Sosyalizmin Doğası

SİYASAL İDEOLOJİLER
Öğrenme Hedefleri
 Sosyalizmin doğasını anlayabilir
 Sosyalizmin tarihsel gelişimini takip edebilir
 Sosyalizmin farklı yorumlarını anlamlandırabilir
İçindekiler
 Sosyalizm Nedir?
 Sosyalist Düşüncenin Kökleri
 Sosyalizmin Doğası
Sosyalizm Nedir?
 Muhafazakârlık ve liberalizm gibi, sosyalizm de Fransız
Devrimi dönemi sonrasının çocuğudur.
 Bu kelimeyi ilk kez bilinçli olarak kullananlar, Britanya’daki
Owenciler ile Fransa’daki Saint-Simoncular ve Fourierciler’di.
Daha sonra Marx, The Communist Manifesto [Komünist
Manifesto]’da, bu şahsiyetlere, talihsiz ve yanlış yola
sürükleyici çağrışımları bulunan ‘ütopyacı sosyalistler’
etiketini yapıştırdı.
 Sosyalizm kavramının diğer birkaç kavramla, özellikle
kolektivizm, komünizm ve sosyal demokrasi kavramlarıyla
inişli çıkışlı ve dolambaçlı bir ilişkisi vardı.
Sosyalizm Nedir?
 Kolektivizm, günümüze kadar makûl bir tutarlılıkla, ekonomi sektörlerini ve
sivil toplumu denetlemek, yönetmek ve düzenlemek için devletten ve yönetim
aygıtından yararlanmaya işaret eder.
 Durkheim’a göre komünizm, insanî tüketimi eşitlikçi bir tarzda düzenlemekle
ilgilidir.
 Marx, komünizmi sosyalizmin ilkel formu olarak görüyordu, fakat 1848’de
Komünist Manifesto’da ‘devrimci komünizm’ ile ‘ütopik sosyalizm’ arasında
katı bir zıtlık ortaya çıkar. Bolşevikler komünizmi sosyalizmin olgun formu
olarak gördüler.
 1914’e kadar Avrupa Marksizmine hâkim olan ikinci Enternasyonal’den sonra
Marksizmin itici gücü, 1869 Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nden türeyen Alman
Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) idi. Belirsizliğine rağmen,
sosyal demokrasi hemen hemen örgütlü Marksizme eşdeğer hale gelmiştir.
Bolşevizmin yükselişiyle komünizm terimi, sosyal demokrasi teriminin yerini
aldı.
Sosyalist Düşüncenin Kökleri
 İki açıklama vardır. Birincisi, genellikle sosyalist temaları
erken modern dönemdeki düşünce hareketlerine kadar izlediği
için çok fazla yol kat eder. İkinci yorum, Fransız Devrimi
sonrası döneme odaklanır.
 İkinci yorum daha fazla kabul görmüştür. Sanayi Devrimi de, en
azından kapitalizmin gelişmesi ve çoğu sosyalist akımın odağı
ve üyelerinin kaynağı haline gelen kentli işçi sınıfının
olgunlaşmasını kolaylaştırdığı için birçok bakımdan ilave bir
katalizör rolü oynamıştır.
 Aslında, sosyalizm düşünsel arkaplanını şu farklı kaynaklardan
almıştır: cumhuriyetçilik, Aydınlanma rasyonalizmi, romantizm,
materyalizm formları, Hıristiyanlık (hem Katolik hem de
Protestan), doğal hukuk ve doğal haklar teorisi, faydacılık ve
liberal politik ekonomi.
Sosyalist Düşüncenin Kökleri
 Bilinçli sosyalist hareketler, ilk kez 1820 ve 1830’larda gelişmiştir.
Owenciler, Saint-Simoncular ve Fourierciler toplum hakkında tutarlı
bir analizler ve yorumlar dizisi ürettiler.
 Kısa bir kopukluktan sonra, Avrupa’da 1840’ların sonundan 1860’ların
sonuna kadar, başka bir sosyalist gelişme dalgası gerçekleşti.
Sosyalizm bu dönemden 1880’lere kadar yavaş yavaş olgunlaştı ve
kendi ideolojik içeriğinin bilincine vardı. Marx’ın sosyalist
panteondaki hayatî konumu, ve fikirlerinin etkisi büyük olmuştur.
 1914-18 savaşının sıcak ortamında ortaya çıkan Üçüncü
Enternasyonalde Bolşevikler liderliği ele aldı. Artık merkezî şahsiyet
Lenin’di ve Marksist-Leninizm temel resmi doktrin haline geldi.
Sosyalist Düşüncenin Kökleri
 Bununla birlikte, 1914’te Fransa, Almanya ve Avusturya’daki en
önemli Marksistlerin savaşa destek vermesi, her tür uluslararası
birlik ve dayanışma düşüncesini hızla yıktı.
 Ancak, 1930’lardan itibaren hareket kendi içinde farklılaşarak
kutuplaştı. 1900’lerin başından itibaren azmaya başlayan Marksist
revizyonizm, güç kaybına uğramaksızın bütün Avrupa’ya yayıldı.
 1945 dönemi sonrasında çatlakları genişleyen Marksizm içinde
daha derin farklılıklar oluştu. Troçkizm, Stalinizm, Leninizm,
revizyonist Marksizm, hümanist Marksizm, Maoizm, Afrika
Marksizmi, varoluşçu Marksizm, Euro-komünizm, yapısalcı
Marksizm, feminist Marksizm ve diğer birçok akım ortaya çıktı.
Sosyalizmin Doğası
 Sosyalizmin ilk kategorizasyonu Marx ve Engels tarafından
devrimci bilimsel sosyalizm ile ütopyacı sosyalizm arasında
yapıldı.
 Bir diğer ayrım devrimci gelenek ile reformist gelenek arasında
ortaya çıkar.
 Ayrıca, otoriter sosyalizm ile özgürlükçü sosyalizm ve
özgürlükçü sosyalizme karşıt bir sosyalizm olarak kolektivist
organizasyonel sosyalizm arasında bir ayrım vardır.
 Daha makul bir ayrım Ütopik sosyalizm, devrimci sosyalizm
(Marksizm), reformist devlet sosyalizmi, etik sosyalizm, çoğulcu
gruba-dayanan sosyalizm ve piyasa sosyalizmi arasında yapılır.
Sosyalizmin Doğası
 Ütopik sosyalizmin [Saint-Simon, Charles Fourier, Robert Owen
sosyalist düşünceyi yirminci yüzyıla taşıyan ayırıcı özelliği,
insanlığın hakiki doğasına tekabül eden mümkün bir sosyal hayat
formunun ve düzeninin, yeniden üretim modeli, aile düzenlemeleri,
komünite mensuplarının beslenmeleri ve giyim kuşamları da dahil,
bazen ayrıntılarıyla tasarımını yapma girişiminde bulunmasıdır.
 Devrimci sosyalizm, en iyi, orta yol Marksizmi olarak görülebilir.
Eninde sonunda, toplumlar, sınıfların özel bir gruplaşmasının –
işçiler ile burjuva kapitalistlerinin karşı karşıya gelmesinin– ortaya
çıktığı kapitalist üretim biçimine doğru gelişeceklerdir. Bu
çatışmanın sonu, kapitalizmin devrim ile yıkılması olacaktır.
Sosyalizmin Doğası
 Reformist devlet sosyalizmi, genellikle, ya Marksizmi reddetmesi ya da onu
değiştirmeye çalışır. Demokratik tedricenlik ile anayasal reformu sosyalizme
götürecek yol olarak savunur. Serbest piyasanın karma ekonomik bir yapıdaki
rolünü kabul eder. Bu sosyalizm türünün kapitalizm eleştirisi, araçsal
terimlerle yapılan bir eleştiriden daha fazlasını içerir. Kapitalizm ahlâk-dışı
değil, öncelikle, yetersiz ve müsriftir. Son olarak daha çok verim, eşitlik,
sosyal adalet ve hak hedeflerine ulaşmakta devletin kullanılmasını
savunmasıdır.
 Etik sosyalizme göre kapitalizm, ekonomik açıdan yetersiz değil, etik açıdan
zayıf bir sistem olarak yargılanır.
 Çoğulcu sosyalizmden kasıt ise, devleti, sosyalizmi uygulamaya koyan ve
onun gelişmesine yardım eden bir araç olarak görmeyen bir düşünce olmasıdır.
 Piyasa sosyalistlerine göre pazar kapitalizm olmadan da işleyebilir; aslında
piyasalar eşitlik, refah ve etik endişesi ile ekonomik yeterliliği bir araya getiren
başka sosyalist hedefler doğrultusunda kullanılabilir.