akdeniz`de bir alman zırhlısı
advertisement
K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a AKDENİZ’DE BİR ALMAN ZIRHLISI İngiltere’nin Akdeniz filosundaki muharebe gemilerini geri çekmesinin ve bu filoyu tamamen kruvazörlerden oluşacak şekilde yeniden yapılandırmasının temel nedeni Alman donanmasının Kuzey denizinde İngiliz donanması karşısında ciddi bir tehdit olarak ortaya çıkmasıydı. 20. yüzyılın ilk yıllarında giderek Avrupa’nın en güçlü devleti haline gelen Almanya, ekonomik ve siyasi yönden dünyada daha etkin hale gelmek amacıyla doğuya doğru genişlemeye ve yeni pazarlar elde etmeye çalışıyordu. Bu amaçla Almanya donanmasını güçlendiriyor ve Uzak Doğu’da, Afrika’da ve Akdeniz’de de kendi savaş gemilerini konuşlandırmak istiyordu. Uzun yıllar Akdeniz’de Alman imparatorluk donanmasının tek temsilcisi İstanbul’da demirli SMS Loreley (925 ton, 61 metre boy) istasyon gemisi olmuştu. Alman Büyükelçiliği’ne bağlı bir yat görünümünde olmakla birlikte aslında bu gemide askeri istihbarat ve haberleşme görevleri yürütülüyordu. Loreley dışında Akdeniz’de Alman varlığı ancak kışın Akdeniz’e inen askeri eğitim gemileri ile görülüyordu ancak bu durum Balkan savaşı ile değişecekti. 8 Ekim 1912 günü başlayan 1. Balkan savaşı Osmanlı ordularının hezimeti ile sonuçlanmış ve Bulgar ordusu ancak Çatalca önlerinde durdurulabilmişti. İstanbul’un düşebileceği ihtimaline karşılık büyük devletler İstanbul’daki vatandaşlarını ve elçiliklerini korumak üzere Kasım ayı başlarında savaş gemilerini İstanbul’a göndermişlerdi. Bu gemiler arasında İngiltere’den Weymouth ve Hampshire, Fransa’dan Leon Gambetta ve Victor Hugo, İtalya’dan Emanuela Filiberto ve Coatit, Avusturya-Macaristan’dan Aspern ve Admiral Spaun, Rusya’dan Rotislav and Kagul ve İspanya ‘dan Reina Regente kruvazörleri yer alıyordu. Giderek güçlenen Almanya’nın Akdeniz’de de gücünü hissettirmesi zamanı geldiğine inanan Kaiser Wilhelm, Deniz Bakanı Tirpitz’in teklifine uyarak Balkanlardaki vatandaşlarını ve ülke çıkarlarını korumak üzere Amiral Trummler komutasında bir Akdeniz filosu oluşturulmasını onayladı ve 1 Kasım 1912’de seyir tecrübelerini henüz tamamlamış olan Goeben’in yeni oluşturulan Akdeniz filosunun sancak gemisi olarak Akdeniz’e gönderilmesine karar verildi. Goeben’in omurgası 12.08.1909 tarihinde Hamburg’da Blohm & Voss tersanesinde kızağa konmuş ve 28.03.1911 günü denize indirilmişti. Yaklaşık bir yıl süren donatım ve tecrübeler sonunda Moltke sınıfı olarak bilinen savaş kruvazörü sınıfının ikinci ve son gemisi olan Goeben 02.07.1912 tarihinde Alman donanmasına katıldı. Goeben 28 Ağustos 1912 günü seyir tecrübelerini tamamlayarak 29 Ağustos-24 Eylül 1912 tarihleri arasında Alman donanması ile sonbahar tatbikatlarına katıldı. Seyir tecrübelerinde 28 knot hıza ulaşan Goeben İngiliz muharebe kruvazörleri ile kıyaslandığında daha güçlü türbinlere sahip olduğundan daha ağır bir zırh korumasına sahip olduğu halde daha hızlıydı. Topları 11 pusluk olduğu halde namluların, cephanenin ve menzil bulma cihazlarının kalitesinden dolayı Goeben 18500 yardadan isabetli atışlar yapabilmekteydi. Bu avantajları karşısında Goeben’in kazanları kalitesizdi ve gemi kazan borularının basınç testleri tamamlanamadan donanmaya katılmıştı. Bu yüzden yeni bir gemi olmasına rağmen Goeben’in kazanları su kaçırıyordu. 28 K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a Goeben dizayn edilirken geminin Kuzey denizinde baskın harekatı yapacağı öngörülmüştü bu nedenle İngiliz muharebe kruvazörlerine kıyasla daha az kömür taşıyordu ve bu nedenle seyir çapı daha kısaydı. Geminin kısa süreli harekat gerçekleştireceği öngörüldüğü için mürettebat yaşam mahalleri dar ve sıkışıktı. Kazan dairelerinin havalandırması da yetersiz olduğundan mürettebat için gemideki koşullar uygunsuzdu. Diğer taraftan geminin yaralanması durumunda beka kabiliyetini sağlamak üzere su geçmez bütünlüğe büyük önem verilmiş ve çok sayıda sugeçirmez perde ile bölünmüştü. 6 Kasım günü Wilhelmshaven’den Akdeniz’e hareket eden Goeben 12 Kasım 1912’de muhtemel rakibi olan İngiliz donanmasının Akdeniz üssü Malta’yı ziyaret etti ve 15 Kasım günü Breslau ile birlikte İstanbul’a vardı. Balkan savaşı nedeniyle İstanbul’da bulunan savaş gemileri arasında en azametlisi olarak Goeben göz dolduruyordu. Nisan 1913’te modern hafif kruvazörler Dresden ve Strassburg, Goeben ve Breslau’a katıldı. Balkan krizinin geçmesine rağmen Alman filosu Akdeniz’de kaldı ve Haziran 1913’e gelindiğinde Akdeniz’de kalıcı bir Alman filosu oluştuğu İngiltere tarafından da kabullenildi. Nitekim 20 Ağustos 1913’te İngiliz Donanma karargahından Akdeniz filosu komutanı Milne’e gönderilen savaş emirlerinde çıkabilecek bir İngiltere-Almanya savaşında Alman gemilerinin Avusturya-Macaristan donanması ile birlikte harekat gerçekleştirebileceği bu nedenle İngiliz kuvvetlerinin Malta’da konsantre olması ve Adriyatik çıkışını sürekli kollaması isteniyordu. 1913 ilkbaharında Doğu Akdeniz’de tatbikat yapan Goeben Yunan kralı Yorgo tarafından ziyaret edilmek üzere Selanik’e de uğramıştı ancak ziyaretten bir gün önce 18 Mart 1913 günü Yunan kralı Yorgo öldürüldü. Suikast sonrası Amiral Trummler komutasındaki Goeben Atina’da 2 Nisan günü yapılacak cenaze töreni için Pire’ye hareket etti. Aynı törende İngiltere’yi Akdeniz filo komutanı Amiral Milne komutasındaki HMS Inflexible muharebe kruvazörü temsil ediyordu. 1 Nisan günü Amiral Trummler ve Amiral Milne uzun bir görüşme yaptı. Bu görüşmede konu Osmanlı İmparatorluğu’nun çökmeye başlaması ile Doğu Akdeniz’de ortaya çıkan otorite boşluğu idi ve Amiral Milne Fransa’nın Lübnan ve Suriye’de hakimiyet kurmak için uğraştığından şikayet ederek kendilerinin de bölgede güç gösterisi yapması gerektiğine değindi. Amiral Trummler Goeben muharebe kruvazörü ile Strasbourg ve Dresden kruvazörlerinden oluşan filosu ile 4 Mayıs 1913 günü Mersin’e geldi ve burada 1 hafta kalarak Almanya’nın bu bölgede bir Fransız oldubittisine izin vermeyeceği mesajını verdi. Kazan ve türbinlerinde sorunlar yaşayan Goeben 21 Ağustos 1913’te Pola’ya geldi ve burada bakıma alındı. Bu arada Goeben’in keşif kruvazörleri olan Dresden ve Strassburg Eylül 1913’te geri çekildi. 13 Ekim 1913’te Goeben’in onarımı tamamlanmak üzereyken Amiral Trummler geri çağrıldı ve Alman Akdeniz filosu komutanlığına Amiral Wilhelm Souchon atandı. Amiral Souchon göreve başlayınca bakım-onarım işlemleri 16 Ekim 1913 tarihinde sona eren Goeben ile askeri ve politik açıdan önemli Akdeniz limanlarını ziyarete başladı. Bu ziyaretler sırasında Souchon sadece askeri içerikli bilgi toplamakla kalmıyor ayrıca çıkması muhtemel bir savaşta kilit rol oynayabilecek insanlarla tanışıyordu. İlk olarak Souchon Kasım 1913’te 29 K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a Messina limanını ziyareti sırasında limanda sancak gemisi Voltaire ile ziyaret yapmakta olan Fransız Amiral Lapeyrere ile tanıştı. Aralık 1913’te İskenderiye ziyareti sırasında Amiral Souchon burada bulunan İtalyan Donanma komutanı Amiral Lodovico ile tanıştı. Bu geziler sırasında Souchon, Amiral Milne dışında Akdeniz’deki tüm güçlü isimlerle tanıştı. İngiliz gemileri Alman gemileri ile aynı anda aynı limanda olmaktan kaçınıyordu. Genellikle İngilizler liman ziyaretlerini Goeben’den hemen sonra ve güçlü bir filo ile gerçekleştiriyor ve Goeben’in yarattığı izlenimi silmeyi hedefliyorlardı. Mart 1914’te Souchon Goeben’de 28 Haziran 1914 günü suikasta uğrayacak Arşidük Franz Ferdinand ve karısını ağırladı. Aynı ziyaret sırasında Souchon AvusturyaMacaristan Donanma komutanı Amiral Haus ile görüştü ve savaş çıkması durumunda ilk hedefin Afrika’daki 19. Fransız ordusunu Fransa’ya taşıyacak olan nakliye gemileri olması konusunda iki amiral görüş birliğine vardılar. Mayıs ayındaki İstanbul ziyareti bir çok parti ve davete sahne oldu. 15 Mayıs 1914 günü İstanbul’a gelen Goeben boğaz girişinde Alman büyükelçiliğinin hemen karşısında demirledi. Ertesi gün Souchon ve subayları Padişah’ı ziyaret etti. 17 Mayıs pazar günü Souchon Istanbul’da yaşayan Almanlar için gemide bir çay partisi verdi. 70 kişilik bandonun çaldığı valsler eşliğinde Goeben akşamüstü bir boğaz turu yaptı. Aynı akşam Sultan Mehmet Reşat Souchon’un onuruna bir akşam yemeği verdi ve bir nişan taktı. 20 Mayıs çarşamba günü Souchon Bahriye Nazırı Cemal Paşa ile görüşürken Alman denizciler şehre yayılmıştı. Geminin bandosu şehrin değişik yerlerinde konserler veriyordu. 22 Mayıs günü ziyaret sona erip Goeben ayrılacağı sırada Taşkışla’nın arkasındaki askeri barakalarda bir yangın çıktı. Bu sırada kömür ikmali ile uğraşan 150 kadar Alman denizcinin de katıldığı söndürme çalışmaları sırasında üç Alman denizci öldü fakat bu davranış Osmanlı yöneticilerinde ve İstanbul halkında çok olumlu izlenim bıraktı. Ölen Alman denizciler için İstanbul halkının da katıldığı büyük bir cenaze töreni düzenlendi. İstanbul’dan ayrılan Amiral Souchon Goeben’in kazanlarındaki kaçaklar konusunda endişeliydi ve bu endişelerini Deniz Bakanı Tirpitz’e bildirdi. Souchon’a göre iki ay içinde Goeben harekat yapamaz duruma gelecekti. Bunun üzerine geminin Temmuz başında Pola’da onarıma alınması planlandı. Ayrıca Goeben’in Ekim 1914’te kardeşi Moltke ile görev değişimi de planlandı ancak gelişen olaylar Goeben’in İstanbul’a kaçışı ile sonuçlandığından bu değişim geçekleşemedi. İstanbul ziyaretinden sonra Goeben ziyaret amacıyla Hayfa’ya gitti. 28 Haziran günü Souchon, Ferdinand’a suikast olayını haber aldı ve çıkması muhtemel savaşa hazırlanmak üzere Almanya’nın müttefiki olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun kontrolündeki Pola’ya hareket etti. 10 Temmuz 1914 günü Pola’da bakıma alınan Goeben’de 13 günde 4460 kazan borusu değiştirildi. Büyük kaçış macerasında Goeben’e eşlik eden SMS Breslau hafif kruvazörü 10 Mayıs 1912’de hizmete girmiş ve 26 Eylül 1912’de Alman açık deniz filosunda (Hochseeflotte) keşif kruvazörü olarak hizmete başlamıştı. 12-20 Eylül 1912 tarihlerinde Imparator’un Norveç gezisinde Hohenzollern yatına refakat ettikten sonra 5 Kasım 1912’de Akdeniz filosuna katılan Breslau 1913 yılının Nisan ve Mayıs 30 K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a aylarında Karadağ sahillerinde uygulanan uluslararası ambargoya katıldı ve 10 Ağustos-27 Ekim 1913 tarihleri arasında Goeben ile birlikte İstanbul’u ziyaret etti. 1914 yılının Mart ayında Trieste’de bakım gören Breslau, 8 Temmuz 1914 günü Korfu yakınlarında kader arkadaşı Goeben muharebe kruvazörü ile buluştu. Bu tarihten itibaren İstanbul’a kaçışa kadar Breslau, Goeben’e eşlik edecek ve onun kaderini paylaşacaktır. Temmuz ayının son günlerinde Goeben Pola’da tamirdeyken ciddi bir bakım-onarıma gerek duymayan Breslau Arnavutluk prensini destekleyen uluslararası filoda görev almak üzere İtalya’nın güney kıyılarında demirledi. Bu filoda İngiltere’yi Defence zırhlı kruvazörü temsil ediyordu. 30 Temmuz gecesi Defence mürettebatı Breslau kruvazörüne akşam yemeğine davetliydi ve birkaç gün sonra düşman olacaklarını bilmeyen İngiliz ve Alman denizciler birlikte eğlendiler. Ertesi sabah Breslau Adriyatik’ten çıkmak üzere yolda bulunan Goeben’in kömür ikmal işlemlerini talip etmek üzere Brindisi’ye hareket emri aldı. Breslau’ın demir aldığını gören Amiral Troubridge Defence kruvazörü ile Adriyatik çıkışına doğru yola çıktı. Goeben ve Breslau kruvazörlerinin genel özellikleri Tersane Kızağa konuş Denize indirme Hizmete giriş Hizmetten ayrılış Tam boy (m) Su hattı boyu (m) Genişlik (m) Su çekimi (m) Yüklü deplasman (t) Standart deplasman (t) Kazanlar Türbinler Güç (shp) Şaft sayısı Seyir sıası (nm) Azami hız (knot) Borda zırhı Güverte zırhı Toplar Torpidolar Mürettebat Goeben Blohm & Voss Ağustos 1909 Mart 1911 Temmuz 1912 Aralık 1950 186.6 186 29.5 8.2 25400 22780 24 Schulz-Thornycroft 4 Parsons 85000 hp 4 4120 nm @ 14 knot 28.6 270 mm 50 mm 5 x 2 280 mm 12 x 1 150 mm 12 x 1 88 mm 4 x 50 cm 1013 Breslau Vulkan, Stettin Nisan 1910 Mayıs 1911 Mayıs 1912 20 Ocak 1918’de battı 138.7 136 13.5 4.8 5587 4550 16 kömür 2 petrol 2 AEG Vulcan 33500 hp 2 5810 nm @ 12 knot 27.5 60 mm 40 mm 12 x 105 mm 1916 2x150 + 10x105 mm 1917 8x150 mm 2 x 50 cm 373 31 K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a Alman donanmasının İstanbul’daki istasyon gemisi SMS Loreley Kaiser Wilhelm ve Alman Deniz Bakanı Amiral Tirpitz Alman Akdeniz filosunun sancak gemisi Goeben muharebe kruvazörü 32 K.Sarıöz Goeben’den Yavuz’a Alman Akdeniz filosu komutanı Amiral Souchon SMS Breslau hafif kruvazörü 33
