAK DOĞU AKK Değişim %13,7 AKK Değişim %12,3 AKK Değişim %14,5 ÜYK Değişim %7,1 ÜYK Değişim %11,5 ÜYK Değişim %13,5 Yolcu Sayısı Değişim %3,6 Yolcu Sayısı Değişim %13,7 Yolcu Sayısı Değişim %10,2 AVRUPA 108 TÜRKİYE 51 AFRİKA 48 ORTA DOĞU 34 UZAK DOĞU 34 31 32 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR UÇUŞ AĞI Türk Hava Yolları 2015 yılında yolcuların dünyasını genişletmeye devam etmiş, uçuş ağına 23 yeni destinasyon ve 5 yeni ülke daha eklemiştir. Dünyanın en fazla noktaya uçan havayolu şirketi olan Türk Hava Yolları 2015 yılı boyunca da yolcuların dünyasını genişletmeye devam etmiş, uçuş ağına 23 yeni destinasyon ve 5 yeni ülke eklemiştir. Türk Hava Yolları müşterileri, Avrupa’da Bari, Baden-Baden, Graz, Porto ve Zaporijya; Amerika’da San Francisco ve Miami; Orta Doğu’da Ahvaz, Afrika’da Abuja, Bamako, Maputo, Durban, Mauritius ve Antananarivo; Asya’ da Hucend ve Uzakdoğu’da Manila ve Taipei’yi Türk Hava Yolları konforu ve keyfi ile keşfetmeye başlamıştır. Yeni açılan hatlarla birlikte Türk Hava Yolları toplamda 113 ülke ve 287 noktaya ulaşmaya başlamıştır. Ortaklık, daha önce hiçbir uluslararası uçuşun olmadığı şehirleri Türkiye ve dünyanın birçok noktasına bağlayarak, yolcuların dünyada istedikleri her yere kolaylıkla ulaşmasına imkân tanımaktadır. 2015 yılında yurt içinde 5 yeni nokta olan Tokat, Ordu-Giresun, Uşak, Hakkari, Kocaeli ve Siirt’e uçuşlar başlamıştır. İç Hat Sayısı Dış Hat Sayısı 51 236 Toplam Uçuş Noktası 287 Uçulan Ülke Sayısı 113 Açılan Uçuş Noktası 23 Türk Hava Yolları uçuş ağını genişletirken kalitesini de zirveye taşımayı öncelikli hedefleri arasında görmektedir. “Skytrax Avrupa’nın En İyi Havayolu” ödülünün beşinci kez üst üste kazanılması, Ortaklığın bu alandaki kararlılığının en somut göstergesidir. BÖLGESEL GELIR DAĞILIMI (%) %30,7 Avrupa %20,6 Uzak Doğu %14,2 İç Hatlar %14,3 Orta Doğu %12,2 Amerika %8,0 Afrika BÖLGESEL YOLCU DAĞILIMI (%) %58,4 Avrupa %14,8 Orta Doğu %13,0 Uzak Doğu %7,5 Afrika %5,5 K. Amerika %0,8 G. Amerika HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 33 34 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 2015 YILINDA TÜRK HAVA YOLLARI Son 5 Yılda Avrupa’nın En İyisi ↗↗ Türk Hava Yolları, 2015 Dünya Havacılık Ödülleri’nde 4 ayrı ödüle layık görüldü. Türk Hava Yolları’nın ödül aldığı kategoriler; “Avrupa’nın En İyi Havayolu,” “Güney Avrupa’nın En İyi Havayolu,” “En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu İkramı” ve “En İyi Business Class İkramı” oldu. 4 Kıta Kapasite Artışı ↗↗ Türk Hava Yolları, 2015 yılında net 38 uçak artışı ile filosunu 299’a yükseltmiştir. 2016 yıl sonunda 338 uçaklık filoya sahip olması beklenmektedir. Yine 2015 yılında Kuzey Amerika ve Uzak Doğu bölgeleri ağırlıklı olarak toplam %13,2’lik kapasite artışı gerçekleşmiştir. 113 Ülke Avrupa’da Başarı Devam Ediyor ↗↗ Türk Hava Yolları, Avrupa Hava Yolları Birliği’ne (AEA) üye hava yolları arasında 2015 sonu itibarıyla yolcu sayısı bakımından %19,6’ya ulaşan pazar payı ile 1. sırada, ücretli yolcu kilometre (ÜYK) bakımından %17’lik pazar payı ile 3. sırada ve arz edilen koltuk kilometre (AKK) bakımından %17,6’lık pazar payı ile 3. sırada yer almaktadır. 61,2 Milyon Yolcu HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 35 Lokasyon: Coğrafi Avantaj ↗↗ Türk Hava Yolları, havalimanı kapasitesini en etkin şekilde kullanacak uçuş planlamasını yaparak İstanbul’un yeni havalimanı faaliyete geçene kadar yeni hatları uçuş ağına katacak ve Atatürk Havalimanı’nda büyümeye devam edecektir. Bunun yanı sıra Atatürk Havalimanı’nın mevcut kapasitesinin de en verimli şekilde kullanılması yönünde üzerine düşen görevlerin bilincinde hareket edecek, büyümesine katkı sağlayacak olan Sabiha Gökçen ve Esenboğa merkezli operasyonlarını da geliştirecektir. Türk Hava Yolları, yeni havalimanı ile dünyanın en büyük aktarma merkezlerinden birisi olan İstanbul’un coğrafi avantajını daha etkin bir şekilde kullanmayı hedeflemektedir. İstanbul’dan Dar Gövde Erişim Menzili 236 yurt dışı destinasyondan 196’sı Dünya dış hat trafiğinin %40’ı 60’ın üzerinde başkent Avrupa, Orta Doğu, Orta Asya, Kuzey ve Doğu Afrika’nın tamamı 2015 YILI AVRUPA’DA EN İYI KURUMSAL YÖNETIM ÖDÜLÜ 2015 YILI TÜRKIYE’DE EN İYI YATIRIMCI İLIŞKILERI ÖDÜLÜ 36 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 471 565 667 KARGO POSTA+POSTA GELIŞIMI (BIN TON) 388 Turkish Cargo, filosuna kattığı yeni uçaklarla uzun menzil hatlara direkt kargo seferi yapma kabiliyetine kavuşmuş, mevcut kargo uçuş noktalarına sunulan kargo kapasitesini de artırmıştır. 720 KARGO 2011 2012 2013 2014 2015 Türk Hava Yolları’nın alt markası olan Turkish Cargo, Türk Hava Yolları’nın büyümesine paralel olarak 2000’li yıllardan beri artarak devam eden büyümesini sürdürmekte, 47 noktaya uçarak iş ortaklarına dünya çapında kargo servisi sağlamaktadır. gerçekleşen hacmini 2015 yılında 720 bin tona çıkarmıştır. 2015 yılında gerçekleşen satış bazlı tonaj, bir önceki yıla göre %6,7 artışla 466 bin ton olmuştur. 2016 yılında da kargo ve posta taşımalarında %14 oranında bir artış hedeflenmektedir. Diğer hava yolları ve taşıyıcılar, kriz döneminde gerek kapasitelerinde gerek trafiklerinde kesintiye giderken Turkish Cargo, filosuna kattığı yeni uçaklarla uzun menzil hatlara direkt kargo seferi yapma kabiliyetine kavuşmuş, yeni uçuş noktalarına yüksek kalitede kargo servisi sunmaya başlarken, mevcut kargo uçuş noktalarına sunulan kargo kapasitesini de artırmıştır. YENI KARGO TERMINALI HIZMETE AÇILDI Turkish Cargo yatırımlarına hız kesmeden devam etmektedir. Bu doğrultuda Atatürk Havalimanında yıllık 1,2 milyon ton kargo işleme kapasitesine sahip, 43 bin metrekare kapalı alanda toplam 71 bin metrekare operasyon sahası bulunan yeni kargo terminali 2015 yılı başında tüm fonksiyonlarıyla kullanıma alınmıştır. Yeni terminalle mevcut tesis kapasitesi iki katın üzerinde artırılmıştır. Turkish Cargo’nun filosunda 7 adet yeni nesil geniş gövdeli ve uzun menzilli Airbus A330200F kargo uçağı ile 3 adet A310 kargo uçağı bulunmaktadır. KAPASITEDE %18,1 ARTIŞ Filosunu yeni nesil, geniş gövdeli ve uzun menzilli Boeing 777 ve Airbus A330 yolcu uçakları ile filosunu güçlendiren Turkish Cargo, kapasitesini bir önceki yıla göre %18,1 oranında artırmış, bu geniş gövde yolcu uçaklarının belly kargo kapasitelerini kullanarak Asya ve Amerika başta olmak üzere yeni birçok ticari merkezdeki iş ortakları ile yakınlaştırma ve pazar için daha fazla noktaya daha fazla kargo kapasitesi sunma imkânına sahip olmuştur. 2015 yılında yeni açılan Amsterdam, Chicago, Doha, Kinshasa, Londra ve Atlanta kargo hatlarıyla birlikte kargo seferi yapılan uçuş noktaları 47’ye ulaşmıştır. Kargo ve posta taşımalarında 2014 yılında 667 bin ton olarak Turkish Cargo, kargo operasyonlarının süreç yönetiminde 1990 yılından bu yana kullanılan TACTIC sistemi yerine yeni bir yazılımı kullanıma sokmuştur. Ekim 2015 itibari ile canlıya geçişi tamamlanan COMIS yazılımı; kargo satış ve rezervasyon, terminal operasyonları, posta yönetimi ve muhasebesi, kargo gelir muhasebesi, kargo gelir yönetimi ve ULD yönetimi modüllerini içinde barındıran yolcu ve kargo uçağı taşıyıcılarının, yer hizmetleri acentelerinin ve havalimanı işletmelerinin ihtiyaçlarını tek bir platformda karşılayan yeni nesil entegre bir çözümdür. İstanbul’da yapılacak olan üçüncü havalimanında 150 bin metrekare kapalı alana sahip bir kargo tesisi ile İstanbul’u lojistik merkezi hâline getirmeyi hedefleyen Turkish Cargo, kargo hizmetlerini geliştirerek ihtiyaç duyulan kaliteli kargo servisini, her geçen gün artan hizmet kalitesi ile sunmaya devam edecektir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR KARGO BÖLGELERI SATIŞ BAZLI GELIR VE TONAJ YÜZDELERI (%) 6,8 17,1 9,0 9,6 16,5 8,8 39,5 27,8 AVRUPA 2 AVRUPA 1 TÜRKİYE UZAK DOĞU 20,8 28,7 AMERIKA 3,4 4,4 ORTA DOĞU 3,4 AFRİKA SATIŞ BAZLI GELIR (%) SATIŞ BAZLI TONAJ (%) 4,1 37 38 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAKIM ONARIM Habom A.Ş.’nin THY Teknik A.Ş. çatısı altına girmesi ile kapasite ve kabiliyet sayısında artış meydana gelmiş, komponent atölyelerinin Sabiha Gökçen tesislerine taşınması ile tek çatı altında daha yakın çalışma olanağı sağlanmıştır. THY Teknik A.Ş., İstanbul ve Ankara’da konumlanmış, toplam 576.000 metrekare kapalı alana sahip 7 hangarıyla, hava yolları ve VIP jet operatörlerine bakım onarım hizmetleri sunmaktadır. EASA, FAA ve SHGM tarafından bakım hizmeti verme onayına sahip olan Turkish Technic, en önemli müşterisi olan Türk Hava Yolları’nın yanı sıra, Avrupa, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Asya bölgelerinde 100’den fazla hava yolu şirketine hizmet vermektedir. THY Teknik A.Ş., Boeing 737 klasik ve yeni nesil serileri, Boeing 777, Airbus A320 serisi, Airbus A300, Airbus A310, Airbus A330, Airbus A340, Gulfstream G-IV, Gulfstream 550, Cessna 172 ve Diamond DA42 uçak tipleri için hat ve üs bakım hizmetleri sunmaktadır. Şirket, bu uçaklarda kullanılan iniş takımları, uçuş elektroniği bileşenleri, hidrolik-pnömatik komponentler, fren sistemleri, lastik ve jant ile mekanik komponentleri için bakım-onarım hizmetleri vermekte, gereken tüm bakım ve onarım faaliyetlerini kendi bünyesinde gerçekleştirmektedir. Şirket’in, “komponent pool” hizmeti verdiği uçak sayısı 500’ ün üzerindedir. Çevreye ve çalışanlarının sağlığına duyarlı olan THY Teknik A.Ş. ISO 14001 Çevre, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi sertifikalarını alarak İSGÇ uygulamalarını belgelemiştir. TÜRK HAVA YOLLARI TEKNIK VE HABOM GÜÇLERINI BIRLEŞTIRDI 2015 yılı içerisinde, Türk Hava Yolları Havacılık Ağır Bakım Onarım Merkezi A.Ş. (Türk Hava Yolları Habom) Yönetim Kurulu ve THY Teknik A.Ş. (Türk Hava Yolları Teknik) Yönetim Kurulu tarafından alınan kararlar doğrultusunda; THY Teknik A.Ş. ve THY Habom A.Ş.’nin; Türk Hava Yolları Habom hisselerinin tamamının, tüm aktif ve pasiflerinin THY Teknik A.Ş.’nin devri suretiyle birleşmelerine karar verilmiştir. Habom A.Ş.’nin THY Teknik A.Ş.’nin çatısı altına girmesi ile kapasite ve kabiliyet sayısında artış meydana gelmiş, komponent atölyelerinin Atatürk Havalimanı tesislerinden THY Teknik A.Ş. Sabiha Gökçen tesislerine taşınması ile tek çatı altında daha yakın olunmasına olanak sağlamıştır. İnsan kaynağı açısından yoğun iki organizasyonun Türk Hava Yolları Habom A.Ş. (Çalışan Sayısı 2.520) ve THY Teknik A.Ş. (Çalışan Sayısı 3.831) tek çatı altında toplanmasıyla 5.700’e yaklaşan çalışan sayısı, sürekli büyüyen kapasite ve iş hacmi ile THY Teknik A.Ş., bölge ekonomisinde ve havacılık endüstrisinde önemli rol üstlenmiştir. PART 147 TEMEL EĞITIM KATEGORI A1 YETKISI Şirket, 2015 yılında EASA ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından Part 147 Bakım Eğitimi ve Sınav Kuruluşu kapsamındaki yetkilerine Temel Eğitim Kategori A1 yetkisini de eklemiştir. THY Teknik A.Ş. Türkiye’de şu anda EASA tarafından bu alanda yetkilendirilmiş tek tesistir. THY Teknik A.Ş. 2015 yılında ayrıca Ukrayna, Nijerya, Cayman Adaları, Singapur, Suudi Arabistan GACA ve Fas DCA ülke otorite sertifikalarını almaya hak kazanmıştır. KABLOSUZ KABIN İÇI EĞLENCE SISTEMI (SKYFE) 2014 yılında Havelsan ve THY Teknik A.Ş.’nin iki yıldır Stratejik İşbirliği Anlaşması kapsamında üzerinde çalıştığı ve ortaklaşa geliştirdiği Kablosuz Kabin İçi Eğlence Sistemi (Wireless IFE-SKYFE)’nin ilk prototipinin kurulum, entegrasyon ve uçak içi yer testleri tamamlanmıştır. Türkiye’de geliştirilen ilk yerli Kabin İçi Eğlence Sistemi olan SKYFE, IOS, Android ve web uygulamaları üzerinden, kablosuz ağ bağlantısı (Wi-Fi) aracılığıyla yolcuların kişisel elektronik cihazlarına (tabletler, dizüstü bilgisayarlar, akıllı telefonlar) hizmet verecektir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU THY Teknik A.Ş. ARGE Merkezi’nin Havelsan ile ortak geliştirdiği SKYFE’ın B737-800 uçaklarına uygulanması amacıyla THY Teknik A.Ş.’nin EASA ve SHGM onaylı Tasarım Organizasyonu’nun hazırladığı tasarım projesi, Türk Hava Yolları’nın TC-JFO kuyruk tescilli BOEING 737-800 tipi Edirne uçağına başarıyla uygulanmış ve 15 Kasım tarihinde EASA tarafından; Ek Tip Sertifikası (STC) ile onaylanmıştır. UÇAK KOLTUĞU ÜRETIMI Bir diğer Türk Hava Yolları Teknik iştiraki olan Uçak Koltuğu Üretimi San. ve Tic. A.Ş. 2015 yılı içerisinde, mevcut ELESA ECO ve ELESA CVS koltuklarına ek olarak SKYSOFA (uzun mesafe IFE donanımlı ekonomi sınıfı yolcu koltuğu) ve COMFYSKY (kısa mesafe IFE donanımlı ekonomi sınıfı yolcu koltuğu) koltuk modellerini geliştirmiştir. Uçaklara takılan ilk yerli uçuş eğlence sistemi olma özelliği olan ve EASA sertifikasyonu sayesinde yerli, yabancı birçok havayoluna hizmet sağlama imkânı veren SKYFE sayesinde Türk Hava Yolları Teknik A.Ş mevcut modifikasyon yetkisini genişleterek “kabin içine uygulanacak olan elektrik- elektronik donanım geliştirme ve entegrasyon yapabilme” kabiliyetine kavuşmuş ve EASA tarafından verilen Tasarım Organizasyonu yetkileri bu doğrultuda yenilenmiştir. THY Teknik A.Ş., 2009 yılından bu yana yerli ve yabancı firmalarla kurduğu toplam beş iştirak şirketi ile de müşterilerine verdiği hizmet kalitesini artırmakta, havacılık alanında farklı iş kollarında da büyümeyi hedeflemektedir. TURKISH CABIN INTERIOR Bu şirketlerden biri olan ve Habom tesislerinde faaliyet gösteren Turkish Cabin Interior (TCI), 2014 yılında 50 olan galley üretim hacmini 2015 yılında %160 artışla, 130’a çıkarmıştır. Bu sayede TCI’nın2014 yılında 3,2 milyon ABD doları olan cirosu, 2015 yılında %150 artışla 8,2 milyon ABD dolarına çıkmıştır. TCI, dünya üzerinde en çok kullanılan iki uçak tipinden biri olan Boeing 737 yeni nesil tipi uçaklarında “Global Offerable” ilan edilerek, katalogda yer alan dört üretici firmadan biri olma başarısını göstermiştir. Gerçekleştirdiği projelerde rakiplerine göre %15 daha hafif galley üretmeyi başaran TCI, Boeing 737 uçaklarında dünyanın en hafif galleyini üreten şirket olmuştur. TCI, ayrıca şirketin tanıtımı ve reklam çalışmaları amacı kapsamında, 86 hava yolu ve lessor ile irtibat kurarak uluslararası bilinirliğini artırmıştır. Türk Hava Yolları’na ait 8 shipset B737-800, 5 shipset A330-300 uçak koltuğu (2630 pax) üretimini tamamlayan Şirket, Türk Hava Yolları’na ait 5 shipset A330-200, 2 shipset B777-300, 12 shipset B737-800 ve 11 shipset A320FAM ekonomi sınıfı koltuk ihalesini da alarak proje faaliyetlerine başlamıştır. 2016 yılının Mart ayında başlayacak olan teslimatların yılsonuna kadar tamamlanması planlanmaktadır. Hızlı gelişimin yeni atılımlarla sürdüren Şirket, 2015 yılı içerisinde Lightweight koltuk çalışmalarına başlamış, ABD’nin Utah eyaletinde kurulan TSISEATS Inc. FAA’den TSO sertifikası ve üretim onayı, Airbus’tan da Tasarım Delegasyon Yetkisi almıştır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 39 TURKISH ENGINE CENTER Pratt&Whitney ile ortak kurulan Turkish Engine Center (TEC) da 2015’te operasyonel açıdan en verimli yılını geçirmiş, toplam 100 motor bakımı teslim ederek en yüksek teslimat rakamına ulaşmıştır. Toplam teslim edilen motor sayısı 400’ü aşan Turkish Engine Center, yıl içerisinde gerçekleştirdiği tüm bakımları %100 zamanında teslim etmiştir. Bu operasyonel verimlilik sayesinde TEC, finansal açıdan en yüksek ciro ve EBIT rakamlarına ulaşmıştır. Operasyonel açıdan artan verimliliğin bir ödülü olarak, TEC 2015 yılında Sürekli İyileştirme ve Toplam Kalite Sistemi olan ACE’de ( Achieving Competitive Excellence) iki basamak birden yükselerek Silver ( Gümüş ) seviyesine ulaşmıştır. ACE Silver seviyesi P&W’nin dünyadaki diğer motor bakım merkezlerinin ulaşabildiği en üst seviyedir. Motor bakımında önemli bir diğer önemli konu da tamir kabiliyetinin artmasıdır. 2015 yılı içerisinde, Şirket’in toplam iç kabiliyeti sayısı 1.700 adet artmış, TEC CFM56-7 motorunda toplam tamirlerin %80’ini yapabilir seviyeye ulaşmıştır. Turkish Cabin Interior (TCI), 2014 yılında 50 olan galley üretim hacmini 2015 yılında %160 artışla, 130’a çıkarmıştır. 40 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR İKRAM 2015 yılından itibaren uzun menzilli uçuşlarda 2 Flying Chef görev almaya başlamış, Flying Service Chef uygulaması yapılan hatların sayısı da artırılmıştır. Havayolu ikramına yeni bir anlayış ve lezzet getiren Türk Hava Yolları, her yıl düzenli olarak havayolu şirketlerini ödüllendiren, sektörün en saygın ödülleri olarak değerlendirilen “Skytrax Yolcu Tercih Ödülleri”, değerlendirmesinde, geçtiğimiz dört yılda olduğu gibi 2015’te de “Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” seçilmiştir. İkram ve aktivite konseptinden ambiyansına kadar her detayıyla dünya çapında rağbet gören ve yolcularına ayrıcalıklı konforun kapılarını açan “Turkish Airlines Lounge Istanbul”, Türk Hava Yolları’na, dünya sıralamasında “En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu” ödülünü ve yine salonda yolcularının beğenisine sunduğu farklı ve zengin ikram hizmetiyle de, geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da “En İyi Business Class Özel Yolcu Salonu İkramı” ödülünü almaya hak kazandırmıştır. Bu başarıda, Do&Co ve Türk Hava Yolları’nın ortaklığı ile kurulan Turkish Do&Co tarafından hazırlanan, gerek uçak içi, gerek özel yolcu salonunda yolculara takdim edilen ikram konsepti büyük pay sahibidir. Turkish Do&Co, ikram konseptini Anadolu’nun misafirperverlik geleneği üzerine kurmuştur. ANADOLU MISAFIRPERVERLIĞI, DÜNYA LEZZETLERI En iyi kalite ve yüksek yolcu memnuniyetinin öncelikli hedef olarak belirlendiği Turkish Do&Co, Türk Hava Yolları için şekillendirdiği ikram konseptini Anadolu’nun misafirperverlik geleneği üzerine kurmuştur. Menülerde hem geleneksel Türk mutfağından hem de dünya mutfaklarından lezzetlere yer verilmektedir. Türk Hava Yolları’nın tüm uçuşlarında eğitimli kabin görevlileri, sıkı servis kurallarını takip ederek hizmet vermektedir. Elde edinilen bu başarılarla yetinmeyen Türk Hava Yolları, sektördeki en iyi ikram servisi sunan oyuncu olarak yeni trendler oluşturmak ve misafirlerimizi sürekli şaşırtmak için yenilikçi uygulamalar gerçekleştirmektedir. Türk Hava Yolları misafirlerine bulutların üzerinde yaşayacakları eşsiz deneyimle yolculuklarının bitmemesini dilemelerini ve Türk Hava Yolları’yla tekrar seyahat etmeyi istemelerini sağlayan bu ikram anlayışı çerçevesinde, 2015 yılında Flying Chef ve Flying Service Chef uygulamaları daha da geliştirilmiştir. UZUN MENZILI UÇUŞLARDA IKI FLYING CHEF Bu çerçevede uzun menzilli uçuşlarda 2015 yılından itibaren iki Flying Chef görev almaya başlamış, Flying Service Chef uygulaması yapılan hatların sayısı da artırılmıştır. Daha önce sadece İstanbul çıkışlı seferlerde gerçekleştirilen, Flying Service Chef uygulaması, Kasım ayından itibaren Sabiha Gökçen çıkışlı seferlerde de başlamıştır. Aralık 2015 itibarıyla uçuşlarda görev alan Flying Chef sayısı 350’ye, Flying Service Chef sayısı da 569’a ulaşmıştır. 2015 yılında hizmet kalitesini artırmak adına menü içeriklerinde değişikliğe gidilmesine karar verilmiştir. Bu amaç doğrultusunda 7 bölge, 14 il ve ilçede Turkish Do&Co aşçılarıyla birlikte tadım ve atölye çalışmalarını içeren Ar-Ge çalışması yapılmış, Türk ürünleri ve uluslararası yemeklerle 112 farklı menü kombinasyonu oluşturulmuştur. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 2015 yılının haziran ayında Business Class kahvaltı menüleri ile menü içerik değişimine başlamış, kademeli olarak Business ClassEconomy Class yemek ve kahvaltı menülerin içerikleri de değiştirilmiştir. seçilmiştir. Ayrıca, öncelikli olarak kısa hat uçuşlarda, daha sonra iç hat uçuşlarda görev yapan kabin ekiplerinin yemek menülerinde de değişikliğe gidilmiş, pratik olarak tüketebilecekleri, yeni ve besleyici menüler oluşturulmuştur. Türkiye çıkışı ikram yüklemelerinde değişikliğin yanı sıra yurt dışı ikram alımlarında da yerel lezzetlere yer verilmiş; Japonya, Çin ve Taipei çıkışlarından yerel yemek çeşitleri yüklenmeye başlamıştır. EĞLENCELI UÇUŞLAR Türk Hava Yolları A.O.-Türk Telekom marka ortaklığı ile B777-300ER ve A330-343 tipi uçaklarda, yolculara uçak içi Wi-Fi hizmeti sunulmaktadır. Bu uygulama sayesinde, 134.497 yolcu, beraberlerinde getirdikleri Wi-Fi uyumlu elektronik cihazları ile Türk Telekom portalı üzerinden internete erişim sağlamıştır. Daha önce dışarıdan tedarik edilen mantı ve Economy Class misafirlere sunulan ekmekler Turkish Do&Co tesislerinde üretilmeye başlanmıştır. Business Class misafirler için kahvaltı servisinde sunulan simide de yemek servisindeki ekmek sepetinde yer verilmeye başlanmıştır. YENI IÇECEK ÇEŞITLERI Uçuşlarda sunulan içecek çeşitlerine de yenileri eklenmiştir. Business Class misafirler için okyanus aşırı uçuşlarda salep yüklemesine başlanmış, dış hat seferlerinde ise ıhlamur ve yeşil çay sunulmaya başlanmıştır. Öncelikle Hindistan hatlarında başlayan masala çay servisi, Nepal, Bangladeş, Maldivler, Sri Lanka, Afganistan, Pakistan hatlarımız ile genişletilmiştir. Türk Hava Yolları, özel günleri de farklı ürün ve hizmetlerle misafirlerine unutulmaz kılmıştır. Yılbaşı gecesi havada olan misafirlere pasta, sevgililer gününde kartlı çikolata, yine sevgililer gününde Türkiye ve ABD çıkışlı seferlerde cupcake, Çin yeni yılı için özel tasarım çikolata, dini bayramlarda çikolata, 23 Nisan’da çocuk misafirlere uygun çikolata yüklemesi yapılmıştır. Değişiklikler sadece misafirlerle sınırlı kalmamış, kabin ekiplerini memnun edecek değişiklikler de yapılmış, ekipler için yüklenen kahvaltı ve yemek sandviçlerinde yeni içerikler oluşturulmuştur. İçerikler belirlenirken, ekipler için hem farklılık oluşturacak, hem de kolay tüketilecek ürünler Ayrıca canlı televizyon uygulaması ile de yeni nesil geniş gövde uçaklarda ağırlanan misafirler 500’ün üzerinde uluslararası canlı spor aktivitesini izlemiştir. Uçaklarda Sport 24, Euronews, SKY News Arabic, BBC World kanalları canlı yayınlanmıştır. 2015 yılında yapılan yeni anlaşmalar ile uçak içi medyaya dâhil edilen vizyon filmleri, klasik filmler, uluslararası filmler, TV programı ve belgesel program sayı ve çeşitliliğinde gözle görülür bir artış sağlanmıştır. 2015 yılında 727 yeni film, 1.718 yeni TV program/ dizi/belgesel programı ve 1.481 farklı müzik albümü yolcuların beğenisine sunulmuş, toplamda 3.697 farklı program medyaya dâhil edilmiştir. Türk Hava Yolları misafirleri, zengin film arşivinden seçtikleri filmleri seyrederek 15.627.986 saat boyunca uçuşun tadını çıkarmıştır. Bunun yanı sıra, 2.688.861 saat müzik dinlenmiş, 998.529 saat oyun oynanmıştır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 41 “Çocuk Yolcu Memnuniyetinin Geliştirilmesi Çalışması” kapsamında Türk Hava Yolları A.O.’nun küçük yolcularını mutlu etmek adına, 2015 yılı boyunca tüm dış hat seferlerinde seyahat eden 2-12 yaş arası çocuklara, tasarlanan yeni oyuncak setleri ile daha çok eğlence sunulmuştur. Bu kapsamda uluslararası uçuşlarda seyahat eden yaklaşık 1,5 milyon çocuğa uçuşlarının her bacağında farklı tür oyuncak ve 170.000 çocuk kiti sunulmuştur. Türk Hava Yolları’nın bu girişimdeki önceliği miniklerin uçuşlarını daha eğlenceli hale getirerek, seyahatlerine olumlu katkı sağlamak ve uçaktan keyifli anlar biriktirmiş olarak ayrılmalarını sağlamak olmuştur. 2015 yılında Türk Hava Yolları, yolcu memnuniyetini en üst seviyeye taşıma odaklı geliştirdiği hizmet skalasına yenilikler katmaya devam etmiştir. Kozmetik dünyasının önemli isimleri ve dünyanın en ünlü tasarım markalarının işbirliğiyle tasarlanan yeni seyahat kitleri Mayıs 2015 tarihi itibarıyla yenilenmiştir. Yıllık genel konsepte uygun olarak tasarlanan setlerin renk ve çeşitlerinde 2015 yılında da değişikliğe giderek Türkiye çıkışlı ve varışlı tüm uzun süreli uçuşlarda business ve ekonomi sınıflarında dört farklı model ve Jaguar, Cerruti, Chopard ve Furla gibi dünyaca ünlü markalar yolcuların kullanımına sunulmaktadır. 2015 yılında toplam 1.100.000 adet Business Amenity Kit, 8.500.000 adet Ekonomi Relax set, 130.000 adet Business Kulaklık ve 31.000.000 adet ekonomi kulaklık servis edilmiştir. 42 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR YER HİZMETLERİ Hizmet verdiği uçak sayısı her geçen gün artan TGS, Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen havayolu şirketlerinin müşteri portföyüne katılmasıyla 143 havayoluna hizmet veren bir şirket konumuna gelmiştir. 2015 YILI SEKTÖR UÇUŞ PAYI (UÇUŞ SAYISINA GÖRE) %48,5 TGS %32 Çelebi %19,5 Havaş Türkiye’nin bayrak taşıyıcı havayolu Türk Hava Yolları ve HAVAŞ’ın %50-%50 ortaklığıyla kurulan TGS, dinamik yapısıyla dünyanın en büyük yer hizmetleri şirketlerinden biridir. İki güçlü şirketin birikimi ve iş tecrübesi ile 2010 yılında faaliyete geçen TGS, kısa sürede önemli başarılara imza atmış, uluslararası havacılık sektöründe talep gören, dinamik ve dünya standartlarında bir yer hizmetleri şirketi haline gelmiştir. TGS Yer Hizmetleri A.Ş.’nin temel hedefleri şu şekilde belirlenmiştir: ↗↗ Sektörel kalite ve standartların üzerinde ürün ve hizmet sunmak ↗↗ Mükemmel hizmet ve mutlu müşteriler için “güler yüzlü, pozitif yaklaşımlı, problem çözen çalışan” hedeflerini gerçekleştirmek ↗↗ Müşteri şikâyetlerini en aza indirmek ↗↗ Çalışan memnuniyetini ve verimliliğini artırmak TGS Yer Hizmetleri, İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Antalya, Adana, Milas-Bodrum, Dalaman ve İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanları’nda anlaşmalı hava yolu şirketlerine uluslararası kalite standartlarında yer hizmetleri sunmaktadır. 143 HAVAYOLUNA HIZMET Hizmet verdiği uçak sayısı her geçen gün artan TGS, Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen havayolu şirketlerinin müşteri portföyüne katılmasıyla 143 havayoluna hizmet veren bir şirket konumuna gelmiştir. Türkiye’nin en genç yer hizmetleri kuruluşu olan TGS, hizmet verilen sefer, personel ve ekipman sayısıyla Türkiye’de liderliğini güçlendirerek sürdürmektedir. 2015 sonu itibarıyla çalışan sayısı 9.219’a ulaşan TGS, yıl içerisinde 318 bin uçağın, 636 bin seferinde toplam 88 milyon yolcuya hizmet vermiştir. AVRUPA’NIN EN GENÇ EKIPMAN FILOSU 5.800 adet ekipmanı ile Avrupa’nın en genç ekipman filosuna sahip olan TGS, büyüme odaklı ve hizmet kalitesinin artırılması amaçlı yatırımlarına 2015 yılında da devam etmiş, yatırımlarını kuruluşundan bu yana geçen altı yılda toplam 321 milyon TL’ye ulaştırmıştır. Gelinen noktada uygulanan doğru stratejilerin ortaya çıkardığı sayısal verilerin başarısının yanında kaliteli hizmet anlayışındaki farklılıklarıyla da ön plana çıkmaktadır. TGS’nin başarısının arkasındaki en önemli sermaye, sahip olduğu kaliteli insan kaynağı ve 7/24 hizmet veren çalışanlarıdır. TGS 2016 yılında da hizmet kalitesi, güvenilirliği ve rekabet gücü ile tercih edilen, sektöründe lider yer işletme şirketi olma vizyonunu benimseyerek ilerlemeyi ve ülke ekonomisine de aynı oranda katkı sunmayı hedeflemektedir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 43 44 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR EĞİTİM Akademi, 2015 yılında katılan 11 eğitmenle birlikte kadrosunu daha da güçlendirmiş ve toplam 36 eğitmenle faaliyetlerini sürdürmüştür. Diğer birimlerde görev yapan iç tedarikçi eğitmenlerle birlikte toplam eğitmen sayısı 173’e ulaşmıştır. Sivil hava taşımacılığı sektöründe Türkiye’nin ilk ve Avrupa’nın önde gelen havayolu şirketlerinden biri olan Türk Hava Yolları’nın eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 1982 yılında kurulan Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’yu kapsayan bölgelerde önde gelen saygın havacılık eğitim kuruluşlarından biridir. Birçok ulusal ve uluslararası akreditasyona ve onaya sahip olan Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, yolcu hizmetleri eğitimlerinden yer operasyonu eğitimlerine, yönetim ve kişisel gelişim eğitimlerinden havacılık ve mesleki dil eğitimlerine kadar geniş eğitim yelpazesi ile havayolu ve kargo firmalarına, seyahat acentelerine, üniversitelere, havalimanı işletmelerine ve sivil havacılık sektöründeki diğer firmalar ile kişilere eğitim ve danışmanlık hizmeti sağlamaktadır. 5.800 metrekare bir alanda konumlu olan Akademi, hem kapasite artışı hem de konfor ve kullanılabilirliği artırmak amacıyla edilen 22 derslik ve 120 koltuk kapasiteli bir konferans salonunda hizmet vermektedir. 173 KIŞILIK EĞITMEN KADROSU 112 çalışanın görev yaptığı Akademi, 2015 yılında katılan 11 eğitmenle birlikte kadrosunu daha da güçlendirmiş ve toplam 36 eğitmenle faaliyetlerini sürdürmüştür. Diğer birimlerde görev yapan iç tedarikçi eğitmenlerle birlikte toplam eğitmen sayısı 173’e ulaşmıştır. Akademi, 2015 yılında 35 bine yakın öğrencinin katıldığı 2.401 sınıf eğitimi gerçekleştirmiş, uzaktan eğitim sayısında ise yaklaşık 400 bin kişiye ulaşmıştır. 2011 yılından beri aldığı akreditasyonlarla IATA’nın Bölgesel Eğitim Ortağı, Onaylı Eğitim Merkezi ve Yetkili Eğitim Okulu haline gelen Akademi, dünyanın her yerinden gelen öğrencilere IATA onaylı eğitimler vermeyi 2015 yılında da planladığı eğitim sayısını artırarak sürdürmüştür. 2015 yılında bu kapsamda gerçekleştirilen 20 eğitime 44 farklı firmadan katılım olmuştur. 2016 yılında bu kapsamda 50 eğitim verilmesi hedeflenmektedir. ÜNIVERSITELERLE IŞBIRLIĞI Akademi’nin Sivil Havacılık sektörünün gelişimine katkı sağlamak hedefi doğrultusunda İTÜ ve Boeing işbirliğiyle Ekim 2013’te başlattığı Air Transport Management Master Programı 2015 yılında ilk mezunlarını vermiştir. Program, 2015 yılında üçüncü öğrenci grubu ile devam etmektedir. Uluslararası düzeydeki Master Programı, Boeing, Massachusetts Institute of Technology (MIT), İstanbul Teknik Üniversitesi, Cranfield University ve University of British Columbia’dan gelen dünyanın seçkin eğitmenleri tarafından verilen derslerle sürdürülmektedir. Akademi, 2015 yılında, üniversitelerle işbirliği hedefi kapsamında yeni bir projeye imza atmış; Yıldız Teknik Üniversitesi ve Warwick Üniversitesi (İngiltere) işbirliği ile “Industrial R&D and Technology Management” yüksek lisans programını başlatmıştır. Bu programa Türk Hava Yolları’ndan 20 çalışan katılmaktadır. KURUMSAL AKADEMIDE UYUM SERTIFIKASI 2013 yılında elde ettiği ICAO TrainAir Plus Programı’na tam üyeliğini sürdüren Akademi, 2015 yılında ICAO Bölgesel Eğitim Mükemmeliyet Merkezi olmuş, ICAO ile işbirliğini genişleterek ICAO eğitimlerini portföyüne dâhil etmiştir. ICAO onaylı eğitimler kataloğunun genişletilmesi amacıyla eğitim tasarımı çalışmaları devam etmektedir. Akademi, 2015 yılında “Kurumsal Akademide Uyum-Corporate University Compliance” sertifikası alan ilk ve tek Türk şirketi olmuştur. Global CCU (Council of Corporate Universities) Uluslararası Tanınırlık (CU Sertifikasyonu), eğitim kurumunun uluslararası yüksek tanınma, güvenilirlik, olgunluk ve performans düzeyi taşıdığına dair tanınmış uzmanlar tarafından detaylı ve aşamalı değerlendirme süreci sonunda verilen akreditasyondur. HİSSEDARLARIMIZA Akademi, çalışanların kariyer gelişimine destek olmak amacıyla oluşturduğu Kariyer Geliştirme Programı’nı 2015 yılında tamamlamıştır. Bu kapsamda 150 kişiden oluşan öğrenci grubuna sektöründe isim yapmış ekonomi, pazarlama gibi alanlarda uzman eğitmenler tarafından eğitimler verilmiştir. Müdür düzeyindeki yöneticilerin kendileri için tanımlı temel, yönetsel ve fonksiyonel yetkinliklerinin geliştirilmesi amacıyla da “Liderlik Gelişim Programı” oluşturulmuştur. 2015 yılında 80 yöneticinin katıldığı program, 2016 yılında da sürdürülmektedir. Benzer şekilde, havacılık sektörüne daha donanımlı insan kaynağı yetiştirmek amacıyla üniversitelerle işbirliği yapılmıştır. Bu bağlamda 2015 yılında Akademi tarafından çeşitli üniversitelerden dil eğitim uzmanlarına havacılık İngilizcesi ve uçuş personeli dil yetkinliği değerlendirme eğitimleri verilmiştir. Havayolu taşımacılığı yönetimi hakkında temel ve ileri düzey bilgileri içeren Havayolu Taşımacılığı Yönetimi Uzaktan Eğitim Projesi kapsamında beş eğitim hazırlanmıştır. Uzmanlık alanlarıyla ilişkili farklı modüllerden oluşan uzaktan eğitim programı kısa vadede kurum yöneticilerini geliştirmeyi, uzun vadede ise dünya havayolu şirketlerine model olmayı hedeflemektedir. 2016 yılında hazırlanan eğitim sayısının 20’ye yükseltilmesi hedeflenmektedir. Akademi, 2015 yılında iş dünyasına yönelik online eğitimler sunan Lynda.com ile işbirliğine başlamıştır. İçerisinde 9 binin üzerinde eğitim barındıran platform ile Akademinin eğitim kataloğu genişletilmiştir. Platformdan yaklaşık 1.000 çalışan faydalanmaktadır. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, bölgesinde önde gelen havacılık eğitim kuruluşlarından biridir. 45 46 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR EĞİTİM Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, yolcu hizmetlerinden yer operasyonu eğitimlerine, yönetim ve kişisel gelişim eğitimlerinden havacılık ve mesleki dil eğitimlerine kadar geniş eğitim yelpazesi ile sektöre eğitim ve danışmanlık hizmeti sağlamaktadır. UÇMAK HERKESIN HAKKI Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi “uçmak herkesin hakkı” düşüncesinden yola çıkarak, uçuş korkusunu yenmek isteyen insanların kaygılarını gidererek uçmalarını olanaklı kılmak amacıyla “Uçuş Korkusunu Yenme Programı”nı sürdürmektedir. Teknik eğitmen, psikiyatrist, pilot ve deneyimli kabin eğitmeni tarafından kabin simülatörü gibi en son teknolojilerle ile donatılmış eğitim mekânlarında sunulan zengin içerikli program, 2007 yılından beri gerçekleştirilmekte ve 7’den 70’e uçuş kaygısı olan herkese yardımcı olan program %90’ın üzerinde başarı oranı yakalamıştır. 2015 yılında 8 kez düzenlenen programa 81 kişi katılmıştır. TEKNOLOJIK EĞITIM ÇÖZÜMLERI Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, son birkaç yıl içerisinde uluslararası kimlik kazanma, yerel ve küresel otoritelerce tanınma, tercih ve tavsiye edilme, ürün ve hizmet çeşitliliği sağlama, hedef kitlesini nicelik ve nitelik olarak genişletme, eğitimde teknolojik ve inovatif yaklaşımları uygulamaya koyma ve global olarak eğitimde hub olma yolunda hedeflerini gerçekleştirmeye başlamıştır. Sivil havacılık sektöründeki meslekler için meslek standardı hazırlanması amacıyla, 16 Ağustos 2010 tarihinde Mesleki Yeterlilik Kurumu ile Türk Hava Yolları arasında imzalanan protokol uyarınca, havacılık sektöründeki meslekler için meslek standardı hazırlama görevi Türk Hava Yollarına verilmiştir. Bu kapsamda hazırlanan 6 adet meslek standardı T.C. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türk Hava Yolları’nın 2023 hedefleri ile paralel olarak, Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi’nin dünya standartlarında bir kurumsal eğitim merkezi haline dönüştürülmesi amacıyla en son teknolojik imkânların kullanıldığı eğitim çözümleri hazırlıklarına başlanmıştır. Böylelikle, Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi’nin kabiliyet havuzunda olan kurumsal eğitimlerin mekân ve zaman kısıtlaması olmadan çok daha geniş bir kitlenin hizmetine sunulması hedefi gözetilmektedir. Temel, yönetsel ve fonksiyonel yetkinliklerin geliştirilmesi amacıyla “Liderlik Gelişim Programı” oluşturulmuştur. Akademi, yürütmekte olduğu önemli projelerle ülkemizdeki lider konumunu güçlendirmeye, sektörün ihtiyaçlarına cevap vermeye ve eğitim kalitesini artırmaya devam etmektedir. 2015 yılında Akademi’nin tüm eğitim süreçlerinin ortak bir yazılım platformu üzerinden yönetilmesi amacıyla yürütülen “Eğitim Kaynak Yönetimi Projesi (Faaliyet Sistemi)” geliştirilmesi tamamlanmış, Akademi tarafından yürütülen eğitimlere ilişkin tüm bilgiler ve raporlamalar Faaliyet Sistemi üzerinde yönetilmeye başlanmıştır. Akademi, 2015 yılında teknolojinin sağladığı yenilikleri daha çok kullanılmaya başlamış, iki adet dijital eğitim geliştirme stüdyosunun kurulumunu tamamlayarak eğitimlerde dijital dönüşüm faaliyetlerine başlamıştır. Dijital dönüşüm kapsamında, eğitim kataloğunda yer alan her eğitim için dijital eğitim materyali hazırlanması hedeflenmektedir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Bu çalışmalar sayesinde verilen e-learning eğitim sayısı yaklaşık %400 oranında artış göstermiştir. İnovatif yöntemler kullanmaya başlayan Akademi’de eğitim içeriklerini desteleyen animasyon ve simülasyon merkezi de kurulmuştur. ↗↗ 10 adet Uçuş Simülatörü (FFS), ↗↗ 2 adet Kabin Acil Durum Tahliye Eğitim Cihazı (CEET), ↗↗ 3 adet Uçuş ve Navigasyon Eğitim Cihazı (FNPT II), ↗↗ 6 adet Uçuş Eğitim Cihazı (FTD) ↗↗ 3 adet Kapı Eğitim Cihazı (A320 DT, B777 DT, B737 DT), ↗↗ 1 adet Yangınla Mücadele Eğitim Cihazı RFFT, ↗↗ 2 adet Kabin Servis Eğitim Cihazı (CST), ↗↗ 4 adet Computer Base Trainer (CBT) sınıfı, ↗↗ 45 adet derslik, Suya Tahliye Havuzu (Ditching Pool), DLR Sınav Merkezi ve konferans salonu ile sadece Ortaklık çalışanlarına değil, sıra yurt içi ve yurt dışı müşterilere de hizmet veren profesyonel bir organizasyona dönüşmüştür. MARKA OLMA YOLUNDA Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi, 2015 yılı içerisinde reklam ve tanıtım çalışmalarına hız vererek özellikle global müşteriler nezdinde bilinirlik düzeyini artırmış, marka değerini güçlendirmiştir. Bu çerçevede resmi web sitesinin yenilenmesi çalışmaları tamamlanmış, sosyal medya platformları daha aktif ve planlı kullanılmaya başlanmıştır. 2015 yılsonu itibarıyla Akademi’nin Facebook sayfasının 14 bin, LinkedIn sayfasının 3 bin, Twitter hesabının ise 600 takipçisi bulunmaktadır. Akademi’nin hazırladığı ve YouTube kanalında paylaştığı videolar da geniş izleyici kitleleri tarafından izlenmektedir. UÇUŞ EĞITIM MERKEZI Uçuş Eğitim Merkezi, kokpit ve kabin personeli başta olmak üzere Ortaklığın tüm uçuş eğitim hizmetlerinden sorumlu birimidir. Merkezi, ulusal ve uluslararası yetki belgeleriyle, eğitim hizmetlerini ulusal ve uluslararası standartlarda 1994 yılından beri sunmaktadır. 21 yıllık tecrübe birikimine sahip olan Uçuş Eğitim Merkezi’nde yılda 35.000’in üzerinde kursiyere eğitim verilmektedir. 1995 yılında tek bir simülatör ile mevcut kampüsünde hizmet vermeye başlayan Uçuş Eğitim Merkezi: ↗↗ 10 adet tek motorlu Cessna C-172 Eğitim Uçağı, ↗↗ 6 adet tek motorlu Diamond DA-40 Eğitim Uçağı, ↗↗ 8 adet çift motorlu Diamond DA-42 Eğitim Uçağı, ↗↗ 2 adet jet motorlu Cessna Citation C-510 Eğitim Uçağı, Uçuş Eğitim Merkezi’nin ulusal ve uluslararası otoritelerden aldığı yetkiler şunlardır: ↗↗ Approved Training Organization (ATO) Eğitim Yetkileri ↗↗ TRTO (Type Rating Training Organization) Eğitim Yetkileri ↗↗ FTO (Flight Training Organization) Eğitim Yetkileri ↗↗ Kabin Temel Eğitim Yetkisi ↗↗ European Resuscitation Council onaylı Defibrilatör Eğitimi Yetkisi ↗↗ Sağlık Bakanlığı onaylı İlk Yardımcı Temel ve Güncelleme Eğitimi Yetkisi Uçuş Eğitim Merkezinde kokpit personeline verilen eğitimler; ↗↗ Tip İntibak Eğitimleri, ↗↗ Yenileme, Tazeleme Eğitimleri, ↗↗ Tip İntibak/Tip İntibak Kontrol Pilotu (TRI/ TRE) ve Simülatör Öğretmeni (SFI) Eğitimi ve Simülatör Kontrol Pilotu (SFE) Eğitimleri, ↗↗ MCC Temel ve Öğretmenlik Eğitimi (MCC/ MCCI), ↗↗ Modüler ve Entegre Pilotaj Eğitimleri, ↗↗ FI (A), CRI(A), IRI (A) Uçuş Öğretmeni Eğitimleri, KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 47 ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ek-Çok Motor Sınıf Yetkisi Eğitimi, T Lisans Dönüşüm Eğitimleri, C510 Tip İntibak Eğitimi, Dispeçer Eğitimleri, Load Master Eğitimleri, Tehlikeli Madde Kuralları Eğitimi, Ekip Kaynak Yönetimi (CRM) Eğitimi ve CRMI (CRM Eğitmeni Yetiştirme Eğitimi) ↗↗ Milli Eğitim Müdürlüğü Onaylı Eğiticinin Eğitimi Uçuş Eğitim Merkezi’nde Kabin Eğitim Müdürlüğü tarafından verilen eğitimler: ↗↗ Temel Eğitim, ↗↗ Havacılık Terminolojisi, ↗↗ Havacılık Güvenliği Eğitimi, ↗↗ Ortaklık Oryantasyon Eğitimi, ↗↗ Uçuş Emniyeti ve Acil Durum Prosedürleri Eğitimi, ↗↗ Ekip Kaynak Yönetimi Eğitimi (CRM), ↗↗ Tehlike Madde Kuralları Eğitimi (DGR), ↗↗ Normal Emniyet Kuralları Eğitimi, ↗↗ Uçak Tipi Eğitimleri, (B737, A320, B777, A330), ↗↗ Yenileme, Tazeleme, Tekrar Sertifikalandırma Eğitimleri, ↗↗ Kabin Amirliği Eğitimi (Dar Gövde Uçaklar), ↗↗ Kabin Amirliği Eğitimi (Geniş Gövde Uçaklar), ↗↗ İl Sağlık Müdürlüğü onaylı İlk Yardımcı Temel ve Güncelleme Eğitimleri, ↗↗ Havacılık Tıbbi Konular ve İlk Yardım Eğitimleri, 48 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR EĞİTİM Türk Hava Yolları’nın büyüyen filosuna paralel olarak, kokpit ve kabin eğitimlerinde standartlar korunmakta; simülatör, eğitim uçakları ve eğitim cihazlarının alımı ve eğitim sürelerinin artırılarak operasyonel ihtiyaçlar karşılanmaktadır. ↗↗ E uropean Resuscitation Council onaylı Defibrilatör Temel ve Yenileme Eğitimi, ↗↗ CEET, CST’de gerçekleştirilen Uygulamalı Eğitimler, ↗↗ Emergency Safety Equipment Eğitimleri (ESET), ↗↗ Yangın ve Dumanla Mücadele Eğitimleri, ↗↗ Tahliye Prosedürleri ve Kalabalığın Kontrolü Eğitimleri ↗↗ Suda Hayatta Kalma (Ditching) Eğitimleri, ↗↗ VIP Uçakları Eğitimleri, ↗↗ Supervisor Eğitimleri, ↗↗ Kontrol Kabin Amirliği Eğitimi, ↗↗ SAFA/SANA/SACA Eğitimi, ↗↗ Entegre Yönetim Sistemi Eğitimi, ↗↗ Emniyet Farkındalığı Eğitimi (SMS, SRS) ↗↗ Flying Chef/Flying Service Chef Temel Eğitimi, ↗↗ Flying Chef/Flying Service Chef Yenileme Eğitimi verilmektedir. Bunların yanı sıra Kabin Eğitim Müdürlüğü tarafından müşteri memnuniyetini artırmak amacıyla çeşitli eğitimler verilmektedir: ↗↗ Diksiyon ve Anons Uygulamaları Eğitimi ↗↗ Üniforma ile Yaşam (Life in Uniform) ↗↗ Zor Durumlarla Başa Çıkma ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ Kabinde Sessizlik Marka Bilinci, Pazarlama ve Yolcu Odaklılık, Sky Stars Temel Servis Konsepti Havacılıkta Profesyonel Farkındalık ER B/C Servis Konsepti Eğitimi ER B/C Servis Konsepti Tazeleme Eğitimi Hizmet Kalitesi Destek Eğitimi 2015 yılında Kabin Eğitim Müdürlüğü tarafından dış müşterilere verilen eğitimler aşağıda belirtilmiştir. ↗↗ Turkish Ground Service (TGS) – Profesyonel Farkındalık Eğitimi ↗↗ Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) - Hizmet Kalitesi ve Mesleki Farkındalık Eğitimi ↗↗ Afriqiyah, Ghadames, Somon, Iraq, Zagros Iraq, Libyan Airlines gibi Havayollarına Uçak Tipi Eğitimleri, Temel Eğitim ve Kabin Amirliği Eğitimleri ↗↗ Diğer Havayollarına verilen uygulamalı eğitimler ↗↗ Kabin Hizmetleri Bölümü bulunan üniversitelere verilen uygulamalı eğitimler Uçuş Eğitim Merkezi’nde yılda 35.000’in üzerinde kursiyere eğitim verilmektedir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 2015 yılında toplam 9.449 kokpit personeline yer eğitimi verilmiştir. Ortaklık dışından tipte tecrübeli ve tecrübesiz olarak istihdam edilen 676 pilot, Dönüşüm (Conversion) eğitimine, 334 pilotumuz ise Tip Değişikliği için Dönüşüm (Conversion) eğitimine katılmıştır. 2015 yılında toplam 1100 pilot Dönüşüm (Conversion) eğitimi almıştır. 9.449 KOKPIT PERSONELINE YER EĞITIMI Türk Hava Yolları’nın büyüyen filosuna paralel olarak, kokpit ve kabin eğitimlerinde standartlar korunmakta; simülatör, eğitim uçakları ve eğitim cihazlarının alımı ve eğitim sürelerinin artırılarak operasyonel ihtiyaçlar karşılanmaktadır. Uçuş Eğitimi Merkezi, EASA tarafından onaylı “Approved Training Organization (ATO)”, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından onaylı “Type Rating Training Organization” (TRTO) ve “Flight Training Organization” (FTO) olarak yetkilendirilmiştir. Ayrıca eğitimde kullanılan tüm simülatörler ve uçuş eğitim cihazları, EASA tarafından sertifikalandırılmıştır. SHGM onaylı Temel Eğitim Yetkilendirme Sertifikasına sahip olan Kabin Eğitim Müdürlüğü’nde, uygulamalı eğitimlerde kullanılan eğitim cihazları da SHGM tarafından sertifikalandırılmıştır. Kokpit eğitimlerinde “Dönüşüm”, “Uçak Tipi” ve “Yenileme” eğitimleri ağırlıklı olmak üzere 29 farklı eğitim türünde her personelin birden fazla eğitim programına katılması sağlanmıştır. Aynı zamanda Ortaklık bünyesinde görev yapmakta olan yaklaşık 800 dış kaynaklı kokpit personelinin eğitimleri de Uçuş Eğitim Merkezi bünyesinde verilmektedir. 261 PILOT ADAYINA EĞITIM Uçuş Eğitim Merkezi’nde faaliyet gösteren Uçuş Eğitim Akademisi (FTO), 2015 yılında yurt içi ve yurt dışı kaynakları kullanarak toplam 261 (80 yurt içi + 181 yurt dışı) pilot adayına eğitim vermiştir. 2015 yılında eğitim almaya başlayan 334 (257 yurt içi + 77 yurt dışı) pilot adayının eğitimleri ise devam etmektedir. 2015 yılında, Kabin Eğitim Müdürlüğü bünyesinde Temel, Yenileme, Tazeleme, Tekrar Sertifikalandırma, Kabin Amirliği, İlk Yardım, Defibrilatör, Hizmet Kalitesi ve Kişisel Gelişim Eğitimleri de dâhil olmak üzere toplam 27 farklı kategoride 28.975 kişi eğitim görmüştür. Ayrıca 2015 yılında 1.302 yeni kabin memuru mezun edilmiş, 375 yabancı havayolları kabin personeline toplam 874 saat eğitim verilmiştir. 1.250 TGS Personeli yolcu memnuniyetini artırmak amacıyla, Profesyonel Farkındalık Eğitimi’ne katılmıştır. 2016 yılında da devam edecek bu eğitimde 1.800 personele ulaşmak hedeflenmiştir. ↗↗ Kabin bünyesinde 42.954 saati örgün, 216.211 saati uzaktan eğitim olmak üzere toplamda 259.165 saat, ↗↗ Kokpit bünyesinde 21.660 saati örgün, 45.492 saati uzaktan ve 62.460 saati simülatör eğitimi olmak üzere toplamda 129.612 saat, ↗↗ Akademi bünyesinde 8.200 saati yer ve 18.000 saati uçuş eğitimi toplamda 26.200 saat olmak üzere, ↗↗ Uçuş Eğitim Merkezi bünyesinde toplam 414.887 saat eğitim verilmiştir. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 49 Ortaklık içi eğitimlerin yanı sıra 2015 yılı içerisinde Asya, Kafkasya, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Avrupa’yı içine alan çok geniş bir yelpazeden 35 farklı şirkete (7’si kokpit, 28’i kabin) eğitim verilmiştir. KABIN ÇALIŞTAYLARI Türk Hava Yolları’nın büyüme ivmesi, Uçuş Eğitim Merkezi’ne iş ortaklarıyla birlikte hareket etme fırsatı yaratmaktadır. Bu doğrultuda yurt içi ve yurt dışı simülatör merkezleri ve sektörde farklı alanlardaki eğitim kurum ve kuruluşlarıyla işbirliğinde bulunan Uçuş Eğitim Merkezi, havacılık sektörü ile entegrasyonu sürekli kılmayı başarmıştır. Anadolu Üniversitesi, Türk Hava Kurumu, Kapadokya Meslek Yüksek Okulu, Beykoz Lojistik Meslek Yüksek Okulu, Gelişim Üniversitesi, Kırklareli Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi gibi 15 farklı üniversitenin meslek yüksekokullarının Kabin Hizmetleri bölümleriyle, 2015 yılında iki kez Kabin Çalıştayı düzenlenmiştir. Çalıştaylar süresince sektör ihtiyaçları okullarla paylaşılmış ve nitelikli personel yetiştirmeleri hususunda üniversitelere gerekli bilgilendirmeler yapılarak destek verilmiştir. 2015 yılı içerisinde başlatılan yeni Uçuş Eğitim Merkezi projesi kapsamında, alımı gerçekleştirilen dört adet simülatörün (FFS) ve kabin eğitim cihazlarının 2016 yılında faaliyete geçmesi ile uluslararası rekabet gücünün sürekliliği sağlanacak ve bölgenin uçuş eğitimi konusunda önemli merkezlerinden biri haline gelecektir. Teknolojinin ve yeni eğitim cihazlarının da kullanılmasıyla sürekli gelişmeler kaydedilerek eğitimler verilmeye devam edecektir. 50 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR DİĞER HİZMETLER ANADOLUJET Türk Hava Yolları’nın “Uçmayan Kalmasın” sloganıyla iç hatlarda uygun fiyata ulaşım ihtiyacını karşılayan markası AnadoluJet, Sabiha Gökçen merkezinde ana marka dış hatlarıyla uyum içinde bir iç hat kurgusu ve Ankara merkezli aktarmalı uçuş politikası ile geniş bir uçuş imkânı sağlamaktadır. Kurulduğu 2008 yılından bu yana büyük bir başarı hikâyesine imza atan AnadoluJet, düşük ücretli seyahat sağlayan hava yolu profiline uygun kampanyalar ve iletişim faaliyetleri ile her geçen gün büyüyerek AnadoluJet markasını bir adım ileri taşımıştır. 69 HAT, 44 NOKTA 2014 yılında 49 olan uçulan hat sayısı, 2015 yılında 36 Ankara; 26 Sabiha Gökçen merkezli; 7 çapraz olmak üzere 69’a çıkmış, 44 farklı noktaya uçuş gerçekleştirilmiştir. Ortaklık stratejisi doğrultusunda Ankara merkezli iç hat uçuş ağı yeni noktalarla zenginleştirilerek büyütülen operasyon, 2015 yılında korunmuş, Esenboğa merkezli uçulan nokta sayısı, eklenen dört yeni noktayla 32’den 36’ya yükselmiştir. 2016 yılında 2 tanesi Sabiha Gökçen merkezli, 4 tanesi Antalya merkezli, 5 tanesi İzmir merkezli 11 yeni hat açılması planlanmaktadır. 2012 2013 9.019 2014 2011 63.718 39.454 56.549 KONMA SAYISI (BIN) 2015 76.031 2011 5.317 5.914 7.701 TOPLAM ÜCRETLI YOLCU (BIN) 10.824 Şirket, 2015 yılında da filosunu genişletmeye, yolcu sayısını artırmaya ve uçuş ağını genişlemeye devam etmiştir. İç hatlarda yeni yolculara erişmek ve uçuş deneyimini kolaylaştırmak adına transfer hizmeti, otopark ve araç kiralama gibi işbirlikleri geliştirilerek yaygınlaştırılmaya devam edilmektedir. 47.377 AnadoluJet’in 2014 yılında 49 olan uçulan hat sayısı 2015 yılında 69’a çıkmıştır. 2012 2013 2014 2015 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 51 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 3.895 5.212 5.960 7.811 ARZ EDILEN KOLTUK-KM (MILYON) 8.615 HİSSEDARLARIMIZA 2011 2012 2013 2014 2015 ANADOLUJET TRAFIK SONUÇLARI 10,8 MILYON YOLCU 2014 yılında 9 milyon olan AnadoluJet yolcu sayısı 2015 yılında %20 artışla 10,8 milyona ulaşmıştır. 2016 yılında ise %20 artışla 12,8 milyon yolcuya ulaşması hedeflenmektedir. 34 UÇAKLIK OPERASYON AnadoluJet filosu SunExpress ve BoraJet’ten wet-lease kiralanan uçaklardan oluşmaktadır. 2014 yılını 27 uçak ile kapatan AnadoluJet, 2015 yılında 34 uçağa ulaşan bir operasyon gerçekleştirmiştir. 2016 yılında Ortaklık operasyonunda icra edilen 737-800 tipi uçaklar da kullanılmaya başlanacak bu sayede AnadoluJet 40 uçaklık bir operasyon yürütecektir. Antalya merkezli charter operasyonlarını 2 uçak ile icra eden Şirket, 2016 yılında 4 uçak ile charter seferler planlamaktadır. Ücretli Yolcu (000) 2015 2014 2013 2012 2011 10.824 9.019 7.701 5.317 5.914 Arz Edilen Koltuk-Km (milyon) 8.615 7.811 5.960 3.895 5.212 Ücretli Yolcu-Km (milyon) 7.196 6.519 4.837 3.191 3.991 Yolcu Doluluk Oranı (%) 83,5 83,5 81,2 81,9 76,6 76.031 63.718 56.549 39.454 47.377 Konma Sayısı * AJET seferleri için 2015 yılı itibarıyla tüm operasyon grupları dâhil edilmiştir. AnadoluJet, 2015 yılında yolcu sayısını %20 artışla 10,8 milyon rakamına ulaştırmıştır. 52 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR DİĞER HİZMETLER 287 noktaya sefer düzenleyen Türk Hava Yolları Code Share anlaşmalarıyla başta İskandinav ülkeleri olmak üzere Rusya, Amerika, Afrika ve Uzak Doğu’daki toplam 177 noktaya daha satış yapma imkânı elde etmiştir. GELİŞEN UÇUŞ AĞI 2015 yılsonu itibarıyla Ortaklık tarafından yurt içi ve yurt dışında 287 noktaya sefer düzenlenmektedir. Bir bölümü, içinde yer alınan Star İttifakı üyesi dünyanın sayılı havayollarıyla geçerli olan toplam 41 adet kod paylaşımı (Codeshare) anlaşması neticesinde, henüz sefer icra edilmeyen başta İskandinav ülkeleri olmak üzere Rusya, Amerika, Afrika ve Uzak Doğu’daki toplam 177 noktaya daha satış yapma imkânı sağlanarak, bu noktalar Ortaklığın uçuş ağına dâhil edilmiştir. 2015 yılı boyunca Interline anlaşmaları sayesinde 385 milyon ABD doları seviyesinde Interline hacmi gerçekleşmiştir Bu miktar Ortaklığın 2015 cirosunun yaklaşık %3’üne denk gelmektedir. 2016 yılında da söz konusu hacimde % 5 artış hedeflenmektedir. Yolcular, bu ticari anlaşmalar sayesinde, İstanbul’dan henüz sefer icra edilmeyen Las Vegas, Seattle, Ottawa, Sydney, Melbourne, Kaliningrad, Malmö gibi 177 şehre Türk Hava Yolları sefer sayısı ve kodu altında tek biletle ve son noktaya kadar check-in yaparak, aktarma noktasında bagaj işlemlerine gerek kalmadan, daha konforlu, daha hızlı ve daha ekonomik olarak ulaşabilmektedir. 41 adet kod paylaşım anlaşması ile %32 artarak 177’ye ulaşan offline noktaların, 2016 yılında Ortaklığın büyüme stratejileri paralelinde daha da artırılması planlanmaktadır. Önümüzdeki dönemde, başta Latin Amerika, Avustralya, Çin ve Hindistan olmak üzere, önemli ve stratejik noktaların, bölgede etkin olan havayollarıyla gerçekleştirilecek ticari anlaşmalar ve işbirlikleri sayesinde uçuş ağına ilave edilmesi planlanmaktadır. 2015 yılında, Ortaklıkça stratejik görülen pazarlarda önemli havayollarıyla ticari işbirliklerinin geliştirilmesine yönelik faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede, Avianca havayolları ile işbirliği sayesinde Latin Amerika pazarına ulaşım imkânı elde edilmiş, Kuzey Amerika pazarında da United Airlines’e ek olarak, Jetblue, Hawaiian Airlines ve Virgin America ile yapılan anlaşmalar sayesinde Amerika’da yeni açılan noktaların desteklenmesi hedeflenmiştir. Diğer taraftan, Asya pazarında Singapore Airlines ile mevcut kod paylaşımı anlaşması genişletilerek müşterilere Avustralya pazarına kesintisiz seyahat imkânı sağlanmıştır. Eva Air ve Philippines Airlines ile kod paylaşımı anlaşmaları imzalanarak hem Star Alliance üyesi bir havayolu ile daha işbirliği başlatılmış hem de Uzak Doğu Asya’da offline olunan Manila ötesi destinasyonlar yolculara alternatif olarak sunulmuştur. Ayrıca, Royal Brunei Hava Yolları ile 2015 yılında imzalanan kod paylaşımı anlaşması da offline olunan bir noktaya daha ulaşım imkânı sağlamıştır. Hindistan’da Air India, Çin’de ise Air China ile stratejik görüşmeler devam etmektedir. Afrika’da ise toplam 24 bölge havayoluyla tesis edilen işbirlikleriyle Afrika’da uçuş yapılan 48 noktanın desteklenmesi, gelecek yıllarda açılması planlanan noktalar için potansiyel pazar oluşturulması ve mevcut sivil havacılık izinleri için lobi yapılması amaçlanmıştır. 2015 yılında yapılan sivil havacılık müzakereleri sonucunda, Afrika, Latin Amerika ve Uzak Doğu’dan yedi ülkeyle daha yeni Hava Ulaştırma Anlaşması imzalanmış, Ortaklığın Afrika ve Latin Amerika’ya açılım stratejisine paralel olarak yeni noktalar için frekans hakları elde edilmiştir. 20 ülkeyle de mevcut anlaşmalar revize edilmiş, Türk taşıyıcıları için ilave frekans hakları temin edilmiştir. Böylece, Türkiye’nin havacılık anlaşması bulunan ülke sayısı 164’e yükselmiştir. Ayrıca, her yıl başka bir ülkede düzenlenen uluslararası havacılık müzakereleri toplantısı 2015 yılında Türkiye’de gerçekleştirilmiştir. HİSSEDARLARIMIZA STAR İTTİFAKI Nisan 2008 itibarıyla üyesi olunan Star İttifakı, 1997 yılında kurulan ve yolculara geniş bir uçuş ağı ile kusursuz hizmet sunmayı amaçlayan ve bilinirlik imkânı sağlayan ilk küresel havayolu birliğidir. İttifak, günümüzde 28 üyesi ve uluslararası uçuş ağı sayesinde, günlük 18.392 seferle tüm dünyada 192 ülkede, 1.336 havalimanına ulaşım imkânı sağlamakta, tüm dünyada 1.000’den fazla salona erişim imkânı vermektedir. Star İttifakı 2015 yılında, gerek arz edilen koltuk km gerekse de ücretli yolcu km bakımından yaklaşık %24 oranındaki pay ile Skyteam (%20), Oneworld (%19), düşük maliyetli taşıyıcılar (%19) ve herhangi bir ittifak üyesi olmayan havayollarına (%17) göre birinci sıradaki yerini korumuştur. Türk Hava Yolları, 2015 yılı içerisinde İttifak koşulları ile %100 uyumlu hale gelmiş ve tüm yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmiştir. Ayrıca Star İttifakı içerisinde, karar alma ve yönetim aşamasında etkin olan iki strateji komitesine temsilcilerin seçilmesi ile Türk Hava Yolları’nın İttifak içerisindeki stratejik rolü pekiştirilmiştir. İttifak içerisinde toplam 21 havayolu ile yapılan kod paylaşımı anlaşmaları ile sefer düzenlenmeyen noktalara ulaşım ve yolculara kesintisiz bir yolculuk sağlanmaktadır. Star İttifakı üyesi havayollarıyla yapılan anlaşmalar neticesinde ulaşılan Interline hacmi, toplam Interline hacminin % 52’sini oluşturmaktadır. Avianca Brasil (O6), üye olmak için zorunlu tüm koşulları tamamlayarak 22 Temmuz 2015 itibarıyla Star Alliance’ın 28’inci üyesi olarak İttifak’ın Latin Amerika’daki varlığını güçlendirmiştir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR Türk Hava Yolları, 2015 yılı içerisinde Star İttifakı koşulları ile %100 uyumlu hale gelmiştir. 53 54 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR DİĞER HİZMETLER Türk Hava Yolları doğrudan dağıtım sistemleri üzerinden satılan bilet adet payı, 2015 yılında %47,1 olarak gerçekleşmiştir 2015 yılı içerisinde gerçekleşen komite toplantıları neticesinde İttifak’a Güney Amerika pazarından yeni üyelerin eklenmesi yönünde stratejik girişimler devam etmiş; yolculara en iyi hizmeti sunmak amacıyla tüm bagaj mesajlarının bir merkezde toplanması ile bagaj takibini kolaylaştırılmayı hedefleyen Bagaj Hub projesi gibi yolcu memnuniyetini artırıcı birçok teknolojik yatırımların hayata geçirilmesine karar verilmiştir. ULUSLARARASI KURULUŞLAR AEA, IATA, AACO, ALTA, ICAO, ECAC ve D-8 (Developing Eight Countries) gibi uluslararası havacılık kuruluşları nezdinde gerçekleşen etkinlik ve toplantılara katılım sağlanmış, havacılık alanındaki gelişmeler yakından takip edilmiştir. Halen Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA’nın Yönetim Kurulu üyeliği görevini sürdürmekte olan Türk Hava Yolları Genel Müdürü Temel Kotil’in, yönetim aşamasında etkin üç komiteden ikisinde de (“Strategy and Policy” ile “Chair” Kurulları) üyeliği bulunmaktadır. Ayrıca, IATA Yönetim Kurulu’na danışmanlık görevi üstlenen Ortaklık, sivil havayolu taşımacılığı gelişmelerini takip eden altı komite arasında yer alan Finans ve Sektör İlişkileri komitelerinde de temsil edilmektedir. Bu komite toplantıları ve IATA nezdinde gerçekleştirilen Yeni Dağıtım Yetkinliği (NDC), Kuraldışı Yolcu, Avrupa Emisyon Ticaret Planı (ETS), Hesaplaşma Sistemleri (ISS) vb. havacılık sektörü için stratejik öneme sahip birçok projeye ilişkin gelişmeler Ortaklığın ilgili birimlerine iletilmektedir. Ortaklık açısından stratejik öneme sahip Arap Hava Yolları Birliği AACO’da Partner Havayolu olan Türk Hava Yolları, 2015 Yıllık Genel Kurulu’nda Türk Hava Yolları Genel Müdürü Temel Kotil tarafından temsil edilmiş, çeşitli havayolları ile görüşmeler yapılmıştır. Latin Amerika’da büyüme planları çerçevesinde, bölgedeki müdürlüklerce Latin Amerika ve Karayipler havayolları birliği olan ALTA’nın düzenlediği 2015 Havayolu Liderleri Forumu’na ve diğer toplantılara Ortak Üye sıfatıyla katılım sağlanmış, Latin Amerika’nın önde gelen taşıyıcıları ile işbirliği alternatiflerini görüşme imkânı bulunmuştur. 2015 yılında Kuala Lumpur’da gerçekleşen D-8 Sivil Havacılık Çalışma Grubu Genel Müdürler ve Uzmanlar 9’uncu Toplantısı’na katılım sağlanmış ve Ortaklığın D-8 üyesi ülkelerde yaşadığı frekans sıkıntıları ve sivil havacılık kısıtları gündeme getirilmiştir. Söz konusu toplantı, 2016 yılında Türkiye’de gerçekleştirilecektir. YOLCU HİZMETLERİ SİSTEMLERİ Türk Hava Yolları doğrudan dağıtım sistemleri üzerinden satılan bilet adet payı, 2015 yılında %47,1 olarak gerçekleşmiştir (internet hariç). Doğrudan dağıtım sistemleri, eklenen yeni fonksiyonlar ve güncellenen ekran tasarımları ile güvenilir ve uniform yapıya kavuşmuştur. Böylece, kanal payının artması ve GDS maliyetlerinin düşürülmesi sağlanmıştır. Sistemler ile ilgili paydaşlardan iletilen taleplerin %80’ine 48 saat içerisinde geri dönüş sağlanmıştır. Yolcu hizmetleri sisteminin sektördeki gelişmeler ve Ortaklık ihtiyaçları doğrultusunda incelenmesi, güncellenmesi veya değiştirilmesi süreçleri yürütülmüştür. BİLETLEME SİSTEMLERİ 2014 senesinde QuickRes ve Troya’da kullanıma sunulan automatic reissue modülüyle, çağrı 55 HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU merkezi ve ofislerdeki automatic reissue oranı 2015 sonu itibarıyla %60’a getirilmiştir. Ayrıca 2015 yılında automatic reissue kullanımı büyük GDS’lere açılmış, Troya ve QuickRes’de ize otomatik iade kullanımına başlanmıştır. 2015 yılı için verilen 1000 çağrı başına 1,5 şikâyet oranı son altı haftalık dönemde iyileşme kaydederek 1,84 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılı hedefi 1000 çağrı başına 1 şikâyet olarak belirlenmiştir. yapabilme fırsatı yakalanacaktır. Kurumsal yolcu segmentine hizmet veren kurumsal seyahat acente (TMC) işbirlikleri ile kurumsal yolcu segmentinde yeni müşteriler kazanarak pazar payı artırılmaya devam edilmektedir. ONLINE SATIŞ VE PAZARLAMA Ortaklığın direkt online kanalları (web sitesi, mobil site ve mobil uygulamalar) aracılığı ile 2015 yılında %16,3’luk bir satış payı elde edilmiştir. KURUMSAL SATIŞ VE PAZARLAMA 2015 yılı sonu itibarıyla Turkish Corporate Club üyesi 9.000 firmayı kapsayan kurumsal müşterilerin tarifeli Türk Hava Yolları uçuş geliri içerisindeki payı %10 seviyesinde ve 850 milyon ABD doları değerindedir. Yıl içerisinde 3330 adet yeni kurumsal üye Ortaklığa kazandırılmıştır. 2015 yılında business kabin gelirlerinin %22’si programa üye firmalardan elde edilmiştir. 2016 yılı için, Türk Hava Yolları toplam tarifeli gelir hedefinin %12’si olan 1,15 milyar ABD doları toplam kurumsal yolcu gelir hedefi belirlenmiştir. GELİR YÖNETİMİ Havayolu sektöründe gün geçtikçe artan rekabet neticesinde fiyatlandırma ve gelir yönetimi stratejileri giderek karmaşıklaşmakta ve dinamikleşmektedir. Pazar bazlı olarak farklılaşabilen bu stratejileri hızlı bir şekilde takip edip gerekli analizleri yaparak zaman kaybetmeden gerekli aksiyonları almak, fırsat görünen pazarları tespit edip bu pazarlarda gerekli durumlarda rakiplerden bağımsız şekilde stratejiler belirlemek derin bir bilgi birikimi ve analiz yeteneği gerektirmektedir. Düşük seyahat harcamasına sahip üyelerin seyahat planlamalarını tamamen kendileri yönetebilecekleri, acente satın alma kanalının yanında online satın alma kanalını da kullanabilecekleri TCC online portal ve TCC online satış kanalı projesi canlıya alınmıştır. 2015 yılında coğrafyamızda yaşanan ve yolcu talebini doğrudan etkileyen terör ve komşu ülkelerde yaşanan savaşlar gibi birçok olumsuz gelişme meydana gelmiştir. Sektördeki bu gibi zorluk ve tehditlere rağmen, iki yıldan fazla süredir kullanılan O&D sisteminin verdiği analiz imkânları, bilgi birikimi, yerinde ve zamanında uygulanan stratejiler, çeşitli satış kanallarından gelen bilgileri geliştirilmiş raporlar sayesinde harmanlayarak hızlı ve doğru karar alabilme yeteneği ve farklı departmanlarla yapılan istişare ile Türk Hava Yolları sektördeki tehdit ve zorluklardan, istikrarlı büyümesini koruyarak çıkmayı başarmıştır. GENEL DAĞITIM SİSTEMLERİ 2015 yılında üye olunan GDS firmalarının sistemlerini kullanan acentelerin ürettiği segment sayısı %9 artışla 29,9 milyon, karşılığında elde edilen net bilet geliri 3,6 milyar ABD doları ve segment gideri %2 düşüşle yaklaşık 200 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Segment ücretlerini düşürmeye yönelik yapılan anlaşmalar sayesinde GDS segment giderlerinde yaklaşık 50 milyon avro kazanç sağlanmıştır. Ayrıca bilet gelirinde önemli kayıplara ve/veya gereksiz segment maliyetine sebep olan GDS kullanan acenteler tarafından yapılan hatalı ya da suiistimal içeren rezervasyonların tespiti ile yaklaşık 3 milyon avro Ortaklık giderlerinden düşürülmüştür. Bu faaliyetler dışında yapılan çalışmalarla Ortaklık sistemi ve GDS’ler arası işleyişlerde gerekli görülen güncellemelerden bazıları hayata geçirilmiş ya da süreçleri başlatılmıştır. ÇAĞRI MERKEZİ 2015 yılı içerisinde Ortaklık çağrı merkezine bir önceki yıla oranla %7’lik bir artışla yaklaşık 14 milyon çağrı gelmiştir. 2014 yılı içerisinde %86 olan çağrı karşılama oranı, 2015 yılında %96 olarak gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra, çağrı merkezinde Arapça ve İspanyolca dillerinde hizmet verilmeye başlanmıştır. Yeni pazarlama segmentasyonu ve web 3.0 gereksinimleri doğrultusunda, 2016 yılının ilk altı aylık dönemde Çince, Japonca, Korece ve Portekizce dillerinde de hizmet verilmesi hedeflenmektedir. Yolcu şikâyetleri konusunda çağrı merkezi firmalarına Bu proje ile sadece Türkiye’deki müşterilere sunulan program yurt dışındaki üye adaylarının da hizmetine sunulmaya başlanmıştır. Bunun yanı sıra, Ortaklığa düzenli nakit akışı sağlayacak, kredi risklerini minimize edecek, üye seyahat davranışlarının izlenebilmesini sağlayacak; müşterilere sunacağı seyahat raporları, bilet bedellerinde şeffaflık ve üçüncü parti anlaşmalardan faydalanma imkânı sunacak olan UATP kart ihraç projesi canlıya alınacaktır. Bu yeni ürün ile birlikte üye sayısında ve kurumsal gelirde önemli seviyede artış sağlanması öngörülmektedir. Diğer yandan, 2016 yılının ilk çeyreğinde başlayacak iyileştirme çalışmaları ile halen kullanılan MS Dynamics 2011 CRM sistemi (CAMS) yerine MS Dynamics 2015 CRM sürümüne geçilecektir. Böylece sözleşme yönetimi kolaylaştırılacak, firma bazında kurumsal aktivite takibi amaçlı hafıza oluşturulacak, satış ekibi performans yönetimi takip edilebilecek, mobil uygulamalar ile sistemin daha etkin kullanılması sağlanacak, kampanyalar ve çapraz satış KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR Ortaklık uçuş ağının büyümesi neticesinde gelir yönetimi tarafında eksponansiyel olarak artan kompleksite, Gelir Yönetim Sistemi’nin çıkış-varış noktası detayında analizler yapma kabiliyeti neticesinde başarılı şekilde yönetilebilmiştir. Bu sayede, talepteki değişimler fırsata çevrilmiş, küçülen pazarlarda kaybedilen yolcular, farklı pazarlardan kazanılan yolcularla başarılı şekilde ikame edilmiş ve tüm uçuş ağındaki faaliyetlerden sağlanan gelir maksimize edilmiştir. Türk Hava Yolları, O&D Gelir Yönetim Sistemi sayesinde faaliyet gösterdiği on binlerce çıkış-varış noktası arası pazarı, mikro ve makro seviyede inceleme ve bu detaylarda kararlarını ticari faydaya uygun olarak farklılaştırma yeteneğine sahiptir. 56 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR İNSAN KAYNAKLARI 2015 yılı içerisinde Ortaklığın insan kaynağı ihtiyacı doğrultusunda 1.228 kabin memuru, 621 kokpit personeli, 778 yurt içi yer personeli, 10 yurt dışı merkez tayinli ve 419 yurt dışı mahalli personel olmak üzere 3.056 kişi istihdam edilmiştir. Son yıllarda Türkiye’de ve dünyada havacılık sektörünün gösterdiği gelişime paralel olarak Türk Hava Yolları’nın uçtuğu destinasyon sayısı, filodaki uçak sayısı ve buna bağlı olarak istihdam edilen personel sayısı hızla artmaktadır. 2015 yılı içerisinde Ortaklığın insan kaynağı ihtiyacı doğrultusunda 1.228 kabin memuru, 621 kokpit personeli, 778 yurt içi yer personeli, 10 yurt dışı merkez tayinli ve 419 yurt dışı mahalli personel olmak üzere 3.056 kişi istihdam edilmiştir. Türk Hava Yolları’nda 2015 sonu itibarıyla toplam 22.030 kişi görev yapmaktadır. Yaş ortalaması 34,2 olan çalışanların %46 kadın, %54 ise erkektir. Genç bir insan kaynağına sahip olan Türk Hava Yolları, Avrupa’dan sonra dünyanın en iyi şirketi olma yolunda, geleceğe güvenle bakmaktadır. Ortaklık çalışanları, ana görev alanlarına göre; kokpit, kabin ve yer personeli olarak ayrılmaktadır. Görev yapan insan kaynağı değerinin %20’sini kokpit personeli, %39’unu kabin personeli, %41’ini ise yer personeli oluşturmaktadır. Türk Hava Yolları’nda 2015 sonu itibarıyla toplam 22.030 kişi görev yapmaktadır. 2015 yılı itibarıyla ortalama tecrübe süresi 6,4 yıl olan Türk Hava Yolları’nda uçak başına düşen çalışan sayısı ise 74 olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizin lider ve dünyanın sayılı havayolu şirketlerinden biri olan Türk Hava Yolları’nda en önemli değer olan “insan” faktörünün her yönüyle daha etkin ve değerli kılınması için çalışmalar sürdürülmektedir. ETKIN VE VERIMLI INSAN KAYNAKLARI POLITIKASI Türk Hava Yolları’nın insan kaynakları politikası, Ortaklığın stratejik plan ve hedefleri doğrultusunda görevlerini etkin ve verimli bir şekilde yerine getirebilecek; mesleki ve etik kurallara bağlı, nitelikli personelin istihdamını ve bu personelin niteliklerinin sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Bu kapsamda, insan kaynakları planlaması, görev tanımlarının belirlenmesi ve “kurum kültürü ve bilinci”nin oluşmasının sağlanması, personel istihdamı, performans yönetimi, eğitim ve geliştirme, özlük işlemleri, sosyal ve ekonomik haklar, personel memnuniyetinin sağlanması, çalışma düzeni, disiplin ve ödüllendirme işlemleri insan kaynakları politikamızın uygulama alanlarıdır. Bununla birlikte personel; organizasyonel yapıda, görev tanımı kapsamında, yürürlükteki kanun, yönetmelik ve mevzuata uymaktan sorumludur. EKIP RUHU Türk Hava Yolları, dünyanın farklı noktalarındaki tüm çalışanları için yaratıcılığı ve ekip ruhunu destekleyen, kişisel gelişime olanak sağlayan, şirket hedeflerinin her kademede içselleştirildiği, düşüncelerin özgürce paylaşılabildiği şeffaf bir çalışma ortamı sunmayı hedeflemektedir. Şirket, çalışanlarının memnuniyetini ve kuruma bağlılığını artırmak adına çalışanlarına önemli sosyal olanaklar sağlamaktadır. Geniş bir bölgeye yayılmış servis ağı, özel sağlık sigortası, çalışan aileleri için sunulan özel sağlık sigortası indirimleri, TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU doğum, emzirme, ölüm, evlenme yardımları, çocuklu bayan çalışanlar için kreş imkânı ya da yardımı, ücretsiz ve indirimli yurt içi/yurt dışı uçuş imkânları, vize kolaylığı, tüm dünyada anlaşmalı konaklama olanakları söz konusu hizmetler arasında yer almaktadır. İSTIHDAM EDILEN PERSONEL SAYISI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞI Türk Hava Yolları, ulusal ve uluslararası mevzuat ve iyi uygulamalar ile ticari etiği dikkate alarak, Ortaklığın görevleri ve ortak değerleri doğrultusunda, çalışanlarını, müşterilerini, tedarikçilerini, iştirakçilerini, tüm iş ortaklarını ve hissedarlarını aynı gayede buluşturmak amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası’nı oluşturmuştur. Bu politika doğrultusunda Şirket, iş sağlığı ve güvenliği alanında uymakla yükümlü olduğu ulusal, yasal ve diğer şartlar ile havacılık sektörüne ait uluslararası kurallara uygun hareket etmektedir. Faaliyet alanı ile ilgili yeni yatırımları planlarken, filosunu büyütürken ve teknolojik altyapı seviyesini yükseltirken, çalışanların sağlığını ve güvenliğini gözeterek riski en düşük seviyede olan ekipman ve organizasyonları tercih etmektedir. Filosunda bulunan uçaklardan kaynaklanan gürültünün en az seviyeye indirilmesine yönelik tedbirleri almakta, çalışanlarının ve tüm paydaşlarının iş sağlığı ve güvenliği konusundaki farkındalığını ve bilincini artırmak için çalışmalar yapmaktadır. 3.056 1.448 2.599 2.775 2011 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 22.030 19.902 2011 18.882 15.857 TOPLAM PERSONEL SAYISI 15.737 EĞITIM OLANAKLARI Çalışanların gelişimi konusunda da etkin adımlar atan Türk Hava Yolları, aralarında İstanbul Teknik Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi’nin de bulunduğu üniversitelerle yüksek lisans programı anlaşmaları yapmıştır. Böylece üniversitelerle yapılan anlaşmalar gereğince çalışanların gerek akşam programları gerekse mesai saatlerinde idari izinlerle derslerini tamamlayarak kariyerlerini geliştirmeleri amaçlanmıştır. 57 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 3.965 HİSSEDARLARIMIZA 2015 İş sağlığı ve güvenliği performansının iyileştirilmesi amacıyla, organizasyonun her kademesinin ve paydaşların katılımını sağlanmaktadır. Mevcut ve gelecekteki faaliyetler için çalışanlar, tedarikçiler ve yerel toplum ile iş sağlığı ve güvenliği konusunda açık bir diyalog kurulmakta, müşteriler, çalışanlar, tedarikçiler ve kamunun endişeleri doğrultusunda gerekli düzeltici işlemleri yapılmaktadır. SÜREKLI IYILEŞTIRME İş sağlığı ve güvenliği performansı sürekli olarak izlenmekte, ölçülmekte ve dünyadaki iyi uygulamalar da dikkate alınarak bu alandaki performans sürekli olarak iyileştirilmektedir. Uygun yönetim usullerinin gereği, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki hedeflerle ve devamlılık arz eden geliştirici programlarla politika devamlı gözden geçirilerek gerçekleştirilmektedir. Şirket, tüm faaliyetlerinin iş sağlığı ve güvenliği risklerini tespit etmekte, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek için bu risklere ait aksiyon planları geliştirmektedir. Çalışma ortamının gözetimi ve koruyucu hekimlik çalışmalarının sürekliliğini sağlamakta, çalışanlara, alt işverenlere ve ziyaretçilere sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için gerekli altyapıyı oluşturmaktadır. Kritik fonksiyonlarda görev alan çalışanların gerçekleştireceği operasyonlara fiziksel ve tıbbi boyutta hazır olmalarını sağlanmakta, acil durumlara karşı hazırlıklı ve Ulusal Acil Müdahale Birimleri ile irtibat halinde olmaktadır. Ortaklığın Avrupa’nın en iyi ve 5 yıldızlı havayolu olması hedefi doğrultusunda, bu hedefi gerçek kılacak en önemli unsur olan insan kaynağının daha etkin kullanılması için yenilikçi çözümler ve projeler geliştirilmektedir. Bu doğrultuda, hâlihazırda kullanılan Performans Yönetim Sistemi’ni geliştirmek için adımlar atmıştır. 2015 yılında Performans Yönetim Sistemi’nin daha etkili ve verimli kullanılabilmesi adına çalışmalar yapılmıştır. Performans Yönetim Sistemi’nin SAP - İnsan Kaynakları modülüyle entegre olabilmesi için SAP - Performans Yönetimi Modülü devreye alınmıştır. 58 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KALİTE VE KURUMSAL SORUMLULUK Türk Hava Yolları’nın yakaladığı istikrarlı ticari, finansal ve operasyonel yükselişi ve sürdürdüğü başarıyı var eden unsurlar arasında Ortaklığın etkin kalite sistemi önemli bir yer tutmaktadır. Türk Hava Yolları, müşteri memnuniyetinden taviz vermeden müşterinin beklentilerini de aşan bir hizmet vermeye devam ederken, artan yolcu sayısının beraberinde getireceği olumsuz etkileri bertaraf edebilmek adına gerekli adımları atmakta, faaliyet alanları ile ilgili yeni yatırımları planlarken, filosunu büyütürken ve teknolojik altyapı seviyesini yükseltirken, olumsuz çevresel etkileri en az seviyede olan teknoloji ve yöntemleri tercih etmektedir. KALITE POLITIKASI Türk Hava Yolları’nın yakaladığı istikrarlı ticari, finansal ve operasyonel yükselişi ve sürdürdüğü başarıyı var eden unsurlar arasında Ortaklığın etkin kalite sistemi önemli bir yer tutmaktadır. Türk Hava Yolları Kalite Sistemi; ↗↗ Müşterilerinin de direkt olarak bir parçası olduğu havacılık operasyonlarının, ulusal ve uluslararası sivil havacılık otoritelerinin en katı emniyet ve güvenlik kurallarına göre gerçekleştirilmesini güvence altına almayı, ↗↗ Müşterilerine vermeyi taahhüt ettiği hizmetin, en az taahhüt edilen seviyede gerçekleştirilmesini güvence altına almayı, ↗↗ Müşterilerine en iyi hizmeti en makul sürede ulaştırabilmeyi sağlayacak yönetsel olgunluğun sürdürülebilirliğini garanti altına almayı, ↗↗ Müşterilerinin beklentilerini karşılamanın da ötesinde, beklentileri aşmayı hedefleyen hizmet kalitesini yakalamayı ve sürekli kontrol altında tutmayı amaçlamaktadır. 2015 YILI ÖLÇÜLEBILIR YAKIT TASARRUFU (TON) Pilotaj Uygulamaları 37.783 Uçuş Planlama/Dispeç -14.260 Teknik/Bakım Operasyonları 1.607 Yer Operasyonları/Ağırlık Azaltma 2.058 Toplam Yakıt Tasarrufu 27.187 Karbon Emisyon Azaltımı 85.639 Türk Hava Yolları, müşterilerine görünen yüzündeki kalitesini arka planda üreten iş süreçlerini sürekli kontrol altında tutmaktadır. Gerçekleştirilen yüzlerce iç denetim, Türk Hava Yolları Kalite Sistemi’nin amaçlarını gerçekleştirmeye hizmet etmiştir. Türk Hava Yolları, müşterilerine sunduğu hizmetler için tedarikçi ve taşeronlarından sağladığı ürün ve hizmetleri, kendi ürettiği hizmetlerden farksız görmektedir. Türk Hava Yolları müşterilerine ulaşacak her ürün ve hizmet, en az Türk Hava Yolları’nın müşterilerine taahhüt ettiği kalitede olmalıdır. Türk Hava Yolları Kalite Sistemi, üçüncü taraflardan tedarik edilen ve Türk Hava Yolları müşterilerine doğrudan veya dolaylı olarak ulaşan her ürün ve hizmetin taşıması gereken şartların düzeyini kontrol altında tutmaktadır. 2015 yılında da her operasyon sahasında tedarik edilen ürün ve hizmetler denetlenerek Türk Hava Yolları hizmet standartlarının sağlanması güvence altına alınmıştır. KALITEMIZE TAM NOT Türk Hava Yolları, başta ulusal ve uluslararası sivil havacılık otoriteleri olmak üzere birçok kurum tarafından emniyetli ve güvenli operasyon şartları ile uygulanan yönetim sistemleri konularında denetlenmiştir. Gerçekleştirilen tüm denetimlerden başarı ile geçmiş, sürdürülebilir başarısının teminatı olan operasyonel yetkilerini ve yönetim sistemi sertifikalarını geliştirerek devam ettirmiştir. KALITE YÖNETIM SISTEMI Türk Hava Yolları iş süreçlerinin olgunluğunu ve yönetim sisteminin oturduğu sağlam temeli, 2006 yılından bu yana sahip olduğu ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Sertifikası ile kanıtlamaktadır. 2015 yılında gerçekleştirilen belge yenileme tetkikiyle sertifika geçerliliği devam eden Kalite Yönetim Sistemi, sürekli iyileştirme sistematiği ile hem Ortaklığın iş süreçlerine hem de Türk Hava Yolları’nın müşterilerine katma değer üreten, sürdürülebilir başarıya ulaşma yolundaki en güçlü yönetim araçlarından biridir. MÜŞTERI MEMNUNIYETI YÖNETIM SISTEMI Türk Hava Yolları’nın, uyguladığı yönetim sistemlerine TS EN ISO 10002 Kalite Yönetimi-Müşteri Memnuniyeti Sistemi’ni eklediği 2015 yılı, Ortaklığın müşteri geri bildirimlerinin yönetimi konusunda kat ettiği mesafede bir kilometre taşı olma niteliğindedir. Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi ile Türk Hava Yolları yolcu taşımacılığı hizmeti kapsamında aldığı müşteri şikâyetlerini çok daha sistematik, HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU etkin ve verimli şekilde işlemektedir. Diğer taraftan geri bildirimlerden elde edilen daha net bilgiler sayesinde, ürün ve hizmetlerin iyileştirilmesine yönelik olarak yapılacak her çalışmaya gerçek girdiler sağlanacaktır. Bu oranın yakalanmasında daha etkin yönetilen ulusal ve uluslararası ilişkilerin yanı sıra, Ortaklık uçaklarına SAFA programı ile aynı yöntemle uygulanan Safety Assessment of Company Aircraft (SACA) programının da büyük etkisi bulunmaktadır. Ortaklığın operasyonel emniyet ve güvenliğe verdiği önem ve gerçekleştirdiği yatırımların bir sonucu olan bu oran sayesinde ayrıca Türkiye’nin bulgu ortalamasının düşürülmesine katkı sağlanmış ve bu anlamdaki başarı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilen bir teşekkür belgesi ile de onaylanmıştır. EMNIYET POLITIKASI Emniyet, Türk Hava Yolları organizasyonunun bütün kademelerinin birinci önceliğidir. Ortaklığın kurumsal değerlerinin vazgeçilmez ve asla ödün verilemeyecek bir parçasıdır. Tüm kademelerdeki çalışanlar, emniyet taahhüdünün sektördeki en iyi uygulamalar ve standartların sağlanarak geliştirilmesi için en üst düzeyde çaba harcamaktadır. Türk Hava Yolları, sunduğu hizmetin vazgeçilmez bir bileşeni olarak içselleştirdiği operasyonel emniyet ilkelerini emniyet politikası ile bilinir kılmakta ve emniyet kültürünün gelişimi için her türlü kaynağı sağlamaktadır. SAFA ORANI 0,252 Türk Hava Yolları’nın ilk olarak 2005 yılında sahip olduğu ve iki yılda bir yenilenen IATA Operational Safety Audit (IOSA) Sertifikası, IATA’nın uluslararası arenada Türk Hava Yolları’nı emniyetli bir hava yolu olarak tescil ettiği anlamına gelmektedir. IOSA Sertifikası’na sahip olmanın da ötesinde Türk Hava Yolları’nın IOSA şartlarını karşılayabilecek düzeyde emniyetli ve güvenli operasyon gerçekleştirmesi sürdürülebilir başarısının altında yatan en önemli dayanak noktalarından biridir. European Aviation Safety Agency (EASA) tarafından yürütülen Safety Assessment of Foreign Aircraft (SAFA) programına dâhil ülkelerde yapılan denetimler neticesinde elde edilen SAFA oranında, Türk Hava Yolları 2015 yılını 0.252 SAFA oranı ile kapatmıştır. Böylelikle geçen yıla oranla %12’lik bir iyileşme gerçekleştirmiş ve son beş yılın en düşük SAFA puanına ulaşılmıştır. Bu oran bulgu ortalaması 0.55 olan Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında oldukça başarılı bir sonuçtur. YAKIT YÖNETIMI VE ÇEVRE Gelişen teknolojinin günlük yaşama sağladığı kolaylıkların yanı sıra bu gelişmeler sonucunda doğaya ve çevreye verilen zarar her geçen gün hızla artmaktadır. Birçok gelişmiş endüstri kolunun çevreye yaydığı sera gazı miktarı ve endüstriyel kirliliğin yanı sıra özellikle iklim değişikliklerinde de önemli bir rol oynamaktadır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 59 edebilmek adına gerekli adımları atmaktadır. Uçuş emniyeti ve güvenliğini ön planda tutarak yürütülen çevre politikası ile en verimli bir biçimde uçmayı, doğal kaynakları en etkin bir biçimde kullanarak gelecek nesillere daha temiz ve yaşanılabilir bir çevre bırakmayı hedefleyen Türk Hava Yolları, bu alandaki çalışmalarını sürdürmektedir. ÇEVRE YÖNETIM SISTEMI&İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞI YÖNETIM SISTEMI 2013 yılında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi sertifikalarını alan Türk Hava Yolları, toplumsal sorumluluk bilinciyle bu iki yönetim sistemini uygulayarak gerçekleştirdiği tüm faaliyetlerde çevreye karşı daha duyarlı ve hassas, tüm paydaşlarının sağlığını ve emniyetini güvence altına alan, risklerinin farkında olan ve yöneten, acil durumlarını önceden tahmin ederek önlem alabilen sistematik bir yaklaşım benimsemiştir. Türk Hava Yolları, artan yolcu sayısının beraberinde getireceği olumsuz etkilerin kendi payına düşen kısmını olabildiğince bertaraf Emniyet, Türk Hava Yolları organizasyonunun bütün kademelerinin birinci önceliğidir. 60 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL İLETİŞİM MARKA BİLİNİRLİK DÜZEYİ VE MARKA DEĞERİ Türk Hava Yolları’nın filo, destinasyon ve gelir artışına paralel olarak marka bilinirliği ve marka değeri de artış göstermektedir. 2015 yılında yapılan global marka bilinirlik ve algı araştırmasına göre Türk Hava Yolları, dünyanın en çok bilinen ve en güçlü markaları arasında %64 pay ile yerini almıştır. (Nielsen, Marka Sağlığı Araştırması, Aralık 2015) Brand Finance kuruluşunun araştırmasına göre 2015 yılsonu marka değerimiz ise 2,2 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK Türkiye’nin bayrak taşıyıcı havayolu şirketi Türk Hava Yolları, kurumsal sorumluluk alanında da Türkiye’nin lider kuruluşları arasında yer almaktadır. Kurumsal vatandaşlık ilkesiyle, başta çocuklar olmak üzere toplumun tüm kesimlerini kucaklamaya gayret eden, kültür-sanat, çevre, spor ve sağlık alanlarındaki çalışmalara destek sağlayan Türk Hava Yolları, ülkemizin ve içinde yaşadığımız toplumun ayrılmaz bir parçası ve katılımcı üyesi olarak, toplumun ihtiyaçlarını duyarlılıkla karşılamaya gayret etmektedir Kızılay Kızılay ile yapılan işbirliği çerçevesinde yıllık 150.000 ünite kan, 2.500 adet “Koleman” 25.000 adet “Test Tüp Taşıma Kutusu” taşınmıştır. Ayrıca afet acil dönemlerinde kargo desteği verilmektedir. THY çalışanları tarafından her yıl düzenli olarak kan bağış kampanyalarına katılım olmaktadır. Afrika’ da 10 Sağlık Merkezine Sürdürülebilir Enerji Paneli Sürdürülebilir projeleri destekleyen ve hayata geçiren Türk Hava Yolları Afrika’da Nijer ve Uganda da kırsal alanındaki sağlık ocaklarının enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla 10 güneş enerji paneli bağışlamış, ayrıca sağlık ocaklarındaki malzemelerin daha iyi korunması amacıyla aşı dolabı ve sağlık ocaklarının restorasyonlarını yapmış, ihtiyaç duyulan tüm klinik malzemeyle donatmıştır. Anadolu’ya 1 Milyon Fidan Türk Hava Yolları, gelecek kuşakları tehdit eden iklim değişikliğini yavaşlatmak, karbon salınımını azaltmak amacıyla Anadolu’nun çeşitli illerinde 2014 ve 2015’de 1 milyon fidan dikmiştir. Türk Hava Yolları çalışanlarının tam desteğiyle organize edilen etkinliklerde fidanların bir kısmı köy ve okul çocuklarıyla birlikte dikilmektedir. Bu etkinliklerde, çocuklar için hediyelerle dolu eğlendirici çalışmalara da yer verilmektedir. TOSİDO Türk Hava Yolları’nın gelenekselleşen etkinliklerinden TOSIDO (Touristanbul, Simülatör ve Turkish Do&Co) ile 2015 yılı içerisinde 200’den fazla dezavantajlı çocuk, Turkish Do&Co’da kendileri için özel hazırlanan yiyeceklerle ağırlanmış ve tesislerini gezmişlerdir. Ardından Türk Hava Yolları’nın uçuş merkezini gezip simülatöre binmişlerdir. Tehlike anında oksijen maskelerinin açılması anını yaşayan çocuklardan bir kısmı da kokpit koltuğuna oturup bir anlık da olsa pilot olmuştur. Öğle yemeğini özel bir mekânda yiyen çocuklar, öğleden sonra İstanbul’un tarihi kültürel mekânlarını gezmiş, bir hatıra fotoğrafı ile güzel bir etkinliğe katılmış olmanın mutluluğuyla evlerine dönmüşlerdir. İstanbul’un Heros’ları 7-10 yaş aralığındaki minik konuklarımızın her ay beğeni ile takip ettikleri, yolculukları boyunca keyifle eğlenirken aynı zamanda öğrendikleri Miles & Smiles Heroes dergisi İl Milli Eğitim Müdürlüğü ortaklığı ile İstanbul’daki çeşitli okullarda ücretsiz olarak 100.000 adet dağıtılmıştır.. Türk Hava Yolları Sürdürülebilirlik Raporu Yayınlandı Son beş yıldır üst üste “Avrupa’nın En İyi Hava Yolu” seçilen Türkiye’nin bayrak taşıyıcı hava yolu şirketi Türk Hava Yolları’nın, Global Reporting Initiative (GRI4) standartlarında hazırlanan ilk “Sürdürebilirlik Raporu” yayınlanmıştır. Türk Hava Yolları’nın 2014 yılındaki sürdürülebilirlik gündeminin, bu alanda elde ettiği başarıların ve geleceğe yönelik amaç ve hedeflerinin yer aldığı raporda, şirketin çevre, ekonomi ve sosyal alanlardaki performansı hem uluslararası kriterlere hem de sektörde kabul gören göstergelere uygun şekilde değerlendirilmektedir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Türk Hava Yolları’na KSSD Tarafından Kurumsal Ortaklık Ödülü Türk Hava Yolları, CSR Europe’un Türkiye ayağı olan Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği tarafından organize edilen İşletme 2023 Zirvesine katılmıştır. Özel sektör, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütlerini bir araya getiren Zirve’de, günümüzün en büyük sorunlarından olan işsizlik, iklim değişiklikleri, kaynakların tükenmesi, finansal krizler ve demografik değişimler riskleri konularında uzman kişilerin görüşlerine yer verilmiştir. Türkiye’nin önde gelen firmaların sosyal sorumluluk faaliyetlerinin tanıtıldığı fuarda Türk Hava Yolları , “Kurumsal Ortaklık” ödülüne layık görülmüştür. tek bir marka altında toplanarak dünyaya lanse edilmesi yer almaktadır. Proje 24 çeşit gıda ürünü ve ardından gıda dışı kültürel ürünlerin de ürün ailesine dahil edilmesi şeklinde planlanmış ve uygulamaya koyulmuştur. Afet Acil Durumlarda Ücretsiz Kargo Taşıması 2015 yılında afet acil durumlarda ve sosyal sorumluluk çalışmaları kapsamında 100 tondan fazla ücretsiz kargo taşıması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Nepal depremi gibi afet durumlarında, gönüllü çalışanlarımızla yüzlerce kişiye yardımda bulunulmuştur. Meme Kanseri Uçak Giydirmesi Meme kanserinden hayatlarını kaybeden kadınlarımız için Türk Hava Yolları pilotlarının şiir ve gökyüzünden fotoğraflarından oluşan “Gökyüzünde Hayat İzi” isimli bir sergi düzenlenmiştir. Farkındalık kampanyasının bir devamı olarak uçaklarımızdan birine meme kanserini simgeleyen pembe kurdele giydirilmiş ve broşürlerle yolculara uzanan bir bilinçlendirme hareketi başlatılmıştır. WE’R From Turkey “WE’R From Turkey”, bir misyon markası olarak konumlandırılmış, özünde Anadolu gelenek ve kültür mirasını dünyaya tanıtmayı hedefleyen projedir. Proje adımları içerisinde en önemli konumda, Anadolu geleneklerine has ürün gruplarının oluşturulması ve tüm bu ürünlerin SPONSORLUKLAR Futbol Türk Hava Yolları tarafından Türkiye’de A Milli Futbol Takımı ve şampiyonluklara imza atmış olan Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Bursaspor ve Trabzonspor kulüplerine sponsorluk desteği verilmektedir. Avrupa’ da ise Almanya’nın başarılı kulübü Borussia Dortmund ve Fransa’nın en köklü kulüplerinden Olympique Marsellie ile sponsorluk anlaşmaları devam etmektedir. Golf Turkish Airlines Open golf turnuvası, 29 Ekim-1 Kasım 2015 tarihleri arasında Antalya’ da gerçekleşmiştir. Dünyanın en başarılı ve en çok tanınan golf oyuncularının katılımı ile gerçekleştirilen ve European Tour turnuva takvimindeki en önemli 4 turnuvadan biri olan Turkish Airlines Open, 6 kıtada, 45 ülkede, 425 milyonun üzerinde izleyiciye ulaşılmıştır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 61 Turkish Airlines World Golf Cup, kurumsal müşterilerine özel gerçekleştirilen amatör golf turnuvası ile 2015 yılında 70 destinasyonda 5.000’ e yakın müşterisi ile bir araya gelmiştir. Basketbol Turkish Airlines Euroleague’de 2015 yılında 24 Avrupa takımının katılımı ile 250’ ye yakın maç oynanarak bu sayede dünya genelinde 190’dan fazla ülkede 1,6 milyar izleyiciye ulaşılmıştır. Ayrıca Turkish Airlines Final Four 8-10 Mayıs 2015 tarihleri arasında Madrid’ de yapılmıştır. Türk Hava Yolları aynı zamanda A Milli Basketbol Takımı ve Japon Basketbol ligi BJ League’in de sponsorluğunu yapmıştır. Rugby EPCR (European Professional Club Rugby) organizasyonu ile European Rugby Champions Cup ve European Rugby Challenge Cup şampiyonalarının kapsamında Ana Sponsorluk anlaşması imzalanmıştır. 62 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL İLETİŞİM Türk Hava Yolları, CSR Europe’un Türkiye ayağı olan Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği tarafından organize edilen İşletme 2023 Zirvesinde “Kurumsal Ortaklık” ödülüne layık görülmüştür. Binicilik Sponsor olduğumuz dünyanın en önemli atlı spor festivallerinden biri olan FEI Chio Aachen, bu sene Temmuz ayında gerçekleşmiştir. REKLAM KAMPANYALARIMIZ Bisiklet Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu 2015 yılında da Türk Hava Yolları sponsorluğunda gerçekleşmiştir. ”Epic Food” Kampanyası 2014 yılının Aralık ayında dünyaca ünlü futbol yıldızları Lionel Messi ve Didier Drogba ile reklam kampanyası yapılarak 2015 yılı Ocak ayı sonuna kadar TV filminin tüm ülkelerde gösterimi gerçekleşmiştir. Tenis 2015 yılında da, dünyanın en önemli bayanlar tenis etkinliklerinden biri olarak kabul edilen Porsche Tennis Grand Prix’ye sponsorluk desteği verilmiş ve tenissever hedef kitleye ulaşılmıştır. “Fly Africa” Kampanyası Geniş uçuş ağı gücünün Afrika’daki çocukların uçuş tutkusu üzerinden anlatıldığı “Fly Africa” reklam filmi, Mart ayı içerisinde 14 ayrı ülke ve 169 Televizyon kanalında gösterime girmiştir. Türk Hava Yolları Yayınları Yönetim Serisi Yönetim serisi olarak 2015 yılında Mindware, The Business of Influence, Disciplined Entrepreneurship, The Second Machine Age, Leading Digital, The Culture Map, Küresel Pazarları Kazanmak, Big Data @ Work, Contagious ve The Manager adlı 10 kitap basılmış ve kitapçılarda yerini almıştır. “Asla Vazgeçme” Kampanyası Türkiye genel imaj kampanyası kapsamında hazırlanan, “Asla Vazgeçme” reklam filmi Haziran ayı içerisinde tüm televizyon kanallarında yayınlanmıştır. Kültür Sanat Kültür sanat alanında 2015 yılında; Ertuğrul Filmi, Antalya Altın Portakal Film Festivali, Boğaziçi Film Festivali, Antalya Piyano Festivali, Montreal Jazz Festivali, Mozart Foundation İşbirliği, Europalia İşbirliği, Frankfurt Kitap Fuarı, Expo Milano Turkey Pavilyonu ve Oslo World Music Festivali gibi birçok kültür-sanat faaliyetine sponsorluk desteği verilmiştir. ”What Makes a Didier” Kampanyası Didier Drogba ile “What Makes a Didier” reklam kampanyası gerçekleştirilerek Afrika’ya potansiyeli olan 3 ayrı kıta, 10 ülke ve 62 adet TV kanalında söz konusu filmin yayını yapılmıştır. SOSYAL MEDYA YÖNETİMİ Müşterilerinin tüm şikâyet ve taleplerini titizlikle dinleyen Türk Hava Yolları; Facebook, Twitter, Instagram, Youtube, Linkedin ve Google+ hesapları üzerinden Türkçe ve İngilizce dilleri ile 7/24 verdiği hizmeti, 2016 yılı içinde Fransızca, Almanca ve Arapça dillerini de ekleyerek devam ettirecektir. Türk Hava Yolları, 31 Aralık 2015 itibarıyla Facebook’ta 7.571.776, Twitter’da 1.035.471, Youtube’ta ise 106.993 takipçiye sahiptir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 63 64 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR FİNANSAL RİSK YÖNETİMİ Ortaklık genelinde orta ve uzun vadeli likidite ile finansal risklerin etkin şekilde yönetilebilmesi amacıyla Tahmini Nakit Akım Çalışması her ay avro, ABD doları ve Türk lirası bazında güncellenerek yürütülmektedir. FINANSAL RISK YÖNETIMI UYGULAMALARI Ortaklığımızın finansal risk yönetimi politikaları çerçevesinde, gelecekteki sağlıklı nakit akım ve likidite temel esas olmak üzere şu risk faktörleri tanımlanmıştır: ↗↗ Kısa, orta ve uzun vadeli nakit pozisyonundaki ve yatırım portföyündeki değişimlerin belirlenen iş hedeflerinden alıkoyması: nakit akım riski, ↗↗ Jet yakıtı ve karbon emisyon sertifikalarının fiyatlarındaki değişimlerin finansal etkisi: emtia fiyat riski, ↗↗ Faiz oranlarının değişmesiyle uçak finansmanlarının, döviz cinsinden borçların ve nakdin piyasa değerindeki değişimlerinin finansal etkisi: faiz oranı riski, ↗↗ Yabancı para değerlerinin gelir ve gider hesaplamalarında farklı oranlarda oluşması: döviz kuru riski, ↗↗ Yurt içi ve yurt dışı finansal kuruluşlar ile yapılmakta olan mevduat ve türev işlemlerine yönelik karşı tarafların temerrüde düşmesi sonucunda ileride oluşabilecek kayıplar: karşı taraf riski. Söz konusu risklerin yönetimi için öncelikle doğal riskten korunma yöntemleri uygulanmaktadır. Bu yaklaşımın işlevsiz kaldığı durumlarda ise bahsi geçen finansal risklerden korunmak amacıyla; emtia fiyatları, kur ve faiz oranlarında yaşanması olası dalgalanmalara yönelik geliştirilen stratejiler ile türev piyasalarda finansal riskten korunma işlemleri gerçekleştirilmektedir. Ortaklığımızın, anılan finansal risklerden korunması için Hazine ve Risk Yönetimi Komisyonu tarafından mevcut stratejilerin uygulaması takip edilmekte, piyasa şartlarındaki değişimler dikkate alınarak söz konusu stratejilerde gerekli iyileştirme ve geliştirmeler sürekli olarak yapılmaktadır. NAKIT AKIM RISKI YÖNETIMI Orta ve uzun vadeli nakit giriş ve çıkışları göz önüne alındığında, Ortaklığımızı iş hedeflerini gerçekleştirmekten alıkoyabilecek, yatırım portföyündeki ve nakit pozisyonundaki değişikliklerden kaynaklanması olası riskler, nakit akım riski olarak tanımlanmaktadır. Hava yolu sektöründeki finansal işlemlerin birçok sektöre göre çok daha uzun vadeli bir seyir izlemesi nedeniyle sağlıklı bir nakit yönetim politikası, Ortaklığımızın üzerinde hassasiyetle durduğu unsurların başında gelmektedir. Ortaklık genelinde orta ve uzun vadeli likidite ile finansal risklerin etkin şekilde yönetilebilmesi amacıyla ileriye yönelik avro, ABD doları ve Türk lirası bazında her ay güncellenen Nakit Akım Tahmin Çalışması yürütülmektedir. Söz konusu çalışma kapsamında Ortaklığın ilgili periyottaki kur ve akaryakıt fiyat tahminleri, her ay güncellenerek Nakit Akım Tahmin Çalışması’na baz oluşturan verilerin güncel ve sağlıklı olması sağlanmakta, hazırlanan Nakit Akım Tahmin Çalışmaları, Hazine ve Risk Yönetimi Komisyonu’na sunularak alınacak yatırım ve finansman kararlarına temel oluşturulması amaçlanmaktadır. İlaveten, bahsi geçen çalışmada yer alan tahmin verileri, her ay fiili veriler ile karşılaştırılarak gerekli analizler yapılmaktadır. HİSSEDARLARIMIZA EMTIA RISKI YÖNETIMI Akaryakıt Fiyat Riski Yönetimi Ortaklığımız yakıt fiyatlarında yaşanan dalgalanmaların jet yakıtı maliyeti üzerindeki etkisini azaltmak, maliyetlerin belirli bir bant aralığında kontrol edilmesini veya tek bir fiyatta sabitlenerek belirlenmesini sağlamak amacıyla Swap ve opsiyon temelli türev enstrümanları kullanmaktadır. Yakıt piyasalarındaki dalgalanmaların, kârlılık ve nakit akışı üzerinde oluşturacağı oynaklığı azaltmayı teminen geçmiş ham petrol ve jet yakıtı fiyatları gelişimi ve gelecek için beklenen ham petrol ve jet yakıtı fiyatlarını, korelasyonlarını ve kendi içlerindeki fiyat oynaklıklarını dikkate alarak takip etmektedir. 24 ayı kapsayan süreçte bir sonraki ayın öngörülen jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %50’sini hedefleyen kontrat miktarları ile belirli fiyat aralıklarında belirli enstrümanlar kullanılacak şekilde, ham petrol üzerine yazılmış Swap, 2 Bariyerli, 3 Bariyerli (üstten limitli) ve 4 Bariyerli Maliyetsiz Bant türev enstrümanları vasıtasıyla tedrici olarak finansal riskten korunma işlemleri gerçekleştirmektedir. Ortaklığımız piyasa fiyatları belirli seviyelerin üzerine çıktığı ve bu fiyat seviyelerinin uzun vadeli korunmayacağı beklentisini taşıdığı durumlarda ilgili işlemleri durdurmaktadır. Küresel ekonomiye ilişkin son dönemde yaşanan gelişmelere paralel akaryakıt fiyatı ve piyasa dinamiklerinde meydana gelen yapısal değişiklikler yakından takip edilmektedir. Yakıt piyasasındaki gelişmelerin yanı sıra, piyasadan farklılaşmamak adına havacılık sektöründe uygulanan diğer stratejiler de değerlendirilerek akaryakıt fiyat riskinden korunma metodolojisi belirlenmekte, bu kapsamda önümüzdeki dönemde gerçekleşebilecek güncellemelere ilişkin çalışmalar da sürdürülmektedir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 65 66 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR FİNANSAL RİSK YÖNETİMİ Küresel ekonomiye ilişkin son dönemde yaşanan gelişmelere paralel olarak akaryakıt fiyatı ve piyasa dinamiklerinde meydana gelen yapısal değişiklikler yakından takip edilmektedir. Karbon Emisyonu Riski Yönetimi Havacılık sektörü, 1 Ocak 2012 itibarıyla Avrupa Birliği Karbon Emisyon Ticaret Sistemi’ne (EU-ETS) dâhil edilmiştir. Ortaklığımız, böylece, Avrupa’ya uçuş yapan diğer havayolu şirketleri gibi EU-ETS düzenlemelerine uymakla yükümlü hale gelmiştir. Sisteme göre havayollarının, bağlı bulundukları emisyon otoriteleri tarafından kendilerine verilen karbon salım üst sınırını aşmaları halinde; piyasadan karbon kredisi satın almaları gerekmektedir. Bu çerçevede Ortaklığımız, karbon kredisi teminine yönelik finansal riskten korunma işlemleri için ilgili stratejilerini geliştirmiş ve ihtiyaç hâsıl olması durumunda türev enstrümanların kullanımı için gerekli planlamalarını yapmıştır. FAIZ ORANI RISKI YÖNETIMI Ortaklığımız faiz oranı risk yönetimi çalışmaları çerçevesinde, faiz oranı piyasasının izlenmesi ve analiz edilmesi, borçluluk yapısının hazırlanması, faiz oranı değişimlerine karşı duyarlılık ve ağırlıklı ortalama vade analizleri yapılması ile faizden kaynaklanan olası maliyet değişimlerinin takip edilmesi uygulamalarını düzenli olarak sürdürmektedir. Söz konusu faiz riskini yönetmek adına, borç portföyünün bir kısmı için kredi faiz oranlarının kredi vadesi boyunca belirli oranlarda tamamen sabitlenmesini veya belirli faiz seviyeleri (bant) arasında kalmasını temin ederek riskten korunma işlemleri gerçekleştirilmektedir. Diğer taraftan Ortaklığımız, öncelik nakit akış planlamasına verilmek üzere nakit mevcudunun getiri odaklı değerlendirilmesi neticesinde ortaya çıkan faiz oranı riskini, vade-getiri ilişkisini optimum seviyede sağlamaya çalışarak yönetmektedir. DÖVIZ KURU RISKI YÖNETIMI Döviz kurlarında yaşanması olası hareketlerden dolayı Ortaklığımız nakit akışlarında ve gelirlerinde meydana gelebilecek değişim riski, döviz kuru riski olarak tanımlanmaktadır. Gelirlerinin önemli bir kısmını avro döviz cinsi ile elde eden ve harcamalarının büyük bir kısmını da ABD doları ve Türk lirası döviz cinsleri ile gerçekleştiren Ortaklığımız açısından, geçmişteki hareketleri dalgalı olan ve önümüzdeki dönemde de bu dalgalı seyrini sürdürmesi beklenen döviz kurları bahsedilen sebeplerden dolayı risk arz etmektedir. Döviz kuru riskinin yönetilmesi amacıyla, gelir ve gider kalemlerindeki para birimlerinin kompozisyonun birbirine yakın oranlarda oluşmasının temin edilmesi ve böylece kurlarda meydana gelebilecek dalgalanmaların etkisinin azaltılması hedeflenmektedir. Ortaklığımızca yapılan tüm anlaşmalarda kontrata baz teşkil eden döviz kuru belirlenirken gelir ve gider döviz kuru dağılımının dengelenmesi amaçlanmakta, böylece doğal riskten korunma yöntemleri döviz kuru risk yönetimi metodolojisi kapsamında öncelikli olarak uygulanmaktadır. Bu bağlamda, 2015 yılı Mayıs ayında Türkiye çıkışlı yurt dışı uçuşların bilet fiyatlamasında avro para biriminin baz alınmasına son verilerek ABD doları para birimine geçiş sağlanmıştır. Bu sayede gelir içerisindeki ABD doları oranı artırılarak avro oranı azaltılmış ve gelir-gider para birimleri dağılımı daha dengeli bir hale getirilmiştir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Öte yandan, doğal riskten korunma uygulamaları sonrasında dahi; Ortaklığımızın avro para biriminde uzun pozisyonda, ABD doları ve Türk lirası para birimlerinde ise kısa pozisyonda olduğu görülmektedir. Döviz kurlarında yaşanabilecek olası ters hareketler sonucunda oluşabilecek söz konusu finansal riskin türev işlemler kullanılarak minimize edilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, aylık periyotta güncellenen Ortaklığımızın ileriye dönük nakit akım tahmin çalışması ile avro, ABD doları ve Türk lirası para birimleri bazında her ay için oluşması öngörülen pozisyonlar tespit edilmekte ve türev ürünler kullanılarak oluşabilecek döviz kuru riskinden korunulması amaçlanmaktadır. Hesaplanan ABD doları açık pozisyonunun avro ile kapatılmasına ilişkin olarak, gelecek 24 aylık dönemi kapsayacak şekilde Swap, 2 Bariyerli Bant, 3 Bariyerli Bant ve 4 Bariyerli Bant enstrümanlarından piyasa koşullarına göre uygun olanı kullanılmaktadır. Türk lirası açık pozisyonu için ise Swap enstrümanı kullanılmakta ve gelecek 24 aylık dönemi kapsayacak şekilde sabit ve tek bir kurdan avro satılarak Türk lirası alınmaktadır. Yapılan işlemlerde, cari aydan bir sonraki ayın ABD doları kısa pozisyonunun %25-%35 aralığında değişen kısmı için, Türk lirası kısa pozisyonunun ise %30’luk kısmı için riskten korunma oranına ulaşılması amaçlanmakta; daha sonraki aylarda ise tedricen azalan riskten korunma oranları hedeflenmektedir. KARŞI TARAF RISKI YÖNETIMI Ülke ekonomileri üzerinde etkisi devam eden küresel krizin yurt içi ve yurt dışı finansal kuruluşlar ile birçok konu başlığı altında işlemler yapmakta olan Ortaklığımıza etkisinin sınırlı kalabilmesi adına; çalışılan finansal kuruluşlar ile ileride oluşabilecek kredi riskine ilişkin çeşitli önlemler alınmaktadır. Mevduat veya türev işlemleri ile ilgili, uzun vadeli karşı taraf riskini azaltabilecek, her kurum için eşit ve objektif kriterler içeren bir yaklaşım benimsenmektedir. Özellikle, türev işlemler sonucu oluşabilecek kredi riskine karşı finansal kuruluşlar ile ilgili anlaşmalar imzalanmaktadır. Mevduat ve türev işlemleri gerçekleştirirken uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının finansal kuruluşlar için belirlediği kredi risk notları dikkate alınarak kararlaştırılan eşik kredi risk notunun altında kalan kuruluşlar ile işlem yapılmaması tercih edilmektedir. Eşik değerin üzerinde kalan finansal kuruluşlar ile kredi riski değerlendirme metodolojisi kapsamında belirlenen risk seviyelerine göre atanan limitler dâhilinde çalışılmaktadır. Ayrıca, strateji olarak işlem yapılan finansal kuruluşların kredi notlarının ve söz konusu limitlerin dönemsel olarak güncellenmesi, herhangi bir finansal kuruluşun kredi notunun düşmesi veya ilgili sigorta primlerinin (CDS) yükselmesi durumunda o kuruluş ile ilgili işlemlerin çok yakından takip edilmeye başlanması esas alınmaktadır. Kredi notunun belirlenen limitlerin altına düşmesi halinde, Ortaklığımızın söz konusu finansal kuruluş ile olan işlemlerini tek taraflı olarak durdurması seçeneğinin dikkate alınması da söz konusu olmaktadır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 67 Ortaklığımızın türev ürün kullanımı sonucu oluşabilecek kredi riskinin yönetimine ilişkin yurt içi finansal kuruluşlarla “Türev Çerçeve Sözleşmesi”, yurt dışı finansal kuruluşlarla “International Swaps and Derivatives Association” (ISDA) ve gerekli diğer anlaşmalar imzalanmaktadır. Özellikle kredi riski yönetimine ilişkin hususlar “Credit Support Annex” (CSA) olarak anılan ayrı bir sözleşme kapsamında düzenlenmektedir. Söz konusu anlaşmaya istinaden belirli dönemlerde teminat mahsuplaşma işlemleri gerçekleştirilerek kredi riski azaltılmaktadır. Akaryakıt fiyatı ve piyasa dinamiklerinde meydana gelen yapısal değişiklikler yakından takip edilmektedir. Ülke ekonomileri üzerinde etkisi devam eden küresel krizin, yurt içi ve yurt dışı finansal kuruluşlar ile birçok konu başlığı altında işlemler yapmakta olan Türk Hava Yolları’na etkisinin sınırlı kalabilmesi adına; çalışılan finansal kuruluşlar ile ileride oluşabilecek kredi riskine ilişkin çeşitli önlemler alınmaktadır. 68 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR ORGANİZASYON ŞEMASI İştirakler Başkanı Kalite Güvence Başkanı Kurumsal Emniyet Başkanı Teknik Başkan Uçuş Eğitim Başkanı Genel Müdür (İnsan Kaynakları) Yardımcısı Genel Müdür (Mali) Yardımcısı Genel Müdür (Ticari) Yardımcısı Personel Yönetimi Başkanı Finansman Başkanı Kargo Başkanı İnsan Kaynakları Başkanı Muhasebe ve Mali Kontrol Başkanı Yer İşletme Başkanı Eğitim Başkanı Genel Satın Alma Başkanı Bölgesel Uçuşlar Başkanı Sosyal ve İdari İşler Başkanı Ekip Planlama Başkanı İkram ve Uçak İçi Ürünler Başkanı HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 69 Özel Büro Müdürü YÖNETİM KURULU İCRA KOMİTESİ GENEL MÜDÜR Özel Kalem Müdürü Güvenlik Başkanı Basın Müşaviri Teftiş Kurulu Başkanı Hukuk Müşavirliği Genel Müdür (Uçuş İşletme) Yardımcısı Genel Müdür (Pazarlama ve Satış) Yardımcısı Genel Müdür (Yatırım ve Teknoloji) Yardımcısı Genel Müdür (Kurumsal Gelişim ve Bilgi Teknolojileri) Yardımcısı Uçuş İşletme Başkanı (Başpilot) Kurumsal Pazarlama ve Dağıtım Kanalları Başkanı Yatırım Yönetimi Başkanı Müşteri Çözümleri Başkanı Kabin Hizmetleri Başkanı Kurumsal İletişim Başkanı Uluslararası İlişkiler ve İttifaklar Başkanı Stratejik Projeler Başkanı Entegre Operasyon Kontrol Başkanı Üretim Planlama Başkanı Kurumsal İnovasyon ve Projeler Başkanı Kurumsal ve Operasyonel Çözümler Başkanı Gelir Yönetimi Başkanı BT Strateji ve Yönetim Başkanı Pazarlama Başkanı Altyapı ve Operasyon Başkanı Satış Başkanı (1. Bölge) Satış Başkanı (2. Bölge) Satış Başkanı (Yurt İçi) 70 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU 1. Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Beyanı Uluslararası platformda Türkiye’yi ve Türk havacılık sektörünü en iyi şekilde tanıtmayı ve temsil etmeyi hedefleyen, şeffaflık, adalet, sorumluluk ve hesap verebilirlik prensiplerini ilke edinmiş olan Ortaklığımız, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği ekinde yer alan Kurumsal Yönetim İlkeleri’nden zorunlu olan tüm ilkelere uymakta olup, zorunlu olmayan ilkelere ise uyum konusunda azami özeni göstermektedir. Zorunlu olmayan Kurumsal Yönetim İlkeleri’nden Ortaklığımızca uygulanmayan maddeler 4.2.5, 4.2.8, 4.3.9, 4.5.1 ve 4.5.5 no’lu ilkeler olup, bunların gerekçelerine raporun ilgili kısımlarında yer verilmiştir. Ortaklığımızda Kurumsal Yönetim anlayışının sürekli olarak geliştirilmesine ve Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uyum düzeyini artırmaya yönelik çalışmalara devam edilmektedir. 2015 yılı içerisinde Ortaklığımız bünyesinde ilk kez Sürdürülebilirlik Raporlama çalışması yapılmış, bu süreçte tüm menfaat sahipleri açısından geliştirilebilir hususlar tespit edilmiştir. Bu kapsamda Kurumsal Yönetim konuları dâhilinde yer alan tüm Ortaklık politikaları, sistemleri, prosedürler ve “Etik Kurallar El Kitabı” gibi dokümanlar gözden geçirilmiş ve revize edilmesi yönünde çalışmalara başlanmıştır. BÖLÜM I – PAY SAHİPLERİ 2. Yatırımcı İlişkileri Bölümü Türk Hava Yolları bünyesinde yerli ve yabancı yatırımcıların doğru, tutarlı, zamanında bilgilendirilmesi, Yönetim Kurulu ile sermaye piyasası düzenleyicileri ve katılımcıları arasında iletişim ve bilgi alışverişinin sağlanması, pay sahipliği haklarının kullanılmasında mevzuata ve Ana Sözleşme’ye uyumun gözetilmesi, kamuyu aydınlatma yükümlülüklerinin her türlü mevzuata uygun olarak yerine getirilmesi konularında faaliyet göstermek üzere Genel Müdür (Mali) Yardımcısı Coşkun Kılıç’a direkt bağlı olarak kurulmuş Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü mevcuttur. Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü 2015 yılı içinde, Ortaklığımızla ilgili finansal, operasyonel ve stratejik gelişmelerin yatırımcı ve analistlerle paylaşılmasına yönelik 17 adet yatırımcı konferansı ve roadshowa katılmış, 20’nin üzerinde telekonferans görüşmesi ve bir Yatırımcı Günü Webcast toplantısı gerçekleştirmiştir. Ayrıca Ortaklığımızca 2015 yılı Mart ayında gerçekleştirilen uçak finansmanına yönelik borçlanma aracı ihracı öncesinde sabit getirili menkul kıymetlere yatırım yapan yatırımcılara Ortaklığımızın tanıtılması kapsamında çok sayıda roadshow düzenlenmiş, bono/ kredi yatırımcısı konferanslarına katılım gerçekleştirilmiştir. Bu konferanslarda ve telekonferanslarda, Şirket merkezinde veya yatırımcıların ofisinde olmak üzere 270 kurum ve fondan 435 yatırımcı/ analistle bir araya gelinmiştir. 2015 faaliyet dönemi içinde Ortaklığımıza bilgi edinmek amacıyla e-mail yoluyla yaklaşık 2.000 adet başvuru yapılmıştır. E-mail yoluyla gelen başvurular haricinde telefon yoluyla da pek çok yatırımcı ve hissedar bilgilendirilmiştir. Müdürlük 2015 yılında yürüttüğü faaliyetlere ilişkin hazırladığı raporu 26.02.2016 tarihinde Ortaklık Yönetim Kurulu’nun bilgisine sunmuştur. Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü personelinin bilgileri aşağıda yer almaktadır: Duygu İnceöz Yatırımcı İlişkileri Müdürü Lisanslar: ↗↗ Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Lisansı ↗↗ Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı Lisansı Tel: +90 212 463 6363 Dâhili: 13630 E-posta: duyguinceoz@thy.com Özge Şahin Yatırımcı İlişkileri Şefi Tel: +90 212 463 6363 Dâhili: 11841 E-posta: ozges@thy.com Can Aslankan Yatırımcı İlişkileri Uzmanı Tel: +90 212 463 63 63 Dâhili: 12195 E-posta: caslankan@thy.com Mehmet Fatih Korkmaz Yatırımcı İlişkileri Uzmanı Tel: +90 212 463 63 63 Dâhili: 12187 E-posta: korkmazmehmet@thy.com 3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklarının Kullanımı Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri Birimi gerek pay sahiplerinin, gerek diğer paydaşların farklı iletişim kanallarıyla kendisine ulaştırdığı bilgi talepleri ve sorularını olabilecek en kısa zamanda, en etkin iletişim kanallarını kullanarak cevaplamaktadır. Diğer taraftan, pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının etkin kullanımını teminen, Ortaklığımızın kurumsal internet sitesinden de erişilen Yatırımcı İlişkileri internet sayfası (investor.turkishairlines. com) bulunmakta olup, yatırımcılar ve diğer menfaat sahipleri söz konusu internet sitesinden Ortaklık ile ilgili halka açıklanan tüm mali ve operasyonel verilere, özel durum açıklamalarına ve pay sahipliği haklarının kullanımına ilişkin tüm ilan ve duyurulara ulaşabilmektedir. Ayrıca site üzerinden dağıtım listesine kayıt olan kişi/kurumlar güncel operasyonel ve finansal açıklamalardan e-posta yoluyla da haberdar olabilmektedirler. Esas Sözleşme’de özel denetçi atanması talebine ilişkin herhangi bir düzenleme olmamakla birlikte 2015 yılı içerisinde özel denetçi tayini talebinde bulunulmamıştır. 4. Genel Kurul Toplantıları Ortaklığımız Genel Kurul toplantılarına ilişkin düzenlemeler, Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde yer alan ve kamuya açık olan Ana Sözleşmemizde yer almaktadır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 2014 yılı hesap ve faaliyetlerinin görüşüldüğü Olağan Genel Kurul Toplantısı 06.04.2015 tarihinde, Ortaklık merkez adresi olan Atatürk Havalimanı Yeşilköy-Bakırköy/İstanbul adresindeki Genel Yönetim Binası VIP Toplantı Salonunda yapılmıştır. Olağan Genel Kurul toplantısına şirketin çıkarılmış sermayesi olan 1.380.000.000 TL’nin 1.068.909.942,545 TL’sini (%77,5) temsil eden hissedarlar katılmış olup, diğer menfaat sahipleri ve medya katılımı olmamıştır. Genel Kurul, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve SPK mevzuatı gereğince fiziki ve elektronik ortamda gerçekleştirilmiştir. Genel Kurul’da, hissedarların sorularına şifahi, kapsamlı sorulara ise yazılı olarak cevap verilmesi uygulaması mevcut olmakla beraber, bu toplantıda yazılı cevap verilmesini gerektiren bir soru ile karşılaşılmamıştır. Hissedarlar tarafından sorulan muhasebeleştirme işlemleri, kısa ve uzun vadeli alacaklar, mali risk yönetimi, petrol fiyatlarındaki düşüşün yaratacağı pozitif etkinin şirkete ne zaman yansıyacağı, bütçe revizyonu, bedelsiz hisse dağıtımının yapılmama nedeni ve kısa dönemli kiralanan uçaklar ile ilgili sorulara sözlü açıklamalar ile cevap verilmiştir. Genel Kurul’da, pay sahipleri tarafından herhangi bir gündem önerisi verilmemiştir. Olağan Genel Kurul toplantısı ilanı ve daveti Merkezi Kayıt Kuruluşu bünyesinde bulunan Elektronik Genel Kurul Sistemi’nde ve Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda duyurulmuş ve ayrıca Ortaklığın ilgili mevzuat gereği yapması gereken bildirim ve açıklamalar ile birlikte, toplantı gününden 45 gün önce yatırımcı ilişkileri internet sitesinde yayınlanmıştır. TTK 437’nci maddesi gereğince, finansal tablolar, konsolide finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve Yönetim Kurulu’nun kâr dağıtım önerisi, mevzuatta belirtilen sürelere uygun olarak, Genel Kurul toplantısından önce Ortaklığın internet sitesine yüklenmiş, merkez ve şubelerinde pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulmuştur. Gündemde özellik arz eden konularla ilgili Yönetim Kurulu Üyeleri, ilgili diğer kişiler, finansal tabloların hazırlanmasında sorumluluğu bulunan yetkililer ve denetçilerin gerekli bilgilendirmeleri yapabilmek ve soruları cevaplandırmak üzere Genel Kurul toplantısında hazır bulunmaları sağlanmıştır. Ortaklığımız Genel Kurul toplantısında, gündemde yer alan konular tarafsız ve ayrıntılı bir şekilde, açık ve anlaşılabilir bir yöntemle aktarılarak pay sahiplerine eşit şartlar altında düşüncelerini açıklama ve soru sorma imkânı verilmiştir. Genel Kurul tutanakları ve hazır bulunanlar listesi aynı gün Kamuyu Aydınlatma Platformu üzerinden kamuoyu ile paylaşılmakta olup, Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde ve Elektronik Genel Kurul Sistemi’nde pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktadır. Geçmiş yıllara ilişkin Genel Kurul tutanakları ve diğer belgeler de Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde yer almaktadır. 06.04.2015 tarihli Olağan Genel Kurul Toplantı tutanağı 17.04.2015 tarih ve 8803 sayılı TTSG’de yayınlanmıştır. Yönetim Kurulu’nda karar alınabilmesi için Bağımsız Yönetim Kurulu Üyelerinin çoğunluğunun olumlu oyunun arandığı ve olumsuz oy vermeleri nedeniyle kararın Genel Kurul’a bırakıldığı bir işlem bulunmadığından Genel Kurul’da böyle bir gündem maddesi yer almamıştır. Genel Kurulca kabul edilmiş Bağış Politikamız çerçevesinde dönem içinde yapılan bağış ve yardımlar hakkında Genel Kurul’da ayrı bir gündem maddesi ile bilgi verilmektedir. Ortaklığımızın 2014 yılı içerisinde Türk Hava Yolları Spor Kulübü’ne yapılan toplam bağış tutarı 145.776 TL olup, bunun dışında bağış bulunmamaktadır. Ortaklığımız Bağış Politikası Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktadır. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 71 5. Oy Hakları ve Azlık Hakları Oy Hakkı, Ana Sözleşmemizin 31’inci maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmektedir: “İşbu Ana Sözleşme’nin 6/d bendi hükümleri saklı kalmak kaydı ile olağan ve olağanüstü Genel Kurul toplantılarında hazır bulunan hissedarların veya vekillerinin her hisse için bir oyu vardır.” Ana Sözleşmemizin 14’üncü maddesi 5’inci bendi hükmüne göre; Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu’nun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır. ↗↗ A na Sözleşme’nin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması; ↗↗ Genel Kurul’a Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi; ↗↗ Sermaye artırılması; ↗↗ Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi; ↗↗ Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamının beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır); ↗↗ Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi; ↗↗ Münhasıran pazar şartları dâhilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması. 72 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU C grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir. Ortaklığımız azlık haklarının kullandırılmasına azami önem göstermektedir. Ana Sözleşmemizin 10’uncu maddesine göre halka açık A grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Yönetim Kurulu’na aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu Üyeliği seçimi yapılan Genel Kurul toplantısında toplam çıkarılmış sermayenin en az %2’si oranında temsil edilmeleri ile mümkündür. 2015 yılında yapılan 2014 yılı hesap ve faaliyetlerinin görüşüldüğü Olağan Genel Kurul toplantısında hissedarlarımızdan azlığın yönetimde temsil edilmesine dair herhangi bir talep gelmemiştir. Ayrıca, karşılıklı iştirak ilişkisi içinde olunan herhangi bir şirket bulunmamakta, Ana Sözleşmemizde birikimli oy kullanma yöntemine yer verilmemektedir. 6. Kâr Payı Hakkı Ortaklığımızda dağıtılabilir kârın tespiti ve dağıtımı esasları Ana Sözleşmemizin 36’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Kara katılımda imtiyaz yoktur. Kârın ödeme zaman ve şeklini, Sermaye Piyasası Kurulu tebliğleri gözetilerek Genel Kurul tespit eder. Bu kapsamda, Ortaklığımızın kâr dağıtım politikası, Ortaklığın stratejik hedefleri, büyüme trendi, finansman ihtiyacı ile pay sahiplerinin beklentileri dikkate alınarak Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, ilgili yasal mevzuat ve Ana Sözleşmesindeki hükümler çerçevesinde belirlenmiş olup, söz konusu politika Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde ve Yönetim Kurulu faaliyet raporunda yer almaktadır. Kâr dağıtım politikası, pay sahiplerinin ortaklığın gelecek dönemlerde elde edeceği kârın dağıtım usul ve esaslarını öngörebilmesine imkân verecek açıklıkta asgari bilgileri içermekte olup, pay sahiplerinin menfaatleri ile ortaklık menfaati arasında dengeli bir politika izlenmesini esas alır. Türkiye Finansal Raporlama Standartları’na (TFRS) göre hazırlanan 2014 yılı hesap dönemine ait konsolide finansal tablolara göre 1.819.259.536 TL net dönem kârı elde edilmiş olup, yasal kayıtlarda (Vergi Usul Kanunu’na göre tutulan kayıtlarda) ise 818.203.579 TL net dönem kârı oluşmuştur. Bu çerçevede; yasal kayıtlarda bulunan 818.203.579 TL net dönem kârının 1.023.653.930 TL olan geçmiş yıllar zararlarına mahsup edilmesi neticesinde kalan 205.450.351 TL zararın yasal kayıtlarda kâr dağıtımına konu edilemeyecek olması sebebiyle, 06.04.2015 tarihli Genel Kurul’da TFRS’ye uygun olarak hazırlanan mali tablolara göre elde edilmiş olan 1.819.259.536 TL’lik net dönem kârının TFRS’ye göre hazırlanan bilançodaki geçmiş yıllar kârına transfer edilerek 2014 yılı için Ortaklık hissedarlarına kâr dağıtımı yapılmamasına karar verilmiştir. 7. Payların Devri Ortaklığımız Ana Sözleşmesi’nin “Hissedarlık Niteliği”ne ilişkin 6’ncı maddesine göre yabancı hissedarların elinde bulundurdukları hisseler Ortaklığın toplam çıkarılmış sermayesinin %40’ını geçemez. Yabancı hissedarların ellerinde bulundurdukları hisselerin hesabında halka açık olmayan A grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarın içindeki yabancılık oranı da dikkate alınır. Ana Sözleşmemizin hisse devrine ilişkin 7’nci maddesi uyarınca; hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası mevzuatı ve Sivil Havacılık mevzuatı hükümlerine tabi olup, Ana Sözleşmemizde pay sahiplerinin paylarını serbestçe devretmesini zorlaştırıcı herhangi bir hüküm mevcut değildir. Hissedarlık niteliği ve hisse devrine ilişkin hususlar, uygulama esasları ve gerekçeleri ile birlikte Ana Sözleşme’nin ilgili maddelerinde ayrıntılı olarak yer almakta olup, Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri internet sitesinden erişilebilir. BÖLÜM II - KAMUYU AYDINLATMA VE ŞEFFAFLIK 8. Bilgilendirme Politikası Ortaklığımız Yönetim Kurulunca; pay sahipleri, yatırımcılar, diğer sermaye piyasası katılımcıları ve diğer ilgili menfaat sahipleri ile hangi bilgilerin, ne şekilde, hangi sıklıkta ve hangi yollardan paylaşılacağına ve kamunun aydınlatılmasına ilişkin genel esas ve usulleri belirlemek amacıyla SPK Özel Durumlar Tebliği ve Kurumsal Yönetim Tebliği, ilgili Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri ve Borsa İstanbul (BIST) düzenlemeleri çerçevesinde Bilgilendirme Politikası oluşturulmuştur. Bilgilendirme politikasının uygulanmasında, yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmelerin pay sahipleri, yatırımcılar, çalışanlar ve müşteriler olmak üzere tüm menfaat sahiplerine zamanında, doğru, eksiksiz, anlaşılabilir, kolay ve en düşük maliyetle ulaşılabilir şekilde, eşit koşullarda iletilmesinin sağlanması esastır. Bu kapsamda Ortaklığımızca, 2015 yılı içerisinde 64 adet Özel Durum Açıklaması yapılmış olup, SPK ve BİST tarafından bu açıklamalarımıza ilişkin ek açıklama talebinde bulunulmamıştır. Ortaklığımız özel durum açıklamalarını, yatırımcılara, tasarruf sahiplerine, kurum ve kuruluşlara aynı anda, zamanında, anlaşılabilir, doğru, yorumlanabilir, tam olarak açıklamaya özen göstermiştir. Ortaklığımızın bilgilendirme politikasının izlenmesi, gözetimi ve geliştirilmesi Yönetim Kurulu’nun yetki ve sorumluluğu altındadır. Bilgilendirme politikasında yapılacak değişiklikler yine Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak yürürlüğe girer ve Ortaklık internet sitesinde yayımlanır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 9. Kurumsal İnternet Sitesi ve İçeriği Ortaklığımızın kurumsal internet sitesinin adresi www.turkishairlines.com, kurumsal internet sitesinden de erişilebilen Yatırımcı İlişkileri internet sitesinin adresi investor.turkishairlines.com olup, her iki sitenin de İngilizce versiyonu mevcuttur. Şirket’in kurumsal internet sitesi ve yatırımcı ilişkileri internet sitesindeki bilgiler, ilgili mevzuat hükümleri gereğince yapılmış olan açıklamalar ile aynı ve/veya tutarlı olup; çelişkili veya eksik bilgi içermez. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 31.05.2013 tarihli “Sermaye Şirketlerinin Açacakları İnternet Sitelerine Dair Yönetmelik” uyarınca internet sitesinde özgülenmiş olarak bulundurulması öngörülen içeriğe Ortaklığımız internet sitesinin ana sayfasında yer alan “Bilgi Toplumu Hizmetleri” linkinden erişim sağlanmaktadır. Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde belirtilen hususları da içerecek şekilde, güncel Ortaklık yapısı, değişikliklerin yayınlandığı TTSG ile birlikte Ortaklık Ana Sözleşmesi’nin son hali, Genel Kurul toplantılarına ilişkin olarak gündem, vekâleten oy kullanma formu, hazır bulunanlar listeleri, ek bilgiler ve toplantı tutanakları, faaliyet raporları, mali tablolar, ticari faaliyet dataları, Ortaklık sunumları, Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporları, Yönetim Kurulu ve komiteler hakkında bilgi, Özel Durum Açıklamaları, Etik Kurallar, Politikalar (Kâr Dağıtım Politikası, Bilgilendirme Politikası, Ücretlendirme Politikası, Bağış Politikası), ilişkili taraflarla işlemlere ilişkin bilgiler, hisse bilgileri, analist bilgileri, Ticaret Sicili bilgileri ve iletişim bilgileri ile sık sorulan sorular yer almaktadır. Yatırımcı İlişkileri İnternet sitesinde yer alan tüm bilgiler, uluslararası yatırımcıların da yararlanması açısından Türkçe ile tamamen aynı içerikte olacak şekilde ayrıca İngilizce olarak da hazırlanmaktadır. Yatırımcılar, Türk Hava Yolları Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde Görüş ve Öneriler başlığı altında her türlü görüş ve önerilerini ilgili form vasıtasıyla Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğüne iletilebilmektedirler. Yatırımcılar İletişim başlığı altında ise her türlü sorularını ulaştırabilmeleri için ir@thy.com e-posta adresine yönlendirilmektedir. Ek olarak site üzerinden dağıtım listesine kayıt olan kişi/kurumlar güncel operasyonel ve finansal açıklamalardan e-posta yoluyla da haberdar olabilmektedirler. 10. Faaliyet Raporu Ortaklığımız faaliyet raporu, kamuoyunun Ortaklığın faaliyetleri hakkında tam ve doğru bilgiye ulaşmasını sağlayacak şekilde hazırlanmakta olup, faaliyet raporlarında ilgili mevzuat ve Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde sayılan tüm bilgilere yer verilmektedir. BÖLÜM III – MENFAAT SAHİPLERİ 11. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi Yasal düzenlemelerde öngörülenler ve özel durum açıklamalarına ek olarak, Ortaklığımızla ilgili diğer menfaat sahiplerini de ilgilendirdiği düşünülen diğer bilgi ve açıklamalar da en uygun iletişim araçları ile zamanında ve açıklayıcı bir şekilde kamuya açıklanmaktadır. Pay sahipleri ve sermaye piyasası katılımcılarının yanı sıra, tedarikçiler, finans kuruluşları ve tüm diğer menfaat sahipleri de basın bültenleri, faaliyet raporları, sürdürülebilirlik raporları, internet sitesi ve Ortaklık Bilgilendirme Politikası kapsamındaki uygulamaları ile sürekli olarak bilgilendirilmektedir. Çalışanların Ortaklığın genel uygulamalarına ve faaliyetlerine yönelik bilgi almasını teminen iç düzenlemelerle duyuru yapılmasının yanı sıra Ortaklık intranet sitesi de aktif olarak kullanılmakta ve aylık olarak kurum içi iletişim yayını olan “Empathy” dergisi çıkarılmaktadır. Şirketimizin iletişim kanalları, her türlü menfaat sahibinin ulaşımına açık olarak oluşturulmuş ve iletişim bilgileri aynı zamanda Şirket’in internet sitesinde ilan edilmiştir. KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 73 Menfaat sahiplerinin, Kurumsal Yönetim Komitesi veya Denetimden Sorumlu Komite ile Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü üzerinden veya direkt olarak e-mail, posta, telefon gibi kanallardan her zaman iletişime geçmesi mümkündür. Menfaat sahipleri arasında çıkar çatışmaları ortaya çıkması veya bir menfaat sahibinin birden fazla çıkar grubuna dâhil olması durumunda; sahip olunan hakların korunması açısından mümkün olduğunca dengeli bir politika izlenmekte ve her bir hakkın birbirinden bağımsız olarak korunması hedeflenmektedir. 12. Menfaat Sahiplerinin Yönetime Katılımı Ortaklığımızda düzenli olarak tedarikçi firmaların, yurt içi ve yurt dışı satış acentelerinin, Ortaklığımız satış teşkilatının ve çeşitli kademedeki personelin katıldığı toplantıların yanı sıra her sene düzenli olarak, Ortaklığımız yurt içi ve yurt dışı müdürleri ile üst düzey yöneticilerin ve Yönetim Kurulu üyelerinin katıldığı yönetim toplantıları yapılmakta ve bu toplantılarda gerek workshoplar gerekse paneller ile ilgili konular hakkında görüş alış verişinde bulunulmaktadır. Ayrıca Ortaklığımızda öneri sistemi uygulanmakta olup, bu sistem sayesinde çalışanlar, Şirket’le ilgili her konuda iyileştirme ve geliştirmeye yönelik önerilerini sunmakta ve uygun bulunan öneriler uygulamaya konulmaktadır. Ortaklık, ayrıca tüm menfaat sahiplerinin görüş, önerilerini ve müşteri memnuniyeti anketlerini dikkate almaktadır. Ortaklığımızın paydaş grupları, etkileşim konuları, kanalları ve sıklığı ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur. 74 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU Paydaş Grupları Hissedarlar Mali Ortaklar Yatırımcılar ŞİRKET İÇİ Çalışanlar Sendikalar ŞİRKET DIŞI Temel Etkileşim Konu Başlıkları Azınlık Hakları Operasyonel ve Finansal Performans Strateji Kurumsal Yönetim İş Ahlakı Kültürel Değerler Çalışan Memnuniyeti Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Uçuş Emniyeti ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği ve Esenlik Ayrımcılıkla Mücadele ve Çeşitlilik Performans ve Kariyer Gelişimi Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı Devlet Düzenleyici Makamlar Yerel Otoriteler Sosyal ve Ekonomik Kalkınma Müşteri Hakları Mevzuata Uyum Mali Performans Uçuş Emniyeti ve Güvenliği Ağaçlandırma İş Sağlığı ve Güvenliği Gürültü Atık Yönetimi Sertifikasyon Kuruluşlar Çevre Yönetimi Uçuş Emniyeti ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği Gürültü Kalite Yönetimi Müşteriler Erişilebilirlik Müşteri Memnuniyeti ve Hizmet Kalitesi Müşteri Hakları Uçuş Emniyeti ve Güvenliği Yenilikçi Ürünler ve Hizmetler Sürdürülebilir İkram Ana Etkileşim Kanalları Sıklık E-posta dağıtım listesi, “ir@thy.com” Sürekli Özel "Yatırımcı İlişkileri (ir)" internet sitesi Sürekli Hissedarlar Genel Kurul Toplantısı Yıllık Yatırımcı Toplantıları Yıllık Sunumlar, Raporlar, Yayınlar Üç Ayda Bir Etik Hat “Ethical Way” Yıllık E-postalar: flightsafety@thy.com; security@thy.com Sürekli “Empati” Şirket Televizyonu Sürekli “Empati” Personel Bülteni Aylık “Empati” İnternet Sitesi “Bir Fikrim Var” Sayfası Sürekli Toplantılar & Etkinlikler & Forumlar & Zirve Toplantıları Yıllık Anketler Yıllık Denetimler Düzenli Olarak Denetimler Düzenli Olarak Toplantılar İhtiyaca özel toplantılar Denetimler Düzenli Olarak Müşteri İlişkileri Çağrı Merkezi Sürekli İnternet Tabanlı / Kabin İçi Geribildirim Formu Sürekli Havalimanında Müşteri Memnuniyeti Ölçüm Araçları Sürekli Online Müşteri Memnuniyeti Anketleri Yıllık Kabin İçi Emniyet Broşürleri ve Videoları Sürekli Kabin İçi “Skylife” Dergisi Aylık Sosyal Medya (Facebook, Twitter, blog) Sürekli Şirketin İnternet Sitesi Sürekli İhtiyaca özel toplantılar Toplum Toplumsal ve Ekonomik Kalkınma Sosyal Sorumluluk Projeleri Dernek ve Hayır Kuruluşları ile Toplantılar Okul ve Hastane Ziyaretleri Sivil Toplum Kuruluşu Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri Erişilebilirlik Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) Fuarı ve İhtiyaca özel Etkinlikleri toplantılar Akademik Kuruluşlar Üniversiteler Eğitim İstihdam ve Kariyer Fırsatları Toplantılar Düzenli Olarak Kariyer Günleri Yıllık Sosyal Medya (LinkedIn) Sürekli HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 13. İnsan Kaynakları Politikası Ortaklığımızın Yönetim Kurulu tarafından belirlenmiş İnsan Kaynakları Prosedürü mevcut olup, süreçlere göre yapılanmış alt birimleri ile tüm personele yönelik her türlü işlem mevzuat çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. problemleri, kurumun genel uygulamalarına eleştiri gibi konuları kapsamaktadır. Bunun dışında ayrımcılık, çıkar çatışması gibi konularda yapılmış herhangi bir başvuru bulunmamaktadır. Ortaklığımız personelinin görev tanımları Türk Hava Yolları intranet sayfasında güncel olarak yayınlanmaktadır. Tüm çalışanlar Türk Hava Yolları intranet sayfasından görev tanımlarına erişebilmektedir. İşe alım ve kariyer planlamaları süreçlerinde eşit koşullardaki kişilere eşit fırsat ilkesi benimsenmektedir. Ortaklığımızın personel istihdam süreçlerinin usul ve esasları, Ortaklık Genel İstihdam Prosedürü’nde ve istihdam süreç şemalarında tanımlanmıştır. Süreçler; kokpit personeli, kabin personeli, kapsam içi personel ve kapsam dışı personel olarak çalışma grupları bazında farklılıklar göstermektedir. Prosedürde genel hatlarıyla her bir aşamada sorumluluk sahibi olan birimler, ilan kriterleri, süreç akışları ve personel kayıtlarının yönetimi hakkında bilgiler yer almaktadır. Ortaklığımızda uygulanmakta olan Performans Değerlendirme Sistemi’nin usul ve esasları ve performans değerlendirme kriterleri Ortaklık Performans Yönetim Sistemi El Kitabı’nda tanımlanmış olup tüm çalışanlarımız tarafından Ortaklığımız intranet sayfasından ulaşılabilmektedir. Performans Yönetimi Sistemi’nin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması çalışmaları devam etmektedir. Çalışanlarla ilişkiler, Personel İlişkileri Şefliği üzerinden gerçekleştirilmektedir. Personel İlişkileri Şefliği çalışanlarla iletişimi geliştirmek, gelen soru ve sorunların çözülmesini sağlamak ve tüm çalışanları ilgilendiren duyuruları yapmaktan sorumludur. Şefliğe çeşitli yollarla ulaşan soru ve şikâyetler ilgili birimlerle koordineli olarak çözülmektedir. Çalışanlar arasında ırk, din, dil ve cinsiyet ayrımı yapılmaması ve çalışanların Şirket içi fiziksel, ruhsal ve duygusal kötü muamelelere karşı korunması için önlemler alınır. 2015 yılında, Ortaklığımız çalışanları tarafından başvuru mercii olan Etik Hat’a 12 bildirim ulaşmıştır. Bu bildirimler, çalışan-çalışan, çalışan-yönetici iletişim Öte yandan, Ortaklığımız personeli büyük çoğunluğu sendika üyesidir. Yasal mevzuatta düzenlenen sayı ve oranlarda sendikaca atanan temsilciler ve sendika yöneticileri vasıtasıyla Toplu İş Sözleşmesi ve personeli ilgilendiren her türlü konuda, her seviyede, çalışanlarla işveren arasındaki ilişkiler en etkin ve sonuç alacak biçimde yürütülmektedir. Çalışanlara sağlanan tüm haklarda adil davranılır, çalışanların bilgi, beceri ve görgülerini artırmalarına yönelik eğitim programları gerçekleştirilir. Çalışanlar için gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında güvenli çalışma ortamı ve koşulları sağlanır. 14. Etik Kurallar ve Sosyal Sorumluluk Bayrak taşıyıcı kimliğine uygun olarak çalışmalarını sürdürmekte olan Ortaklığımız, faaliyetlerinde sosyal sorumluluklarına karşı duyarlı davranmaya azami derecede riayet etmekte ve iştiraklerini de bu doğrultuda yönlendirmekte ve destek olmaktadır. Yönetim Kurulumuzca Kurumsal Yönetim İlkeleri çerçevesinde Ortaklığımız Etik Kurallar El Kitabı oluşturulmuş olup, Ortaklığımız internet sitesinde yayımlanmıştır. Ortaklığımız etik kuralları, temel ilke ve değerlerimizin yanı sıra mevzuata uyum, rüşvet ve yolsuzluk, rekabete aykırı davranış gibi çeşitli hususları kapsamaktadır. Çalışanlarımız, Ortaklığımız bünyesinde göreve başlarken Etik Kurallarımızı öğrenmekte, Ortaklığımızın Kurumsal Etik Kurallar El Kitabı ve Kurumsal KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 75 Etik Prosedürleri hakkında bilgilendirilmektedir. Böylelikle çalışanlarımızın, çalışma hayatında kabul görmüş genel prensipler doğrultusunda söz ve davranışlarında yasalara, etik değerlere, toplumsal normlara ve çevreye saygılı hareket etmeleri sağlanmaktadır. Ek olarak Ortaklığımız bünyesinde kurulan Etik Bildirim Hattı olan Etik Hat, Türk Hava Yolları çalışanlarının, ayrımcılık, rüşvet, menfaat çatışması ve rekabete aykırı uygulamalar gibi konularda kurumsal ilkelerimize aykırı olan her türlü davranışı isim vermeden bildirebilmelerini sağlamak amacıyla kurulmuş bir ihbar sistemidir. Yönetim sürecini tamamen bağımsız bir üçüncü şahıs şirketin üstlenmiş olduğu Etik Hat, Türk Hava Yolları çalışanlarının etik konular ile ilgili sorularına ve/veya bildirimlerine özel bir hattır. Ortaklığımız bünyesinde, bu başvuruları ele almakla görevli, dört kurul üyesi ve bir kurul başkanından oluşan Etik Kurulumuz, Etik Hat’a yapılan her başvuru ile ilgili olarak personeli dinleyerek, ilgili departmanların görüşlerini aldıktan sonra, elde edilen sonuçlar doğrultusunda Genel Müdür’e tespit ve önerilerini sunar. Ortaklığımız, gerek yurt içindeki gerekse yurt dışındaki tüm faaliyetlerini hem iklimsel ve çevresel hem de sosyal sorumluluklarını göz önünde bulundurarak sürdürmektedir. Çevreye verilen zarar sebebiyle Ortaklık aleyhine açılan herhangi bir dava bulunmamaktadır. Ortaklığımızın ilgili sorumluluklarına ilişkin gerçekleştirmekte olduğu tüm çalışmaları içeren Sürdürülebilirlik Raporu’na Yatırımcı İlişkileri internet sitesinden ulaşılabilmektedir. 76 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU Ortaklığımız, Avrupa’nın en büyük basketbol organizasyonu olan “Euroleague Basketball” şampiyonasının ana sponsoru olarak, “One Team” projesi ile basketbol takımlarının desteğini alarak zihinsel ve fiziksel engellilere yönelik çok sayıda sosyal projeye ön ayak olmaya 2015 yılında da devam etmiştir. One Team projesi kapsamında Afrika, Avrupa ve Asya kıtalarında farklı workshoplar organize edilmiş, özel desteğe ihtiyacı olan topluluklara erişilmiş ve basketbol organizasyonları sayesinde sosyal etkinliklere katılımları sağlanmıştır. “Widen Your Heart” çalışan gönüllülüğü programı kapsamında bünyesinde kurulmuş olan, Hasta ve Engelli Komisyonu, Yetim Komisyonu, Acil Durum Komisyonu ve Yoksul Komisyonu ile yurt içinde ve yurt dışında ihtiyaç sahiplerine yardım edilmiştir. Ortaklığımızın sosyal sorumluluk ile ilgili diğer çalışmalarına Yatırımcı İlişkileri internet sitesi aracılığıyla Türk Hava Yolları Sürdürülebilirlik Raporları’ndan erişilebilmektedir. Ortaklık hizmetlerinin pazarlanmasında ve satışında müşteri memnuniyetini sağlayıcı her türlü tedbiri almakta olup, müşterinin satın aldığı hizmete ilişkin talepleri süratle karşılanmaktadır. Ortaklık, verdiği hizmetlerde kalite standartlarına uyar ve standardın korunmasına özen gösterir. Ticari sır kapsamında, müşteri ve tedarikçiler ile ilgili bilgilerin gizliliğine özen gösterilmektedir. BÖLÜM IV – YÖNETİM KURULU 15. Yönetim Kurulu’nun Yapısı ve Oluşumu Ortaklığımız Yönetim Kurulu, alacağı stratejik kararlarla, Ortaklığın risk, büyüme ve getiri dengesini en uygun düzeyde tutarak akılcı ve tedbirli risk yönetimi anlayışıyla Ortaklığın öncelikle uzun vadeli çıkarlarını gözeterek, Ortaklığı idare ve temsil etmektedir. Yönetim Kurulumuz; Ortaklığın stratejik hedeflerini tanımlamakta, ihtiyaç duyacağı işgücü ile finansal kaynaklarını belirlemekte ve yönetimin performansını denetlemektedir. Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen dokuz üyeden oluşur. Yönetim Kurulunun dokuz üyesinden sekizinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur. Yönetim Kurulu’nun C grubu hisseyi temsil eden üyesi ile birlikte en az altı üyesinin Türk vatandaşı olması zorunludur. Yönetim Kurulu Üyelerinin görev süresi Ana Sözleşmemizin 10’uncu maddesine göre 2 (iki) yıldır. Genel Kurul, Yönetim Kurulu Üyelerini görev süreleri dolmadan görevden alabilir. Görev süreleri dolan Yönetim Kurulu Üyeleri yeniden seçilebilir. Ortaklığımız Yönetim Kurulu’nda üç kişi İcra Komitesi’nde görev almakta olup, diğer altı üye icrada görev almamaktadır. İcracı olmayan Yönetim Kurulu Üyelerinin üçü SPK’nın Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde tanımlanan şekilde Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev almaktadır. Havacılık sektörünün dinamik yapısı gereğince Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı’nın aynı kişi olması yeknesaklık sağlanması bakımından daha uygun olacağından Ortaklığımızın Yönetim Kurulu Başkanı ve İcra Kurulu Başkanı aynı kişidir, Genel Müdür, Yönetim Kurulu Başkanı değildir. Ortaklığımızda tüm stratejik ve yönetimsel kararlar İcra Komitesi’nce ve oy çokluğu prensibiyle alındığından hiç kimse tek başına sınırsız karar verme yetkisine sahip değildir. Yönetim Kurulu’nda bayan üye oranı ile ilgili belirlenen bir hedef bulunmamakla birlikte, 2015 yılı itibarıyla Ortaklık Yönetim Kurulu’nun bir bayan üyesi bulunmaktadır. 2015 yılında Yönetim Kurulu bünyesinde gerçekleşen önemli değişiklikler aşağıda sırasıyla belirtilmiştir. ↗↗ O rtaklığımız Yönetim Kurulu üyesi Sn. Naci Ağbal 10.02.2015 tarihi itibariyle Yönetim Kurulu Üyeliği görevinden istifa etmiştir. ↗↗ 20.02.2015 tarihli Yönetim Kurulu kararı Bağımsız Yönetim Kurulu üye adaylıkları için Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda ↗↗ ↗↗ ↗↗ ↗↗ bulunulan Sayın Arzu Akalın ve Sayın İlker Aycı hakkında SPK’nın 02.03.2015 tarihli yazısıyla uygunluk verilmiştir. 16.03.2015 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile Bağımsız Yönetim Kurulu üye adaylığı için Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunulan Sayın İsmail Cenk Dilberoğlu hakkında SPK’nın 20.03.2015 tarihli yazısıyla uygunluk verilmiştir. 20.03.2015 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile Bağımsız Yönetim Kurulu üye adaylığı için Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunulan Sayın Ogün Şanlıer hakkında SPK’nın 03.04.2015 tarihli yazısıyla uygunluk verilmiştir. 06.04.2015 tarihli Türk Hava Yolları Olağan Genel Kurulu’nda Yönetim Kurulu Üyeliklerine C grubu hisseyi temsilen ve Yönetim Kurulu Başkanı olarak Sn. Mehmet İlker Aycı’nın, Yönetim Kurulu Başkan Vekili olarak Sn. Doç.Dr. Temel Kotil’in, Yönetim Kurulu Üyesi olarak Sn. Mecit Eş, Sn. Mehmet Büyükekşi, Sn. İsmail Gerçek ve Sn. Ogün Şanlıer’in, Yönetim Kurulu Bağımsız Üyesi olarak Sn. Arzu Akalın, Sn. İsmail Cenk Dilberoğlu ve Sn. Muzaffer Akpınar’ın seçilmelerine oy çokluğu ile karar verilmiştir. 07.04.2015 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile Denetimden Sorumlu Komite’ye Komite Başkanı olarak Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Mehmet Muzaffer Akpınar’ın, Komite üyesi olarak Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi Sn. İsmail Cenk Dilberoğlu’nun; Kurumsal Yönetim Komitesi’ne Komite Başkanı olarak Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Arzu Akalın’ın, Komite üyeleri olarak Yönetim Kurulu Üyeleri Sn. Mehmet Büyükekşi ve Sn. İsmail Gerçek ile Sermaye Piyasası Kurulu II-17.1 nolu Kurumsal Yönetim Tebliği gereğince Yatırımcı İlişkileri Müdürü Sn. Duygu İnceöz’ün; Riskin Erken Saptanması Komitesi’ne Komite Başkanı olarak Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi Sn. İsmail Cenk Dilberoğlu’nun, Komite üyesi olarak Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Mehmet Muzaffer Akpınar’ın atanmalarına karar verilmiştir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA ↗↗ 0 8.12.2015 tarihinde Ortaklığımız İcra Komitesi’ne, Yönetim Kurulu üyesi Sn. İsmail Gerçek’in yerine, Yönetim Kurulu Üyesi Sn. İsmail Cenk Dilberoğlu’nun İcra Komitesi Üyesi olarak atanmasına karar verilmiştir. Sn. İsmail Cenk Dilberoğlu’nun İcra Komitesi üyesi olarak atanması nedeniyle, KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR Sn. Ogün Şanlıer’in yapılacak ilk Genel Kurul toplantısında onaya sunuluncaya kadar Bağımsız Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmasına ve kendisinin Riskin Erken Saptanması Komitesi Başkanı ve Denetimden Sorumlu Komite Üyesi olarak atanmasına karar verilmiştir. 77 31.12.2015 tarihi itibari ile Yönetim Kurulu Üyelerine ilişkin bilgiler aşağıda sunulmuş olup, SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uygun olarak Yönetim Kurulu Üyelerinin çoğunluğu icrada görevli olmayan üyelerden oluşmaktadır: Adı Soyadı Görevi Göreve Başlama Tarihi Bağımsızlık Durumu Yer Aldığı Komiteler ve Görevi M. İlker Aycı Yönetim Kurulu Başkanı 04.04.2014 Bağımsız Üye Değil İcra Komitesi / Başkan Genel Müdür, Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkan Vekili 26.04.2005 Bağımsız Üye Değil İcra Komitesi / Başkan Vekili Yönetim Kurulu Üyesi 06.04.2015 Bağımsız Üye Değil İcra Komitesi / Üye Kurumsal Yönetim Komitesi / Üye, Doç. Dr. Temel Kotil İsmail Cenk Dilberoğlu İsmail Gerçek Yönetim Kurulu Üyesi 08.04.2011 Bağımsız Üye Değil Yönetim Kurulu Başkan Vekili 29.03.2013 Bağımsız Üye Değil Mehmet Büyükekşi Yönetim Kurulu Üyesi 03.03.2004 Bağımsız Üye Değil Kurumsal Yönetim Komitesi / Üye Ogün Şanlıer Yönetim Kurulu Üyesi 06.04.2015 Bağımsız Üye Denetimden Sorumlu Komite/ Üye, Riskin Erken Saptanması Komitesi / Başkan M. Muzaffer Akpınar Yönetim Kurulu Üyesi 24.04.2007 Bağımsız Üye Denetimden Sorumlu Komite/ Başkan, Riskin Erken Saptanması Komitesi /Üye Arzu Akalın Yönetim Kurulu Üyesi 04.04.2014 Bağımsız Üye Kurumsal Yönetim Komitesi / Başkan Prof. Dr. Mecit Eş 2015 yılında Yönetim Kurulu Üyeliği yapmış, fakat 31.12.2015 itibari ile görevde olmayan yöneticilere ilişkin bilgiler ise aşağıda sunulmuştur. Adı Soyadı Hamdi Topçu Naci Ağbal Göreve Başlama Tarihi Görev Bitiş Tarihi Yönetim Kurulu Başkanı 01.01.2010 06.04.2015 5 yıl 4 ay Bağımsız Üye Değil İcra Komitesi / Başkan Yönetim Kurulu Üyesi 10.10.2012 10.02.2015 2 yıl 4 ay Bağımsız Üye Değil Riskin Erken Saptanması Komitesi / Üye Görevi Yönetim Kurulu Üyelerinin özgeçmişleri ve Ortaklık dışında aldıkları görevler Faaliyet Raporu’nun Yönetim Kurulu bölümünde ve Ortaklığımız Yatırımcı İlişkileri web sitesinin Kurumsal Yönetim bölümünde yer almaktadır. Bağımsız Üyelerin bağımsızlık beyanları Faaliyet Raporu ekinde Kamuyu Aydınlatma Platformu’na iletilmiştir. İlgili faaliyet dönemi itibariyle bağımsızlığı ortadan kaldıran herhangi bir durum ortaya çıkmamıştır. Görev Süresi Bağımsızlık Durumu 16. Yönetim Kurulu’nun Faaliyet Esasları Ortaklığımız Yönetim Kurulu faaliyetleri Ana Sözleşmemizin 14’üncü maddesinde düzenlenmekte olup; Yönetim Kurulu Ortaklık işleri gerektirdikçe ve her halde en az ayda bir defa toplanır. Toplantı yeri Ortaklık merkezidir. Yönetim Kurulu kararı ile başka bir yerde de toplanılabilir. Toplantılarda Ortaklıktaki Son Görevi görüşülecek işlerin bir gündem ile tespit edilmiş olması ve gündemin toplantı gününden önce üyelere tebliğ edilmiş bulunması gerekir. Yönetim Kurulu Başkanı, diğer Yönetim Kurulu Üyeleri ve Genel Müdür ile görüşerek Yönetim Kurulu Toplantıları’nın gündemini belirler. Üyeler her toplantıya katılmaya ve toplantılarda görüş bildirmeye özen gösterir. Yönetim Kurulu toplantılarına davet, gündemde yer alan 78 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU konular ile ilgili bilgi ve belgelerin, eşit bilgi akışı sağlanması amacıyla, toplantı gününden en az üç gün evvel yapılır. Toplantıya katılamayan ancak görüşlerini yazılı olarak Yönetim Kurulu’na bildiren üyenin görüşleri diğer üyelerin bilgisine sunulmaktadır. 2015 yılı içerisinde 51 Yönetim Kurulu Toplantısı yapılmış olup 251 karar alınmıştır. Bu toplantılarda görüşülen ve Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri tarafından onaylanmayarak Genel Kurul onayına sunulması gereken ilişkili taraf işlemleri veya önemli nitelikte işlemler bulunmamaktadır. Yönetim Kurulu en az altı üyenin katılımı ile toplanır. Yönetim Kurulu, kararlarını en az beş üyenin olumlu oyu ile alır. Yönetim Kurulunca izinli sayılmaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın arka arkaya dört toplantıya veya bir yıl içinde toplam altı toplantıya katılmayan üye istifa etmiş sayılır. Yönetim Kurulu, Şirket ile pay sahipleri arasında etkin iletişimin sağlanmasında, yaşanabilecek anlaşmazlıkların giderilmesinde ve çözüme ulaştırılmasında öncü rol oynamakta olup, bu amaca yönelik olarak Kurumsal Yönetim Komitesi ve Yatırımcı İlişkileri Birimi ile yakın işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Yönetim Kurulu’nda her üyenin bir oy hakkı bulunmaktadır. C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu Üyesi’nin toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanması şartı ile geçerli olacak konulara bu raporun “5. Oy Hakları ve Azlık Hakları” bölümünde yer verilmiştir. Ortaklığımızca yöneticinin sorumluluklarını kendisinden beklenen özenle yerine getirmemesi ve görevini icra ederken yaptığı hata, ihmal veya kusur nedeniyle kendisinden talep edilen zararları teminat kapsamına alan Yönetici Mali Mesuliyet Sigortası yaptırılmış olup, sigorta teminatı 25 Milyon ABD dolarıdır. Yönetim Kurulu toplantılarında gündemde yer alan konular açıkça ve her yönü ile tartışılmaktadır. Yönetim Kurulu Başkanı, Yönetim Kurulu toplantılarına icracı olmayan üyelerin etkin katılımını sağlama yönünde en iyi gayreti gösterir. Yönetim Kurulu Üyesi, toplantılarda muhalif kaldığı konulara ilişkin makul ve ayrıntılı karşı oy gerekçesini karar zaptına geçirtir. Yönetim Kurulu Üyesi şirket işleri için yeterli zaman ayırır. Yönetim Kurulu Üyesi’nin başka bir şirkette yönetici ya da Yönetim Kurulu Üyesi olması veya başka bir şirkete danışmanlık hizmeti vermesi halinde, söz konusu durum çıkar çatışmasına yol açmamakta ve üyenin Şirket’teki görevini aksatmamaktadır. Bu nedenle, Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirket dışında başka görev veya görevler alması belli kurallara bağlanmamış veya sınırlandırılmamıştır. 17. Yönetim Kurulu’nda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı Yönetim Kurulu’nun görev ve sorumluluklarını sağlıklı bir şekilde yerine getirmesini teminen, Yönetim Kurulu bünyesinde TTK ve SPK mevzuatı çerçevesinde aşağıdaki komiteler oluşturulmuştur. 2015 yılında ayrıca Aday Gösterme Komitesi ve Ücret Komitesi oluşturulmamış olup, Kurumsal Yönetim Komitesi’nin bu görevleri de yerine getirmesi benimsenmiştir. 2014 yılı Nisan ayında Riskin Erken Saptanması Komitesi oluşturularak görev ve çalışma esasları belirlenmiştir. Denetimden Sorumlu Komite, Kurumsal Yönetim Komitesi ve Riskin Erken Saptanması Komitesi’nin hangi üyelerden oluşacağı, Yönetim Kurulu tarafından belirlenerek kamuya açıklanmıştır. Komitelerin görev alanları ve çalışma esasları da Yönetim Kurulunca belirlenmiştir. Komitelerin görevlerini yerine getirmeleri için gereken her türlü kaynak ve destek Yönetim Kurulu tarafından sağlanmaktadır. Ortaklığımızda İcra Başkanı ve Genel Müdür komitelerde görev almamaktadır. Bir Yönetim Kurulu Üyesi’nin birden fazla komitede görev almamasına özen gösterilmekle beraber, Yönetim Kurulu bünyesinde oluşturulan üç komitenin başkanlarının ve Denetimden Sorumlu Komite Üyelerinin Bağımsız Yönetim Kurulu Üyelerinden seçilme zorunluluğu bulunduğundan Yönetim Kurulu Üyelerimizden Sn. Ogün Şanlıer hem Riskin Erken Saptanması Komitesi Başkanı hem de Denetimden Sorumlu komite Üyesi olarak görev yapmakta, Yönetim Kurulu Üyelerimizden Sn. Mehmet Muzaffer Akpınar ise hem Riskin Erken Saptanması Komitesi Üyesi hem de Denetimden Sorumlu Komite Başkanı olarak görev yapmaktadır. Türk Hava Yolları A.O. Kurumsal Yönetim Komitesi Başkan: Arzu Akalın Üyeler: Mehmet Büyükekşi, İsmail Gerçek, Duygu İnceöz (Yatırımcı İlişkileri Müdürü) Doğrudan Yönetim Kurulu’na bağlı olarak çalışan Kurumsal Yönetim Komitesi, Ortaklığın uluslararası ölçekte kabul görmüş Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uyumu; Yönetim Kurulu Üyeleri ve üst düzey yöneticilerin belirlenmesi, ücret, ödül ve performans değerlemesi ile kariyer planlaması; yatırımcı ilişkileri ve kamuyu aydınlatma konularında çalışmalar yapmak suretiyle Yönetim Kurulu’na destek verir ve yardımcı olur. Kurumsal Yönetim Komitesi, Ortaklığın performansını artırıcı yönetim uygulamalarının hayata geçirilmesinde, Ortaklığın oluşturduğu ve oluşturacağı sistem ve süreçleri gözden geçirir, değerlendirir, önerilerde bulunur ve Yatırımcı İlişkileri Bölümü’nün çalışmalarını gözetir. Kurumsal Yönetim Komitesi 2015 yılında beş kez toplanmış ve Yönetim Kurulu’na yazılı bilgilendirmede bulunmuştur. 79 HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Türk Hava Yolları A.O. Denetimden Sorumlu Komite Başkan: Mehmet Muzaffer Akpınar Üye: Ogün Şanlıer Komite tüm çalışmalarını yazılı hale getirir, kaydını tutar ve her iki ayda bir durum değerlendirmesi, tavsiye ve önerilerini içeren bir rapor hazırlayarak Yönetim Kurulu’na sunar. Komite 2015 yılında beş kez toplanmış ve hazırladıkları risk değerlendirmesi raporunu Yönetim Kurulu’na sunmuştur. maliyetsiz bantlı yapılar kullanılarak akaryakıt fiyat riski minimize edilmeye çalışılmaktadır. Bunun yanı sıra, Karbon Emisyon Ticaret Sistemi uygulaması kapsamında Ortaklığımızın karbon emisyon yükümlülüğü belirlenmiş ve karbon emisyon riskinden korunmaya yönelik strateji oluşturularak ilgili işlemler yürütülmektedir. 18. Risk Yönetim ve İç Kontrol Mekanizması Ortaklığın faaliyet alanı dikkate alındığında, ciddi bir risk unsuru olduğu öngörülen döviz kuru dalgalanmalarının da etkisinin en aza indirgenmesi ve döviz kurları bazında planlanan ve gerçekleşen gelir ve gider arasında oluşması muhtemel farklardan doğacak risklerin kontrol altında tutulması amacıyla, mevcut nakde ait portföyün değerlendirilmesi hususu da dikkate alınarak döviz kurları için öncelikle doğal risk yönetimini esas alan aktif bir döviz kuru politikası uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra 2013 yılı Haziran ayında işlemlerine başlanan strateji ile döviz kurlarında yaşanabilecek olası ters hareketler sonucunda oluşabilecek söz konusu finansal riskin türev işlemler kullanılarak minimize edilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, aylık periyotta güncellenen şirketin ileriye dönük nakit akım tahmin çalışması neticesinde Avro, ABD doları ve Türk lirası para birimleri bazında her ay için oluşması öngörülen pozisyonların tespit edilmesini takiben; söz konusu pozisyonların belirli bir kısmı için gelecek 24 aylık dönemde sabit ve tek bir kurdan Avro satılarak ABD doları ve Türk lirası alınmasını sağlamak amacıyla forward kontratlar kullanılmıştır. 2015 yılı başında yapılan değişiklikle ABD doları açık pozisyonların Avro ile kapatılmasına yönelik olarak forward kontratlar ve opsiyon bazlı bantlı yapılardan oluşan dinamik bir strateji uygulamaya geçirilmiş, Türk lirası açık pozisyonların kapatılmasında ise forward kontratların kullanımına devam edilmiştir. Diğer taraftan, türev ürünlerin kullanımına ihtiyacı azaltmak amacıyla doğal riskten korunma uygulaması olarak yurtiçi çıkışlı yurtdışı biletlerin fiyatı Avro olarak belirlenmekte iken 2015 yılı Mayıs ayı itibariyle söz konusu fiyatlama ABD doları para birimi bazında yapılmaktadır. Doğrudan Yönetim Kurulu’na bağlı olarak çalışan Denetimden Sorumlu Komite, Şirket uygulamalarının ulusal ve uluslararası yasalara ve mevzuata uygunluğunu sağlamak, iş süreçlerini denetim yoluyla iyileştirmek ve bilginin şeffaflığını sağlamak amacıyla yapılacak olan çalışmaları koordine etmek suretiyle Yönetim Kurulu’na yardımcı olur. Denetimden Sorumlu Komite, her türlü iç ve bağımsız dış denetimin yeterli ve şeffaf bir biçimde yapılması için gerekli tüm tedbirlerin alınmasından ve Sermaye Piyasası Mevzuatı ile verilen görevlerin yürütülmesinden sorumludur. Denetimden Sorumlu Komite üyeleri Bağımsız Yönetim Kurulu Üyelerinden seçilmiştir ve her ikisi de denetim/muhasebe ve finans konusunda beş yıllık tecrübeye sahiptir. Komite çeyreklik finansal sonuçların açıklanması öncesinde, üç ayda bir toplanmaktadır. 2015 yılı içerisinde Yönetim Kurulu’na dört kez yazılı bildirimde bulunulmuştur. Türk Hava Yolları A.O. Riskin Erken Saptanması Komitesi Başkan: Ogün Şanlıer Üyeler: Mehmet Muzaffer Akpınar Riskin Erken Saptanması Komitesi, 2014 yılının Nisan ayında Yönetim Kurulu tarafından oluşturulmuş ve yetkilendirilmiştir. Komite, iki üyeden oluşur ve Komite başkanı bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri arasından seçilir. Riskin Erken Saptanması Komitesi; a) Ortaklığın varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşürebilecek risklerin erken teşhisi, tespit edilen risklerle ilgili önlemlerin uygulanması ve riskin yönetilmesi ile ilgili çalışmalar yapar. b) Risk yönetim sistemlerini en az yılda bir kere gözden geçirir. Risk Yönetim Mekanizması Rekabetin yüksek olduğu havacılık sektöründeki potansiyel risklerin kontrol altına alınması ve sürdürülebilir büyümenin sağlaması açısından Ortaklığın etkin bir risk yönetimi stratejisine sahip olması büyük önem arz etmektedir. Ortaklığımız bünyesinde özellikle akaryakıt ve karbon emisyonu fiyatı, faiz oranları, nakit akışı ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ile karşı taraf riskinin minimum seviyelere indirilerek olası şoklara karşı makul derecede güvence sağlanması amacıyla Finansal Risk Yönetimi Müdürlüğü’nün koordinasyonunda Genel Müdür (Mali) Yardımcısı’nın başkanlığını yaptığı, Finansman Başkanı, Muhasebe Başkanı, Finansal Risk Yönetimi Müdürü, Hazine Müdürü, Genel Finansman Müdürü, Bütçe Müdürü, Mali Kontrol Müdürü, Mali Analiz Müdürü ve Akaryakıt Müdürü’nden oluşan Hazine ve Risk Yönetimi Komisyonu kurulmuş olup, Komisyon Ortaklığımızın Finansal Risk Yönetimi stratejisini tesis ederek, Ortaklığımızın maruz kaldığı/kalabileceği Finansal Risklerin Yönetimine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmektedir. Bu bağlamda, öncelikli olarak Ortaklığın maruz kaldığı finansal riskler arasından akaryakıt fiyatı ile ilgili riskten korunma işlemlerine 2009 yılı Haziran ayı itibarıyla başlanmış, edinilen piyasa tecrübesi dâhilinde yıllar itibariyle kullanılan enstrüman sayısı artırılmıştır ve sürekli gelişen dinamik bir strateji dahilinde riskten korunma işlemlerine devam edilmektedir. Halihazırda, fiyat seviyelerine göre değişmekle birlikte Swap ve opsiyon bazlı KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 80 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ UYUM RAPORU Ortaklığımız, içinde bulunduğu sektör ve faaliyetlerinin doğası gereği, faiz oranlarındaki değişimlere bağlı olan finansal risklerden etkilenebilmektedir. Ortaklık, faiz oranı risk yönetimi çalışmaları çerçevesinde; faiz oranı piyasasının izlenmesi ve analiz edilmesi, borçluluk yapısının hazırlanması, faiz oranı değişimlerine karşı duyarlılık ve ağırlıklı ortalama vade analizleri yapılması ile faizden kaynaklanan olası maliyet değişimlerinin takip edilmesi uygulamalarını düzenli olarak sürdürmektedir. Söz konusu faiz riskini yönetmek adına; borç portföyünün bir kısmı için kredi faiz oranlarının kredi vadesi boyunca belirli oranlarda tamamen sabitlenmesini veya belirli faiz seviyeleri (bant) arasında kalmasını temin ederek riskten korunma işlemleri gerçekleştirilmektedir. İç Kontrol Mekanizması: Ortaklığımız bünyesinde Ortaklığın faaliyetlerini, kurumsal yönetişim, risk ve kontrol süreçlerinin etkinliğini sistematik ve disiplinli bir yaklaşımla denetlemek, bu süreçlerin verimli ve etkin çalışması konularında danışmanlık ve güvence hizmeti vermek; görüş ve önerilerde bulunmak üzere Teftiş Kurulu Başkanlığı bulunmaktadır. Teftiş Kurulu Başkanlığı bu itibarla; ↗↗ Ortaklık faaliyetlerinin mevzuata, Ortaklık iç düzenlemelerine, sözleşmelere, belirlenmiş strateji, politika ve hedeflere uygun yürütülmesi, ↗↗ İyi yönetişim, iç kontrol ve risk süreçlerinin etkin yönetimi, ↗↗ Ortaklık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, ↗↗ Verilerin güvenilir, tutarlı ve güncel olması, ↗↗ Birim ve süreçlerin sürekli iyileştirilmesi, ↗↗ Ortaklık hizmetlerinin, müşteri memnuniyetini en üst düzeyde sağlayacak niteliğe yükseltilmesi, ↗↗ Denetimler sırasında edinilen bilgilerin kurumun gerekli alanlarına etkili bir şekilde iletilmesi, ↗↗ Birimler arasında uyum ve koordinasyon sağlanması, ↗↗ K urum gelirlerinde ve varlıklarında kayba yol açabilecek hata, hile ve suiistimallerin tespit edilip tedbir alınması konularında üst yönetime raporlama yaparak önerilerde bulunur ve raporlardaki bulgu ve önerilerin yerine getirilip getirilmediğinin takibini yapar. 19. Şirket’in Stratejik Hedefleri Ortaklığımızın gelecek bir yıllık faaliyet dönemine ilişkin operasyonel ve finansal planlarını içeren İşletme Bütçesi ve ilk beş yılı detaylı, ikinci beş yıl makro olmak üzere 10 yıllık operasyonel ve finansal planlarını içeren İş Planı, tüm ortaklık birimlerinin katılımıyla hazırlanır, tüm üst yönetim ve Yönetim Kurulu’nun hazır bulunduğu bütçe toplantılarında detaylı olarak tartışılarak son hali verilir ve onaylanır. Bunun dışında Ortaklığın pazar payı, müşteri memnuniyeti, marka değeri gibi bütçe dışı uzun vadeli hedeflerini de içeren Stratejik Hedefler ve bunların gerçekleşmesine hizmet edecek yıllık Ortaklık Hedefleri, Hedef Yönetimi Prosedürü’ne göre belirlenir. İlgili ünitelere Yıllık Ortaklık Hedefleri Sorumluluk Oranları Genel Talimatı’na göre sorumluluk atanarak, Kurumsal Performans Takip Sistemi üzerinden periyodik olarak hedef gerçekleşmeleri takip edilir ve aylık olarak yapılan Uyumluluğu Gözden Geçirme Kurulu’na raporlanır. Genel Müdür tarafından başkanlığı yapılan bu kurulda geçmiş dönem performansları da göz önünde bulundurularak hedeflere ulaşma derecesi gözden geçirilerek varsa hedeften sapmalar belirlenir ve gerekli aksiyonlar alınır. Yönetim Kurulu, Ortaklığımız yöneticilerince oluşturulan stratejik hedefleri onaylar, sürekli ve etkin bir şekilde hedeflere ulaşma derecesini, faaliyetleri ve geçmiş performansı gözden geçirir. Bunu yaparken her konuda uluslararası standartlara uyum sağlamaya çalışır ve gerektiği durumlarda gecikmeden ve sorun ortaya çıkmadan önce önlem alır. Ortaklığımız stratejik hedeflerinin takibi ve geçmiş performansın takip edilmesi amacıyla Yönetim Kurulu’na: i) Her Yönetim Kurulu toplantısında Ortaklığın güncel finansal ve operasyonel durumu ve bütçe sapmaları hakkında özet, ii) ii) Her çeyrek finansal sonuçların açıklanmasını müteakip geçmiş dönem performansı ve Ortaklık Yıllık Hedeflerine ulaşılma derecesine, varsa sapmalara ilişkin gerekçelerin ve maliyet analizlerinin değerlendirildiği bilgilendirme sunumları yapılmaktadır. Bu değerlendirmeler sonucunda gerekli önlem ve aksiyonlara karar verilir, gerekli görülmesi halinde bütçe ve iş planında revizyon yapılır. 20. Mali Haklar Ortaklığımız Yönetim Kurulu Üyelerine ve üst düzey yöneticilere sağlanan her türlü hak, menfaat ve ücret ile bunların belirlenmesinde kullanılan kriterler ve ücretlendirme esasları Ortaklığımız Ücret Politikası’nda belirlenmiş olup, söz konusu politika kamuya açıklanmış ve Yatırımcı İlişkileri internet sitesinde de yayınlanmıştır. Yönetim Kurulu üyelerinin ücretlerinin tespiti Genel Kurul toplantısında ayrı bir madde olarak yer almaktadır. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyelerinin ücretlendirmesinde kâr payı, pay opsiyonları veya Ortaklığın performansına dayalı ödeme planları kullanılmamaktadır. Hiçbir Yönetim Kurul Üyesi’nin Ortaklıktan herhangi bir kredi veya borç alması söz konusu değildir. İcra Kurulu ve Yönetim Kurulu üyelerine net ücret üzerinden ödeme yapılmaktadır. İkramiye ödenmekte ancak huzuru hakkı verilmemektedir. İcra Komitesi üyelerine aylık net 10.212 TL, diğer Yönetim Kurulu üyelerine aylık net 7,659 TL ücret ödenmektedir. Ayrıca her üç ayda bir aylık net ücretleri tutarında brüt ikramiye ödenmektedir. 2015 yılında Yönetim Kurulu üyeleri, Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcılarına ödenen ücret ve ikramiye dâhil tüm maddi menfaatlerin toplamı 10.376.159 TL olarak gerçekleşmiştir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 81 YÖNETİM KURULU KOMİTELERİNİN ETKİNLİĞİNE İLİŞKİN YÖNETİM KURULU DEĞERLENDİRMESİ Ortaklık Yönetim Kurulu bünyesinde var olan Kurumsal Yönetim Komitesi, Denetimden Sorumlu Komite ve Riskin Erken Saptanması Komitesi ilgili mevzuat ve Yönetim Kurulu’nun belirlediği görev ve çalışma esasları çerçevesinde faaliyetlerini yürütmektedir. 2015 yılında belirtilen komiteler görevli oldukları alanlarda çalışmalarını sürdürerek Yönetim Kurulu’nu bilgilendirmişlerdir. Kurumsal Yönetim Komitesi’nin görevleri Sermaye Piyasası Kurulu’nun II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği’nce belirlenmiştir. Buna göre Komite, Şirket’te Kurumsal Yönetim İlkeleri’nin uygulanıp uygulanmadığını, uygulanmıyor ise gerekçesini ve bu prensiplere tam olarak uymama dolayısıyla meydana gelen çıkar çatışmalarını tespit etmek ve Yönetim Kurulu’na Kurumsal Yönetim Uygulamaları’nı iyileştirici tavsiyelerde bulunmak ve yatırımcı ilişkileri bölümünün çalışmalarını gözetmekle yükümlüdür. Ayrıca, Ortaklık Yönetim Kurulu bünyesinde ayrı bir Aday Gösterme Komitesi ve Ücret Komitesi oluşturulmadığı için, Kurumsal Yönetim Komitesi bu komitelerin görevlerini yerine getirmektedir. Kurumsal Yönetim Komitesi tarafından Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri olarak önerilen adaylar ve atamalar Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği’ne göre hazırlanan Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Raporu’nda yer almaktadır. Komite 2015 yılında beş kez toplanmış ve Yönetim Kurulu’na yazılı bilgilendirmede bulunmuştur. Denetimden Sorumlu Komite, çeyreklik finansal sonuçların açıklanması öncesinde toplanarak, kamuoyuna bildirilen finansal sonuçların gerekli şeffaflıkta ve anlaşılabilir olmasını, bağımsız dış denetimin çalışmalarının şeffaf ve verimli bir biçimde yapılması için gerekli tüm tedbirlerin alınmış olmasını garanti altına almıştır. 2015 yılı içerisinde Yönetim Kurulu’na dört kez yazılı bildirimde bulunmuştur. Riskin Erken Saptanması Komitesi 2015 yılında, yeni komite üyelerinin atandığı Nisan ayından itibaren her iki ayda bir toplanarak Ortaklığın faaliyetlerini sürdürdüğü alanlardaki riskleri tespit etmiş ve ilgili konularda Yönetim Kurulu’nu yazılı olarak bilgilendirmiştir. Komite, 2015 yılında, akaryakıt fiyatı ve döviz kuru hareketlerine ilişkin finansal risk yönetimi stratejilerinin gözden geçirilmesi, borçluluk yönetimi ve finansman stratejilerinin Ortaklığın uzun vadeli büyüme planlarındaki önemi, faaliyet gösterilen çeşitli coğrafyalardaki güvenlik risklerine ilişkin alınacak önlemler ve İstanbul’un yeni havalimanı projesinin terminal ve pist tasarımı aşamalarında proaktif rol alınması gerekliliği gibi hususlarda Yönetim Kurulu’na tespit ve önerilerini sunmuştur. Belirtilen faaliyetler neticesinde Komiteler asli görevlerini azami özeni göstererek yerine getirmiş ve Yönetim Kurulu’nun çalışmalarına önemli katkılarda bulunarak, Kurul’un etkin bir yönetim sergilemesini sağlamıştır. 82 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR 2015 SONUÇLARINA İLİŞKİN YÖNETİM KURULU’NUN DEĞERLENDİRMESİ Küresel boyutta oldukça önemli gelişmelerin yaşandığı 2015 yılında havacılık sektörü de çok sayıda etkiye maruz kalmıştır. Bu etkilerin başlıcaları: kur dalgalanmaları ve alım gücüne etki eden çok sayıda para biriminde yaşanan değer kayıpları, 2014 yılı son çeyreğinde başlayan petrol fiyatlarındaki düşüşün artan volatilite ile beraber 2015 yılında da devam etmiş olması, düşen petrol fiyatlarının hava yolları birim giderlerini azaltarak sektördeki rekabeti arttırmasıyla baskılanan birim yolcu gelirleri ve küresel ölçekte gözlenen terör olayları nedeniyle artan güvenlik kaygıları olarak gösterilebilir. Ortaklığımızın faaliyet gösterdiği geniş coğrafya göz önüne alındığında belirtilen olayların yolcu hacmine ve faaliyet gelirlerine etkileri de hissedilir olmuştur. 31.12.2014 tarihinde kamuoyuna duyurulmuş olan 2015 yılı bütçe hedefleri, küresel ekonomik ve jeopolitik gelişmeler ile güncel beklentiler ışığında revize edilerek Eylül 2015’te yatırımcıların bilgisine sunulmuştur. Gerçekleşen 2015 yılı mali ve operasyonel sonuçları revize beklentiler ile büyük oranda örtüşmüştür. Türk Hava Yolları son 10 yılda sürdürdüğü kârlı büyüme performansını tüm bu bahsi geçen zorluklara rağmen 2015 yılında da devam ettirmiş, filosundaki uçak sayısını 261’den 299’a çıkarmış ve yaklaşık %14 seviyesinde kapasite artışı gerçekleştirmiştir. 2015 yılında taşınan yolcu sayısı %12 artışla 61,2 milyona ulaşmıştır. Gelirler içerisinde yer alan çok sayıda para biriminin ABD dolarına karşı değer kaybetmesi ve akaryakıt fiyatlarındaki düşüşün birim gelirlere yansıması sonucunda 2015 yılında toplam gelirlerin %5 oranında gerileyerek 10,5 milyar ABD doları tutarında gerçekleşti. Buna rağmen 2014 yılına göre %32 artışla 895 milyon ABD doları tutarında esas faaliyet kârı ve %26 artışla tarihi rekor seviye olan 1 milyar 69 milyon ABD doları tutarında net kâr elde edilmiştir. Nakit yaratma potansiyeline işaret eden EBITDAR marjı da 5,7 puan yükselerek %24,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ortaklık son beş yıldır Skytrax yolcu değerlendirmelerinde “Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” olma unvanını elinde bulundurarak yolcularının beğenisini toplamaya devam etmektedir. Aynı zamanda “Dünyada En Çok Ülkeye Uçan Havayolu Şirketi” unvanını elinde bulunduran Ortaklık, 2015 yılında 235’u uluslararası ve 51’i yurt içinde olmak üzere 113 ülkede toplam 287 noktaya uçuş gerçekleştirmiştir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR YASAL BİLGİ-HUKUKİ METİNLER SPK Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1) ekinde yer alan Kurumsal Yönetim İlkelerinin diğer bölümlerinde belirtilen hususlara ek olarak Faaliyet Raporumuzda aşağıdaki bilgilere yer verilir: Şirket aleyhine açılan önemli davalar ve olası sonuçları hakkında bilgi Yoktur. Şirket faaliyetlerini önemli derecede etkileyebilecek mevzuat değişiklikleri hakkında bilgi Yoktur. Şirket’in yatırım danışmanlığı ve derecelendirme gibi konularda hizmet aldığı kurumlarla arasındaki çıkar çatışmaları ve bu çıkar çatışmalarını önlemek için şirketçe alınan tedbirler Yoktur. 83 84 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAĞIMSIZLIK BEYANI Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Yönetim Kurulu’nda; mevzuat, Esas Sözleşme ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından ilan edilen Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde belirlenen kriterler kapsamında “bağımsız üye” olarak görev yapmaya aday olduğumu, bu kapsamda; a) Şirket, Şirket’in yönetim kontrolü ya da önemli derecede etki sahibi olduğu ortaklıklar ile Şirket’in yönetim kontrolünü elinde bulunduran veya Şirket’te önemli derecede etki sahibi olan ortaklar ve bu ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve ikinci dereceye kadar kan ve sıhri hısımları arasında; son beş yıl içinde önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda istihdam ilişkisinin bulunmaması, sermaye veya oy haklarının veya imtiyazlı payların %5’inden fazlasına birlikte veya tek başına sahip olunmaması ya da önemli nitelikte ticari ilişki kurulmadığını, b) Son beş yıl içerisinde, başta Şirket’in denetimi (vergi denetimi, kanuni denetim, iç denetim de dâhil), derecelendirilmesi ve danışmanlığı olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde Şirket’in önemli ölçüde hizmet veya ürün satın aldığı veya sattığı şirketlerde, hizmet veya ürün satın alındığı veya satıldığı dönemlerde, ortak (%5 ve üzeri), önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmadığımı, c) Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olduğumu, ç) Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla, üniversite öğretim üyeliği hariç, üye olarak seçildikten sonra kamu kurum ve kuruluşlarında tam zamanlı çalışmıyor olduğumu, d) 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (G.V.K.)’na göre Türkiye’de yerleşik sayıldığımı, e) Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, Şirket ile pay sahipleri arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve tecrübeye sahip olduğumu, f) Şirket faaliyetlerinin işleyişini takip edebilecek ve üstlendiği görevlerin gereklerini tam olarak yerine getirebilecek ölçüde şirket işlerine zaman ayıracağımı, g) Şirket’in yönetim kurulunda son 10 yıl içerisinde altı yıldan fazla yönetim kurulu üyeliği yapmamış olduğumu, ğ) Aynı kişinin, Şirket’in veya Şirket’in yönetim kontrolünü elinde bulunduran ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu şirketlerin üçten fazlasında ve toplamda borsada işlem gören şirketlerin beşten fazlasında bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev almadığımı, h) Yönetim Kurulu Üyesi olarak seçilen tüzel kişi adına tescil ve ilan edilmemiş olduğumu, beyan ederim. Saygılarımla, ARZU AKALIN HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 85 Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı yönetim kurulunda; mevzuat, esas sözleşme ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından ilan edilen Kurumsal Yönetim İlkelerinde belirlenen kriterler kapsamında “bağımsız üye” olarak görev yapmaya aday olduğumu, yine bu kapsam dâhilinde Sermaye Piyasası Kurulu’nun 21/05/2015 tarih ve 29833736-1181 sayılı yazısı uyarınca Kurumsal Yönetim Tebliği’nin 6. Maddesinin ikinci fıkrasında yer alan istisnanın şahsım ile ilgili olarak uygulanmasına karar verilmiştir. Dolayısıyla ilgili tebliğin 4.3.6 maddesi (g) bendinden muaf tutularak: a) Şirket, şirketin yönetim kontrolü ya da önemli derecede etki sahibi olduğu ortaklıklar ile şirketin yönetim kontrolünü elinde bulunduran veya şirkette önemli derecede etki sahibi olan ortaklar ve bu ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve ikinci dereceye kadar kan ve sıhri hısımları arasında; son beş yıl içinde önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda istihdam ilişkisinin bulunmaması, sermaye veya oy haklarının veya imtiyazlı payların %5 inden fazlasına birlikte veya tek başına sahip olunmaması ya da önemli nitelikte ticari ilişki kurulmadığını, b) Son beş yıl içerisinde, başta şirketin denetimi (vergi denetimi, kanuni denetim, iç denetim de dâhil), derecelendirilmesi ve danışmanlığı olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde şirketin önemli ölçüde hizmet veya ürün satın aldığı veya sattığı şirketlerde, hizmet veya ürün satın alındığı veya satıldığı dönemlerde, ortak (%5 ve üzeri), önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmadığımı, c) Bağımsız yönetim kurulu üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olduğumu, ç) Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla, üniversite öğretim üyeliği hariç, üye olarak seçildikten sonra kamu kurum ve kuruluşlarında tam zamanlı çalışmıyor olduğumu, d) 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (G.V.K.)’na göre Türkiye’de yerleşik sayıldığımı, e) Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, şirket ile pay sahipleri arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve tecrübeye sahip olduğumu, f) Şirket faaliyetlerinin işleyişini takip edebilecek ve üstlendiği görevlerin gereklerini tam olarak yerine getirebilecek ölçüde şirket işlerine zaman ayıracağımı, ğ) Aynı kişinin, şirketin veya şirketin yönetim kontrolünü elinde bulunduran ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu şirketlerin üçten fazlasında ve toplamda borsada işlem gören şirketlerin beşten fazlasında bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev almadığımı, h) Yönetim Kurulu üyesi olarak seçilen tüzel kişi adına tescil ve ilan edilmemiş olduğumu, beyan ederim. Saygılarımla, MUZAFFER AKPINAR 86 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR BAĞIMSIZLIK BEYANI Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Yönetim Kurulu’nda; mevzuat, Esas Sözleşme ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından ilan edilen Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde belirlenen kriterler kapsamında “bağımsız üye” olarak görev yapmaya aday olduğumu, bu kapsamda; a) Şirket, Şirket’in yönetim kontrolü ya da önemli derecede etki sahibi olduğu ortaklıklar ile Şirket’in yönetim kontrolünü elinde bulunduran veya Şirket’te önemli derecede etki sahibi olan ortaklar ve bu ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve ikinci dereceye kadar kan ve sıhri hısımları arasında; son beş yıl içinde önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda istihdam ilişkisinin bulunmaması, sermaye veya oy haklarının veya imtiyazlı payların %5’inden fazlasına birlikte veya tek başına sahip olunmaması ya da önemli nitelikte ticari ilişki kurulmadığını, b) Son beş yıl içerisinde, başta Şirket’in denetimi (vergi denetimi, kanuni denetim, iç denetim de dâhil), derecelendirilmesi ve danışmanlığı olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde Şirket’in önemli ölçüde hizmet veya ürün satın aldığı veya sattığı şirketlerde, hizmet veya ürün satın alındığı veya satıldığı dönemlerde, ortak (%5 ve üzeri), önemli görev ve sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmadığımı, c) Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olduğumu, ç) Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla, üniversite öğretim üyeliği hariç, üye olarak seçildikten sonra kamu kurum ve kuruluşlarında tam zamanlı çalışmıyor olduğumu, d) 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (G.V.K.)’na göre Türkiye’de yerleşik sayıldığımı, e) Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, Şirket ile pay sahipleri arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve tecrübeye sahip olduğumu, f) Şirket faaliyetlerinin işleyişini takip edebilecek ve üstlendiği görevlerin gereklerini tam olarak yerine getirebilecek ölçüde şirket işlerine zaman ayıracağımı, g) Şirket’in yönetim kurulunda son 10 yıl içerisinde altı yıldan fazla yönetim kurulu üyeliği yapmamış olduğumu, ğ) Aynı kişinin, Şirket’in veya Şirket’in yönetim kontrolünü elinde bulunduran ortakların yönetim kontrolüne sahip olduğu şirketlerin üçten fazlasında ve toplamda borsada işlem gören şirketlerin beşten fazlasında bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev almadığımı, h) Yönetim Kurulu Üyesi olarak seçilen tüzel kişi adına tescil ve ilan edilmemiş olduğumu, beyan ederim. Saygılarımla, OGÜN ŞANLIER HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 87 BAĞLI ŞİRKET RAPORU Türk Ticaret Kanunu’nun 199’uncu Maddesi Kapsamında Hazırlanan 01.01.2014 - 31.12.2014 Hesap Dönemi Bağlı Şirket Raporu “TÜRK HAVA YOLLARI-OPET Havacılık Yakıtları A.Ş., satışını gerçekleştirdiği jet yakıtının büyük kısmını, Türk Hava Yolları A.O.’ya satmaktadır. Türk Hava Yolları A.O. ile ilişkili şirket TÜRK HAVA YOLLARI-OPET Havacılık Yakıtları A.Ş. arasında 2014 yılı içerisinde 4.958.251.802 TL tutarında jet yakıtı alımı gerçekleşmiştir. Bu tutar yurt içi alımların yanı sıra yurt dışında 2 adet meydanda alınan yakıta ilişkin ödenen rakamdır. Türk Hava Yolları A.O. jet yakıtı alımlarını 01.07.2011 tarihi itibari ile Türkiye’de sadece TÜRK HAVA YOLLARI-OPET Havacılık Yakıtları A.Ş.’den yapmaktadır. Alım fiyatı rekabetçi olarak TÜPRAŞ tarafından alımın yapılacağı ilgili döneme ilişkin açıklamış olduğu rafineri satış fiyatına, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) imtiyaz ücreti ve Türk Hava Yolları Opet Havacılık Yakıtları AŞ’nin kâr marjı eklenerek belirlenmektedir. Türk Hava Yolları OPET Havacılık Yakıtları A.Ş.’den yapılan yurt dışı alışlar toplam yurt dışı alış tutarının %2,7’sini oluşturmakta olup yurt dışı meydanlarla ilgili firma seçimi tamamen rekabete açık ihalelerde en iyi teklifin alınması şeklinde yapılmıştır.” 88 TÜRK HAVA YOLLARI 2015 YILLIK RAPOR SORUMLULUK BEYANI SERMAYE PİYASASI KURULU’NUN “SERMAYE PİYASASINDA FİNANSAL RAPORLAMAYA İLİŞKİN ESASLAR TEBLİĞİ”NİN İKİNCİ BÖLÜMÜNÜN 9. MADDESİ GEREĞİNCE HAZIRLANAN SORUMLULUK BEYANI FİNANSAL TABLO VE FAALİYET RAPORLARININ KABULÜNE İLİŞKİN YÖNETİM KURULU’NUN KARAR TARİHİ: 29.02.2016 KARAR SAYISI: 61 Ortaklığımız Yönetim Kurulu’nun 29.02.2016 tarih, 61 sayılı kararıyla onaylanmış olan 31 Aralık 2015 tarihli konsolide finansal tablolar ile yönetim kurulu faaliyet raporu ektedir. Buna göre; a) Sözkonusu finansal tablolar ile faaliyet raporunun tarafımızdan incelendiğini, b) Görev ve sorumluluk alanımızda sahip olduğumuz bilgiler çerçevesinde, finansal tablo ve faaliyet raporunun önemli konularda gerçeğe aykırı bir açıklama veya açıklamanın yapıldığı tarih itibariyle yanıltıcı olması sonucunu doğurabilecek herhangi bir eksiklik içermediğini, c) Görev ve sorumluluk alanımızda sahip olduğumuz bilgiler çerçevesinde, yürürlükteki finansal raporlama standartlarına göre hazırlanmış konsolide finansal tabloların işletmenin aktiflerini, pasiflerini, finansal durumu ve kâr zararıyla ilgili gerçeği dürüst bir biçimde yansıttığı ve faaliyet raporunun işin gelişimi ve performansını, konsolidasyon kapsamındaki faaliyetlerle birlikte, Ortaklığımız’ın finansal durumunu, karşı karşıya olduğu önemli riskler ve belirsizliklerle birlikte, dürüstçe yansıttığını, beyan ederiz. Saygılarımızla, TÜRK HAVA YOLLARI A.O. HÜSEYIN BAĞRIYANIK MUHASEBE VE MALI KONTROL BAŞKANI COŞKUN KILIÇ GENEL MÜDÜR (MALI) YRD. DOÇ DR. TEMEL KOTİL GENEL MÜDÜR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolar ve Bağımsız Denetim Raporu Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Yönetim Kurulu’na BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORU Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Rapor Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı (“Şirket”) ve bağlı ortaklıklarının (birlikte “Grup” olarak anılacaktır) 31 Aralık 2015 tarihli konsolide bilançosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; konsolide kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu, konsolide özkaynak değişim tablosu ve konsolide nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarını özetleyen dipnotlar ve diğer açıklayıcı notlardan oluşan ilişikteki konsolide finansal tablolarını denetlemiş bulunuyoruz. Yönetimin Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Sorumluluğu Grup yönetimi; konsolide finansal tabloların Türkiye Muhasebe Standartları’na uygun olarak hazırlanmasından, gerçeğe uygun bir biçimde sunumundan ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyen konsolide finansal tabloların hazırlanmasını sağlamak için gerekli gördüğü iç kontrolden sorumludur. Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu Sorumluluğumuz, yaptığımız bağımsız denetime dayanarak, bu konsolide finansal tablolar hakkında görüş vermektir. Yaptığımız bağımsız denetim, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan bağımsız denetim standartlarına ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan Türkiye Denetim Standartları’nın bir parçası olan Bağımsız Denetim Standartları’na uygun olarak yürütülmüştür. Bu standartlar, etik hükümlere uygunluk sağlanmasını ve bağımsız denetimin, konsolide finansal tabloların önemli yanlışlık içerip içermediğine dair makul güvence elde etmek üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir. Bağımsız denetim, konsolide finansal tablolardaki tutar ve açıklamalar hakkında denetim kanıtı elde etmek amacıyla denetim prosedürlerinin uygulanmasını içerir. Bu prosedürlerin seçimi, konsolide finansal tablolardaki hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerinin değerlendirilmesi de dâhil, bağımsız denetçinin mesleki muhakemesine dayanır. Bağımsız denetçi risk değerlendirmelerini yaparken, şartlara uygun denetim prosedürlerini tasarlamak amacıyla, işletmenin konsolide finansal tablolarının hazırlanması ve gerçeğe uygun sunumuyla ilgili iç kontrolü değerlendirir, ancak bu değerlendirme, işletmenin iç kontrolünün etkinliğine ilişkin bir görüş verme amacı taşımaz. Bağımsız denetim, bir bütün olarak konsolide finansal tabloların sunumunun değerlendirilmesinin yanı sıra, işletme yönetimi tarafından kullanılan muhasebe politikalarının uygunluğunun ve yapılan muhasebe tahminlerinin makul olup olmadığının değerlendirilmesini de içerir. Bağımsız denetim sırasında elde ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz. Görüş Görüşümüze göre konsolide finansal tablolar, Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı ve bağlı ortaklıklarının 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait finansal performansını ve nakit akışlarını, Türkiye Muhasebe Standartları’na uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunmaktadır. Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülüklere İlişkin Rapor 1) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 398’inci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca düzenlenen Riskin Erken Saptanması Sistemi ve Komitesi Hakkında Denetçi Raporu 29 Şubat 2016 tarihinde Şirket’in Yönetim Kurulu’na sunulmuştur. 2) TTK’nın 402’nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Grup’un 1 Ocak – 31 Aralık 2015 hesap döneminde defter tutma düzeninin, finansal tabloların, TTK ile Şirket esas sözleşmesinin finansal raporlamaya ilişkin hükümlerine uygun olmadığına dair önemli bir hususa rastlanmamıştır. 3) TTK’nın 402’nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Yönetim Kurulu tarafımıza denetim kapsamında istenen açıklamaları yapmış ve talep edilen belgeleri vermiştir. Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş. A member of KPMG International Cooperative Hatice Nesrin Tuncer, SMMM Sorumlu Denetçi 29 Şubat 2016 İstanbul, Türkiye 92 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihi İtibariyle Konsolide Bilanço (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) VARLIKLAR Dönen Varlıklar Nakit ve Nakit Benzerleri Finansal Yatırımlar Ticari Alacaklar - İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar - İlişkili Olmayan Taraflardan Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar - İlişkili Taraflardan Diğer Alacaklar - İlişkili Olmayan Taraflardan Diğer Alacaklar Türev Araçlar Stoklar Peşin Ödenmiş Giderler Cari Dönem Vergisiyle İlgili Varlıklar Diğer Dönen Varlıklar TOPLAM DÖNEN VARLIKLAR Duran Varlıklar Finansal Yatırımlar Diğer Alacaklar - İlişkili Olmayan Taraflardan Diğer Alacaklar Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Maddi Duran Varlıklar Maddi Olmayan Duran Varlıklar - Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar - Şerefiye Peşin Ödenmiş Giderler TOPLAM DURAN VARLIKLAR Bağımsız Denetimden Geçmiş Bağımsız Denetimden Geçmiş Dipnot Referansları 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 6 7 2.617 180 1.474 201 10 11 1 1.051 1 1.057 10 13 43 14 16 40 31 7 4.019 290 628 215 35 105 9.148 7 2.773 353 452 139 18 90 6.565 7 3 3 13 4 17 18 3.078 715 2 33.191 2.454 526 83 21.336 19 20 16 258 36 1.207 38.490 165 29 715 25.311 47.638 31.876 TOPLAM VARLIKLAR Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 93 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihi İtibariyle Konsolide Bilanço (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) KAYNAKLAR Kısa Vadeli Yükümlülükler Kısa Vadeli Borçlanmalar Uzun Vadeli Borçlanmaların Kısa Vadeli Kısımları Diğer Finansal Yükümlülükler Ticari Borçlar - İlişkili Taraflara Ticari Borçlar - İlişkili Olmayan Taraflara Ticari Borçlar Çalışanlara Sağlanan Faydalar Kapsamında Borçlar Diğer Borçlar - İlişkili Olmayan Taraflara Diğer Borçlar Türev Araçlar Ertelenmiş Gelirler Yolcu Uçuş Yükümlülükleri Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü Kısa Vadeli Karşılıklar - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Kısa Vadeli Karşılıklar - Diğer Kısa Vadeli Karşılıklar Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler TOPLAM KISA VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER Uzun Vadeli Yükümlülükler Uzun Vadeli Borçlanmalar Ticari Borçlar - İlişkili Olmayan Taraflara Ticari Borçlar Diğer Borçlar - İlişkili Olmayan Taraflara Diğer Borçlar Ertelenmiş Gelirler Uzun Vadeli Karşılıklar - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Uzun Vadeli Karşılıklar Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü TOPLAM UZUN VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye Sermaye Düzeltmesi Farkları Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler veya Giderler - Tanımlanmış Emeklilik Paylarındaki Aktüeryal Kayıplar Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler veya Giderler - Yabancı Para Çevrim Farkları - Riskten Korunma Kayıpları Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler Geçmiş Yıllar Karları Net Dönem Karı TOPLAM ÖZKAYNAKLAR Bağımsız Denetimden Geçmiş Bağımsız Denetimden Geçmiş Dipnot Referansları 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 8 8-21 9 727 2.218 44 10 11 12 383 1.566 351 1.421 44 343 1.196 296 13 43 16 30 40 245 1.650 37 3.172 29 166 991 22 3.243 2 26 26 31 150 44 632 11.248 133 37 612 8.506 8-21 19.294 12.334 - 3 13 16 34 46 33 33 28 40 348 2.578 22.300 295 1.518 14.216 32 32 1.380 1.124 1.380 1.124 32 ( 23) ( 20) 32 32 32 32 32 4.836 ( 952) 59 4.673 2.993 14.090 2.367 ( 429) 59 2.854 1.819 9.154 47.638 31.876 TOPLAM KAYNAKLAR Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. 94 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Kar veya Zarar ve Diğer Kapsamlı Gelir Tablosu (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) KAR VEYA ZARAR KISMI Hasılat Satışların Maliyeti (-) BRÜT KAR Genel Yönetim Giderleri (-) Pazarlama ve Satış Giderleri (-) Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler (-) ESAS FAALİYET KARI Yatırım Faaliyetlerinden Gelirler Yatırım Faaliyetlerinden Giderler (-) Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Karlarından/Zararlarından Paylar FİNANSMAN GELİRİ/GİDERİ ÖNCESİ FAALİYET KARI Finansman Gelirleri Finansman Giderleri (-) SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER VERGİ ÖNCESİ KARI Sürdürülen Faaliyetler Vergi Gideri Dönem Vergi Gideri Ertelenmiş Vergi Gideri SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM KARI Dipnot Referansları 33 34 35 35 36 36 37 37 4 39 39 40 40 Bağımsız Denetimden Geçmiş 1 Ocak31 Aralık 2015 28.752 ( 22.959) 5.793 ( 740) ( 3.129) 646 ( 84) 2.486 286 ( 3) 226 2.995 1.450 ( 534) 3.911 ( 918) ( 34) ( 884) 2.993 Bağımsız Denetimden Geçmiş 1 Ocak -31 Aralık 2014 24.158 ( 19.729) 4.429 ( 599) ( 2.462) 176 ( 101) 1.443 210 ( 52) 161 1.762 927 ( 428) 2.261 ( 442) ( 10) ( 432) 1.819 1.946 2.469 ( 657) 380 708 ( 418) 3 131 ( 3) ( 4) 1 1.943 8 82 ( 8) ( 10) 2 372 4.936 2,17 2.191 1,32 DİĞER KAPSAMLI GELİRLER Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılacaklar Yabancı Para Çevrim Farkları Nakit Akış Riskinden Korunma Kazançları / Kayıpları Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Nakit Akış Riskinden Korunma Kazançları/Kayıpları Diğer Kapsamlı Gelirlere İlişkin Vergi Gideri/Geliri Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacaklar Tanımlanmış Emeklilik Planlarındaki Aktüeryal Kazanç/Kayıplar Diğer Kapsamlı Gelirlere İlişkin Vergi Gideri/Geliri DİĞER KAPSAMLI GELİR TOPLAM KAPSAMLI GELİR Pay Başına Kazanç (Kr) 41 Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. 1 Ocak 2015 Tarihi İtibariyle Bakiyeler Transferler Toplam Kapsamlı Gelir 31 Aralık 2015 Tarihi İtibariyle Bakiyeler 1.124 1.380 (23) (20) (3) 4.836 2.367 2.469 (952) (429) (523) 59 59 4.673 2.854 1.819 - 2.993 1.819 (1.819) 2.993 Birikmiş Karlar Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Geçmiş Yıllar Net Dönem Yedekler Karları Karı 14.090 9.154 4.936 Özkaynaklar Toplamı TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. 1.124 - 1.380 - Ödenmiş Sermaye Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacak Birikmiş Diğer Kar veya Zararda Yeniden Kapsamlı Gelirler ve Sınıflandırılacak Birikmiş Diğer Giderler Kapsamlı Gelirler ve Giderler Nakit Akış Sermaye Tanımlanmış Emeklilik Riskinden Düzeltmesi Planlarındaki Yabancı Para Korunma Farkları Aktüeryal (Kayıplar) Çevrim Farkları (Kayıpları) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Özkaynaklar Değişim Tablosu TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI HİSSEDARLARIMIZA 95 1.380 - 1.380 1 Ocak 2014 Tarihi İtibariyle Bakiyeler Transferler Toplam Kapsamlı Gelir 31 Aralık 2014 Tarihi İtibariyle Bakiyeler Ödenmiş Sermaye (20) (12) (8) 2.367 1.659 708 (429) (101) (328) 59 59 - 2.854 2.171 683 - 1.819 683 (683) 1.819 Birikmiş Karlar Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Geçmiş Yıllar Net Dönem Yedekler Karları Karı Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. 1.124 1.124 - Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacak Birikmiş Diğer Kar veya Zararda Yeniden Kapsamlı Gelirler ve Sınıflandırılacak Birikmiş Diğer Giderler Kapsamlı Gelirler ve Giderler Nakit Akış Sermaye Tanımlanmış Emeklilik Riskinden Düzeltmesi Planlarındaki Yabancı Para Korunma Farkları Aktüeryal (Kayıplar) Çevrim Farkları (Kayıpları) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Özkaynaklar Değişim Tablosu TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 9.154 6.963 2.191 Özkaynaklar Toplamı 96 THY 2015 YILLIK RAPOR HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 97 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Nakit Akış Tablosu (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) Sürdürülen Faaliyetler Dönem Karı Faaliyetlerde Elde Edilen Nakit Akımına Ulaşmak İçin Yapılan Düzeltmeler: Amortisman ve İtfa Payları ile ilgili düzeltme Kıdem Tazminatı Karşılığı ile ilgili düzeltme Karşılıklar ile ilgili düzeltme,net Faiz Geliri ile ilgili düzeltme Sabit Kıymet Satış (Karı) / Zararı Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların (Karlarından) / Zararlarından Paylar Faiz Gideri ile ilgili düzeltme Hibe Kredilerdeki Değişim Gerçekleşmemiş Kur Farkı Çevrim Farkları Şüpheli Alacak Karşılığındaki Değişim,net Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Değer Artış Vergi Gideri Türev Enstrüman Makul Değer Değişimi İşletme Sermayesindeki Değişikliklerden Önceki Faaliyet Karı Ticari Alacaklardaki Değişimle İlgili Düzeltmeler Faaliyetlerle İlgili Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Alacaklardaki Değişimle İlgili Düzeltmeler Stoklardaki Değişimle İlgili Düzeltmeler Faaliyetlerle İlgili Diğer Dönen Varlıklardaki Değişimle İlgili Düzeltmeler Kısa ve Uzun Vadeli Peşin Ödenmiş Giderlerdeki Değişim Ticari Borçlardaki Değişimle İlgili Düzeltmeler Faaliyetlerle İlgili Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Borçlar ve Yükümlülüklerdeki Değişim Faaliyetlerle İlgili Ertelenmiş Gelirler ile Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Yükümlülüklerdeki Değişim Yolcu Uçuş Yükümlülüklerindeki Değişim Faaliyetlerden Elde Edilen Nakit Ödenen Kıdem Tazminatları Ödenen Vergiler Faaliyetlerden Elde Edilen Net Nakit YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Maddi ve Maddi Olmayan Varlık ve Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Satışından Elde Edilen Nakit Kırım olan Uçak Net Defter Değeri (Leasing Borçlarıyla Netlenmiş Tutar) Alınan Faiz Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlık Alımı(*) Uçak Alımı İçin Yapılan Nakdi Olarak Geri Alınacak Ön Ödemeler Finansal Yatırımlardaki Değişim Alınan Temettü Yatırım Faaliyetlerinde Kullanılan Net Nakit FİNANSMAN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Finansal Kiralama Sözleşmelerinden Kaynaklanan Borç Ödemelerine İlişkin Nakit Çıkışları Finansal Borçlardan Sağlanan Nakit Girişi Diğer Finansal ve Türev Araç Yükümlülüklerindaki Değişim Ödenen Faizler Finansman Faaliyetlerinden Kullanılan Net Nakit NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNDEKİ NET ARTIŞ DÖNEM BAŞINDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ DÖNEM SONUNDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ Bağımsız Denetimden Geçmiş 1 Ocak 31 Aralık 2015 2.993 Bağımsız Denetimden Geçmiş 1 Ocak 31 Aralık 2014 1.819 18-19 28 26 37-39 37 2.534 77 26 (73) (7) 1.627 71 76 (76) 2 4 39 16 (226) 445 7 (788) 13 (13) 918 27 5.933 256 (161) 361 (6) (974) 9 (7) 442 23 3.206 179 (806) (57) 12 (328) 14 (692) (76) 32 (292) (36) 9 3 (113) (836) 4.084 (25) (17) 4.042 (86) 432 2.670 (32) 2.638 32 420 17 72 (2.008) 290 68 73 ( 1.456) 88 (1.074) (285) (158) 32 ( 977) (1.830) 727 (11) (329) ( 1.443) 1.143 1.474 2.617 ( 1.196) 7 (337) ( 1.526) 135 1.339 1.474 Dipnot Referansları 45 37 40 39 28 40 18-19 31 Aralık 2015 tarihinde sona eren dönemde 8.754 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 6.746 TL’lik kısmı finansal kiralama yöntemi ile yapılmıştır (31 Aralık 2014: 4.612 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 3.538 TL’lik kısmı finansal kiralama yöntemi ile yapılmıştır.) (*) Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların parçasını oluştururlar. 98 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 1. GRUP’UN ORGANİZASYONU VE FAALİYET KONUSU Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı (“Şirket” veya “THY”) 1933 yılında Türkiye’de kurulmuştur. 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihleri itibariyle Şirket’in hissedarları ve hisse dağılımı aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 %49,12 %50,88 %100,00 %49,12 %50,88 %100,00 T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Diğer (Halka Açık Kısım) Toplam 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle Şirket ile Bağlı Ortaklıklarında (hep birlikte “Grup”) çalışan toplam personel sayısı 27.676 (tam tutar)’dır (31 Aralık 2014: 25.126 (tam tutar)). 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde sona eren hesap dönemleri içinde çalışan ortalama personel sayısı sırasıyla 26.391 (tam tutar) ve 24.244 (tam tutar)’dür. Şirket, Türkiye’de kayıtlı olup merkez adresi aşağıdaki gibidir: Türk Hava Yolları A.O. Genel Yönetim Binası, Atatürk Havalimanı, 34149 Yeşilköy İSTANBUL. Şirketin hisse senetleri 1990 yılından itibaren Borsa İstanbul’da işlem görmektedir. Bağlı Ortaklıklar ve Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıklar 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihleri itibariyle Şirket’in Bağlı Ortaklıkları ve ortaklık oranları aşağıda gösterilmiştir: Ortaklık Oranı Şirket ünvanı THY Teknik A.Ş.(THY Teknik) (*) THY Habom A. Ş.(THY Habom) (Not:3) THY Aydın Çıldır Havalimanıİşletme A.Ş. (THY Aydın Çıldır) Faaliyet konusu Teknik Bakım 31 Aralık 2015 %100 31 Aralık 2014 %100 Kayıtlı olduğu ülke Türkiye Teknik Bakım Havaalanı İşletme %100 %100 %100 Türkiye Türkiye THY Teknik ‘in 22 Mayıs 2015 Tarihli Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı’nda THY Habom A.Ş. ile birleşme kararı alınmıştır. Birleşme tüm varlık, yükümlülük ve hakların transfer edilmesiyle THY Teknik’in yasal yapısı altında gerçekleştirilmiştir. Birleşme 10 Haziran 2015 tarihinde tescil edilip yayımlanmıştır. (*) 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihleri itibariyle iş ortaklıkları ve ortaklık oranları aşağıda gösterilmiştir: Şirketin ve Faaliyetin Yeri Ortaklık Oranı (*) Sahip Olunan Oy Hakkı (*) Ana Faaliyet Konusu Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Express) Türkiye %50 %50 Hava Taşımacılığı THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. (Turkish DO&CO) Türkiye %50 %50 İkram Hizmetleri P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti. (TEC) Türkiye %49 %49 Teknik Bakım TGS Yer Hizmetleri A.Ş. (TGS) Türkiye %50 %50 Yer Hizmetleri THY OPET Havacılık Yakıtları A.Ş. (THY Opet) Türkiye %50 %50 Havacılık Yakıtları Goodrich Thy Teknik Servis Merkezi Ltd. Şti. (Goodrich) Türkiye %40 %40 Teknik Bakım Uçak Koltuk Sanayi ve Ticaret A.Ş (Uçak Koltuk) Türkiye %50 %50 Uçak Kabin İçi Ürünleri TCI Kabin İçi Sistemleri San ve Tic. A.Ş. (TCI) Türkiye %50 %50 Uçak Kabin İçi Ürünleri Türkbine Teknik Gaz Türbinleri Bakım Onarım A.Ş. (Türkbine Teknik) Türkiye %50 %50 Gaz Türbinleri Bakım Hizmeti Vergi İade Aracılık A.Ş. Türkiye %30 %30 Şirketin Ünvanı KDV İade ve Danışmanlık Grup, TEC, Goodrich ve Vergi İade Aracılık A.Ş.’nin sırasıyla, %49, %40 ve %30’una sahiptir. Grup ve diğer yatırımcılar arasındaki sözleşmeler uyarınca, faaliyetlere ilişkin kararlar Grup ve diğer ortaklar ile müştereken alınmaktadır. Bu sebeple, Grup, TEC, Goodrich ve Vergi İade Aracılık A.Ş.’yi, iş ortaklığı olarak değerlendirmiştir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 99 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR 2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar Finansal Tabloların Hazırlanış Şekli 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle konsolide finansal tablo ve dipnotları Sermaye Piyasası Kurulu’nun (‘SPK’) 13 Haziran 2013 tarih ve 28676 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri:II,14.1 no’lu ‘Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği’ (‘Tebliğ’) hükümlerine uygun olarak hazırlanmıştır. Yüksek enflasyon dönemlerinde finansal tabloların düzeltilmesi SPK’nın 17 Mart 2005 tarih ve 11/367 sayılı kararı uyarınca, Türkiye'de faaliyette bulunan ve SPK Muhasebe Standartları'na (UMS/UFRS uygulamasını benimseyenler dahil) uygun olarak finansal tablo hazırlayan şirketler için geçerli olmak üzere enflasyon muhasebesi uygulamasına son verilmiştir. Buna istinaden, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 29 No’lu “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardı (“TMS 29”) uygulanmamıştır. Ölçüm Esasları Gerçeğe uygun değeri üzerinden gösterilen yatırım amaçlı gayrimenkuller ve bazı finansal araçlar dışında finansal tablolar tarihi maliyet esasına göre hazırlanmaktadır. Tarihsel maliyet genellikle mal ve hizmet karşılığında verilen bedelin gerçeğe uygun değerine dayanır. Gerçeğe uygun değer ölçümünde kullanılan yöntemler ayrıca Not:2.4.8’de ve Not:2.4.14’te belirtilmiştir. Fonksiyonel ve Raporlama Para Birimi Geçerli para birimi Şirket’in ikamet ettiği ülkenin para birimi Türk Lirası (TL) olmasına rağmen, Şirket’in geçerli para birimi ABD Doları’dır. Şirket’in faaliyetleri üzerinde ABD Doları’nın etkisi önemlidir ve ABD Doları Şirket’le alakalı durumların altında yatan ekonomik özü yansıtır. Bu sebeple, Şirket ABD Doları’nı finansal raporlarındaki ölçüm kalemlerinde ve raporlama para birimi olarak kullanmaktadır. Finansal tablolardaki ölçüm kalemi olarak seçilen para birimi hariç bütün para birimleri yabancı para olarak ele alınmaktadır. Böylece, Türkiye Muhasebe Standartları 21 “Yabancı Para Birimi Kur Farkı Değişikliklerinin Etkisi‘ ne göre, ABD Doları olarak gösterilmeyen işlem ve bakiyeler ABD Doları olarak tekrar hesaplanmıştır. Aksi belirtilmedikçe, tutarlar en yakın milyon değerine yuvarlanmıştır. Sunum para birimine çevrim Grup’un sunum para birimi TL’dir. TMS 21 (“Kur Değişimlerinin Etkileri”) kapsamında ABD Doları olarak hazırlanan finansal tablolar aşağıdaki yöntemle TL’ye çevrilmiştir: (a) Bilançodaki varlık ve yükümlülükler bilanço tarihindeki Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından açıklanan ABD Doları döviz alış kuru kullanılarak TL’ye çevrilmiştir. (b) Kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu aylık ortalama ABD Doları döviz kurları kullanılarak TL’ye çevrilmiştir. (c) Ortaya çıkan tüm kur farkları, çevrim farkı adı altında özkaynakların ayrı bir unsuru olarak gösterilmiştir. Konsolidasyon Esasları a) Konsolide finansal tablolar, aşağıda (b) paragrafında yer alan hususlar kapsamında, ana ortaklık olan THY ile bağlı ortaklıklar ve iş ortaklarının mali tablolarını içermektedir. Gerekli olması halinde, Grup’un izlediği muhasebe politikalarıyla aynı olması amacıyla bağlı ortaklıkların finansal tablolarında muhasebe politikalarıyla ilgili düzeltmeler yapılmıştır. Tüm grup içi işlemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmiştir. b) Şirket’in on adet İş Ortaklığı vardır (Not:1). Şirket’in İş Ortaklıkları, stratejik, finansman ve işletme politikası kararlarının Grup’un ve diğer tarafların oybirliği ile kararını gerektiren müşterek kontrole tabi ekonomik faaliyetlerdir. Şirket tarafından müşterek kontrol edilen bu işletmeler, özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebeleşmektedir. 100 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar (devamı) Konsolidasyon Esasları (devamı) Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda İş Ortaklıkları, maliyet bedelinin İş Ortaklığının net varlıklarındaki edinim sonrası dönemde oluşan değişimdeki Grup’un payı kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan İş Ortaklığında oluşan herhangi bir değer düşüklüğünün düşülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. İş Ortaklığının, Grup’un İş Ortaklığındaki payını (özünde Grup’un iştirakteki net yatırımının bir parçasını oluşturan herhangi bir uzun vadeli yatırımı da içeren) aşan zararları kayıtlara alınmaz. İşletme Birleşmeleri İşletme birleşmeleri, kontrolün Grup’a transfer olduğu tarih olan birleşme tarihinde satın alma metodu kullanılarak muhasebeleştirilir. Kontrol, işletmenin yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisinden dolayı değişken getirilere maruz kaldığı veya bu getirilerde hak sahibi olduğu, aynı zamanda bu getirileri yatırım yaptığı işletme üzerindeki gücüyle etkileme imkânına sahip olduğu durumda ortaya çıkmaktadır. Kontrol değerlendirilirken ifa edilebilir potansiyel oy hakları Grup tarafından dikkate alınmaktadır. Grup satın alma tarihindeki şerefiyeyi aşağıdaki şekilde ölçmektedir: - Satın alma bedelinin gerçeğe uygun değeri; artı - İşletme birleşmelerinde edinilen işletme üzerindeki kontrol gücü olmayan payların kayıtlı değeri; artı - Eğer işletme birleşmesi birden çok seferde gerçekleştiriliyorsa edinen işletmenin daha önceden elde tuttuğu edinilen işletmedeki özkaynak payının birleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri; eksi - Tanımlanabilir edinilen varlık ve varsayılan yükümlülüklerin muhasebeleştirilen net değeri (genelde gerçeğe uygun değeri). Eğer yapılan değerlemede negatif bir sonuca ulaşılırsa, pazarlık satın alımı doğrudan kar veya zararda muhasebeleştirilir. Satın alma bedeli var olan ilişkilerin kurulmasıyla ilgili tutarları içermez. Bu tutarlar genelde kar veya zararda muhasebeleştirilir. İşletme birleşmesiyle bağlantılı olarak Grup’un katlandığı, borçlanma senetleri veya pay senedine dayalı menkul kıymetler ihraçlarıyla ilişkili giderler dışındaki işlem maliyetleri tahakkuk ettiğinde giderleştirilir. 2.2 TMS’ye Uygunluk Beyanı Şirket ve bağlı ortaklıkları, yasal defterlerini ve kanuni finansal tablolarını Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve vergi mevzuatınca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve hazırlamaktadır. İlişikteki konsolide finansal tablolar Sermaye Piyasası Kurulu’nun (“SPK”) 13 Haziran 2013 tarih ve 28676 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri II, 14.1 No’lu “Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği” (“Tebliğ”) hükümleri uyarınca Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (“KGK”) tarafından yayımlanan ve yürürlüğe girmiş olan Türkiye Muhasebe Standartları'na (“TMS”) uygun olarak hazırlanmıştır. TMS; Türkiye Muhasebe Standartları, Türkiye Finansal Raporlama Standartları (“TFRS”) ile bunlara ilişkin ek ve yorumlardan oluşmaktadır. 31 Aralık 2015 tarihine ait konsolide finansal tablolar, Yönetim Kurulu tarafından 29 Şubat 2016 tarihinde onaylanmış ve yayımlanması için yetki verilmiştir. Genel Kurul’un ve ilgili düzenleyici kuruluşların finansal tabloları değiştirme yetkisi bulunmaktadır. 2.3 Muhasebe Tahminlerindeki Değişiklikler ve Hatalar Muhasebe tahminlerindeki değişiklikler, yalnızca bir döneme ilişkin ise, değişikliğin yapıldığı cari dönemde, gelecek dönemlere ilişkin ise, hem değişikliğin yapıldığı dönemde, hem de gelecek dönemlerde ileriye yönelik olarak uygulanır. Tespit edilen önemli muhasebe hataları, geriye dönük olarak uygulanır ve önceki dönem finansal tabloları yeniden düzenlenir. 31 Aralık 2015 tarihli konsolide finansal durum tabloları hazırlanırken, 31 Aralık 2014 tarihinde sona eren yıla ait finansal tablolarda uygulanan önemli tahmin ve varsayımların aynıları uygulanmıştır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 101 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti 2.4.1 Hasılat Hizmet Sunumu: Gelirler, tahsil edilmiş veya edilecek olan alacak tutarının gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülür. Yolcu ve kargo taşıma gelirleri, taşıma hizmeti tamamlandığında faaliyet geliri olarak kaydedilmektedir. Satılan ancak henüz kullanılmayan (uçulmayan) biletler, yolcu uçuş yükümlülüğü olarak kaydedilmektedir. Grup tarihsel istatistikler kullanarak uçulmayan ve geçerliliğini yitirmiş biletler hakkında tahmini hesaplamalar yapabilmektedir. Kullanılmayacağı tahmin edilen biletler, faaliyet geliri içerisinde kaydedilmiştir. Yolcu gelirlerine ilişkin olarak acentelere verilecek komisyonlar taşımacılık hizmeti gerçekleştiğinde gider olarak kaydedilmektedir. Teknik bakım ve onarım desteği hizmetleri, hizmetin verilmesi veya gelirle ilgili unsurların gerçekleşmesi, risk ve faydaların transferlerinin yapılmış olması, gelir tutarının güvenilir şekilde belirlenebilmesi ve işlemle ilgili ekonomik faydaların Grup’a akmasının muhtemel olması üzerine alınan veya alınabilecek bedelin makul değeri üzerinden tahakkuk esasına göre kayıtlara alınır. Temettü ve Faiz Geliri Faiz geliri, kalan anapara bakiyesi ile beklenen ömrü boyunca ilgili finansal varlıktan elde edilecek tahmini nakit girişlerini söz konusu varlığın kayıtlı değerine indirgeyen efektif faiz oranı nispetinde ilgili dönemde tahakkuk ettirilir. Hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü geliri, hissedarların temettü alma hakkı doğduğu zaman kayda alınır. 2.4.2 Stoklar Stoklar, maliyetin ya da net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenmektedir. Stokların maliyeti; tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir. Stokların maliyetinin hesaplanmasında ortalama maliyet yöntemi uygulanmaktadır. Net gerçekleşebilir değer, olağan ticari faaliyet içerisinde oluşan tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için yüklenilmesi gereken tahmini maliyetlerin toplamının indirilmesiyle elde edilir. 2.4.3 Maddi Duran Varlıklar Maddi duran varlıklar, maliyet değerlerinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklükleri düşüldükten sonraki tutar üzerinden gösterilirler. İnşa edilme aşamasındaki varlıklar, maliyet değerlerinden varsa değer düşüklüğü kaybı düşülerek gösterilirler. Maliyete yasal harçlar da dahil edilir. Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar söz konusu olduğunda borçlanma maliyetleri aktifleştirilir. Bu tür varlıklar, diğer sabit varlıklar için kullanılan amortisman yönteminde olduğu gibi, kullanıma hazır olduklarında amortismana tabi tutulurlar. Arazi ve yapılmakta olan yatırımlar dışında, maddi duran varlıkların maliyet tutarları, beklenen faydalı ömürlerine göre doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak amortismana tabi tutulur. Beklenen faydalı ömür, kalıntı değer ve amortisman yöntemi, tahminlerde ortaya çıkan değişikliklerin olası etkileri için her yıl gözden geçirilir ve tahminlerde bir değişiklik varsa ileriye dönük olarak muhasebeleştirilir. Finansal kiralama ile alınan varlıklar, beklenen faydalı ömrü ile söz konusu kiralama süresinden kısa olanı ile sahip olunan maddi duran varlıklarla aynı şekilde amortismana tabi tutulur. Grup, doğrudan satın almayla veya finansal kiralama ile edinilen uçaklarının maliyetlerini uçak gövdesinin ve motorlarının yapılacak büyük bakımlar sırasında yenilenecek olan önemli kısımlarını dikkate alarak gövde, gövde büyük bakım, motor ve motor büyük bakım olacak şekilde parçalara ayırmaktadır. Gövde büyük bakım ve motor büyük bakım parçaları bir sonraki bakıma kadar olan süre veya uçağın kalan ömrünün düşük olanı üzerinden amortismana tabi tutulmaktadır. Takip eden büyük gövde ve motor bakımları da gerçekleştiğinde aktifleştirilerek, bir sonraki bakıma kadar olan süre veya uçağın kalan ömrünün kısa olanı üzerinden amortismana tabi tutulmaktadır. Maddi duran varlıkların elden çıkarılması ya da bir maddi duran varlığın hizmetten alınması sonucu oluşan kazanç veya kayıp satış hasılatı ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir ve kar veya zarara dahil edilir. 102 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.3 Maddi Duran Varlıklar (devamı) Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve kalıntı değerleri aşağıda belirtilmiştir: Faydalı Ömür (yıl) - Binalar - Uçak gövde ve motorları - Kargo uçakları gövde ve motorları - Gövde büyük bakım - Motor büyük bakım - Yedek motor büyük bakım - Komponentler - Tamir edilebilen yedek parçalar - Simülatörler - Makina ve ekipmanlar - Döşeme ve demirbaşlar - Taşıtlar - Diğer maddi varlıklar - Özel maliyetler Kalıntı değer 25 ve 50 20 20 6 3-8 3 ve 13 7 3 ve 7 20 3-15 3-15 4-7 4-15 Kira süresi /5 yıl %10 % 10 %10 - 2.4.4 Kiralama İşlemleri Mülkiyete ait risk ve kazanımların önemli bir kısmının kiracıya ait olduğu kiralama işlemleri, finansal kiralama olarak sınıflandırılırken diğer kiralamalar faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılır. Finansal kiralamayla elde edilen varlıklar, kiralama tarihindeki varlığın makul değeri, ya da asgari kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı kullanılarak aktifleştirilir. Kiralayana karşı olan yükümlülük, konsolide bilançoda finansal kiralama yükümlülüğü olarak gösterilir. Faaliyet kiralamaları için yapılan ödemeler kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir. Kiralayandan kira işleminin gerçekleşebilmesi için alınan veya alınacak olan teşvikler de kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir. Faaliyet kiralaması altındaki koşullu kiralar oluştukları dönemde gider olarak kaydedilir. Operasyonel kiralamalardan elde edilen kira geliri ilgili kira dönemi boyunca doğrusal yöntemle kayıtlara alınır. Operasyonel kiralamanın müzakere edilmesi ve düzenlenmesinde tahakkuk eden ilk direkt maliyetler kiralanan varlığın defter değerine eklenir ve kira dönemi boyunca doğrusal yöntemle kayıtlara alınır. 2.4.5 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Maddi olmayan duran varlıklar, iktisap edilmiş hakları, bilgi sistemlerini ve bilgisayar yazılımlarını içermektedir. Maddi olmayan varlıklar, maliyet değerlerinden, birikmiş amortisman ve değer düşüklüğü zararı düşüldükten sonraki net değeri ile belirtilir. Diğer maddi olmayan varlıklar ise faydalı ömürleri olan 3 ve 5 yıl boyunca doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak amortismana tabi tutulmaktadır. Slot hakları ise; süre konusunda herhangi bir sınırlandırma olmadığından dolayı, sınırsız yararlı ömre sahip maddi olmayan duran varlık kapsamında değerlendirilmiştir. Şerefiye Bağlı ortaklık edinimlerinden doğan şerefiye, maddi olmayan duran varlıklar içerisinde gösterilir. Şerefiyenin ilk kaydı ile ilgili bilgi için dipnot 2.1’e bakınız. Sonraki ölçüm Şerefiye, maliyet değerinden kalıcı değer kayıpları düşülerek ölçülür. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 103 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü Grup, ilgili bilanço tarihinde, bir varlığa ilişkin değer kaybının olduğuna dair herhangi bir gösterge olup olmadığını.(sınırsız yararlı ömre sahip varlıklar için değer kaybının olduğuna dair bir gösterge olduğunda) değerlendirir. Eğer böyle bir gösterge mevcutsa, o varlığın geri kazanılabilir tutarı tahmin edilir. Eğer söz konusu varlığın veya o varlığa ait nakit üreten herhangi bir biriminin kayıtlı değeri, kullanım veya satış yoluyla geri kazanılacak tutarından yüksekse değer düşüklüğü meydana gelmiştir. Geri kazanılabilir tutar varlığın net satış fiyatı ile kullanım değerinden yüksek olanı seçilerek bulunur. Kullanım değeri, bir varlığın sürekli kullanımından ve faydalı ömrü sonunda elden çıkarılmasından elde edilmesi beklenen nakit akımlarının tahmin edilen bugünkü değeridir. Değer düşüklüğü kayıpları konsolide kar veya zararda muhasebeleştirilir. Bir varlıkta oluşan değer düşüklüğü kaybı, o varlığın geri kazanılabilir tutarındaki müteakip artışın, değer düşüklüğünün kayıtlara alınmalarını izleyen dönemlerde ortaya çıkan bir olayla ilişkilendirilebilmesi durumunda daha önce değer düşüklüğü ayrılan tutarı geçmeyecek ve varlığın hiç değer düşüklüğü muhasebeleştirilmemiş şekilde amortismana tabi tutulmaya devam edilerek bulunacak net defter değerini arttırmayacak şekilde geri çevrilir ve gelir olarak konsolide finansal tablolara yansıtılır. Grup, değer düşüklüğü testi yapılacak en alt seviye nakit yaratan birim olarak topluca uçaklarını, yedek motorlarını ve simülatörlerini (“Uçaklar”) belirlemiştir ve değer düşüklüğü hesaplaması Uçaklar için toplu bazda yapılmaktadır. Grup, uçakların net defter değerlerinin geri kazanılabilir değerlerini aşıp aşmadığını kontrol ederken, geri kazanılabilir değer tespitinde kullanım değeri ile satış masrafları düşülmüş ABD Doları net satış fiyatlarının yüksek olanını kullanmaktadır. Uçaklar için net satış fiyatı, uluslararası ikinci el uçak fiyat kataloglarına göre tespit edilmektedir. Net defter değerleri ile geri kazanılabilir değerler arasındaki farktaki dönemsel değişimler yatırım faaliyetlerinden diğer gelir/gider grubu altında kaydedilmektedir. 2.4.7 Borçlanma Maliyetleri Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar (özellikli varlıklar) söz konusu olduğunda, satın alınması, yapımı veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilen borçlanma maliyetleri, ilgili varlık kullanıma veya satışa hazır hale getirilene kadar varlığın maliyetine dahil edilmektedir. Diğer tüm borçlanma maliyetleri, oluştukları dönemde kar veya zararda kaydedilmektedir. 2.4.8 Finansal Araçlar (a) Finansal Varlıklar Finansal varlık ve borçlar, Grup’un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olması durumunda Grup’un konsolide finansal tablolarında yer alır. Finansal yatırımlar, gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan ve gerçeğe uygun değerinden kayıtlara alınan finansal varlıklar haricinde kayıtlara gerçeğe uygun piyasa değerinden alım işlemiyle doğrudan ilişkili harcamalar düşüldükten sonra alınır. Grup finansal varlıklarla ilgili sözleşme uyarınca meydana gelen nakit akışları ile ilgili hakları sona erdiğinde veya ilgili haklarını, bu finansal varlık ile ilgili bütün risk ve getirilerinin sahipliğini bir alım satım işlemiyle devrettiğinde söz konusu finansal varlığı kayıtlarından çıkarır. Grup tarafından devredilen finansal varlıklardan yaratılan veya elde tutulan her türlü hak, ayrı bir varlık veya yükümlülük olarak muhasebeleştirilir. Yatırımlar, yatırım araçlarının ilgili piyasa tarafından belirlenen süreye uygun olarak teslimatı koşulunu taşıyan bir kontrata bağlı olan ticari işlem tarihinde kayıtlara alınır. Finansal varlıklar “gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar”, “satılmaya hazır finansal varlıklar” ve “kredi ve alacaklar” olarak sınıflandırılır. Sınıflandırma, finansal varlıkların niteliğine ve amacına bağlı olarak yapılır ve ilk muhasebeleştirme sırasında belirlenir. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar Grup’un finansal varlığı elde etmesinin başlıca amacının yakın bir tarihte varlığı elden çıkarma olması, finansal varlığın Grup’un hep birlikte yönettiği ve kısa vadede oluşan karların hemen realize edildiği tanımlanmış bir finansal araç portföyünün bir parçasını oluşturması ve finansal riske karşı etkili bir koruma aracı olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal varlıklar gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar olarak sınıflandırılır. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıkların, gerçeğe uygun değerleriyle değerlenmesi sonucu oluşan kazanç ya da kayıp, kar/zararda muhasebeleştirilir. 104 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.8 Finansal Araçlar (devamı) (a) Finansal Varlıklar (devamı) Etkin faiz yöntemi Finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte tahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varlığın net bugünkü değerine indirgeyen orandır. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışında sınıflandırılan finansal varlıklar ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemi kullanılma suretiyle hesaplanmaktadır. Kredi ve alacaklar Ticari alacaklar, kredi alacakları ve diğer alacaklar, ilk kayıt tarihinde gerçeğe uygun değerleri ile muhasebeleştirilmektedirler. İlk kayıt tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerinden gösterilmişlerdir. Finansal varlıklarda değer düşüklüğü Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar, her bilanço tarihinde bir finansal varlık veya finansal varlık grubunun değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin göstergelerin bulunup, bulunmadığına dair değerlendirmeye tabi tutulur. Finansal varlığın ilk muhasebeleştirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olayın meydana gelmesi ve söz konusu olayın ilgili finansal varlığın veya varlık grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit akımları üzerindeki olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin tarafsız bir göstergenin bulunması durumunda değer düşüklüğü zararı oluşur. İtfa edilmiş değerinden gösterilen finansal varlıklar için değer düşüklüğü tutarı gelecekte beklenen tahmini nakit akımlarının finansal varlığın etkin faiz oranı üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü değeri ile defter değeri arasındaki farktır. Bir karşılık hesabının kullanılması yoluyla defter değerinin azaltıldığı ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varlıklarda, değer düşüklüğü doğrudan ilgili finansal varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Ticari alacağın tahsil edilememesi durumunda bu tutar karşılık hesabından düşülerek silinir. Karşılık hesabındaki değişimler, kar veya zarar içinde muhasebeleştirilir. Satılmaya hazır özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa ve azalış değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğü zararı, değer düşüklüğünün iptal edileceği tarihte yatırımın değer düşüklüğü hiçbir zaman muhasebeleştirilmemiş olması durumunda ulaşacağı itfa edilmiş maliyet tutarını aşmayacak şekilde kar./.zararda iptal edilir. Değer düşüklüğü sonrası satılmaya hazır özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerinde sonradan meydana gelen artış, doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilir. Nakit ve nakit benzerleri Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa vadeli yatırımlardır. Bu varlıkların defter değeri gerçeğe uygun değerlerine yakındır. (b) Finansal Yükümlülükler Grup’un finansal yükümlülükleri ve özkaynak araçları, sözleşmeye bağlı düzenlemelere ve finansal bir yükümlülüğün ve özkaynağa dayalı bir aracın tanımlanma esasına göre sınıflandırılır. Grup’un tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıklarındaki hakkı temsil eden sözleşme özkaynağa dayalı finansal araçtır. Belirli finansal yükümlülükler ve özkaynağa dayalı finansal araçlar için uygulanan muhasebe politikaları aşağıda belirtilmiştir. Finansal yükümlülükler ya gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler olarak ya da diğer finansal yükümlülükler olarak sınıflandırılır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 105 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.8 Finansal Araçlar (devamı) (b) Finansal Yükümlülükler (devamı) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler, gerçeğe uygun değeriyle kayda alınır ve her raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle yeniden değerlenir. Gerçeğe uygun değerlerindeki değişim, kar / zararda muhasebeleştirilir. Diğer finansal yükümlülükler Diğer finansal yükümlülükler, finansal borçlar dahil başlangıçta işlem maliyetlerinden arındırılmış gerçeğe uygun değerleriyle muhasebeleştirilir. Diğer finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oranı üzerinden hesaplanan faiz gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi kullanılarak itfa edilmiş maliyet bedelinden muhasebeleştirilir. Etkin faiz yöntemi, finansal yükümlülüğün itfa edilmiş maliyetlerinin hesaplanması ve ilgili faiz giderinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte yapılacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülüğün net bugünkü değerine indirgeyen orandır. Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi Grup, içinde bulunduğu sektör ve faaliyetlerinin doğası gereği, kur ve faiz oranlarındaki değişimlere bağlı olan finansal risklerden etkilenebilmektedir. Faiz oranı riskinin en önemli kaynağı finansal kiralama borçlarıdır. Grup’un politikası, bazı sabit faiz oranlı borçlarını, türev finansal araçlar kullanılarak, değişken faiz oranlı borçlara ve Euro cinsinden bazı borçlarını, ABD Doları cinsinden borçlara dönüştürmektir. Bu amaçla edinilen türev finansal araçlar riskten korunma muhasebesine konu edilmemekte ve ilgili finansal araçlardan kaynaklanan gerçeğe uygun değer farkı kar veya zararları doğrudan kar veya zararda muhasebeleştirilmektedir. Grup ayrıca değişken faiz oranlı finansal kiralama borçlarından bazılarını, türev finansal araçlar kullanarak sabit faiz oranlı finansal kiralama borçlarına dönüştürmüştür. Grup 2009 yılından itibaren söz konusu işlemleri faiz oranına ilişkin nakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Grup buna ek olarak 2009 yılından itibaren uçak yakıt fiyat risklerinden korunmak amaçlı türev finansal araçlar edinmeye başlamıştır. Grup söz konusu işlemleri uçak yakıt fiyatlarına ilişkin nakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Türev finansal araçların kullanımı, Grup’un risk yönetim stratejisine uygun olarak türev finansal araçların kullanımı ile ilgili kararların yönetim kurulu tarafından onaylandığı Grup politikası doğrultusunda yönetilmektedir. Grup, türev finansal araçları spekülatif amaçlı kullanmamaktadır. Finansal riskten korunma muhasebesine, finansal riskten korunma aracının kullanım süresinin dolması, satılması ya da kullanılması veya finansal riskten korunma muhasebesi için gerekli şartları karşılayamaz hale geldiği durumda son verilir. İlgili tarihte, özkaynak içerisinde kayda alınmış olan finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kümülatif kazanç veya zarara işlemin gerçekleşmesinin beklendiği tarihe kadar özkaynakta yer verilmeye devam edilir. Finansal riskten korunan işlem gerçekleşmez ise özkaynak içindeki kümülatif net kazanç veya zarar, dönemin kar zararına kaydedilir. Türev finansal araçlar, sözleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri ile hesaplanır ve sonraki raporlama dönemlerinde gerçeğe uygun değer ile tekrar hesaplanır. Gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu konuda etkin olan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler doğrudan özkaynak içerisinde etkin olmayan kısmı ise doğrudan kar veya zararda kayıtlara alınır. 2.4.9 Kur Değişiminin Etkileri Yıl içerisinde gerçekleşen döviz işlemleri, işlem tarihindeki kurlar kullanılarak ABD Doları’na çevrilmektedir. Bilançoda yer alan dövize bağlı varlık ve borçlar, bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullanılarak ABD Doları’na çevrilmiştir. Bu çevrimden ve dövizli işlemlerin tahsil / tediyelerinden kaynaklanan kambiyo karları / zararları kar veya zararda yer almaktadır. 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle dönem sonu ve ortalama ABD Doları/TL kuru aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 tarihinde sona eren yıl 31 Aralık 2014 tarihinde sona eren yıl 31 Aralık 2013 tarihinde sona eren yıl Dönem Sonu Kuru 2,9076 2,3189 2,1343 Ortalama Kur 2,7191 2,1865 1,9033 106 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.9 Kur Değişiminin Etkileri (devamı) 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle dönem sonu ve ortalama Avro /ABD Doları kuru aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 tarihinde sona eren yıl 31 Aralık 2014 tarihinde sona eren yıl 31 Aralık 2013 tarihinde sona eren yıl Dönem Sonu Kuru 1,0929 1,2164 1,3759 Ortalama Kur 1,1102 1,3282 1,3287 2.4.10 Hisse Başına Kazanç Hisse başına kazanç, net karın ilgili dönem içinde mevcut hisselerin ağırlıklı ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Türkiye’de şirketler, sermayelerini, hissedarlarına geçmiş yıl karlarından dağıttıkları “bedelsiz hisse” yolu ile arttırabilmektedirler. Hisse başına kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz hisse ihracı çıkarılmış hisseler olarak sayılır. Dolayısıyla hisse başına kazanç hesaplamasında kullanılan ağırlıklı hisse adedi ortalaması, hisselerin bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir. 2.4.11 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Bilanço tarihinden sonraki olaylar; bilanço tarihi ile bilançonun yayımı için yetkilendirilme tarihi arasındaki tüm olayları kapsar. Grup, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olayların ortaya çıkması durumunda, finansal tablolara alınan tutarları bu yeni duruma uygun şekilde düzeltir. 2.4.12 Karşılıklar, Koşullu Varlık ve Yükümlülükler Geçmiş olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması, yükümlülüğün yerine getirilmesinin muhtemel olması ve söz konusu yükümlülük tutarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebilir olması durumunda finansal tablolarda karşılık ayrılır. Karşılık olarak ayrılan tutar, yükümlülüğe ilişkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibariyle yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılacak harcamanın tahmin edilmesi yoluyla hesaplanır. Karşılığın, mevcut yükümlülüğün karşılanması için gerekli tahmini nakit akımlarını kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu karşılığın defter değeri, ilgili nakit akımlarının bugünkü değerine eşittir. Karşılığın ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydanın bir kısmı ya da tamamının üçüncü taraflarca karşılanmasının beklendiği durumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutarın tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olması ve güvenilir bir şekilde ölçülmesi halinde varlık olarak muhasebeleştirilir. Zarara sebebiyet verecek sözleşmeler Zarara sebebiyet verecek sözleşmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karşılık olarak hesaplanır ve muhasebeleştirilir. Grup’un, sözleşmeye bağlı yükümlülüklerini yerine getirmek için katlanılacak kaçınılmaz maliyetlerin bahse konu sözleşmeye ilişkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydaları aşan sözleşmesinin bulunması halinde, zarara sebebiyet verecek sözleşmenin var olduğu kabul edilir. 2.4.13 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması Grup’un, yönetim tarafından performanslarını değerlendirme ve kaynak dağılımına karar vermek için kullandığı bilgileri içeren, hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım faaliyetleri olmak üzere iki faaliyet bölümü bulunmaktadır. Şirket yönetimi, bölümlerin performansını değerlendirirken TMS’ ye uygun olarak hesaplanan faaliyet karını kullanmaktadır. 2.4.14 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Yatırım amaçlı gayrimenkuller, kira ve/veya değer artış kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkuller olup ilk olarak maliyet değerleri ve buna dahil olan işlem maliyetleri ile ölçülürler. Başlangıç muhasebeleştirmesi sonrasında yatırım amaçlı gayrimenkuller, bilanço tarihi itibariyle piyasa koşullarını yansıtan gerçeğe uygun değer ile değerlenirler. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç veya zararlar oluştukları dönemde kar veya zarara dahil edilirler. Yatırım amaçlı gayrimenkuller, satılmaları veya kullanılamaz hale gelmeleri ve satışından gelecekte herhangi bir ekonomik yarar sağlanamayacağının belirlenmesi durumunda bilanço dışı bırakılırlar. Yatırım amaçlı gayrimenkulün kullanım süresini doldurmasından veya satışından kaynaklanan kar/zarar, oluştukları dönemde kar veya zarara dahil edilir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 107 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.14 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller (devamı) Gerçeğe uygun değer esasına göre izlenen yatırım amaçlı gayrimenkulden, sahibi tarafından kullanılan gayrimenkul sınıfına veya stoklara yapılan bir transfer gerçeğe uygun değer ile yapılır. Transfer sonrasında TMS 16 veya TMS 2’ye göre yapılan muhasebeleştirme işlemindeki tahmini maliyeti, anılan gayrimenkulün kullanım şeklindeki değişikliğin gerçekleştiği tarihteki gerçeğe uygun değeridir. Kullanım şeklindeki değişiklikten önceki ve değişikliğin gerçekleştiği tarihteki gerçeğe uygun değer arasındaki fark, yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerde olduğu gibi kar veya zararda muhasebeleştirilir. 2.4.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler Türk Vergi Mevzuatı, ana şirket ve onun bağlı ortaklığına konsolide vergi beyannamesi hazırlaması izni vermediğinden, ekli konsolide finansal tablolarda da yansıtıldığı üzere, vergi karşılıkları her bir işletme bazında ayrı olarak hesaplanmıştır. Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmiş vergi giderinin toplamından oluşur. Cari vergi Cari yıl vergi yükümlülüğü, dönem karının vergiye tabi olan kısmı üzerinden hesaplanır. Vergiye tabi kâr, diğer yıllarda vergilendirilebilir ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri hariç tutması nedeniyle, kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosunda yer verilen kârdan farklılık gösterir. Ertelenmiş vergi Ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya varlığı, varlıkların ve yükümlülüklerin finansal tablolarda gösterilen tutarları ile yasal vergi matrahı hesabında dikkate alınan tutarları arasındaki geçici farklılıkların bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasallaşmış vergi oranları dikkate alınarak hesaplanmasıyla belirlenmektedir. Ertelenmiş vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanırken, indirilebilir geçici farklardan oluşan ertelenmiş vergi varlıkları, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması şartıyla hesaplanmaktadır. Bahse konu varlık ve yükümlülükler, ticari ya da mali kar/zararı etkilemeyen işleme ilişkin geçici fark, şerefiye veya diğer varlık ve yükümlülüklerin ilk defa finansal tablolara alınmasından (işletme birleşmeleri dışında) kaynaklanıyorsa muhasebeleştirilmez. Ertelenmiş vergi yükümlülükleri, Grup’un geçici farklılıkların ortadan kalkmasını kontrol edebildiği ve yakın gelecekte bu farkın ortadan kalkma olasılığının düşük olduğu durumlar haricinde, bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki yatırımlar ve iş ortaklıklarındaki paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanır. Bu tür yatırım ve paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıkları, yakın gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması ve gelecekte ilgili farkların ortadan kalkmasının muhtemel olması şartlarıyla hesaplanmaktadır. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, her bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, bir kısmının veya tamamının sağlayacağı faydanın elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kar elde etmenin muhtemel olmadığı ölçüde azaltılır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri varlıkların gerçekleşeceği veya yükümlülüklerin yerine getirileceği dönemde geçerli olması beklenen ve bilanço tarihi itibariyle yasallaşmış veya önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranları (vergi düzenlemeleri) üzerinden hesaplanır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülüklerinin hesaplanması sırasında, Grup’un bilanço tarihi itibariyle varlıklarının defter değerini geri kazanması ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin ettiği yöntemlerin vergi sonuçları dikkate alınır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri, cari vergi varlıklarıyla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal bir hakkın olması veya söz konusu varlık ve yükümlülüklerin aynı vergi mercii tarafından toplanan gelir vergisiyle ilişkilendirilmesi ya da Grup’un cari vergi varlık ve yükümlülüklerini netleştirmek suretiyle ödeme niyetinin olması durumunda mahsup edilir. Dönem cari ve ertelenmiş vergisi Doğrudan özkaynakta alacak ya da borç olarak muhasebeleştirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere ilişkin ertelenmiş vergi de doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilir) ile ilişkilendirilen ya da işletme birleşmelerinin ilk kayda alımından kaynaklananlar haricindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmiş vergi, kar veya zararda gider ya da gelir olarak muhasebeleştirilir. İşletme birleşmelerinde, şerefiye hesaplanmasında ya da satın alanın, satın alınan bağlı ortaklığın tanımlanabilen varlık, yükümlülük ve şarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinde elde ettiği payın satın alım maliyetini aşan kısmının belirlenmesinde vergi etkisi göz önünde bulundurulur. 108 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.4 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.4.16 Devlet Teşvik ve Yardımları Devlet teşviği, işletmenin teşviğin elde edilmesi için gerekli koşulları yerine getireceğine ve teşviğin elde edileceğine dair makul bir güvence olmadan finansal tablolara yansıtılmaz. Devlet teşvikleri, bu teşviklerle karşılanması amaçlanan maliyetlerin gider olarak muhasebeleştirildiği dönemler boyunca sistematik şekilde kar veya zarara yansıtılır. Bir finansman aracı olan devlet teşvikleri, finanse ettikleri harcama kalemini netleştirmek amacıyla kar veya zararda muhasebeleştirilmek yerine, kazanılmamış gelir olarak finansal durum tablosu (bilanço) ile ilişkilendirilmekte ve ilgili varlıkların ekonomik ömrü boyunca sistematik şekilde kar veya zarara yansıtılmaktadır. Önceden gerçekleşmiş gider veya zararları karşılamak ya da işletmeye gelecekte herhangi bir maliyet gerektirmeksizin acil finansman desteği sağlamak amacıyla verilen devlet teşvikleri, tahsil edilebilir hale geldiği dönemde kâr ya da zararda muhasebeleştirilir. 2.4.17 Çalışanlara Sağlanan Faydalar / Kıdem Tazminatları Türkiye’de mevcut kanunlar ve toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre kıdem tazminatı, emeklilik veya işten çıkarılma durumunda ödenmektedir. TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardı (“TMS 19”) uyarınca söz konusu türdeki ödemeler tanımlanmış emeklilik fayda planları olarak nitelendirilir. Bilançoda muhasebeleştirilen kıdem tazminatı yükümlülüğü, tüm çalışanların emeklilikleri dolayısıyla ileride doğması beklenen yükümlülük tutarlarının net bugünkü değerine göre hesaplanmış ve konsolide finansal tablolara yansıtılmıştır. Hesaplanan tüm aktüeryal kazançlar ve kayıplar diğer kapsamlı gelir olarak muhasebeleştirilmektedir. 2.4.18 Sermaye ve Taahhütler Adi hisseler, özsermaye olarak sınıflandırılır. Adi hisseler üzerinden dağıtılan temettüler, beyan edildiği dönemde birikmiş kardan indirilerek kaydedilir. 2.4.19 Hibe Krediler Hibe krediler; uçak ve motorların satın alımlarında veya finansal kiralama yöntemiyle elde edilmelerinde kazanılmaktadır. Grup, hibe kredileri aktiflerin maliyetinden düştükten sonra aktifleri ekonomik ömürleri süresince itfa etmektedir. Faaliyet kiralamasına ilişkin kazanılan hibe krediler, ertelenmiş gelir olarak kaydedilmekte ve kiralama süresince itfa edilmektedir. 2.4.20 Bakım ve Onarım Giderleri Maddi varlıkların ve kiralanan varlıkların düzenli bakımı ve onarımı için yapılan harcamalar, ilgili döneme faaliyet gideri olarak kaydedilmektedir. Sahip olunan veya finansal kiralama ile alınan uçakların büyük gövde ve motor bakımları gerçekleştiğinde aktifleştirilerek, bir sonraki bakıma kadar olan süre veya uçağın kalan faydalı ömrünün kısa olanı üzerinden amortismana tabi tutulmaktadır. Şirket, faaliyet kiralaması ile kullanılan uçaklarını kiraya verene belirli bir kondisyonda teslim etme ya da tazmin etme yükümlülüğündedir. Tahmini gövde büyük bakım maliyeti, gelecekte katlanılması tahmin edilen maliyeti bugünkü değerine indirgeyerek; tahmini motor bakım maliyeti ise motorun yıl içindeki çalışma saati göz önünde bulundurularak tahakkuk ettirilir ve kira sözleşmesi boyunca kar veya zararda kaydedilir. 2.4.21 Sık Uçuş Programı Grup, üyelerine “Miles and Smiles” adında bir Sık Uçuş Programı (Frequent Flyer Program) dahilinde birikmiş mesafe üzerinden ücretsiz uçuş ödülü vermektedir. Uçuş ödülü satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleştirilmektedir. Tahsil edilen bedelin rayiç değerinin bir kısmı müşteriye sağlanan menfaatlere dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça (taşıma hizmeti alındığında) gelir kaydedilmektedir. Grup, aynı zamanda “Miles&Smiles” kredi kartı ve diğer program ortakları ile gerçekleştirilen promosyonlar dahilinde katılımcılara mil kredisi satmaktadır. Tutarlar, taşıma gerçekleştikçe gelir olarak kaydedilmektedir. 2.5 Önemli Muhasebe Değerlendirme, Tahmin ve Varsayımları Finansal tabloların hazırlanması, bilanço tarihi itibariyle raporlanan varlıklar ve yükümlülüklerin tutarlarını, koşullu varlıkların ve yükümlülüklerin açıklamasını ve hesap dönemi boyunca raporlanan gelir ve giderlerin tutarlarını etkileyebilecek tahmin ve varsayımların kullanılmasını gerektirmektedir. Grup geleceğe yönelik tahmin ve varsayımlarda bulunmaktadır. Muhasebe tahminleri doğası gereği gerçekleşen sonuçlarla birebir aynı tutarlarda neticelenmeyebilir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varlık ve yükümlülüklerin kayıtlı değerinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsayımlar aşağıda belirtilmiştir: Varlıklarda Değer Düşüklüğü Tespit Çalışması: Grup’un varlıklarda değer düşüklüğü ile ilgili temel varsayımları ve hesaplama yöntemi Not 2.4.6’da açıklanmıştır. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 109 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.5 Önemli Muhasebe Değerlendirme, Tahmin ve Varsayımları (devamı) Sık uçuş programı yükümlülüğü hesaplaması: Not 2.4.21’de belirtildiği gibi, Grup’un üyeleri için “Miles&Smiles” adında bir sık uçuş programı (FFP) bulunmaktadır. Söz konusu programa ilişkin yükümlülük hesaplamalarında uçuşlardan kazanılan miller için, geçmiş yıllarda gerçekleşmiş veriler üzerinden istatistiki yöntemler kullanılarak bulunan kullanım oranı vasıtasıyla geçerliliğini yitirecek miller tahmin edilmektedir ve bu miller için bir yükümlülük hesaplanmamaktadır. Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve hurda değerleri: Grup, maddi varlıkların üzerinden Not 2.4.3’te belirtilen faydalı ömürleri ve hurda değerleri dikkate alarak amortisman ayırmaktadır. Ertelenmiş vergi: Grup, vergiye esas yasal finansal tabloları ile TFRS’ye göre hazırlanmış finansal tabloları arasındaki farklılıklardan kaynaklanan geçici zamanlama farkları için ertelenmiş vergi varlığı ve yükümlülüğü muhasebeleştirmektedir. Söz konusu farklılıklar genellikle bazı gelir ve gider kalemlerinin vergiye esas tutarları ile TFRS’ye göre hazırlanan konsolide finansal tablolarda farklı dönemlerde yer almasından kaynaklanmaktadır. Grup’un gelecekte oluşacak karlardan indirilebilecek kullanılmamış mali zararlar ve diğer indirilebilir geçici farklardan oluşan ertelenmiş vergi varlıkları bulunmaktadır. Ertelenmiş vergi varlıklarının kısmen ya da tamamen geri kazanılabilir tutarı mevcut koşullar altında tahmin edilmiştir. KVK 32/A ve Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın etkileri: 5838 sayılı Kanunun 9. Maddesi ile 28 Şubat 2009 tarihinde yürürlüğe girmek üzere Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen 32/A maddesi ile yatırımları kazanç vergileri yoluyla özendirmek amacıyla, yatırımlardan elde edilen kazançlara indirimli vergi uygulanması esası getirilmiştir. Getirilen sistem teşvikli yatırımlardan elde edilen kazancın yatırıma katkı tutarına ulaşılıncaya kadar indirimli oran ile vergilendirilmesi esasına dayanmaktadır. Bu sisteme ilişkin esaslar 14 Temmuz 2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın Uygulanmasına İlişkin 2009/1 sayılı Tebliğ ile açıklanmıştır. Söz konusu düzenleme ile daha önceleri yürürlükte olan ve yatırım harcamalarının belli bir yüzdesinin kurumlar vergisi matrahından indirilmesini sağlayan Yatırım İndirimi uygulamasından farklı olarak, teşvikli yatırım tutarı üzerinden Bakanlar Kurulu Kararı’nda belirtilen “yatırıma katkı oranı” uygulanarak hesaplanacak “yatırıma katkı tutarı”na ulaşılıncaya kadar teşvikli yatırımdan elde edilen kazancın indirimli kurumlar vergisi oranı ile vergilendirilerek yatırımın desteklenmesi söz konusudur. Grup 2010-2014 (Aralık ayı hariç) yıllarında filosuna katılan finansal kiralamalı uçaklar için T.C. Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nden 28 Aralık 2010 tarih ve 99256 sayılı Teşvik Belgesi almıştır. Buna göre söz konusu döneme ait uçak yatırımına ilişkin olarak %20 yatırıma katkı tutarı ve %50 kurumlar vergisi indirim oranı geçerlidir. Diğer yandan da, Aralık 2014’ten itibaren filoya dahil edilecek uçaklar için, 18.12.2014 tarih ve 117132 no’ lu teşvik belgesi temin edilmiştir. Aralık 2014 yılı ve sonrası için filoya dahil edilecek uçaklar için temin edilen 18 Aralık 2014 tarih ve 117132 sayılı Teşvik Belgesine göre yatırıma katkı oranı %15, indirimli kurumlar vergisi oranı %50’dir. 31 Aralık 2015 tarihine kadar söz konusu teşvik belgeleri kapsamında yapılan yatırımlar nedeniyle hak kazanılan toplam yatırıma katkı tutarı 3.545 TL’dir (31 Aralık 2014 : 2.572 TL). Yatırıma katkı tutarı ileride doğacak kurumlar vergisinden tamamen indirilene kadar bu yatırımlara isabet eden kazançlar %20 kurumlar vergisi oranı yerine %10 kurumlar vergisi oranından (%10 indirimli olarak) vergilendirilecektir. TMS 12 “Gelir Vergileri” ve TMS 20 “Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması” standartları, devlet teşviklerinin veya yatırımlara ilişkin vergi avantajlarının muhasebeleştirilmesi yöntemleri ile ilgili net bir husus içermemekle birlikte, Grup ilgili Bakanlar Kurulu kararları ile getirilen teşvik uygulaması ile “yatırıma katkı tutarı”ndan faydalanmanın ilgili yatırımdan elde edilecek kazanca ve dolayısıyla ilgili varlığın geri kazanılmasına bağlı olması ve “yatırıma katkı tutarı”ndan faydalanmanın uzun yıllar alacağı sebepleriyle, ilgili yatırım desteğinin, varlığın faydalı ömrü boyunca sistematik bir biçimde gelir olarak kâr veya zararda muhasebeleştirilmesinin ilgili yatırım desteğinin doğasına daha uygun olacağı kanaatindedir. 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Standart ve Yorumlar KGK tarafından yayınlanmış fakat yürürlüğe girmemiş ve erken uygulamaya konulmayan standartlar TFRS 9 Finansal Araçlar – Sınıflandırma ve Ölçümleme Aralık 2012’de yayınlanan değişiklikle yeni standart, 1 Ocak 2018 tarihi ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerli olacaktır. TFRS 9 Finansal Araçlar standardının ilk safhası finansal varlıkların ve yükümlülüklerin ölçülmesi ve sınıflandırılmasına ilişkin yeni hükümler getirmektedir. TFRS 9’da yapılan değişiklikler esas olarak finansal varlıkların sınıflama ve ölçümünü ve gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılarak ölçülen olarak sınıflandırılan finansal yükümlülüklerin ölçümünü etkileyecektir ve bu tür finansal yükümlülüklerin gerçeğe uygun değer değişikliklerinin kredi riskine ilişkin olan kısmının diğer kapsamlı gelir tablosunda sunumunu gerektirmektedir. Standardın erken uygulanmasına izin verilmektedir. Grup, standardın finansal durumu ve performansı üzerine etkilerini değerlendirmektedir. 110 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Standart ve Yorumlar (devamı) KGK tarafından yayınlanmış fakat yürürlüğe girmemiş ve erken uygulamaya konulmayan standartlar (devamı) TMS 16 ve TMS 38 – Uygulanılabilir amortisman ve itfa yöntemlerine açıklık getirilmesi TMS 16 Maddi Duran Varlıklar standardında ve TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar standardında yapılan değişiklikler, bir varlığın kullanımını içeren bir faaliyetten elde edilen hasılatın, genellikle varlığın ekonomik yararlarının tüketimi dışındaki etkenleri yansıttığından, hasılatı esas alan amortisman ve itfa yöntemi kullanımının uygun olmadığına dair açıklık getirmiştir. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve ileriye dönük olarak uygulanacaktır. Standardın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. TFRS 11 – Müşterek faaliyetlerde edinilen payların muhasebeleştirilmesi Bu standardaki değişikliklerle, TFRS 3 İşletme Birleşmeleri standardının bu standartta tanımlandığı şekliyle bir işletme teşkil etmesi durumunda müşterek faaliyetlerde edinilen paylar için uygulanıp uygulanamayacağına açıklık getirmektedir. Değişiklikler, işletme birleşmesi muhasebeleştirmesinin bu kapsamda bir işletme teşkil eden müşterek faaliyetlerde edinilen paylar için uygulanmasını gerektirmektedir. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve ileriye dönük olarak uygulanacaktır. Standardın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. TFRS 14 Düzenleyici Erteleme Hesapları Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu (“UMSK”) 2012 yılında Oranı Düzenlenmiş Faaliyetler üzerine kapsamlı bir proje başlatmıştır. UMSK projenin bir parçası olarak oranı düzenlenen işletmelerden ilk defa Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nı (“UFRS”) uygulayacak olanlar için geçici bir çözüm olması açısından kısıtlı kapsamda bir Standart yayımlamıştır. Bu Standart ilk kez TFRS uygulayacak işletmeler için halihazırda genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine göre muhasebeleştirdikleri düzenleyici erteleme hesaplarını TFRS’ye geçişlerinde aynı şekilde muhasebeleştirmelerine izin vermektedir. Bu Standart 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerli olup erken uygulamaya izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. Yatırımcı işletmenin iştirakine veya iş ortaklığına yaptığı varlık satışı veya katkısı (TFRS 10 ve TMS 28’de değişiklikler) Bu değişiklikler yürürlükteki konsolidasyon ve özkaynak muhasebesi uygulamalarının arasındaki çelişkiyi ele almaktadır. Değişiklikler, transfer edilen varlıkların TFRS 3 İşletme Birleşmeleri standardındaki “iş” tanımına uyması halinde bütün kazancın muhasebeleştirilmesini gerektirmektedir. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve ileriye dönük olarak uygulanacaktır. Standardın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. Bireysel finansal tablolarda özkaynak yöntemi (TMS 27’de değişiklikler) Bu değişiklikler, sadece iştirak ve iş ortaklıkları için değil bağlı ortaklıklar için de özkaynak yönteminin bireysel finansal tablolarda kullanılmasına izin vermektedir. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve geriye dönük olarak uygulanacaktır. Standart’ın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. Açıklama insiyatifi (TMS 1’de değişiklik) Bu dar kapsamlı değişiklik, TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu standardını önemli ölçüde değiştirmek yerine, TMS 1’de sunulan gereklilikleri açıklığa kavuşturmaktadır. Değişiklikler çoğu durumda TMS 1’deki ifadelerin aşırı kuralcı yorumlamalarına yanıt vermektedir. Değişiklikler şu konulara açıklık getirmektedir: önemlilik seviyesi, dipnotların sıralaması, alt toplamlar, muhasebe standartları ve açılımlar. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir. Değişikliğin erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. Tarımsal Faaliyetler: Taşıyıcı bitkiler (TMS 16 ve TMS 41’de değişiklikler) Biyolojik gelişimi devam etmeyen taşıyıcı bitkilerin gerçeğe uygun değer ölçümünde karşılaşılan zorluklardan dolayı taşıyıcı bitkiler ölçme ve açıklama gereklilikleri için TMS 41 Tarımsal Faaliyetler standardının kapsamından çıkarılarak TMS 16 Maddi Duran Varlıklar standardının kapsamına alınmıştır. Bundan dolayı bir işletme taşıyıcı bitkileri maliyetten ölçebilir. Fakat taşıyıcı bitkiler üzerindeki ürünler TMS 41 Tarımsal Faaliyetler standardı uyarınca gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetleri düşülmek suretiyle ölçülmeye devam edilecek. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve ileriye dönük olarak uygulanacaktır. Standardın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 111 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Standart ve Yorumlar (devamı) KGK tarafından yayınlanmış fakat yürürlüğe girmemiş ve erken uygulamaya konulmayan standartlar (devamı) Yatırım işletmeleri: Konsolidasyon muafiyetinin uygulanması (TFRS 10, TFRS 12 ve TMS 28’e yapılan değişiklikler) Bu değişiklikten önce, yatırım ile alakalı servis sağlayan bağlı ortaklıkların nasıl muhasebeleştirileceği açık değildi. Değişikliğin sonucunda, ara seviyedeki yatırım işletmelerin konsolide edilmesine izin verilmemektedir. Buna bağlı olarak bir yatırım işletmesinin iç yapısı ara seviyedeki işletmeleri kullanırsa, finansal tablolar yatırım performansı hakkında daha az ayrıntılı bilgi sağlayacaktır – örneğin temel alınan yatırım portfoyünü oluşturan yatırımların gerçeğe uygun değerleri ve yatırımlardan elde edilen nakit akışları hakkında daha az ayrıntının açıklanması. Bu değişiklikler 1 Ocak 2016 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir ve ileriye dönük olarak uygulanacaktır. Standart’ın erken uygulamasına izin verilmektedir. Değişikliğin, Grup”un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. UFRS’deki iyileştirmeler Uygulamadaki standartlar için yayınlanan ‘UFRS’de Yıllık İyileştirmeler 2012-2014 Dönemi’ aşağıda sunulmuştur. Değişiklikler 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren geçerlidir. Değişikliğin Grup’un finansal durumu veya performansı üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmemektedir. Yıllık iyileştirmeler - 2012–2014 Dönemi TFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler Değişiklik, işletmelerin varlıkların (veya varlık gruplarının) elden çıkarılması yöntemini değiştirdikleri ve bu varlıkların dağıtım amaçlı elde tutulan varlık kriterine artık uymadığı durumlarda TFRS 5 gerekliliklerini açıklığa kavuşturmaktadır. TFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar TFRS 7, işletmenin devredilen finansal varlıklarla ilgisinin devam ettiği ve bu varlıkların finansal durum tablosu dışı bırakıldığı durumlardaki hizmet anlaşmalarının bu standardın gerekli kıldığı açıklamaların kapsamına girdiği durumları açıklığa kavuşturmak amacıyla değiştirilmiştir. TFRS 7 aynı zamanda Açıklamalar: Finansal Varlık ve Borçların Netleştirilmesi (TFRS 7’de değişiklikler) tarafından getirilen ek açıklama gerekliliklerini açıklığa kavuşturmak üzere değiştirilmiştir. TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar TMS 19 iskonto oranının belirlenmesinde kullanılan yüksek kaliteli özel sektör tahvillerinin veya devlet tahvillerinin, faydaların ödeneceği para birimi ile aynı olması konusuna açıklık getirecek şekilde değiştirilmiştir. TMS 34 Ara Dönem Finansal Raporlama TMS 34 bazı açıklamaların ara dönem finansal tablolara ait dipnotlara dahil edilmemesi durumunda, bu açıklamaların “ara dönem raporlamanın başka bölümlerinde” sunulabileceği konusuna açıklık getirmek üzere değiştirilmiştir. Örneğin, ara dönem finansal raporlara gönderme yaparak finansal raporlamanın başka bölümlerinde (yönetim yorumları veya risk raporları) bu bilgiler açıklanabilir. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu (UMSK) tarafından yayınlanmış fakat KGK tarafından yayınlanmamış yeni ve düzeltilmiş standartlar ve yorumlar Aşağıda listelenen yeni standartlar, yorumlar ve mevcut UFRS standartlarındaki değişiklikler UMSK tarafından yayınlanmış fakat raporlama dönemi içinde henüz yürürlüğe girmemiştir; fakat bu yeni standartlar, yorumlar ve değişiklikler henüz KGK tarafından TFRS’ye uyarlanmamıştır /yayınlanmamıştır ve bu sebeple TFRS’nin bir parçasını oluşturmazlar. Buna bağlı olarak UMSK tarafından yayımlanan fakat hali hazırda KGK tarafından yayımlanmayan standartlara UFRS veya UMS şeklinde atıfta bulunulmaktadır. Grup, konsolide finansal tablolarında ve dipnotlarda gerekli değişiklikleri bu standart ve yorumlar TFRS’de yürürlüğe girdikten sonra yapacaktır. UFRS 9 Finansal Araçlar – Riskten Korunma Muhasebesi ve TFRS 9, TFRS 7 ve UMS 39’daki değişiklikler – UFRS 9 (2013) UMSK Kasım 2013’te, yeni riskten korunma muhasebesi gerekliliklerini ve TMS 39 ve TFRS 7’deki ilgili değişiklikleri içeren UFRS 9’un yeni bir versiyonunu yayınlamıştır. Bu versiyona bağlı olarak işletmeler tüm riskten korunma işlemleri için TMS 39’un riskten korunma muhasebesi gerekliliklerini uygulamaya devam etmek üzere muhasebe politikası seçimi yapabilirler. Bu standart 1 Ocak 2018 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerlidir. Grup, standardın finansal durumu ve performansı üzerine etkilerini değerlendirmektedir. 112 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Standart ve Yorumlar (devamı) Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu (UMSK) tarafından yayınlanmış fakat KGK tarafından yayınlanmamış yeni ve düzeltilmiş standartlar ve yorumlar (devamı) UFRS 9 Finansal Araçlar (2014) Temmuz 2014’de yayımlanan UFRS 9 standardı UMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme standardındaki rehberin yerini almaktadır. UFRS 9, finansal varlıklardaki değer düşüklüğünün hesaplanması için yeni bir beklenen kredi zararı modeli ile yeni genel riskten korunma muhasebesi gereklilikleri ve finansal araçların sınıflandırılması ve ölçülmesi ile ilgili güncellenmiş rehber içermektedir. UMS 39’da yer alan finansal araçların muhasebeleştirilmesi ve bilanço dışında bırakılması ile ilgili uygulamalar da yeni UFRS 9 standardına taşınmaktadır. UFRS 9 standardı 1 Ocak 2018 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerli olup erken uygulamaya izin verilmektedir. Grup, standardın finansal durumu ve performansı üzerine etkilerini değerlendirmektedir. UFRS 15 Müşterilerle Yapılan Sözleşmeler Bu yeni standart, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ve Amerika Birleşik Devletleri Genel Kabul Görmüş Muhasebe Prensipleri’ nde yer alan rehberlikleri değiştirip; müşterilerle yapılan sözleşmeler için kontrol bazlı yeni bir model getiriyor. Bu yeni standart, hasılatın muhasebeleştirilmesinde, sözleşmede yer alan mal ve hizmetleri ayrıştırma ve zaman boyunca muhasebeleştirme konularında yeni yönlendirmeler getirmekte ve hasılat bedelinin, gerçeğe uygun değerden ziyade, şirketin hak etmeyi beklediği bedel olarak ölçülmesini öngörmektedir. Bu değişiklik 1 Ocak 2018 ve sonrasında başlayan yıllık hesap dönemleri için geçerli olup erken uygulamaya izin verilmektedir. Grup, standardın finansal durumu ve performansı üzerine etkilerini değerlendirmektedir. 2.7 Gerçeğe Uygun Değerlerin Belirlenmesi Grup’un çeşitli muhasebe politikaları ve açıklamaları hem finansal hem de finansal olmayan varlık ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değerlerinin belirlenmesini gerektirmektedir. Uygulanabilir olması halinde, gerçeğe uygun değerlerin belirlenmesinde kullanılan varsayımlarla ilgili ilave bilgiler varlık veya yükümlülüğe özgü dipnotlarda sunulmuştur. Seviyelere göre değerleme yöntemleri şu şekilde tanımlanmıştır: ●Seviye 1: Özdeş varlıklar veya borçlar için aktif piyasalardaki kayıtlı (düzeltilmemiş) fiyatlar; ●Seviye 2: Seviye 1’de yer alan kayıtlı fiyatlar dışında kalan ve varlıklar veya borçlar açısından doğrudan (fiyatlar aracılığıyla) veya dolaylı olarak (fiyatlardan türetilmek suretiyle) gözlemlenebilir nitelikteki veriler; ● Seviye 3: Varlık veya borçlara ilişkin olarak gözlemlenebilir piyasa verilerine dayanmayan veriler (gözlemlenebilir nitelikte olmayan veriler). 3. İŞLETME BİRLEŞMELERİ MNG Teknik Uçak Bakım Hizmetleri A.Ş.’ nin (MNG Teknik) % 100 hissesinin satın alınması ve Habom ile birleşmesi: MNG Teknik hisselerinin tamamının Şirket tarafından satın alınmasına ilişkin hisse devir sözleşmesi Rekabet Kurumu'nun onayını müteakiben taraflar arasında 22 Mayıs 2013 tarihinde imzalanmıştır. MNG Teknik’in 29 Ağustos 2013 tarihli Olağanüstü Genel Kurul toplantısında alınan karar neticesinde, aynı ortaklar tarafından kontrol altında tutulan Habom ile birleşme kararı alınmıştır. Birleşme Habom’un (devir olunan şirket) tüm aktif, pasif, hak ve yükümlülükleriyle külliyen MNG Teknik’e (devir alan şirket) devri şeklinde MNG Teknik’in yasal çatısı altında yapılmıştır. Şirketin ünvanı THY Habom A.Ş. olarak 13 Eylül 2013 tarihinde tescil edilmiştir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 113 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 3. İŞLETME BİRLEŞMELERİ (devamı) Not Maddi duran varlıklar Maddi olmayan duran varlıklar Ticari ve diğer alacaklar Diğer varlıklar Nakit ve nakit benzerleri Finansal borçlanmalar Ticari ve diğer borçlar Diğer yükümlülükler Ertelenmiş vergi yükümlülüğü Tanımlanabilir varlık ve yükümlülükler 18 19 İktisaptan dolayı ortaya çıkan şerefiye Nakit ödeme Elde edilen nakit Net nakit çıkışı 20 İktisap öncesi kayıtlı değerler Gerçeğe uygun değer düzeltmesi İktisap değeri 101 4 7 0 (79) (27) (13) (7) 3 28 (2) 29 104 28 4 7 0 (79) (27) (13) (2) 22 24 46 46 TFRS 3 kapsamında MNG Teknik’ in satın alma işlemi sonucunda kayıtlara alınan maddi olmayan duran varlıkların iktisap tarihi itibariyle gerçeğe uygun değerleri aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 Şirket lisansları 19 Kira kontratı 9 Satın almada kayıtlara alınan toplam maddi olmayan duran varlıklar 28 Şerefiye, temel olarak MNG Teknik’in, Grup’un varolan teknik bakım faaliyetlerine entegrasyonunun başarısıyla elde edilecek sinerjiye atfedilmektedir. 4. DİĞER İŞLETMELERDEKİ PAYLAR Özkaynak yöntemiyle değerlenen iş ortaklıkları aşağıdaki gibidir: Sun Express Turkish DO&CO TGS THY Opet TEC TCI Türkbine Teknik Uçak Koltuk Goodrich Vergi İade Aracılık (*) (*) Grup’un, iş ortaklığının öz kaynaklardaki payı 1 TL’den azdır. 31 Aralık 2015 262 157 116 81 77 7 7 6 2 715 31 Aralık 2014 141 120 98 93 52 10 8 3 1 526 114 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 4. DİĞER İŞLETMELERDEKİ PAYLAR (devamı) Sun Express’in 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı 31 Aralık 2015 2.364 1.840 524 262 31 Aralık 2014 1.463 1.182 281 141 1 Ocak -31 Aralık 2015 3.332 204 102 1 Ocak -31 Aralık 2014 2.954 126 63 31 Aralık 2015 506 193 313 157 31 Aralık 2014 400 161 239 120 1 Ocak - 31 Aralık 2015 1.023 91 46 1 Ocak - 31 Aralık 2014 812 73 37 31 Aralık 2015 405 173 232 116 31 Aralık 2014 324 128 196 98 1 Ocak -31 Aralık 2015 712 69 35 1 Ocak - 31 Aralık 2014 578 55 27 Turkish DO&CO’ nun 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı TGS’nin 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 115 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 4. DİĞER İŞLETMELERDEKİ PAYLAR (devamı) TGS’nin 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir. 17 Eylül 2009 tarihli protokol ve sermaye artışı neticesinde TGS’nin sermayesinin %50’sine tekabül eden 6.000.000 TL (tam tutar) nominal tutarında hissenin emisyon primli olarak 119.000.000 TL (tam tutar) karşılığında Havaş tarafından sermaye artışına iştirak edilmek suretiyle iktisap edilmesi neticesinde, TGS’nin özsermayesinde 113.000.000 TL (tam tutar) emisyon primi oluşmuştur. Söz konusu emisyon priminin şirket ile TGS arasında 20102014 yıllarında geçerli olacak 5 yıllık hizmet sözleşmesi ile ilişkili olması nedeniyle, TGS’nin özkaynakları içerisinde yer alan emisyon priminin Grup payı (%50), hizmet alımı süresince itfa edilmek üzere ‘Ertelenmiş Gelir’ olarak kaydedilmiş ve 2014 yılı itibariyle tamamen itfa edilmiştir. THY Opet’ in 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı 31 Aralık 2015 620 458 162 81 31 Aralık 2014 704 518 186 93 1 Ocak - 31 Aralık 2015 5.055 76 38 1 Ocak - 31 Aralık 2014 5.920 77 38 31 Aralık 2015 439 281 158 77 31 Aralık 2014 299 194 105 52 1 Ocak -31 Aralık 2015 656 28 14 1 Ocak -31 Aralık 2014 427 2 1 31 Aralık 2015 32 19 13 7 31 Aralık 2014 30 10 20 10 1 Ocak-31 Aralık 2015 24 (22) (11) 1 Ocak-31 Aralık 2014 7 (6) (3) TEC’ in 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı TCI’ nın 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem (zararı) Dönem (zararında) Grup'un payı 116 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 4. DİĞER İŞLETMELERDEKİ PAYLAR (devamı) Turkbine Teknik’ in 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 14 14 7 31 Aralık 2014 13 (3) 16 8 1 Ocak -31 Aralık 2015 2 1 - 1 Ocak -31 Aralık 2014 2 (2) (1) 31 Aralık 2015 48 36 12 6 31 Aralık 2014 26 20 6 3 1 Ocak -31 Aralık 2015 20 3 1 1 Ocak -31 Aralık 2014 13 (2) (1) 31 Aralık 2015 13 8 5 2 31 Aralık 2014 7 4 3 1 1 Ocak -31 Aralık 2015 27 2 1 1 Ocak -31 Aralık 2014 18 - Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı / (zararı) Dönem karında / (zararında) Grup'un payı Uçak Koltuk’ un 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı / (zararı) Dönem karında / (zararında) Grup'un payı Goodrich’ in 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem karı Dönem karında Grup'un payı Vergi İade Aracılık A.Ş.’nin 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir: Varlıklar Yükümlülükler Özkaynaklar Grup’un özkaynaklardaki payı Hasılat Dönem (zararı) Dönem (zararında) Grup'un payı 31 Aralık 2015 1 1 - 31 Aralık 2014 1 1 - 1 Ocak -31 Aralık 2015 (1) - 1 Ocak -31 Aralık 2014 - HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 117 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 4. DİĞER İŞLETMELERDEKİ PAYLAR (devamı) Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kar / (zarar) içindeki payları aşağıdaki gibidir: Sun Express Turkish DO&CO TGS THY Opet TEC TCI Türkbine Teknik Uçak Koltuk Goodrich Toplam 5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA 1 Ocak -31 Aralık 2015 102 46 35 38 14 (11) 1 1 226 1 Ocak -31 Aralık 2014 63 37 27 38 1 (3) (1) (1) 161 Grup yönetimi, bölümlere tahsis edilecek kaynaklara ilişkin kararların alınması ve bölümlerin performansının değerlendirilmesi amacıyla sonuçları ve faaliyetleri hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım hizmetleri bazında incelemektedir. Grup’un satış bilgilerine ilişkin detaylı bilgiler Not 33’te verilmiştir. Hava Taşımacılığı (“Havacılık”) Şirket’in ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. Teknik Bakım Hizmetleri (“Teknik”) Teknik bölümün ana faaliyet konusu, sivil havacılık sektöründe bakım onarım hizmeti ve her tür teknik ve altyapı desteği vermektir. 5.1 Toplam Varlıklar ve Yükümlülükler Toplam Varlıklar Havacılık Teknik Toplam Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları Konsolide mali tablolara göre toplam varlıklar 31 Aralık 2015 47.106 3.483 50.589 (2.951) 47.638 31 Aralık 2014 31.716 2.575 34.291 (2.415) 31.876 Toplam Yükümlülükler Havacılık Teknik Toplam Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları Konsolide mali tablolara göre toplam yükümlülükler 31 Aralık 2015 33.249 1.477 34.726 (1.178) 33.548 31 Aralık 2014 22.574 1.107 23.681 (959) 22.722 118 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı) 5.2 Vergi Öncesi Karı / (Zararı) Bölüm Sonuçları: 1 Ocak-31 Aralık 2015 Grup Dışı Hasılat Bölümlerarası Hasılat Hasılat Satışların Maliyeti (-) Brüt Kar Genel Yönetim Giderleri (-) Pazarlama ve Satış Giderleri (-) Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler (-) Esas Faaliyet Karı Yatırım Faaliyetlerinden Gelirler Yatırım Faaliyetlerinden Giderler (-) Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Karlarından / Zararlarından Paylar Finansman Geliri/Gideri Öncesi Faaliyet Karı Finansman Gelirleri Finansman Giderleri (-) Sürdürülen Faaliyetler Vergi Öncesi Kar Havacılık 28.247 102 28.349 (23.156) 5.193 (490) (3.117) 694 (139) 2.141 286 (3) Teknik 505 2.098 2.603 (2.003) 600 (267) (12) 81 (57) 345 - Bölümlerarası Eliminasyon (2.200) (2.200) 2.200 17 (129) 112 - 28.752 (22.959) 5.793 (740) (3.129) 646 (84) 2.486 286 (3) 216 2.640 1.462 (533) 3.569 10 355 23 (36) 342 (35) 35 - 226 2.995 1.450 (534) 3.911 1 Ocak-31 Aralık 2014 Grup Dışı Hasılat Bölümlerarası Hasılat Hasılat Satışların Maliyeti (-) Brüt Kar Genel Yönetim Giderleri (-) Pazarlama ve Satış Giderleri (-) Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler (-) Esas Faaliyet Karı Yatırım Faaliyetlerinden Gelirler Yatırım Faaliyetlerinden Giderler (-) Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Karlarından / Zararlarından Paylar Finansman Geliri/Gideri Öncesi Faaliyet Karı Finansman Gelirleri Finansman Giderleri (-) Sürdürülen Faaliyetler Vergi Öncesi Kar Havacılık 23.711 84 23.795 (19.658) 4.137 (399) (2.453) 184 (103) 1.366 210 (52) Teknik 447 1.366 1.813 (1.493) 320 (238) (11) 27 (21) 77 - Bölümlerarası Eliminasyon (1.450) (1.450) 1.422 (28) 38 2 (35) 23 - Toplam 24.158 24.158 (19.729) 4.429 (599) (2.462) 176 (101) 1.443 210 (52) 162 1.686 945 (427) 2.204 (1) 76 5 (24) 57 (23) 23 - 161 1.762 927 (428) 2.261 Toplam 28.752 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 119 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı) 5.3 Yatırım Faaliyetleri 1 Ocak-31 Aralık 2015 Maddi ve maddi olmayan varlık alımı Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar Havacılık 8.146 2.240 626 Teknik 608 294 89 1 Ocak-31 Aralık 2014 Maddi ve maddi olmayan varlık alımı Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar Havacılık 4.222 1.463 461 Teknik 390 164 65 Bölümlerarası Eliminasyon - Bölümlerarası Eliminasyon - Toplam 8.754 2.534 715 Toplam 4.612 1.627 526 6. NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ 31 Aralık 2015 5 2.392 202 18 2.617 Kasa Banka – vadeli mevduatlar Banka – vadesiz mevduatlar Diğer hazır değerler 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle vadeli mevduatlara ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Anapara 498 Para Birimi TL Faiz Oranı %9,32 - %11,87 Vade Mart 2016 31 Aralık 2015 499 571 Avro %1,27 - %1,56 Mart 2016 1.818 26 ABD Doları %1,64 - %1,72 Ocak 2016 75 2.392 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle vadeli mevduatlara ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Anapara 365 31 Aralık 2014 5 1.167 266 36 1.474 Para Birimi TL Faiz Oranı %8,90 - %14,50 Vade Şubat 2015 31 Aralık 2014 366 223 Avro %0,50 - %2,90 Şubat 2015 632 72 ABD Doları %0,80 - %3,20 Ocak 2015 169 1.167 120 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 7. FİNANSAL YATIRIMLAR Kısa vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 180 3 aydan uzun vadeli mevduatlar 31 Aralık 2014 201 3 aydan uzun vadeli mevduatlara ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Anapara 56 Para Birimi Avro Anapara Para Birimi 200 TL Uzun vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir: Faiz Oranı %1,35 - %1,48 Vade Nisan 2016 31 Aralık 2015 180 Faiz Oranı %10,54 Vade Nisan 2015 31 Aralık 2014 201 31 Aralık 2015 2 <1 <1 <1 1 3 Sita Inc. Star Alliance Gmbh Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. UATP Inc. Yabancı Para Çevrim Farkı 31 Aralık 2014 2 <1 <1 <1 1 3 Sita Inc., Star Alliance GMBH, Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. ve UATP Inc. aktif bir piyasada işlem görmediğinden dolayı maliyet değerleri ile gösterilmektedir. Grup’un uzun vadeli finansal yatırımlarının 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle detayları aşağıdaki gibidir: Şirketin Ünvanı Şirketin ve Faaliyetin Yeri Sahiplik Oranı Sahip Olunan Oy Hakkı Sita Inc. Hollanda % 0,1’den az % 0,1’den az Star Alliance Gmbh Almanya % 5,55 % 5,55 UATP Inc. A.B.D. %4 %4 % 0,3 % 0,3 Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. Türkiye Ana Faaliyet Alanı Bilgi ve Telekomünikasyon Hizmetleri Star Alliance Üye Havayolları Arasındaki Koordinasyon UATP Kredi Kartı İnşaat 8. KISA VE UZUN VADELİ BORÇLANMALAR Kısa vadeli borçlanmalar aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 727 Kısa vadeli krediler 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle kısa vadeli kredilere ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Anapara 250 Para Birimi ABD Doları Faiz Oranı %0,69 Vade Mart 2016 31 Aralık 2014 - 31 Aralık 2015 727 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 121 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 8. KISA VE UZUN VADELİ BORÇLANMALAR (devamı) Uzun vadeli borçlanmaların kısa vadeli kısımları aşağıdaki gibidir: Finansal kiralama işlemlerinden borçlar (Not:21) 31 Aralık 2015 2.218 31 Aralık 2014 1.421 31 Aralık 2015 19.294 31 Aralık 2014 12.334 31 Aralık 2015 44 31 Aralık 2014 44 Uzun vadeli borçlanmalar aşağıdaki gibidir: Finansal kiralama işlemlerinden borçlar (Not:21) 9. DİĞER FİNANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER Kısa vadeli diğer finansal yükümlülüklerin detayı aşağıdaki gibidir: Diğer finansal yükümlülükler Bankaya borçlar hesabı ay sonu vergi ve SSK ödemeleri için banka tarafından faizsiz olarak kullandırılan gecelik borçlardan oluşmaktadır. 10. İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI Özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebeleştirilen ortaklıklardan kısa vadeli ticari alacakların dökümü aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 1 31 Aralık 2014 1 31 Aralık 2015 7 31 Aralık 2014 7 31 Aralık 2015 156 83 55 54 33 2 383 31 Aralık 2014 190 62 32 24 35 343 1 Ocak-31 Aralık 2015 99 66 15 4 2 1 1 1 1 Ocak-31 Aralık 2014 151 30 35 3 2 2 - 189 1 224 TCI İlişkili taraflardan kısa vadeli diğer alacaklar aşağıdaki gibidir: Turkish DO&CO (*) (*) 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihleri itibariyle 2014 ve 2013 yıllarına ait temettü alacaklarından oluşmaktadır. Özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebeleştirilen ortaklıklara kısa vadeli ticari borçlar aşağıdaki gibidir: THY Opet Turkish DO&CO Sun Express TEC TGS Goodrich 31 Aralık 2015 tarihinde sona eren hesap dönemine ilişkin ilişkili taraflarla olan işlemler aşağıdaki gibidir: Satışlar Sun Express TEC TGS Turkish DO&CO THY Opet Türkbine Teknik Goodrich Sun Express Deut. TCI 122 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 10. İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI (devamı) Alışlar 1 Ocak-31 Aralık 2015 1 Ocak-31 Aralık 2014 4.218 921 680 581 501 19 1 6.921 4.958 726 693 469 395 1 7.242 THY Opet Turkish DO&CO Sun Express TGS TEC Goodrich Uçak Koltuk Star Alliance GMBH Grup ile THY Opet arasındaki işlemler havacılık yakıtları temininden kaynaklanmaktadır; Turkish DO&CO arasındaki işlemler ikram hizmetleri işlemlerinden; Sun Express arasındaki işlemler, koltuk ve uçak kiralama işlemlerinden; TGS arasındaki işlemler yer hizmetleri temininden; TEC arasındaki işlemler motor bakım hizmetlerinden. İlişkili taraflardan olan alacaklar teminatsız olup, ticari olan alacakların vadesi yaklaşık 30 gündür. Şirket’in, Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleriyle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür Yardımcıları gibi üst düzey yöneticilere cari dönemde sağlanan tamamı kısa vadeli faydalardan oluşan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutarı 10 TL’dir (31 Aralık 2014: 10 TL). 11. TİCARİ ALACAK VE BORÇLAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle ilişkili olmayan taraflardan ticari alacaklar aşağıdaki gibidir: Ticari alacaklar Şüpheli alacaklar karşılığı 31 Aralık 2015 1.260 (209) 1.051 31 Aralık 2014 1.213 (156) 1.057 31 Aralık 2015 1.565 1 1.566 31 Aralık 2014 1.194 2 1.196 31 Aralık 2015 284 67 351 31 Aralık 2014 244 52 296 Şüpheli alacak karşılığı geçmişteki tahsil edilmeme tecrübesine dayanılarak belirlenmiştir. Grubun ticari alacaklarına ilişkin kredi riski, kur riski ve değer düşüklüğüne ilişkin detaylar Not:45’ de açıklanmıştır. 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle ilişkili olmayan taraflara ticari borçlar aşağıdaki gibidir: Ticari borçlar Diğer ticari borçlar 12. ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR KAPSAMINDA BORÇLAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle çalışanlara sağlanan faydalar kapsamında borçlar aşağıdaki gibidir: Maaş tahakkukları Ödenecek SGK primleri TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 123 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 13. DİĞER ALACAKLAR VE BORÇLAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle ilişkili olmayan taraflardan kısa vadeli diğer alacaklar aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 3.312 387 172 111 32 2 3 4.019 Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak ön ödemeler (net) Teknik satınalma işlemlerinden doğan alacaklar Fon transferi güçlüğü olan banka hesapları (*) Geri alınacak vergiler Pilot ve adaylarına ilişkin eğitim alacakları Personelden alacaklar Diğer alacaklar (*) 31 Aralık 2014 2.296 287 47 113 27 2 1 2.773 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle bu tutar Fas, Etiyopya, Gana, Bangladeş, Sudan, Mısır, Arjantin, Cezayir, Yunanistan, Nijer ve Ukrayna’daki bankalarda tutulan hesaplarla ilgilidir. 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle ilişkili olmayan taraflardan uzun vadeli diğer alacaklar aşağıdaki gibidir: Faiz ve akaryakıt takas sözleşmeleri depozitoları Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak ön ödemeler (net) Yatırım destek alacağı (Not 2.4.16) Pilot ve adaylarına ilişkin eğitim alacakları Verilen depozito ve teminatlar Fon transferi güçlüğü olan banka hesapları (*) Sita depozito sertifikalarından alacaklar (*) 31 Aralık 2015 1.217 1.140 499 170 34 16 2 3.078 31 Aralık 2014 445 1.507 325 135 27 13 2 2.454 31 Aralık 2015 179 43 17 6 245 31 Aralık 2014 119 27 15 5 166 31 Aralık 2015 34 31 Aralık 2014 33 31 Aralık 2015 485 191 676 (48) 628 31 Aralık 2014 342 137 479 (27) 452 1 Ocak -31 Aralık 2015 27 8 13 48 1 Ocak -31 Aralık 2014 14 2 11 27 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle bu tutar Suriye’deki bankalarda tutulan hesaplarla ilgilidir. İlişkili olmayan taraflara kısa vadeli diğer borçların detay aşağıdaki gibidir: Ödenecek vergi ve fonlar Alınan depozito ve teminatlar Sigorta şirketlerine borçlar Diğer borçlar İlişkili olmayan taraflara uzun vadeli diğer borçların detayı aşağıdaki gibidir: Alınan depozito ve teminatlar 14. STOKLAR Teknik malzeme stokları Diğer stoklar Değer düşüklüğü karşılığı (-) 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde sona eren hesap dönemlerine ilişkin stok değer düşüklüğündeki değişim aşağıdaki gibidir: Dönem başı ayrılmış karşılık Yabancı para çevrim farkı Dönem içinde ayrılan karşılık Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 124 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 15. CANLI VARLIKLAR Yoktur ( 31 Aralık 2014: Yoktur ). 16. PEŞİN ÖDENMİŞ GİDERLER VE ERTELENMİŞ GELİRLER 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle, peşin ödenmiş giderler ve ertelenmiş gelirler aşağıdaki gibidir: Kısa vadeli peşin ödenen giderler Peşin ödenen reklam giderleri Peşin ödenen faaliyet tipi kiralama giderleri Peşin ödenen satış komisyonları Verilen sipariş avansları Peşin ödenen diğer giderler 31 Aralık 2015 64 48 35 34 34 215 31 Aralık 2014 23 27 29 35 25 139 31 Aralık 2015 1.035 124 31 17 1.207 31 Aralık 2014 528 61 112 14 715 31 Aralık 2015 19 10 8 37 31 Aralık 2014 4 17 1 22 31 Aralık 2015 90 (68) 24 46 31 Aralık 2014 76 (47) 4 33 1 Ocak-31 Aralık 2015 83 1 Ocak-31 Aralık 2014 76 13 (94) 2 7 83 Uzun vadeli peşin ödenen giderler Peşin ödenen motor bakım giderleri Peşin ödenen uçak finansman giderleri Maddi duran varlık alımlarına ilişkin yapılan ödemeler Peşin ödenen diğer giderler Kısa vadeli ertelenmiş gelirler Gelecek aylara ait banka protokol geliri Alınan avanslar Gelecek aylara ait diğer gelirler Uzun vadeli ertelenmiş gelirler Brüt hibe krediler Hibe krediler birikmiş amortismanı Gelecek aylara ait banka protokol geliri 17. YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER Açılış bakiyesi Makul değer değişikliğinden kaynaklanan kayıp/kazanç (Not: 37) Transfer (Not: 18) Kapanış bakiyesi Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız bir ekspertiz şirketi tarafından benzer gayrimenkuller ile ilgili piyasa işlem fiyatlarının referans alınmasıyla tespit edilmiştir. Yatırım amaçlı gayrimenkullerden elde edilen kira geliri bulunmamaktadır. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri, değerleme yöntemi tekniklerine göre seviye 2 kapsamındadır. 107 29 27 163 467 Birikmiş Amortisman Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2015 Çevrim farkı Cari dönem amortismanı Çıkışlar Kapanış bakiyesi: 31 Aralık 2015 Net defter değeri: 31 Aralık 2015 285 76 69 (5) 425 500 654 174 103 (6) 925 209 55 57 (20) 301 192 330 90 92 2 (21) 493 7.957 2.134 1.978 (148) 11.921 28.569 26.205 7.146 7.384 135 (380) 40.490 Uçaklar 377 101 88 566 1.022 1.068 287 233 1.588 Yedek Motorlar 308 85 170 (62) 501 918 802 230 469 (82) 1.419 154 45 89 288 1.082 1.032 267 71 1.370 441 258 73 264 (154) 441 Komponent ve Tamir Edilebilir Özel Yapılmakta Yedek Parçalar Maliyetler Olan Yatırımlar Grup'un 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle finansal kiralama yoluyla edindiği uçak ve yedek motorların net defter değeri 27,425 TL'dir (31 Aralık 2014: 17,112 TL) 384 102 34 17 94 (1) 630 Teknik Yerüstü Ekipman, Diğer Düzenlemeleri Simülatör ve Ekipmanlar ve ve Binalar Taşıtlar Demirbaşlar Maliyet Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2015 Çevrim farkı İlaveler Yatırımdan transferler Yatırım amaçlı gayrimenkul transferi (Not: 17) Çıkışlar Kapanış bakiyesi:31 Aralık 2015 18. MADDİ DURAN VARLIKLAR (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 9.397 2.525 2.478 (235) 14.165 33.191 30.733 8.369 8.650 94 (490) 47.356 Toplam HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 125 (*) 46 TL tutarındaki maddi duran varlık, maddi olmayan duran varlıklara transfer edilmiştir. 6.623 616 1.288 (46) (524) 7.957 18.248 Birikmiş Amortisman Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2014 93 233 248 Çevrim farkı 8 15 18 Cari dönem amortismanı 6 49 41 Hesaplar arası transfer (2) 2 Çıkışlar (10) (100) Kapanış bakiyesi: 31 Aralık 2014 107 285 209 Net defter değeri: 31 Aralık 2014 277 369 121 491 49 135 (10) (11) 654 21.094 2.013 3.729 352 (58) (925) 26.205 248 30 106 384 Uçaklar 341 27 49 5 10 (102) 330 Maliyet Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2014 Çevrim farkı İlaveler Yatırımdan transferler (*) Hesaplar arası transfer Çıkışlar Kapanış bakiyesi: 31 Aralık 2014 Teknik Yerüstü Ekipman, Diğer Düzenlemeleri Simülatör ve Ekipmanlar ve ve Binalar Taşıtlar Demirbaşlar 18. MADDİ DURAN VARLIKLAR (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 247 27 69 46 (12) 377 691 780 80 169 58 (19) 1.068 Yedek Motorlar 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 220 24 90 (26) 308 494 561 60 218 (37) 802 Komponent ve Tamir Edilebilir Yedek Parçalar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 90 10 54 154 878 210 62 127 633 1.032 258 1.193 45 56 (1.036) 258 Özel Yapılmakta Maliyetler Olan Yatırımlar 7.754 718 1.597 (672) 9.397 21.336 (1.094) 30.733 24.918 2.366 4.589 (46) Toplam 126 THY 2015 YILLIK RAPOR HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 127 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 19. DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Slot Hakları ve Satın Alınmış Teknik Lisanslar Haklar Diğer Haklar Toplam Maliyet Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2015 Çevrim farkı İlaveler Çıkışlar Kapanış bakiyesi:31 Aralık 2015 51 17 60 128 284 75 44 (5) 398 11 3 14 346 95 104 (5) 540 Birikmiş Amortisman Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2015 Çevrim farkı Cari dönem itfa payı Çıkışlar Kapanış bakiyesi: 31 Aralık 2015 Net defter değeri: 31 Aralık 2015 128 179 48 55 (3) 279 119 2 1 3 11 181 48 56 (3) 282 258 Slot Hakları ve Satın Alınmış Teknik Lisanslar Haklar Diğer Haklar Toplam 48 3 51 192 23 23 46 284 10 1 11 250 27 23 46 346 Maliyet Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2014 Çevrim farkı İlaveler Transferler Kapanış bakiyesi:31 Aralık 2014 Birikmiş Amortisman Açılış Bakiyesi: 1 Ocak 2014 137 Çevrim farkı 14 Cari dönem itfa payı 28 2 Kapanış bakiyesi: 31 Aralık 2014 179 2 Net defter değeri: 31 Aralık 2014 51 105 9 Grup, satın almış olduğu slot haklarını ve haklara dahil edilen MNG Teknik’ in satın alınmasıyla elde edilen lisansları süre konusunda herhangi bir sınırlandırma olmadığından sınırsız yararlı ömre sahip maddi olmayan duran varlık kapsamında değerlendirmiştir. 137 14 30 181 165 20. ŞEREFİYE 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 Maliyet Açılış Bakiyesi 29 27 Çevrim farkı 7 2 Kapanış bakiyesi 36 29 31 Aralık 2015 itibariyle konsolide finansal tablolarda, MNG Teknik satın alımı esnasında oluşan şerefiye mevcuttur. Şerefiyenin kayıtlı değeri için 2015 yılında değer düşüklüğü tespit çalışması yapılmış olup herhangi bir değer düşüklüğüne rastlanmamıştır. 128 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 21. KİRALAMA İŞLEMLERİ Finansal kiralama borçlarının vadelerine göre dağılımı aşağıdaki gibidir: 1 yıldan az 1 – 5 yıl arası 5 yıldan fazla Eksi: Gelecek yıllara ait faiz gideri Mali tablolarda gösterilen finansal kiralama borçlarının anapara tutarı 31 Aralık 2015 2.605 9.940 11.334 23.879 (2.367) 21.512 31 Aralık 2014 1.706 6.603 7.112 15.421 (1.666) 13.755 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 11.740 9.772 21.512 7.367 6.388 13.755 Faiz aralığı: Değişken oranlı borçlar Sabit oranlı borçlar Grup, belirli uçak ve yedek motorları finansal kiralama yoluyla edinmiş olup sözleşmelerin ortalama kira süresi 12 yıldır. Grup’un, kiralama dönemi sonunda ilgili varlığı önemsiz bir değer üzerinden satın alma hakkı mevcuttur. Finansal kiralamaya konu varlıklar, kiraya veren adına teminat olarak gösterilmiştir. 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle, ABD Doları, Euro, İsviçre Frangı ve Japon Yeni cinsinden ifade edilen finansal kiralama borçlarının ağırlıklı ortalama faiz oranları, sabit oranlı borçlar için %3,13 (31 Aralık 2014: %3,69), değişken oranlı borçlar için ise %1,06 (31 Aralık 2014: %0,98)’dir. 22. İMTİYAZLI HİZMET ANLAŞMALARI Yoktur ( 31 Aralık 2014: Yoktur ). 23. VARLIKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ Yoktur ( 31 Aralık 2014: Yoktur ). 24. DEVLET TEŞVİK VE YARDIMLARI Hazine Müsteşarlığı’ndan alınan 28.12.2010 / 99256 ve 18.12.2014/117132 no’lu teşvik belgeleri kapsamında uçak yatırımlarında, kurumlar vergisi indirimi, gümrük vergisi muafiyeti ve sigorta primi işveren hissesi desteği avantajlarından yararlanılmaktadır. İlgili yatırım desteğinin muhasebeleştirilmesine ilişkin. Not:.2.4.16’ya.bakınız. 25. BORÇLANMA MALİYETLERİ 2015 yılında maddi duran varlık üzerinde aktifleştirilmiş borçlanma maliyeti bulunmamaktadır (31 Aralık 2014 yoktur). 26. KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE BORÇLAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle kısa vadeli karşılıklar aşağıdaki gibidir: Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Kısa Vadeli Karşılıklar Kullanılmamış izin karşılığı İzin karşılıklarının 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 hesap dönemlerindeki değişimi aşağıdaki gibidir: Dönem başı ayrılmış karşılık Cari dönemde ayrılan karşılık Yabancı para çevrim farkı Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 31 Aralık 2015 150 31 Aralık 2014 133 1 Ocak - 31 Aralık 2015 133 19 (2) 150 1 Ocak - 31 Aralık 2014 65 69 (1) 133 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 129 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 26. KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE BORÇLAR (devamı) Grup, her raporlama dönemi sonunda kullanılmamış izin günleri için, çalışanların ücretleri üzerinden izin karşılığı hesaplayarak finansal tablolara yansıtmaktadır. Diğer Kısa Vadeli Karşılıklar Dava karşılıkları Dava karşılıklarının 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 hesap dönemlerindeki değişimi aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2015 44 31 Aralık 2014 37 1 Ocak -31 Aralık 2015 1 Ocak -31 Aralık 2014 Dönem başı ayrılmış karşılık 37 30 Cari dönemde ayrılan karşılık 17 14 Konusu kalmayan karşılık (10) (7) Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 44 37 Grup, faaliyetleri gereği maruz kaldığı aleyhte açılan davalara ilişkin karşılık ayırmaktadır. Aleyhte açılan davalar genellikle eski çalışanların açtığı işe iade davaları ile kayıp ya da hasar görmüş bagaj ve kargolara ilişkindir. Tahmin, hukuki görüş çerçevesinde yapılmıştır. Bu tutarlar davalar için ayrılan karşılığı belirlemek amacıyla iskonto edilmemiştir, çünkü etkisi önemli boyutta değildir. Karşılık tutarının 1 yıl içinde ödeneceği öngörülmektedir. 27. TAAHHÜTLER a) Verilen Teminatlar: 31 Aralık 2015 itibariyle verilen teminat mektupları tutarı 917 TL’dir (31 Aralık 2014: 136 TL). A. Kendi tüzel kişiliği adına verilen - Teminatlar TL Avro ABD Doları Diğer B. Tam konsolidasyon kapsamına dahil edilen ortaklıklar lehine verilen TRİ'ler C. Olağan ticari faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla diğer 3. Kişilerin borcunu temin için verilen TRİ'ler D. Diğer Verilen TRİ'lerin Toplam Tutarı i. Ana ortak lehine verilen TRİ'ler ii. B ve C maddeleri kapsamına girmeyen diğer grup şirketleri lehine verilen TRİ'ler iii. C maddesi kapsamına girmeyen 3. kişiler lehine verilen TRİ'ler 31 Aralık 2015 Dövizli Tutar TL Karşılığı 917 31 Aralık 2014 Dövizli Tutar TL Karşılığı 136 27 11 291 27 36 846 8 27 8 35 - 27 23 80 6 - - - - - - - - - - - - 917 Şirket’in vermiş olduğu diğer TRİ’lerin (“D”) Grup’un özkaynaklarına oranı 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle %0’dır (31 Aralık 2014: %0). 136 b) Faaliyet Tipi Uçak Kiralama Borçları: Grup’un henüz tahakkuk etmemiş ve iskonto edilmemiş tutarlar üzerinden, faaliyet tipi uçak kiralama borçlarının dökümü aşağıdaki gibidir: Bir yıldan az 1 – 5 yıl arası 5 yıldan fazla 31 Aralık 2015 832 2.150 511 3.493 31 Aralık 2014 598 1.640 320 2.558 130 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 27. TAAHHÜTLER (devamı) c) Faaliyet Tipi Diğer Kiralama Borçları Şirketin kullanımda ve kiralama dönemi 15 yıl olan, inşaatı devam eden ve kiralama dönemi 23 yıl olan hangar arazilerine ilişkin faaliyet tipi kiralamaları bulunmaktadır. Grup’un bu kira sözleşmelerine ilişkin yükümlülükleri aşağıdaki gibidir: Bir yıldan az 1 – 5 yıl arası 5 yıldan fazla d) Teslim Alınacak Uçaklara İlişkin Taahhütler 31 Aralık 2015 14 62 107 183 31 Aralık 2014 12 56 110 178 Grup, 2013-2021 yılları arasında teslim almak üzere, uçak üreticisi firmalarca yapılacak indirimler öncesi liste fiyatlarına göre, uçak alımlarının toplam bedeli yaklaşık olarak 34,7 milyar ABD Doları (tam tutar) olan 259 adet uçak için anlaşma imzalamıştır. Söz konusu uçaklardan 2 tanesi 2013 yılında, 10 tanesi 2014 yılında ve 33 tanesi de 2015 yılında teslim alınmıştır. Grup, uçak alımları ile ilgili olarak ilgili firmalara 31 Aralık 2015 itibariyle 1,5 milyar ABD Doları (tam tutar) avans ödemesi yapmıştır. 28. ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin uzun vadeli karşılıklar aşağıdaki gibidir: Kıdem tazminatı karşılığı Kıdem tazminatı karşılığı aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde ayrılmaktadır: 31 Aralık 2015 348 31 Aralık 2014 295 Yürürlükteki İş Kanunu hükümleri uyarınca, çalışanlardan kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş sözleşmesi sona erenlere, hak kazandıkları yasal kıdem tazminatlarının ödenmesi yükümlülüğü vardır. Ayrıca, halen yürürlükte bulunan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 6 Mart 1981 tarih, 2422 sayılı ve 25 Ağustos 1999 tarih, 4447 sayılı yasalar ile değişik 60’ıncı maddesi hükmü gereğince kıdem tazminatını alarak işten ayrılma hakkı kazananlara da yasal kıdem tazminatlarını ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Emeklilik öncesi hizmet şartlarıyla ilgili bazı geçiş karşılıkları, ilgili kanunun 23 Mayıs 2002 tarihinde değiştirilmesi ile Kanun’dan çıkarılmıştır. 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle ödenecek kıdem tazminatı tavanı 4.093 TL (tam tutar) (1 Ocak 2015: 3.541 TL (tam tutar))’dir. Kıdem tazminatı yükümlülüğü yasal olarak herhangi bir fonlamaya tabi değildir. Kıdem tazminatı karşılığı, Şirket’in, çalışanların emekli olmasından kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutarının bugünkü değerinin tahmin edilmesi yoluyla hesaplanmaktadır. TMS 19 (“Çalışanlara Sağlanan Faydalar”), şirketin yükümlülüklerinin, tanımlanmış fayda planları kapsamında aktüeryal değerleme yöntemleri kullanılarak geliştirilmesini öngörür. Bu doğrultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmasında kullanılan aktüeryal varsayımlar aşağıda belirtilmiştir: Ana varsayım, her hizmet yılı için olan azami yükümlülük tutarının enflasyona paralel olarak artacak olmasıdır. Bu nedenle, 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle, ekli konsolide finansal tablolarda karşılıklar, geleceğe ilişkin, çalışanların emekliliğinden kaynaklanacak muhtemel yükümlülüğün bugünkü değeri tahmin edilerek hesaplanır. İlgili bilanço tarihlerindeki karşılıklar, yıllık %7,00 enflasyon (31 Aralık 2014: %5,50) ve %11,00 faiz (31 Aralık 2014: %9,00) oranı varsayımlarına göre hesaplanmıştır. İsteğe bağlı işten ayrılmalar neticesinde ödenmeyip, Şirket’e kalacak olan kıdem tazminatı tutarlarının tahmini oranı %2,40 olarak dikkate alınmıştır (31 Aralık 2014: %2,40). Kıdem tazminatı tavanı altı ayda bir revize edilmekte olup, Grup’un kıdem tazminatı karşılığının hesaplanmasında 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren geçerli olan 4.093 (tam tutar) TL tavan tutarı dikkate alınmıştır. Kıdem tazminatı yükümlülüğündeki değişim aşağıdaki gibidir: Dönem başı ayrılmış karşılık Cari hizmet maliyetleri Faiz maliyeti Aktüeryal kazanç / (kayıp) Ödemeler Yabancı para cevrim farkı Dönem sonu itibari ile ayrılan karşılık 1 Ocak - 31 Aralık 2015 295 73 13 4 (25) (12) 348 1 Ocak - 31 Aralık 2014 250 61 8 10 (32) (2) 295 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 131 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 29. NİTELİKLERİNE GÖRE GİDERLER 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde sona eren hesap dönemlerinde niteliklerine göre giderler aşağıdaki gibidir: Akaryakıt giderleri Personel giderleri Amortisman giderleri Yer hizmetleri giderleri Yolcu hizmet ve ikram giderleri Bakım giderleri Üstgeçiş giderleri Konma ve konaklama giderleri Komisyon ve teşvik giderleri Kısa dönemli uçak kirası giderleri Rezervasyon sistem giderleri Faaliyet tipi kiralama giderleri Reklam ve tanıtım giderleri Hizmet giderleri Kira giderleri Haberleşme ve bilişim giderleri Sigorta giderleri Vergi giderleri Nakliye giderleri Müşavirlik ve danışmanlık giderleri Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri Sistem kullanım ve üyelik giderleri Üyelik giderleri Diğer giderler 30. YOLCU UÇUŞ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1 Ocak - 31 Aralık 2015 8.165 4.467 2.534 1.687 1.597 1.415 1.382 1.117 942 778 582 573 563 175 0 108 86 0 78 32 29 17 15 244 26.586 1 Ocak - 31 Aralık 2014 8.307 3.708 1.626 1.371 1.221 914 1.167 892 776 811 466 374 370 132 0 93 78 0 52 28 18 11 13 200 22.628 31 Aralık 2015 2.423 749 3.172 31 Aralık 2014 2.790 453 3.243 31 Aralık 2015 99 6 105 31 Aralık 2014 87 3 90 31 Aralık 2015 621 9 2 632 31 Aralık 2014 598 11 3 612 Yolcu uçuş yükümlülüklerinin dökümü aşağıdaki gibidir: Bilet satışından doğan yolcu uçuş yükümlülükleri Mil yükümlülükleri 31. DİĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihleri itibariyle diğer dönen varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir: Devreden KDV Personel ve iş avansları 31 Aralık 2015 ve 2014 diğer kısa vadeli yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir: Bakım onarım gider tahakkukları Diğer gider tahakkukları Diğer yükümlülükler 132 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 32. ÖZKAYNAKLAR Grup’un sermaye yapısı aşağıdaki gibidir: T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (*) Diğer (Halka Açık Kısım) Ödenmiş sermaye Sermaye düzeltmesi farkları (**) Düzeltilmiş sermaye Grup A, C A % 49,12 50,88 31 Aralık 2015 678 702 1.380 1.124 2.504 % 49,12 50,88 31 Aralık 2014 678 702 1.380 1.124 2.504 Özel şahıslara ait 1.644 adet hisse THY 1984 yılında özelleştirme programına alındığı sırada dikkate alınmamıştır. Bilahare, THY’nin Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarihli kararıyla onaylanan ana sözleşmesi gereği söz konusu hisseler T.C. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (“ÖİB”) adına kaydedilmiştir. (**) Sermaye düzeltme farkları, sermaye ödemelerinin 2004 yılına kadar enflasyon endeksleme farkını ifade etmektedir. (*) 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle Grup’un çıkarılmış ve ödenmiş sermayesi her biri 1 Kr nominal değerli 137.999.999.999 adet A grubu hisse ve 1 Kr nominal değerli 1 adet C grubu hisseden oluşmaktadır. Bu hisseler nama yazılıdır. C grubu hisse ÖİB’ye ait olup aşağıda belirtilen imtiyazlara sahiptir: Ana Sözleşme Madde 7: Nama yazılı hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onayı ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunması şarttır. Ana Sözleşme Madde 10: Yönetim Kurulunun 9 üyesinden 8 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur. Ana Sözleşme Madde 14: Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu’nun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsilen seçilen üyenin olumlu oy kullanmasına bağlıdır: a) Ana Sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen şirket misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması, b) Genel kurula ana sözleşme değişikliği önerilmesi, c) Sermaye arttırılması, d) Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi, e) Şirket’in Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamının beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Şirket’i doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararın alınması (şöyle ki kamu payının Şirket sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır), f) Şirket’in başka gruplarla birleşmesi, feshi veya tasfiyesi, g) Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması. Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler Türk Ticaret Kanunu’na göre, Şirket’in ödenmiş sermayesinin %20’sine ulaşılıncaya kadar, kanuni net karın %5’i olarak genel kanuni yedek akçe ayrılır. Ayrıca %20 sınırına tabi olmaksızın ödenmiş sermayenin %5’ini aşan tutarda kar dağıtımı yapılması halinde, aşan kısmın %10’u kadar genel kanuni yedek akçe ayrılır. Türk Ticaret Kanunu’na göre, genel kanuni yedek akçe ödenmiş sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabilir. Halka açık şirketler, temettü dağıtımlarını SPK’nın öngördüğü şekilde yaparlar. Yabancı Para Çevrim Farkları Konsolide finansal tablolar ve dipnotların hazırlanabilmesi amacıyla, TMS 21 uyarınca, ilk etapta Grup’un yasal finansal tablolarındaki parasal bilanço kalemleri bilanço tarihindeki ABD Doları kuruyla; parasal olmayan bilanço kalemleri, gelir ve giderler ile nakit akımları ise işlemin gerçekleştiği tarihin kuruyla (tarihsel kur) ABD Doları’na çevrilmiş ve çevrim farkı özkaynaklar altında gösterilmiştir. Yabancı para cinsinden olan işlemlerin çevriminden doğan çevrim karı/zararı ise, kar veya zararda finansman giderleri altında, kur farkı gideri hesabında ve ticari faaliyetlerden kaynaklanan çevrim karı / zararı ise esas faaliyetlerden giderler altında kur farkı gideri hesabında gösterilmiştir. Ayrıca, yabancı para çevrim farklarında Grup’un müşterek yönetime tabi ortaklığı olan ve özkaynaktan pay alma yöntemine göre muhasebeleştirilen iş ortaklıklarının özkaynaklarında kur değişiminden kaynaklanan değişim takip edilmektedir. Kar Payı Dağıtımı Halka açık şirketler, kar payı dağıtımlarını SPK’nın 1 Şubat 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe giren II-19.1 no’lu Kâr Payı Tebliği’ne göre yaparlar. Ortaklıklar, kârlarını genel kurulları tarafından belirlenecek kâr dağıtım politikaları çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak genel kurul kararıyla dağıtır. Söz konusu tebliğ kapsamında, asgari bir dağıtım oranı tespit edilmemiştir. Şirketler esas sözleşmelerinde veya kar dağıtım politikalarında belirlenen şekilde kar payı öderler. Ayrıca, kar payları eşit veya farklı tutarlı taksitler halinde ödenebilecek ve ara dönem finansal tablolarda yer alan kâr üzerinden nakden kâr payı avansı dağıtılabilecektir. TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 133 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 32. ÖZKAYNAKLAR (devamı) Şirket’in 31 Aralık 2015 tarihli yasal kayıtlarında yer alan özkaynak kalemlerinin tutarları aşağıdaki gibidir: Ödenmiş Sermaye Yasal Yedekler Geçmiş Yıllar Zararları (*) Dönem Zararı (*) Toplam Özkaynaklar (*) 1.380 76 (205) (414) 837 Yasal kayıtlara göre kar payı dağıtımına konu edilebilecek tutarlar olup bunların toplamı negatiftir. Tanımlanmış Emeklilik Planlarındaki Aktüeryal Değişiklikler UMS 19 (2011) adaptasyonunun sonuçlarına göre, tüm aktüeryal değişiklikler akabinde diğer kapsamlı gelirlerde tanımlanmıştır. Finansal Riskten Korunma Kazanç/Kayıpları Finansal Riskten Korunma Kazanç/Kayıpları, gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu konuda etkin olan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerin doğrudan özkaynak içerisinde muhasebeleştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Finansal riske karşı korunmadan elde edilen ertelenmiş kazanç/zarar toplamı, finansal riske karşı korunan işlemin etkisi kar/zararı etkilediğinde kar/zararda muhasebeleştirilir. 33. HASILAT Brüt kârın dökümü aşağıdaki gibidir: Yolcu gelirleri Tarifeli hizmetler Tarifesiz hizmetler Toplam yolcu gelirleri Kargo gelirleri Yolcu uçaklarında taşınan Kargo uçaklarında taşınan Toplam kargo gelirleri Toplam yolcu ve kargo gelirleri Teknik gelirler Diğer gelirler Net satışlar Satışların maliyeti (-) Brüt kar Toplam yolcu ve kargo gelirlerinin coğrafi dağılımı aşağıdaki gibidir: - Avrupa - Uzak Doğu - Orta Doğu - Amerika - Afrika Yurtdışı Yurtiçi Toplam yolcu ve kargo gelirleri 1 Ocak -31 Aralık 2015 1 Ocak -31 Aralık 2014 25.458 161 25.619 21.322 181 21.503 1.469 1.077 2.546 28.165 505 82 28.752 (22.959) 5.793 1.207 923 2.130 23.633 447 78 24.158 (19.729) 4.429 1 Ocak -31 Aralık 2015 8.654 6.376 3.651 3.473 2.259 24.413 3.752 28.165 1 Ocak -31 Aralık 2014 7.766 5.278 2.869 2.608 1.994 20.515 3.118 23.633 134 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 34. SATIŞLARIN MALİYETİ Satışların maliyetinin dökümü aşağıdaki gibidir: Akaryakıt giderleri Personel giderleri Amortisman giderleri Yer hizmetleri giderleri Yolcu hizmet ve ikram giderleri Bakım giderleri Üstgeçiş giderleri Konma ve konaklama giderleri Kısa dönemli uçak kirası giderleri Faaliyet tipi kiralama giderleri Hizmet giderleri Sigorta giderleri Kira giderleri Nakliye giderleri Vergi giderleri Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri Haberleşme ve bilişim giderleri Diğer satışların maliyeti 35. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ VE PAZARLAMA VE SATIŞ GİDERLERİ 1 Ocak -31 Aralık 2015 8.165 3.429 2.359 1.687 1.597 1.415 1.382 1.117 778 573 90 81 80 78 35 14 5 74 22.959 1 Ocak -31 Aralık 2014 8.307 2.788 1.514 1.371 1.221 914 1.167 892 811 374 74 75 49 52 25 10 12 73 19.729 1 Ocak - 31 Aralık 2015 1 Ocak - 31 Aralık 2014 334 158 82 54 26 17 15 9 5 40 740 307 97 61 40 23 11 8 10 3 39 599 1 Ocak - 31 Aralık 2015 1 Ocak - 31 Aralık 2014 942 704 582 563 51 50 31 23 21 17 15 130 3.129 776 613 466 370 38 27 18 18 20 15 13 88 2.462 Genel yönetim giderleri aşağıdaki gibidir: Personel giderleri Amortisman giderleri Haberleşme ve bilişim giderleri Hizmet giderleri Kira giderleri Sistem kullanım üyelik giderleri Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri Müşavirlik ve danışmanlık giderleri Sigorta giderleri Diğer genel yönetim giderleri Pazarlama ve satış giderleri aşağıdaki gibidir: Komisyon ve teşvik giderleri Personel giderleri Rezervasyon sistem giderleri Reklam ve tanıtım giderleri Kira giderleri Vergi giderleri Hizmet giderleri Müşavirlik ve danışmanlık giderleri Haberleşme ve bilişim giderleri Amortisman giderleri Üyelik giderleri Diğer satış pazarlama giderleri HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 135 TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 36. ESAS FAALİYETLERDEN DİĞER GELİRLER VE GİDERLER Esas faaliyetlerden diğer gelirlerin dökümü aşağıdaki gibidir: Ticari faaliyetlerden kaynaklanan kur farkı geliri, net Uçak, motor ve diğer alımlara ilişkin hibe kredi gelirleri Sigorta, tazminat ve ceza gelirleri Konusu kalmayan karşılıklar Satıcılardan elde edilen ciro primi Bankalardan elde edilen faiz dışı gelirler Kira gelirleri Vade farkı gelirleri Reeskont faiz geliri TGS hisse senedi ihraç primi (Not:4) Diğer faaliyet gelirleri Esas faaliyetlerden diğer giderlerin dökümü aşağıdaki gibidir: Karşılık giderleri Tazminat ve ceza gideri Ticari faaliyetlerden kaynaklanan kur farkı gideri, net Reeskont faiz gideri Diğer faaliyet giderleri 1 Ocak -31 Aralık 2015 1 Ocak -31 Aralık 2014 273 187 79 27 20 18 9 4 2 27 646 40 48 17 22 11 3 1 11 23 176 1 Ocak -31 Aralık 2015 47 11 26 84 1 Ocak -31 Aralık 2014 33 8 46 3 11 101 1 Ocak -31 Aralık 2015 172 69 22 13 10 286 1 Ocak -31 Aralık 2014 124 29 7 50 210 1 Ocak -31 Aralık 2015 3 1 Ocak -31 Aralık 2014 52 37. YATIRIM FAALİYETLERİNDEN GELİRLER VE GİDERLER Yatırım faaliyetlerinden gelirlerin dökümü aşağıdaki gibidir: Devlet teşvik gelirleri Kırım olan uçak sigorta tazmin geliri Finansal yatırımlar faiz geliri Yatırım amaçlı gayrimenkuller gelir ve karları (Not: 17) Duran varlık satış karları Yatırım faaliyetlerinden giderlerin dökümü aşağıdaki gibidir: Duran varlık satış zararları 38. ÇEŞİT ESASINA GÖRE SINIFLANDIRILMIŞ GİDERLER 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde sona eren hesap dönemlerine ilişkin giderler fonksiyon bazında olarak gösterilmiş olup detayları Not 34 ve 35’te yer almaktadır. 136 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 39. FİNANSMAN GELİRLERİ VE GİDERLERİ Finansman gelirlerinin dökümü aşağıdaki gibidir: Finansal faaliyetlerden kaynaklanan kur farkı kârları, net Faiz gelirleri Finansman giderlerinin dökümü aşağıdaki gibidir: Finansal kiralama faiz gideri Uçak finansmanı giderleri Türev işlemler makul değer fark zararları, net Kıdem tazminatı faiz maliyeti Uçak alımına ilişkin ön ödeme reeskont faiz giderleri Diğer finansal giderler 40. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1 Ocak -31 Aralık 2015 1.399 51 1.450 1 Ocak -31 Aralık 2014 880 47 927 1 Ocak -31 Aralık 2015 1 Ocak -31 Aralık 2014 429 38 27 13 3 24 534 342 13 23 11 8 31 428 31 Aralık 2015 35 31 Aralık 2014 18 31 Aralık 2015 34 (5) 29 31 Aralık 2014 11 (9) 2 1 Ocak -31 Aralık 2015 34 884 918 1 Ocak -31 Aralık 2014 10 432 442 Cari dönem vergisiyle ilgili varlıklar aşağıdaki gibidir: Peşin ödenen vergiler ve fonlar Dönem kârı vergi yükümlülüğü aşağıdaki gibidir: Ödenecek kurumlar vergisi karşılığı Peşin ödenen vergi ve fonlar Vergi yükümlülüğü Vergi gideri aşağıdaki kalemlerden oluşmaktadır: Cari dönem vergi gideri Ertelenen vergi gideri Vergi gideri HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 137 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 40. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER İ(devamı) Diğer kapsamlı gelire ait vergi etkileri aşağıdaki gibidir: 1 Ocak-31 Aralık 2015 Vergi Vergi Vergi öncesi tutar (gideri)/ geliri sonrası tutar 2.469 2.469 ( 654) 131 ( 523) 1 Ocak-31 Aralık 2014 Vergi Vergi Vergi öncesi tutar (gideri)/ geliri sonrası tutar 708 708 ( 410) 82 ( 328) Yabancı para çevrim farklarındaki değişim Finansal riskten korunma fonundaki değişim Tanımlanmış emeklilik planlarındaki aktüeryal kayıplardaki değişim ( 4) 1 ( 3) Diğer kapsamlı gelir 1.811 132 1.943 Diğer kapsamlı gelire dahil yabancı para çevrim farklarındaki değişime ilişkin vergi etkisi bulunmamaktadır. ( 10) 288 2 84 ( 8) 372 Kurumlar Vergisi Grup, Türkiye’de geçerli olan kurumlar vergisine tabidir. Kurumlar vergisi oranı %20’dir. Grup’un cari dönem faaliyet sonuçlarına ilişkin tahmini vergi yükümlülükleri için ekli finansal tablolarda gerekli karşılıklar ayrılmıştır. Türk vergi mevzuatı, ana ortaklık olan şirketin bağlı ortaklıkları konsolide ettiği finansal tabloları üzerinden vergi beyannamesi vermesine olanak tanımamaktadır. Bu sebeple bu konsolide finansal tablolara yansıtılan vergi yükümlülükleri, konsolidasyon kapsamına alınan tüm şirketler için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Vergiye tabi kurum kazancı üzerinden tahakkuk ettirilecek kurumlar vergisi oranı ticari kazancın tespitinde gider yazılan vergi matrahından indirilemeyen giderlerin eklenmesi ve vergiden istisna kazançlar, vergiye tabi olmayan gelirler ve diğer indirimler (varsa geçmiş yıl zararları ve tercih edildiği takdirde kullanılan yatırım indirimleri) düşüldükten sonra kalan matrah üzerinden hesaplanmaktadır. Türkiye’de geçici vergi üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanmakta ve tahakkuk ettirilmektedir. 2015 yılı kurum kazançlarının geçici vergi dönemleri itibariyle vergilendirilmesi aşamasında kurum kazançları üzerinden hesaplanması gereken geçici vergi oranı %20’dir. Zararlar gelecek yıllarda oluşacak vergilendirilebilir kardan düşülmek üzere maksimum 5 yıl taşınabilir. Ancak oluşan zararlar geriye dönük olarak önceki yıllarda oluşan karlardan düşülemez. Türkiye’de vergi değerlendirmesiyle ilgili kesin ve kati bir mutabakatlaşma prosedürü bulunmamaktadır. Şirketler ilgili yılın hesap kapama dönemini takip eden yılın 1-25 Nisan tarihleri arasında vergi beyannamelerini hazırlamaktadır. Vergi Dairesi tarafından bu beyannameler ve buna baz olan muhasebe kayıtları 5 yıl içerisinde incelenerek değiştirilebilir. Gelir Vergisi Stopajı Kurumlar vergisine ek olarak, dağıtılması durumunda kar payı elde eden ve bu kar paylarını kurum kazancına dahil ederek beyan eden tam mükellef kurumlara ve yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubelerine dağıtılanlar hariç olmak üzere kar payları üzerinden ayrıca gelir vergisi stopajı hesaplanması gerekmektedir. Gelir vergisi stopaj oranı %15’tir. Dağıtılmayıp sermayeye ilave edilen kar payları gelir vergisi stopajına tabi değildir. Ertelenmiş Vergi Grup, vergiye esas yasal finansal tabloları ile TFRS’ye göre hazırlanmış finansal tabloları arasındaki farklılıklardan kaynaklanan geçici zamanlama farkları için ertelenmiş vergi varlığı ve yükümlülüğü muhasebeleştirmektedir. Söz konusu farklılıklar genellikle bazı gelir ve gider kalemlerinin vergiye esas finansal tablolar ile TFRS’ye göre hazırlanan finansal tablolarda farklı dönemlerde yer almasından kaynaklanmakta olup, söz konusu farklar aşağıda belirtilmektedir. Ertelenmiş vergi aktifleri ve pasiflerinin hesaplanmasında kullanılan vergi oranı da %20’dir. Türkiye’de işletmelerin konsolide vergi iadesi beyan edememeleri sebebiyle, ertelenmiş vergi varlıkları olan bağlı ortaklıklar, ertelenmiş vergi yükümlülükleri olan bağlı ortaklıklar ile netleştirilmez ve ayrı olarak gösterilir. Hesaplanan ertelenmiş vergi varlıkları/ (yükümlülükleri) aşağıdaki gibidir: Sabit kıymetler Provizyonel gelir Türev işlemler makul değer farkları Gelecek aylara ait gelir ve giderler Birikmiş mali zarar Gider tahakkukları Mil tahakkukları Kıdem tazminatı karşılığı Kullanılmamış izin karşılığı Diğer Ertelenen vergi yükümlülükleri 31 Aralık 2015 (3.309) (218) 272 137 137 131 134 70 30 38 (2.578) 31 Aralık 2014 (2.049) (32) 128 65 55 124 74 59 27 31 (1.518) 138 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 40. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı) Ertelenmiş Vergi (devamı) 1 Ocak – 31 Aralık 2015 ve 2014 dönemlerindeki ertelenmiş vergi yükümlülüğü hareketi aşağıdadır: 31 Aralık 2015 1.518 884 (131) 1 306 2.578 31 Aralık 2014 1.107 432 (84) (2) 65 1.518 1 Ocak - 31 Aralık 2015 1 Ocak - 31 Aralık 2014 Faaliyetlerden elde edilen vergi öncesi kar 3.911 2.261 %20 vergi oranı 782 452 Vergi etkileri: - yatırım destek kazancı - kanunen kabul edilmeyen giderler - özsermaye metodu - geçmiş yıl mali zarar düzeltmesi - çevrim kar/(zararı) Kar veya zarardaki vergi karşılığı gideri 41. PAY BAŞINA KAZANÇ (34) 1 (45) (16) 230 918 (25) 1 (32) (45) 91 442 Dönem başı ertelenmiş vergi yükümlülüğü Ertelenmiş vergi gideri Riskten korunma kazançları/kayıpları vergi geliri Tanımlanmış emeklilik paylarındaki aktüeryal kayıpların vergi gideri Yabancı para çevrim farkları Dönem sonu ertelenmiş vergi yükümlülüğü Vergi giderinin mutabakatı: Konsolide gelir tablolarında belirtilen pay başına kazanç, net kârın ilgili dönem içinde mevcut payların ağırlıklı ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Şirketler mevcut paydaşlara birikmiş karlardan payları oranında pay dağıtarak (“Bedelsiz Pay”) sermayelerini arttırabilir. Pay başına kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz pay ihracı çıkarılmış pay olarak sayılır. Dolayısıyla pay başına kazanç hesaplamasında kullanılan ağırlıklı pay adedi ortalaması, payların bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir. Pay başına kazanç, net karın ilgili dönemler içindeki ağırlıklı ortalama pay adedine bölünmesi ile hesaplanmıştır. Toplam payların 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerindeki sayısı ve pay başına kazancın hesaplaması aşağıda gösterildiği gibidir: 1 Ocak itibariyle pay adedi (tam adet) 31 Aralık itibariyle pay adedi (tam adet) Payların dönem içerisindeki ağırlıklı ortalaması (tam adet) Dönem karı Pay başına kazanç (Kr) 42. KUR DEĞİŞİMİNİN ETKİLERİ 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerine ilişkin kur değişimi etkilerinin analizi Not 45’te yer almaktadır. 1 Ocak - 31 Aralık 2015 138.000.000.000 138.000.000.000 138.000.000.000 2.993 2,17 1 Ocak - 31 Aralık 2014 138.000.000.000 138.000.000.000 138.000.000.000 1.819 1,32 TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU HİSSEDARLARIMIZA 139 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 43. TÜREV ARAÇLAR 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde Grup’un türev finansal araç varlık ve yükümlülükleri aşağıdaki gibidir: Türev finansal varlıklar Faiz oranı nakit akım riskinden koruma amaçlı türev araçlar Çapraz kur takas sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı türev araçlar 31 Aralık 2015 26 225 39 290 31 Aralık 2014 27 321 5 353 31 Aralık 2015 197 44 1.409 1.650 31 Aralık 2014 157 4 830 991 Türev finansal yükümlülükler Faiz oranı nakit akım riskinden koruma amaçlı türev araçlar Çapraz kur takas sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı türev araçlar 44. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (a) Sermaye risk yönetimi Grup, sermaye yönetiminde, bir yandan faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamaya çalışırken, diğer yandan da borç ve özkaynak dengesini en verimli şekilde kullanarak karını artırmayı hedeflemektedir. Grup’un sermaye yapısı Not 8’ de açıklanan finansal borçları içeren borçlar ve sırasıyla nakit ve nakit benzerleri, ödenmiş sermaye, yedekler ile geçmiş yıl karlarını da içeren özkaynaklar kalemlerinden oluşmaktadır. Grup’un yönetim kurulu sermaye yapısını periyodik olarak inceler. Bu incelemeler sırasında kurul, sermaye maliyeti ile birlikte her bir sermaye sınıfıyla ilişkilendirilen riskleri değerlendirir. Grup, kurulun yaptığı önerilere dayanarak, sermaye yapısını yeni borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle dengede tutmaktadır. Grup’un genel stratejisinde 2014 yılına göre bir değişiklik olmamıştır. Toplam Borçlar Eksi: Nakit ve nakit benzerleri ve vadesi üç aydan uzun banka mevduatları Net Borç (A) Toplam Özkaynak (B) Toplam Sermaye (A+B) Net borç/toplam sermaye oranı (b) Finansal risk faktörleri 31 Aralık 2015 22.283 (2.797) 19.486 14.090 33.576 0,58 31 Aralık 2014 13.802 (1.675) 12.127 9.154 21.281 0,57 Grup faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçeğe uygun değer faiz oranı riski, nakit akımı faiz oranı riski ve fiyat riski), kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktadır. Grup’un risk yönetimi programı genel olarak mali piyasalardaki belirsizliğin, Grup finansal performansı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Grup, çeşitli finansal risklerden korunmak amacı ile türev ürünleri kullanmaktadır. Risk yönetimi, Yönetim Kurulu tarafından onaylanan politikalar doğrultusunda yürütülmektedir. Risk politikalarına ilişkin olarak ise finansal risk tanımlanır, değerlendirilir ve Grup’un operasyon üniteleri ile birlikte çalışmak suretiyle riskin azaltılmasına yönelik araçlar kullanılır. 1.051 78 709 342 36 209 (209) - 1 - Diğer Taraf Alacaklar 1 - İlişkili Taraf Ticari Alacaklar - - 7 7 - İlişkili Taraf Diğer Alacaklar (**) (*) - - 7.097 7.097 - Diğer Taraf Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenilirliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır. Teminatlar, müşterilerden alınan nakit teminat ve teminat mektuplarından oluşmaktadır. Raporlama tarihi itibariyle maruz kalınan azami kredi riski (*) -Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı (**) A. Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış sayılacak finansal varlıkların defter değeri C. Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri -Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı -D. Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri Vadesi geçmiş (brüt defter değeri) -Değer Düşüklüğü (-) -Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı -Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri) -Değer Düşüklüğü (-) -Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı E.Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar - 31 Aralık 2015 b.1) Kredi riski yönetimi (b) Finansal risk faktörleri (devamı) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI - - 2.773 2.773 - Bankalardaki Mevduat - - 290 290 - Türev Araçlar 140 THY 2015 YILLIK RAPOR Diğer Taraf 1.057 50 543 514 16 156 (156) - 1 1 - Alacaklar İlişkili Taraf Ticari Alacaklar - - - 7 7 - İlişkili Taraf Diğer Alacaklar - - - 1.633 1.633 - Bankalardaki Mevduat - - - 353 353 - Türev Araçlar Grup’un kredi riski temel olarak ticari alacaklarına ilişkindir. Bilançoda gösterilen tutar Grup yönetiminin önceki tecrübelerine ve cari ekonomik şartlara bağlı olarak tahmin ettiği şüpheli alacaklar düşüldükten sonraki net tutardan oluşmaktadır. Grup’un kredi riski çok sayıda müşteriyle çalışıldığından dolayı dağılmış durumdadır ve önemli bir kredi risk yoğunlaşması yoktur. Finansal aracın taraflarından birinin sözleşmeye bağlı yükümlülüğünü yerine getirememesi nedeniyle Grup’a finansal bir kayıp oluşturması riski, kredi riski olarak tanımlanır. (**) (*) - - - 5.227 5.227 - Diğer Taraf TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenilirliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır. Teminatlar, müşterilerden alınan nakit teminat ve teminat mektuplarından oluşmaktadır. Raporlama tarihi itibariyle maruz kalınan azami kredi riski (*) -Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı (**) A. Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış sayılacak finansal varlıkların defter değeri C. Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri -Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı D. Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri -Vadesi geçmiş (brüt defter değeri) -Değer Düşüklüğü (-) -Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı -Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri) -Değer Düşüklüğü (-) -Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı E.Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar 31 Aralık 2014 b.1) Kredi riski yönetimi (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI HİSSEDARLARIMIZA KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 141 102 246 51 551 36 Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmiş Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmiş Vadesi üzerinden 1-5 yıl geçmiş Toplam vadesi geçen alacaklar Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı 152 Ticari Alacaklar Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmiş 31 Aralık 2015 Alacaklar - - - - - - Diğer Alacaklar Grup’un 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle vadesi geçmiş alacaklarının vade analizi aşağıda sunulmuştur. b.1) Kredi riski yönetimi (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) - - - - - - Bankalardaki Mevduat 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar - - - - - - Türev Araçlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI - - - - - - Diğer 36 551 51 246 102 152 Toplam 142 THY 2015 YILLIK RAPOR 421 16 670 Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmiş Vadesi üzerinden 1-5 yıl geçmiş Toplam vadesi geçen alacaklar 16 118 Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmiş Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı 115 Ticari Alacaklar Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmiş 31 Aralık 2014 Alacaklar - - - - - - Diğer Alacaklar Grup’un 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle vadesi geçmiş alacaklarının vade analizi aşağıda sunulmuştur. b.1) Kredi riski yönetimi (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) - - - - - - Bankalardaki Mevduat 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar - - - - - - Türev Araçlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI - - - - - - Diğer 16 670 16 421 118 115 Toplam HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 143 144 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.1) Kredi riski yönetimi (devamı) Bilanço tarihi itibariyle Grup’un vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmamış olanlara ilişkin aldığı nakit teminat ve teminat mektupları toplamı 36 TL’dir (31 Aralık 2014: 16 TL). Bilanço tarihi itibariyle, vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmış olanlara ilişkin alınan teminatlar bulunmamaktadır. b.2)Değer düşüklüğü Ticari alacaklar için ayrılan şüpheli alacak karşılığı, dava konusu alacaklar için ayrılmış karşılıklar ve geçmiş tahsil edilememe tecrübesine dayanılarak hesaplanmış karşılıklardan oluşmaktadır. Grup’un 31 Aralık 2015 ve 2014 tarihlerinde sona eren yıllara ilişkin şüpheli alacak karşılığındaki değişimi aşağıdaki gibidir: Dönem başı ayrılan karşılık Cari dönem gideri Tahsil edilen alacak Yabancı para çevrim farkı Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık b.3)Likidite riski yönetimi 1 Ocak - 31 Aralık 2015 156 30 (17) 40 209 1 Ocak - 31 Aralık 2014 142 19 (10) 5 156 Likidite riski yönetimi ile ilgili esas sorumluluk, Yönetim Kurulu’na aittir. Yönetim Kurulu, Grup yönetiminin kısa, orta ve uzun vadeli fonlama ve likidite gereklilikleri için, uygun bir likidite riski yönetimi oluşturmuştur. Grup, likidite riskini tahmini ve fiili nakit akımlarını düzenli olarak takip etmek ve finansal varlık ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi yoluyla yeterli fonların ve borçlanma rezervinin devamını sağlamak suretiyle yönetir. Aşağıdaki tablo, Grup’un türev niteliğinde olmayan finansal yükümlülüklerinin vade dağılımını göstermektedir. Aşağıdaki tablolar, Grup’un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas alınarak hazırlanmıştır. Söz konusu yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler aşağıdaki tabloya dahil edilmiştir. Düzeltmeler kolonu ilerleyen dönemdeki muhtemel nakit akımına sebep olan kalemi göstermektedir. Bahse konu kalem vade analizine dahil edilmiş olup, bilançodaki finansal yükümlülüklerin bilanço değerine dahil edilmemiştir. Grup, tahmini ve fiili nakit akımlarını düzenli olarak takip ederek ve finansal varlıkların ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi yoluyla yeterli fonların ve borçlanma rezervinin devamını sağlayarak, likidite riskini yönetir. HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 145 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.3) Likidite riski yönetimi (devamı) Likidite riski tablosu: 31 Aralık 2015 Defter değeri Sözleşme uyarınca nakit çıkışlar toplamı (I+II+III+IV) 3 Aydan Kısa (I) 3-12 ay arası (II) 1-5 yıl arası (III) 5 yıldan uzun (IV) 727 21.512 1.949 44 24.232 727 23.879 1.949 26.555 727 641 1.949 3.317 1.964 1.964 9.940 9.940 11.334 11.334 Sözleşme uyarınca vadeler Defter değeri Sözleşme uyarınca nakit çıkışlar toplamı (I+II+III+IV) 3 Aydan Kısa (I) 3-12 ay arası (II) 1-5 yıl arası (III) 5 yıldan uzun (IV) Türev olmayan finansal yükümlülükler Finansal kiralama yükümlülükleri Ticari borçlar Diğer finansal yükümlülükler Toplam 13.755 1.542 44 15.341 15.421 1.542 44 17.007 388 1.539 44 1.971 1.318 1.318 6.603 3 6.606 7.112 7.112 Defter değeri Sözleşme uyarınca nakit çıkışlar toplamı (I+II+III+IV) 3 Aydan Kısa (I) 3-12 ay arası (II) 1-5 yıl arası (III) 5 yıldan uzun (IV) (1.360) (1.360) (1.355) (1.355) (330) (330) (760) (760) (281) (281) 16 16 Defter değeri Sözleşme uyarınca nakit çıkışlar toplamı (I+II+III+IV) 3 Aydan Kısa (I) 3-12 ay arası (II) 1-5 yıl arası (III) 5 yıldan uzun (IV) (66) (66) (292) (292) (237) (237) 4 4 Sözleşme uyarınca vadeler Türev olmayan finansal yükümlülükler Banka kredileri Finansal kiralama yükümlülükleri Ticari borçlar Diğer finansal yükümlülükler Toplam 31 Aralık 2014 31 Aralık 2015 Sözleşme uyarınca vadeler Türev finansal (yükümlülükler)/varlıklar,net Türev nakit giriş çıkışları, net Toplam 31 Aralık 2014 Sözleşme uyarınca vadeler Türev finansal (yükümlülükler)/varlıklar,net Türev nakit giriş çıkışları, net (637) Toplam (637) b.4)Piyasa riski yönetimi (591) (591) Grup’un faaliyetleri öncelikle, aşağıda ayrıntılarına yer verildiği üzere, döviz kurundaki ve faiz oranındaki değişiklikler ve akaryakıt fiyatı ile ilgili finansal risklere maruz kalmaktadır. Piyasa riskleri ayrıca, duyarlılık analizleri ile değerlendirilmektedir. Cari yılda Grup’un maruz kaldığı piyasa riskinde veya maruz kalınan riskleri yönetim ve ölçüm yöntemlerinde, önceki yıla göre bir değişiklik olmamıştır. b.4.1) Kur riski yönetimi Yabancı para cinsinden işlemler, kur riskinin oluşmasına sebebiyet vermektedir. Grup’un yabancı para cinsinden parasal ve parasal olmayan varlıklarının ve parasal ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir: 146 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.4) Piyasa riski yönetimi (devamı) b.4.1) Kur riski yönetimi (devamı) 1.Ticari Alacaklar 2a.Parasal Finansal Varlıklar 2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar 3.Diğer 4.Dönen Varlıklar (1+2+3) 5.Ticari Alacaklar 6a.Parasal Finansal Varlıklar 6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar 7.Diğer 8.Duran Varlıklar (5+6+7) 9.Toplam Varlıklar (4+8) 10.Ticari Borçlar 11.Finansal Yükümlülükler 12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler 13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12) 14.Ticari Borçlar 15.Finansal Yükümlülükler 16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler 17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16) 18.Toplam Yükümlülükler (13+17) 19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b) 19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 20.Net Yabancı Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19) 21.Parasal Kalemler Net Yabancı Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu (UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a10-11-12a-14-15-16a) 22.Döviz Hedge’i İçin Kullanılan Finansal Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri 23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı 24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı TL TOPLAM 951 2.891 1.093 4.935 174 174 5.109 1.212 1.544 1.497 194 4.447 14.293 21 348 14.662 19.109 TL 116 538 645 1.299 12 12 1.311 640 44 1.183 194 2.061 348 348 2.409 - - - 31.12.2015 AVRO 323 2.210 180 2.713 142 142 2.855 395 887 238 1.520 6.882 15 6.897 8.417 JPY 12 3 12 27 27 3 555 73 631 6.783 6.783 7.414 CHF 27 3 15 45 45 6 58 2 66 628 1 629 695 Diğer 473 137 241 851 20 20 871 168 1 169 5 5 174 - - - - - - - - - - - - - - - (14.000) (1.098) (5.562) (7.387) (650) 697 (14.725) (1.213) (5.884) (7.399) (665) 436 - - - - - - - - - - - - HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 147 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.4) Piyasa riski yönetimi (devamı) b.4.1) Kur riski yönetimi (devamı) 1.Ticari Alacaklar 2a.Parasal Finansal Varlıklar 2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar 3.Diğer 4.Dönen Varlıklar (1+2+3) 5.Ticari Alacaklar 6a.Parasal Finansal Varlıklar 6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar 7.Diğer 8.Duran Varlıklar (5+6+7) 9.Toplam Varlıklar (4+8) 10.Ticari Borçlar 11.Finansal Yükümlülükler 12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler 13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12) 14.Ticari Borçlar 15.Finansal Yükümlülükler 16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler 17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16) 18.Toplam Yükümlülükler (13+17) 19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b) 19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 20.Net Yabancı Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19) 21.Parasal Kalemler Net Yabancı Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu (UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a10-11-12a-14-15-16a) 22.Döviz Hedge’i İçin Kullanılan Finansal Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri 23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı 24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı TL TOPLAM 976 1.506 912 3.394 140 140 3.534 1.041 951 990 170 3.152 8.557 30 295 8.882 12.034 TL 170 621 671 1.462 4 4 1.466 538 44 767 170 1.519 2 295 297 1.816 - - - 31.12.2014 AVRO 266 668 128 1.062 115 115 1.177 344 653 157 1.154 5.147 17 5.164 6.318 JPY 17 3 4 24 24 4 254 49 307 3.410 3.410 3.717 CHF 24 7 9 40 40 6 5 11 11 Diğer 499 207 100 806 21 21 827 149 12 161 11 11 172 - - - - - - - - - - - - - - - (8.500) (350) (5.141) (3.693) 29 655 (9.087) (560) (5.384) (3.697) 20 534 - - - - - - - - - - - - 148 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.4) Piyasa riski yönetimi (devamı) b.4.1) Kur riski yönetimi (devamı) Kur riskine duyarlılık Grup, başlıca, TL, AVRO, JPY ve CHF cinsinden kur riskine maruz kalmaktadır. Aşağıdaki tablo Grup’un, TL, AVRO, JPY ve CHF kurlarındaki %10’luk artışa ve azalışa olan duyarlılığını göstermektedir. %10’luk oran, üst düzey yöneticilere Grup içinde kur riskinin raporlanması sırasında kullanılan oran olup, söz konusu oran yönetimin döviz kurlarında beklediği olası değişikliği ifade etmektedir. Duyarlılık analizi sadece dönem sonundaki açık yabancı para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu kalemlerin dönem sonundaki %10’luk kur değişiminin etkilerini gösterir. Pozitif değer, kar/zararda ve diğer özkaynak kalemlerindeki artışı ifade eder. 31 Aralık 15 Vergi Öncesi Kar / (Zarar) Yabancı paranın Yabancı paranın %10 değer kazanması %10 değer kaybetmesi 1- TL net varlık / yükümlülüğü 2- TL riskinden korunan kısım (-) 3- TL net etki (1+2) (110) (110) 110 110 4- Avro net varlık / yükümlülük 5- Avro riskinden korunan kısım (-) 6- Avro net etki (4+5) (556) (556) 556 556 4- JPY net varlık / yükümlülük 5- JPY riskinden korunan kısım (-) 6- JPY net etki (4+5) (739) (739) 739 739 7- CHF net varlık / yükümlülüğü 8- CHF riskinden korunan kısım (-) 9- CHF net etki (7+8) (65) (65) 65 65 70 70 (70) (70) (1.400) 1.400 10- Diğer net varlık / yükümlülüğü 11- Diğer riskinden korunan kısım (-) 12- Diğer net etki (10+11) TOPLAM (3+6+9+12) HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 149 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.4) Piyasa riski yönetimi (devamı) b.4.1) Kur riski yönetimi (devamı) Kur riskine duyarlılık (devamı) 31 Aralık 14 Vergi Öncesi Kar / (Zarar) Yabancı paranın Yabancı paranın %10 değer kazanması %10 değer kaybetmesi 1- TL net varlık / yükümlülüğü 2- TL riskinden korunan kısım (-) 3- TL net etki (1+2) (35) (35) 35 35 4- Avro net varlık / yükümlülük 5- Avro riskinden korunan kısım (-) 6- Avro net etki (4+5) (514) (514) 514 514 4- JPY net varlık / yükümlülük 5- JPY riskinden korunan kısım (-) 6- JPY net etki (4+5) (369) (369) 369 369 7- CHF net varlık / yükümlülüğü 8- CHF riskinden korunan kısım (-) 9- CHF net etki (7+8) 3 3 (3) (3) 10- Diğer net varlık / yükümlülüğü 11- Diğer riskinden korunan kısım (-) 12- Diğer net etki (10+11) 66 66 (66) (66) (849) 849 TOPLAM (3+6+9+12) b.4.2) Faiz oranı riski yönetimi Grup sabit ve değişken faiz oranları üzerinden borçlanmaktadır. Mevcut borçların faiz durumları göz önüne alındığında değişken faizli borçların büyük çoğunluğu oluşturduğu görülmektedir. Bununla beraber, son yıllarda yapılan uçak finansmanlarında maliyetin de uygun olması şartıyla sabit faizli borçlanmaların ağırlığı yükseltilerek değişken ve sabit faizli borçlar arasında kısmi bir denge oluşturulmaya çalışılmaktadır. Grup’un değişken faiz oranlı borçları Libor ve Euribor’a bağlı olduğu için lokal risklere bağımlılık düşüktür. Faiz Pozisyonu Tablosu 31 Aralık 2015 31 Aralık 2014 Sabit Faizli Finansal Araçlar Finansal Yükümlülükler 9.772 6.388 Değişken Faizli Finansal Araçlar Finansal Yükümlülükler Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olmayan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net) Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net) 11.740 (64) (108) 7.367 (38) (93) Not 46’de belirtildiği üzere Grup 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle 8.935 milyon TL tutarındaki değişken faizli finansal yükümlülüklerinin faiz oranını faiz takası işlemleri ile sabitlemiştir. 150 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 45. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı) (b) Finansal risk faktörleri (devamı) b.4) Piyasa riski yönetimi (devamı) b.4.2) Faiz oranı riski yönetimi (devamı) Faiz oranı duyarlılığı Aşağıdaki duyarlılık analizleri raporlama tarihinde maruz kalınan faiz oranı riskine ve bu oranda meydana gelebilecek değişikliğe göre belirlenir ve tüm raporlama dönemi boyunca sabit tutulur. Grup yönetimi değişken faizli borçların faizi olan, Libor ve Euribor faiz oranında %0,5’lik bir dalgalanma durumunda ortaya çıkabilecek etkileri hesaplamakta ve üst yönetime raporlamaktadır. Libor ve Euribor faiz oranında %0,5’lik bir yükseliş olması ve diğer tüm değişkenlerin sabit tutulması durumunda: Grup’un vergi öncesi dönem karı 58 milyon TL azalacaktır (31 Aralık 2014 döneminde vergi öncesi dönem karı 37 milyon TL azalacaktır). Libor ve Euribor faiz oranının %0,5 düşmesi durumunda ise vergi öncesi net dönem karı aynı tutarlarda artacaktır. Ayrıca, faiz oranı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu faiz takası sözleşmelerinden dolayı Libor ve Euribor faiz oranlarında % 0,5’lik bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 140 milyon TL artacaktır (31 Aralık 2014 döneminde ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 100 milyon TL artacaktır). Libor ve Euribor faiz oranlarında % 0,5’lik bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları aynı tutarda azalacaktır. b.4.3) Akaryakıt Fiyatı Duyarlılığı Not 46’da açıklandığı üzere Grup 2009 yılından itibaren akaryakıt alımlarından kaynaklanan nakit akım riskinden korunma amaçlı olarak vadeli yakıt alım sözleşmeleri yapmıştır. Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu edilen vadeli yakıt alım sözleşmelerinden dolayı, akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 256 milyon TL artacaktır. (31 Aralık 2014 döneminde ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 181 milyon TL artacaktır) Akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 285 milyon TL azalacaktır. (31 Aralık 2014 döneminde ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 216 milyon TL azalacaktır) 46. FİNANSAL ARAÇLAR Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir: • Standart vade ve koşullarda, aktif likit bir piyasada işlem gören finansal varlık ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri kote edilmiş piyasa fiyatı üzerinden belirlenir. • Türev araçların gerçeğe uygun değeri, kote edilmiş fiyatları kullanılmak suretiyle hesaplanır. Fiyatların mevcut olmadığı durumlarda, türev araçların (forward ve swap) vadeleri için uygulanabilir getiri eğrisi kullanılmak suretiyle indirgenmiş nakit akımı analizi kullanılır. Finansal Yükümlülükler Banka Kredileri Finansal Kiralama Borçları Diğer Finansal Yükümlülükler ve Türev Finansal Araçlar Ticari Borçlar Finansal Varlıklar Nakit ve Nakit Benzerleri Finansal Yatırımlar ve Türev Finansal Araçlar Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar 1.546 - - 924 - - 276 - 201 1.058 5.234 - - 1.474 Finansal Riskten Korunma Muhasebesine Göre Krediler ve Muhasebeleştirilen Alacaklar Türev Araçlar - 204 - 180 1.052 7.104 - - 2.617 Krediler ve Alacaklar Finansal Riskten Korunma Muhasebesine Göre Muhasebeleştirilen Türev Araçlar 67 - - 77 - - Gerçeğe Uygun Değeri Kar/ Zarara Yansıtılan Türev Araçlar 104 - - 86 - - Gerçeğe Uygun Değeri Kar/ Zarara Yansıtılan Türev Araçlar - - 3 - - Maliyet Değeri ile Gösterilen Satılmaya Hazır Yatırımlar - - 3 - - Maliyet Değeri ile Gösterilen Satılmaya Hazır Yatırımlar 44 1.542 13.755 - - İtfa Edilmiş Değerlerinden Gösterilen Finansal Yükümlülükler 44 1.949 727 21.512 - - İtfa Edilmiş Değerlerinden Gösterilen Finansal Yükümlülükler 1.035 1.542 13.755 557 1.058 5.234 1.474 Kayıtlı Değer 1.694 1.949 727 21.512 473 1.052 7.104 2.617 Kayıtlı Değer 9-44 10 8 8-21 7-44 10-11 10-13 6 Not 9-44 10 8 8-21 7-44 10-11 10-13 6 Not TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 31.12.2014 Bilanço Finansal Yükümlülükler Banka Kredileri Finansal Kiralama Borçları Diğer Finansal Yükümlülükler ve Türev Finansal Araçlar Ticari Borçlar Finansal Varlıklar Nakit ve Nakit Benzerleri Finansal Yatırımlar ve Türev Finansal Araçlar Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar 31.12.2015 Bilanço Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı) 46. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı) (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI HİSSEDARLARIMIZA KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR 151 152 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 46. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı) Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı) Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir: • Birinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, birbirinin aynı varlık ve yükümlülükler için aktif piyasada işlem gören borsa fiyatlarından değerlenmiştir. • İkinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, ilgili varlık ya da yükümlülüğün birinci seviyede belirtilen borsa fiyatından başka direk ya da endirekt olarak piyasada gözlenebilen fiyatının bulunmasında kullanılan girdilerden değerlenmiştir. • Üçüncü seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, varlık ya da yükümlülüğün gerçeğe uygun değerinin bulunmasında kullanılan piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerden değerlenmiştir. Gerçeğe uygun değerleriyle gösterilen finansal varlık ve yükümlülüklerin seviye sınıflamaları aşağıdaki gibidir: Finansal varlıklar 31.12.2015 Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan finansal varlıklar Türev araçlar Raporlama tarihi itibariyle gerçeğe uygun değer seviyesi 1. Seviye 2. Seviye TL TL 3. Seviye TL 86 - 86 - Finansal riskten korunma muhasebesine göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar Türev araçlar 204 - 204 - Toplam 290 - 290 - 104 - 104 - 1.546 - 1.546 - 1.650 - 1.650 - Finansal yükümlülükler Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan finansal varlıklar Türev araçlar Finansal riskten korunma muhasebesine göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar Türev araçlar Toplam HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 153 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 46. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı) Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı) Finansal varlıklar Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan finansal varlıklar Türev araçlar 31.12.2014 Raporlama tarihi itibariyle gerçeğe uygun değer seviyesi 1. Seviye 2. Seviye TL TL 3. Seviye TL 77 - 77 - Finansal riskten korunma muhasebesine göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar Türev araçlar 276 - 276 - Toplam 353 - 353 - 67 - 67 - 924 - 924 - Toplam 991 Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri - 991 - Finansal yükümlülükler Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan finansal varlıklar Türev araçlar Finansal riskten korunma muhasebesine göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar Türev araçlar Grup, gelecekteki önemli işlemleri ve nakit akımlarını finansal riskten korumak amacıyla bazı sabit faiz oranlı finansal kiralama borçlarını değişken faiz oranlı finansal kiralama boçlarına çevirmek ve bazı Euro cinsinden olan finansal kiralama borçlarını ABD Doları cinsinden finansal kiralama borçlarına çevirmek üzere faiz oranı ve çapraz kur takası sözleşmelerine girmiştir. Bu işlemlerle ilgili türev araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişim doğrudan dönem kar/zararı içerisinde muhasebeleştirilmektedir. Grup’un değişken faizli finansal yükümlükleri Not: 45 b.4.2’de açıklanmaktadır. Eylül 2009 tarihinden itibaren Grup uzun dönem finansal kiralama borçluluğunu dikkate alarak faiz maliyetlerinin karşılanabilir seviyede tutulması amacıyla vadeleri 2010 yılı 2. yarısından sonraya denk gelen finansal kiralama yükümlülüklerine ait değişken faiz geri ödemeli USD ve EUR borçlarının yaklaşık %76’sının faiz oranlarını sabitlemek için sabit ödeyen/değişken alan faiz takası işlemlerine girmiştir. Değişken faizli finansal kiralama yükümlülüklerinden kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden korunma fonu içersisinde muhasebeleştirilmektedir. 2010 yılında Grup satışların maliyetinin yaklaşık olarak %37’si olan akaryakıt fiyatlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan riski kontrol edebilmek ve akaryakıt maliyetinin, akaryakıt fiyatlarında yaşanan dalgalanmalardan etkilenmesini azaltmak amacıyla yıllık jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %20 'sine kadar olan kısmı için "Riskten Korunma" işlemleri yapmaya başlamıştır. Grup bu amaçla nakit hesaplanılan vadeli yakıt alım sözleşmelerine girmiştir. Şirket’in 21 Ocak 2011 tarihli yönetim kurulu kararına göre aylık tüketim rakamının %20’si olacak şekilde uygulanmakta olan riskten korunma oranının 12 ay sonra %50 olacak şekilde tedrici olarak her ay %2,5 oranında arttırılmasına karar verilmiştir. Ayrıca şirket akaryakıt riskinden korunmak için 2011 yılı başından itibaren vadeli yakıt alım sözleşmeleri yerine sıfır maliyetli üç bariyerli bantları (zero cost 3 way collar) ve sıfır maliyetli dört bariyerli bantları (zero cost 4 way collar) araçlarını kullanmaya başlamıştır. Gelecekteki akaryakıt alımlarından kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden korunma fonu içerisinde muhasebeleştirilmektedir. 154 THY 2015 YILLIK RAPOR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 46. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı) Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı) Grup’un 31 Aralık 2015 ve 31 Aralık 2014 tarihleri itibariyle yukarıdaki işlemler dolayısıyla girmiş olduğu türev araçlar ve bakiyeleri aşağıda sunulmuştur: 31 Aralık 2015 Pozitif gerçeğe uygun değer Negatif gerçeğe uygun değer Toplam 3 (111) (108) 34 (617) (583) 7 160 204 49 23 14 86 290 (792) (26) (1.546) (87) (17) (104) (1.650) (785) 134 (1.342) 49 (64) (3) (18) (1.360) Pozitif gerçeğe uygun değer Negatif gerçeğe uygun değer Toplam - (93) (93) 5 (208) (203) 271 276 20 26 31 77 353 (623) (924) (2) (65) (67) (991) (623) 271 (648) 17 (38) 31 10 (638) Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen sabit faiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen vadeli akaryakıt dört bariyerli bantları Riskten korunma işlemine konu olan çapraz kur sözleşmelerı Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların gerçeğe uygun değeri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kur takas sözleşmeleri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiz takas sözleşmeleri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan vadeli döviz alım satım sözleşmeleri Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçların gerçeğe uygun değeri Toplam 31 Aralık 2014 Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen sabit faiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen vadeli akaryakıt dört bariyerli bantları Riskten korunma işlemine konu olan çapraz kur sözleşmelerı Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların gerçeğe uygun değeri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kur takas sözleşmeleri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiz takas sözleşmeleri Riskten korunma muhasebesine konu olmayan vadeli döviz alım satım sözleşmeleri Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçların gerçeğe uygun değeri Toplam 31 Aralık 2015 Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların gerçeğe uygun değer kazancı/(kaybı) Finansal riskten korunma fonundan finansal giderlere sınıflanan tutarı Akaryakıt riskinden korunma amaçlı edinilen türev aracın gerçeğe uygun değer kazancının riskten korunmada etkin olmayan kısmının gelir/gidere sınıflanan tutarı Kur riskinden korunma amaçlı edinilen türev aracın gerçeğe uygun değer kazancının riskten korunmada etkin olmayan kısmının gelir/gidere sınıflanan tutarı Toplam Ertelenmiş vergi etkisi 31 Aralık 2015 itibariyle Finansal Riskten Korunma Fonu Akaryakıt riski korunması Faiz riski korunması Kur riski koruması Toplam (1.368) - (108) - 134 - (1.342) - 173 - - 173 (1.195) 239 (956) (108) 22 (86) (21) 113 (23) 90 (21) (1.190) 238 (952) HİSSEDARLARIMIZA TÜRK HAVA YOLLARI GRUBU 155 KONSOLİDE FİNANSAL SONUÇLAR TÜRK HAVA YOLLARI ANONİM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 Aralık 2015 Tarihinde Sona Eren Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Milyon Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.) 46. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı) Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı) 31 Aralık 2014 Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların gerçeğe uygun değer kazancı/(kaybı) Finansal riskten korunma fonundan finansal giderlere sınıflanan tutarı Akaryakıt riskinden korunma amaçlı edinilen türev aracın gerçeğe uygun değer kazancının riskten korunmada etkin olmayan kısmının gelir/gidere sınıflanan tutarı Yabancı para çevrim farkları Toplam Ertelenmiş vergi etkisi 31 Aralık 2014 itibariyle Finansal Riskten Korunma Fonu 47. RAPORLAMA DÖNEMİNDEN SONRAKİ OLAYLAR Akaryakıt riski korunması Faiz riski korunması Kur riski koruması Toplam (825) - (93) 5 271 - (647) 5 109 (716) 143 (573) (3) (91) 18 (73) 271 (54) 217 109 (3) (536) 107 (429) Yoktur. 48. FİNANSAL TABLOLARI ÖNEMİLİ ÖLÇÜDE ETKİLEYEN YA DA FİNANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANABİLİR VE ANLAŞILABİLİR OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR Mali durum ve performans trendlerinin tespitine imkan vermek üzere, Grup’un konsolide finansal tabloları önceki dönemle karşılaştırmalı olarak hazırlanmaktadır. Cari dönem konsolide finansal tabloların sunumu ile uygunluk sağlanması açısından karşılaştırmalı bilgiler gerekli görüldüğünde yeniden sınıflandırılır ve önemli farklılıklar açıklanır. Grup cari dönem konsolide finansal tabloların sunumu ile uygunluk sağlaması açısından, önceki dönem konsolide finansal tablolarında aşağıdaki düzeltme ve sınıflamalar yapmıştır. - 1 Ocak - 31 Aralık 2014 döneminde ‘Satışların Maliyeti’ içerisinde gösterilen 84 TL tutarındaki türev işlemler makul değer fark zararları ‘Finansman Giderleri’ içerisinde gösterilen türev işlemler makul değer fark kar/zararları hesabına dahil edilmiştir. - 1 Ocak - 31 Aralık 2014 döneminde ‘Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler’ içerisinde gösterilen 3 TL tutarındaki reeskont faiz geliri ‘Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler’ içerisinde gösterilen reeskont faiz gideri hesabı ile netlenmiştir.
