Bölüm 6: Uygulamal* Etik

 Uygulamalı
Etik mesleki ve toplumsal
alanları da dahil olmak
üzere,uygulamada karşılaşılan etik
sorunların çözümünde etik kuramları ve
etik analiz yöntemlerini kullanma
anlamına gelmektedir.
 Etik
kuramı üzerinde çalışmak en genel
durumu kapsarken etiğin
uygulamasındaki ayrıntılar ister istemez
daha özel durumları kapsamaktadır.
 Son
yıllarda, iş ve mesleki alanda mesleki
etikten beklentiler dramatik biçimde
artmıştır. İşverenler,çalışanlar ve
müşteriler bilinçli olarak temel etik
kuralları tanımlayanları aramaktadırlar.
Bunun nedenleri:
Kabul edilmiş/edilebilir davranışları
belirlemek,
 uygulamanın standartlarını yükseltmek,
 öz eleştiri yapmak için yol göstericilik
sağlamak,
 mesleki davranış ve sorumluluklar için
bir çerçeve oluşturmak,

Bu maddeler bir mesleki kimlik (statü)
aracı olarak bir mesleki olgunluk
standardı sayılabilir.
 Etik
sadece kuramsal ve bu anlamda
özerk bir bilim olarak değil, uygulamalı
bir bilim olarak yapıldığında; ahlakiliğin
mutlaklık ve koşulsuzluk talebini, ahlakla
bir bağlam içinde yorumlayan özel ve
somut bir etik olur.
 Etik
uygulamada ait olduğu eylem alanını
açıklayan kavramın adını ön isim olarak
alır, o kavramın etiği olur: Tıbbi etik, Biyoetik, Sosyal etik, İktisat etiği, Bilim etiği,
Ekoloji etiği, Barış etiği, Basın etiği ve
benzeri gibi..
(mesleki etik konusunda incelenecektir)
 Bu
etikler uygulamada, o eylem alanında
faaliyet gösteren insan gruplarının
davranış ilkeleri şeklinde
düzenlendiğinde iş veya meslek etiği
olarak anılır (Pieper, 1999).
 Bahsi
geçen davranış ilkeleri bir
genellemedirler, ama genel (evrensel)
değildirler. Bilgi olmadıkları için
doğrulukları-yanlışlıkları sınanamazlar.
Ancak geçerlilikleri ölçülebilirler.
 Davranış
ilkeleri, genellikle kişinin
yapılır-yapılmaz, etmeli-etmemeli ve bu
konulardaki genel kabulleridir. Bir
davranış ilkesi bir bilgi değil, bir
düşüncedir: yapılması-yapılmaması
gereken ya da yapılmasına izin verilenverilmeyen konusunda bir düşünceyi dile
getirir.
 Dolayısıyla
her düşünce gibi bir çıkarım
ürünüdür ya da çıkarılan bir sonuçtur.
 Kullanılan
yaklaşım ve yordam ne olursa
olsun, etiği tartışılan konu/olay her ne ise,
doğru konumlandırılmalı, paydaşların
doğru - yanlış, iyi - kötü beklentileri göz
önünde bulundurulmalı, karar
oluşturulurken başkalarına da
danışılmalı, bir karar verilmeli ve
uygulanmalıdır)
 Elde
edilen bu sonuçlar irdelenmeli ve
neler öğrendiğimiz mutlaka
sorgulanmalıdır.
(Bu süreç esas olarak işletmelerde karar
verme süreçleri için tanımlanmıştır)
etiğin bir şekli, normatif etik
teorilerinin belirli (spesifik) tartışmalı
meselelere uygulanmasıdır. Bu
durumlarda, etikçi savunulabilir bir
teorik yapı benimser ve sonra teoriyi
uygulayarak normatif tavsiyeler türetir.
 Uygulamalı
 Fakat, çoğu
kişiler ve durumlar (özellikle
de geleneksel dindarlar ve hukukçular)
bu yaklaşımı ya kabul edilmiş dini
doktrine karşı bulur ya da var olan yasa
ve mahkeme kararlarına uymadığı için
uygulanamaz ve pratikten yoksun
bulurlar. Bunun dışında uygulamalı etikte
kullanılan farklı yöntem ve yaklaşımlar
da vardır.
 Her
ne kadar uygulamaları etikte
incelenen soruların çoğu kamu
politikasını içerse ve doğrudan
kamusallaşmış uygulama ve olaylara dair
olsa da, “uygulamalı etik” başlığı altında
farklı sorularda incelenebilir.
 Örnek
vermek gerekirse: "Yalan
söylemek her zaman yanlış mıdır? Eğer
değilse, hangi zamanlarda izin
verilebilirdir (caiz)?" Bu tip etik
hükümleri oluşturmak her türlü normdan
önceliklidir.
 Uygulamalı
etiğin farklı uzmanlıklardaki
etik sorunları inceleyen bazı alt dalları
(disiplin) mevcuttur, örneğin: iş etiği, tıbbi
etik, mühendislik etiği ve yasal etik gibi.
Her alt bu uzmanlıkların etik kuralları
içerisinde ortaya çıkan yaygın meseleleri
karakterize eder ve bunların kamuya
olan sorumluluklarını tanımlar.













Yasal ve ahlâkî meseleler
Hayvan hakları
Biyoetik
İş etiği
Kriminal adalet
Çevresel etik
Feminizm
Eşcinsel hakları
İnsan hakları
Gazetecilik etiği
Tıbbi etik
Faydacı etik
Faydacı biyoetik
 Bir
önceki derste anlatılan etik karar
verme süreci ile ilgili daha basit olarak
şu soruların sorulması önerilmektedir :
 Bireysel
yaşantımızda, çalışma
hayatımızda her an çeşitli karar verme
süreçlerine dahil oluyoruz.Özellikle iş
hayatında aldığımız her karar sadece bizi
değil tüm çevremizi etkiliyor.Bu nedenle
kararlarımızın titizlikle tanımlanması
gerekir.
 Kısacası
kullanılan yaklaşım ve yordam ne
olursa olsun, etiği tartışılan konu/olay her ne
ise, doğru konumlandırılmalı, paydaşların
doğru - yanlış, iyi - kötü gibi beklentileri göz
önünde bulundurulmalı, karar oluşturulurken
başkalarına da danışılmalıdır.
 Sonunda
bir karar verilmeli ve
uygulanmalıdır, elde edilen sonuçlar
irdelenmeli ve neler öğrendiğimiz
mutlaka sorgulanmalıdır.
 Konu
veya vakanın tüm yönleri ve bu
karardan etkilenecek olanların karardan
etkilenme dereceleri üzerinde yeterince
düşünülmeli, ilgili tarafların veya
deneyimli kişilerin görüşlerine
başvurulmalıdır.
 . Bu, karar
vericiye daha geniş bir bakış
açısı kazandıracak, bilgi ve birikiminin
getirdiği önyargıları kırmaya
yarayacaktır. Böylece daha yaratıcı
seçenekler gündeme gelebilecektir.
 Farklı
yaklaşımlar farklı düşünceler ve
sonuçlara varılmasına yol açar. Karmaşık
olmakla birlikte karar verici bu
yaklaşımlardan birinin cevabını kendisi
için en yol gösterici olarak
değerlendirebilir.

Karar vericinin bu yaklaşımlarla
oluşturduğu çeşitli seçenekleri
karşılaştırarak ve bir ağırlıklandırma
yaparak bir senteze varması da söz
konusu olabilir.
 Karar
verici kararını gerek görüşüne
değer verdiği kişilerle gerekse geniş
kitlelerle paylaştığında içtenlikle
savunabilir olmalıdır. Eğer bundan
endişe duyuyorsa kararını gözden
geçirmelidir.
 Karar
verildikten sonra vakit
geçirmeksizin uygulamaya geçilmelidir.
Gerekiyorsa uygulama sürecinde
düzeltmeler yapılabilir.
 Çünkü
karar eldeki bilgiler ve geleceği
ilişkin öngörülerle oluşturulmuştur ve
uygulama sırasında bunların bazılarının
geçerliliği olmadığı tespit edilebilir.
 Listelenen
bu beş maddede olduğu gibi
süreçte hem tüm paydaşların kaygı ve
düşünceleri hem de sonuçları
değerlendirilmektedir. Sonuçların
üzerinde düşünülmesi gerekir.

1. James F., ‘Ethics’ The Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN
2161-0002, http://www.iep.utm.edu erişim: 17 Ağustos 2011
2. Büken N. Ö., Büken, E.,(2002) ‘Nedir Şu “Tıp Etiği” Dedikleri?’
Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11 (1), s. 17-20.
3. Koslowski, P., ‘Etik ve Hekimlik Sanatı’, Etik ve Meslek Etikleri,
Yayına Hazırlayan: Harun Tepe, s. 47-65, Türkiye Felsefe Kurumu
Yayınları, Ankara.

4. Kuçuradi, İ., (2003) Etik ve “Etikler” Türkiye Mühendislik
Haberleri, Sayı 423, s.7-9
5. Santa Clara University, Markkula Center for Applied Ethics.
http://www.scu.edu/ethics/practicing/decision/making.pdf
Erişim: 20 Ağustos 2011