MİLLİ GELİR

ENFLASYON
1
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
• Nedenlerine göre enflasyon iki türdendir:
1. Talep enflasyonu
2. Maliyet enflasyonu
Bu iki türden başka, bir de ek olarak enflasyon
beklentisinden kaynaklanan enflasyon vardır.
Genelde, tam istihdam düzeyinde, para arzının
üretime göre çok daha fazla artması fiyatların
artmasına neden olur.
2
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
1. Talep Enflasyonu:
Fiyat düzeyindeki artış, toplam talepteki artışlardan
kaynaklanıyorsa, buna talep enflasyonu denmektedir.
Toplam talepteki artış, tüketim (C) yatırım (I) devlet
harcamaları (G) veya net ihracattaki (NX) artıştan
kaynaklanabilir.
Ekonominin başlangıçta, tam istihdam düzeyinde
bulunduğunu varsayalım. Toplam talepteki bir artış,
hem fiyat düzeyini hem de reel GSYİH’yı artırır.
3
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
Firmalar, tam istihdam gelir düzeyinde istihdam yapabilmek
için kaynaklarını aşırı yoğunlukta kullanmak zorundadırlar,
yani, üretim faktörlerine aşırı talep vardır → ücretler ve
diğer girdi fiyatları (maliyetler) artacaktır → SRAS (arz
eğrisi) sola kayacak ve fiyat düzeyi daha da artacaktır.
Fiyat düzeyinin artması devlet harcamalarını (G) artıracak ve
toplam talep eğrisi (AD) sağa kayacak, fiyatlar tekrar
artacaktır. Bu prosedür tekrarlanarak fiyat düzeyi sürekli
artar. (En çok görüleni G artması ile bütçe açıklarının
yaratılması ve bu açıkların para basarak karşılanmasıdır.)
Bu duruma, talep artışından kaynaklanan enflasyon
spirali denir.
4
Talep Artışından Kaynaklanan Enflasyon Spirali
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
2. Maliyet Enflasyonu:
Maliyetlerdeki bir artış, kısa dönem toplam arz
(SRAS) eğrisini sola kaydırır. Bu durumda, fiyat
düzeyi artar (P↑) ve reel GSYİH azalır (Y↓) ve
stagflasyon olur.
Başlangıçta, ekonomi tam istihdam düzeyinde ise
deflasyonist açık ortaya çıkar.
Deflasyonist açığın kapatılması için, genelde toplam
talebi (AD) artırıcı politikalar uygulanır → genişleyici
para politikası veya maliye politikası uygulanır.
Bunun sonucunda, (Y ↑) ve aynı zamanda (P↑). 6
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
Fiyat düzeyinin artmaya devam etmesi, işçilerin reel
ücretlerini düşürecek, bir müddet sonra nominal
ücretlerin artırılması (ve sair girdi fiyatlarının) maliyetleri
artıracak ve SRAS eğrisi tekrar sola kayacak → P↑ (fiyatlar
artmaya devam edecek.)
Toplam talebin tekrar artırılması ile prosedür
tekrarlanacak. Bu duruma maliyet artışından kaynaklanan
enflasyon spirali denir.
7
Maliyet Artışından Kaynaklanan Enflasyon Spirali
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
3. Enflasyon Beklentisi:
• Enflasyon beklentisi de enflasyona neden olur.
• Talep enflasyon veya maliyet enflasyon spiralini kontrol
edip enflasyonu durdurmak kolay değildir.
• Dolayısı ile, insanlar enflasyonun devam edeceği
beklentisi içinde karar alırlar. Bu nedenle, enflasyon
devam eder:
- memurlar ve işçiler enflasyon beklentisi ile maaşlarına
zam isterler,
- bankalar enflasyon beklentisi ile mevduat ve kredilere
9
yüksek faiz uygularlar.
NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ
Ücretler ve faiz oranının artması firmaların maliyetlerini
artırır, kısa dönem arz eğrisi, SRAS sola kayar. Diğer
taraftan toplam talep eğrisi AD sağa kayar.
Bu sürecin devam etmesiyle, beklenildiği gibi fiyat
düzeyi artmaya devam ederken gelir düzeyinde
değişiklik olmaz.
Bir sonraki şekil üzerinde enflasyon beklentisi ile
gerçekleşen fiyat artışları gösterilmektedir.
10
ENFLASYON BEKLENTİSİ İLE GERÇEKLEŞEN
ENFLASYON
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
Enflasyonun ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini
kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz;
1.
Ekonomi, bazı ekonomik birimler kazanırken
bazılarının kaybettiği bir kumarhaneye dönüşür.
2.
Sınırlı kaynakların yanlış yönlendirilmesine neden olur.
3.
Etkinlik, adil gelir dağılımı, ekonomik büyüme
hedeflerinin elde edilmesini zorlaştırır.
12
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
1. Enflasyonun gelir dağılımı üzerindeki etkisi:
Enflasyon faiz oranlarının artmasına neden olur. Reel
faiz oranı pozitif ise, parası olan işadamları parasını
bankalaya yatırarak, bono ve tahvil alarak kazançlar
sağlarlar. Dar ve orta gelirli olan genelde sabit gelirli
kişiler tasarruf edip bankaya koyacak paraları çok azdır
veya hiç yoktur ve yüksek reel faizden yararlanamazlar.
Ayrıca, enflasyon ve dolayısı ile yüksek faiz oranı
yatırımcıları yeni yatırım yapmaktan alıkoyar → yatırımlar
azalır, işsizlik artar ve ülkede gelir dağılımı iyice bozulur.
13
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
2. Enflasyonun büyüme üzerindeki etkisi:
Enflasyon sonucu artan yüksek faiz ortamında yatırımların
azalması, ekonomik büyümede yavaşlamaya ve işsizliğin
ve yoksulluğun artmasına neden olur.
Enflasyon ortamında yatırım yapmak iş adamları için
riskli olur çünkü gelecekte fiyatların ne olacağını tahmin
edemediklerinden gelecek belirsizdir. İşadamları, ancak
çok yüksek kar beklentisi olan sınırlı sahalara yatırım
yaparlar. Dolayısı ile yatırımın azalmasıyla ekonomik
büyüme de yavaşlar.
14
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
Faiz oranlarındaki artışın enflasyon artışının altında
kalması (reel faiz oranın negatif olması) durumunda ise,
insanlar paralarını bankalara yatırmak yerine tüketim
harcamalarını artırırlar ve altın, emlak ve döviz gibi üretken
olmayan yatırım araçklarına yönelirler.
Bu durumda, bankalardaki mevduatlar azalır → yatırımlar
için kredi olanakları azalır → yatırımlar azalır ve ekonomik
büyüme yavaşlar.
15
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
3. Enflasyonun Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi:
Ülkemizde fiyatlar genel seviyesi artarken, diğer ülkelerde
artmıyorsa, yabancı mal ve hizmetler göreli olarak daha
ucuz olacak ve bu durumda ülkemiz ithalatı artacak,
ihracatı azalacaktır → ödemeler dengesi negatif
etkilenecek → üretim ve istihdam azalacak, ödemeler
dengesinde açık varsa daha da artacaktır.
Enflasyonun dış ticaret üzerindeki olumsuz etkisini
dengelemek için döviz fiyatını artırmak (yerel paranın
değer kaybetmesi) gerekmektedir. Dalgalı kur
politikasında bu ayarlamayı piyasaların yapacağına
inanılır.
16
ENFLASYONUN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
4. Enflasyonun Kaynak Tesisi Üzerindeki Etkisi:
Enflasyon kaynakların verimsiz kullanılmasına neden olur.
Gelir dağılımı, yatırım, istihdam, büyüme ve ödemeler
dengesi gibi çeşitli konularında olumsuzluklara neden olur.
5. Enflasyonun Toplumsal Etkileri:
Enflasyonun gelir dağılımı, istihdam, büyüme üzerindeki
olumsuz etkileri topluma olumsuz yansımaktadır. Uzun
dönemde, işsizlik, yoksulluk, dolandırıcılık hırsızlık, şiddet,
intihar olayları gibi toplumda çeşitli olumsuzluklara neden
olabilir.
17
ENFLASYON İLE İŞSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ :
PHILLIPS EĞRİSİ
Toplam talep artınca, bir taraftan fiyat düzeyini artırırken
diğer taraftan üretimi artırdığından, istidamı da artırmakta,
yani işsizliği azaltmaktadır.
Enflasyon oranı ile işsizlik arasında bir negatif ilişki
vardır. Ekonomide bu negatif ilişki, Phillips eğrisi olarak
bilinir.
Phillips eğrisi kısa ve uzun dönem olmak üzere iki zaman
çerçevesinde incelenir.
18
ENFLASYON İLE İŞSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ :
KISA DÖNEM PHILLIPS EĞRİSİ
Beklenen enflasyon oranı ile doğal işsizlik oranı ele
alındığında enflasyon ile işsizlik arasındaki değiş tokuşu
gösterir.
Örnek: Tam istihdam düzeyinde doğal işsizlik oranı %6
ve beklenen işsizlik oranı %12 ise, kısa dönem Phillips
Eğrisi bu noktadan geçen aşağı doğru eğilimli eğridir.
Beklenen enflasyon oranı %12 ise AD0 ‘dan AD1 kayarsa,
SAS0 ise SAS1 kayarsa gerçekleşen ve beklenen
enflasyon oranı aynı olacak, işsizlik oranı da doğal işsizlik
oranına eşit olacak. Bu durum şekil 9.7 ile 9.8’de A noktası
ile gösterilmekte.
19
ENFLASYON İLE İŞSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ :
KISA DÖNEM PHILLIPS EĞRİSİ
Beklenen enflasyon oranı %12 iken toplam talep fazla
artarsa, yani AD0 ‘dan AD2 kayarsa, (SAS0 ise SAS1
kayarken) gerçekleşen enflasyon beklenen enflasyon
oranndan daha fazla olacak, işsizlik oranı ise doğal işsizlik
oranından daha az olacaktır. Bu durum şekil 9.7 ile 9.8’de
B noktası ile gösterilmekte.
Beklenen enflasyon oranı %12 iken SAS0 ise SAS1
kayarken, toplam talep değişmez ve AD0 olarak kalırsa, bu
durumda gerçekleşen enflasyon beklenenden daha az,
gerçekleşen işsizlik oranı da doğal işsizlik oranından daha
fazla olacak. Bu durum C noktasıdır.
20
Phillips Eğrisi
ENFLASYONLA MÜCADELE POLİTİKALARI
Enflasyonla mücadelede maliye, para ve kur politikaları
uygulanır:
Ekonomide talep enflasyonu ve enflasyonist açık varsa,
daraltıcı maliye politikası ve/veya daraltıcı para politikası
uygulanır.
Ekonomide maliyet enflasyonu sonucu stagflasyon varsa
maliye ve para politikası firmaların maliyetlerini azaltıcı ve
üretimi artırıcı şekilde olmalı. Bu durumda, firmalara
düşük faizli krediler sağlanmalıdır.Aynı zamanda
verimliliği artırıcı AR-GE programları desteklenmelidir.
22