2010-2011 ÖZEL EĞİTİM SEMİNERİ MEHMET AKİF KABAKÇI ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ İLETİŞİM: 0 543 254 43 67 mehmetakifkabakci@hotmail.com.tr www.musegitimuygulama.meb.k12.tr ENGELLİĞİN OLUŞUM NEDENLERİ 1 – Doğum öncesi : • • • • • • • • • • • • Kalıtım Annenin yaşı Annenin beslenmesi Kullandığı ilaçlar İçki, sigara, uyuşturucu gibi maddelerin kullanımı Zehirlenmeler Radyasyona maruz kalma Psikolojik sorunlar Annenin geçirdiği hastalıklar (ilk aylar) Kazalar, travmalar Anne-bebek arasındaki kan uyuşmazlığı Kromozom anomalileri 2 – Doğum sırası : • • • • Erken – geç doğum Kordon dolanması Güç ve riskli doğum Vakum – forseps gibi aletlerin özellikle uzman olmayan kişilerce kullanılması • Doğum sırası kazalar 3 – Doğum sonrası : • Enfeksiyona maruz kalma • Ateşli hastalıklar (menenjit, beyin iltihabı) • Yanlış – geç müdahale • Kazalar – travmalar • Beslenme bozuklukları (yetersiz ve dengesiz beslenme) • Fiziksel istismar ve ihmal ZEKA SINIFLANDIRMA(MEB) • • • • • • • • Çok ağır (0-19) Ağır (20-34) Orta (35-49) Hafif (50-69) Donuk (70-84) Normal (85-109) Parlak (110-129) Üstün (130 +) ZİHİNSEL ENGELLİLİK DURUMLARI VE NEDEN OLAN ETMENLER 1 – Hidrosefali : Beyin zarı ile kafatası arasında serebro spinal denilen sıvının fazlaca birikmesi durumudur. Beyinin gelişimine bu sıvının olumsuz etkisiyle zeka geriliği görülür. 2 – Mikrosefali : Kafatasının normalden küçük olma durumudur. Sebebi tam bilinmemekle birlikte kalıtsal yönünün olduğu söylenmektedir. 3 – Fenilketanüri (PKU): Bir metabolizma bozukluğu sonucunda görülür. Vücutta biriken, dışarı atılamayan fenilasit beyinde birikir ve beyinin gelişmesini olumsuz etkiler. 4 – Down sendromu (DS) : Kromozom anomalisidir. 23 çift kromozomun 46 olması yerine 47 olması durumunda ortaya çıkar. Belirgin fiziksel özellikleri : çekik gözlülük, kalın dudak, büyük dil, kısa parmaklar, kısa ve kalın boyun. Neşelidirler ve sosyal uyumları oldukça iyidir. Taklit becerileri oldukça gelişmiştir. 5-CEREBRAL PALSY ( Beyin Felci-CP ) Beyin zedelenmesi yada beynin gelişiminde bir anormallik sonucunda doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelen bir durumdur.Çocuğun gelişimsel dönemde geçirdiği bir çok hastalık beyin gelişimini olumsuz yöne etkileyerek cp’ ye neden olabilir . CP-Özellikleri – Hareket ile ilgili bozukluklar ve kasılmalar – El-göz ayak koordinasyon bozukluğu – Aşırı kas zayıflığı – Denge bozukluğu – Nöbetler – Zihinsel problemler – Algı ve duyu bozukluğu – İşitme konuşma görme problemleri – Öğrenme güçlüğü – Dikkat dağınıklığı görülebilir 6-Otistik spektrum bozukluğu Otistik birey sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.(meb,2006) ÖZELLİKLERİ 1. Sosyal etkileşimde yetersizlik. 2.Göz kontağında sınırlılık. 3.Ortak ilgide sınırlılık. 4.Başkalarının yaptığını ilgisizlik 5.Diğer çocuklarla etkileşimde isteksizlik 6.Yalnızlığa yönelme 7.Başkalarının duygularını anlamada yetersizlik. BEŞ ALT GRUBA AYRILIR : 1.OTİZM En temel alt gruptur. Üç yaştan önce başladığı kabul edilmektedir. a) Sosyal etkileşimde önemli yetersizlik. b) İletişim ve oyunda önemli yetersizlik c) Çeşitli takıntılarla kendini gösterir. 2.Asperger sendromu Sosyal etkileşimde yetersizlik ve çeşitli takıntılar ancak otizmden farklı olarak a) Dil ve zihin gelişiminde gerilik yoktur b) Sözcük dağarcığı ve dilbilgisi iyidir. c) Görsel-algısal ve görsel-devinsel işlevlerde yetersizlik. 3. Çocukluk Disintegratif Bozukluğu Sosyal rastlanan bir otistik spektrum bozukluğudur. Yaşamlarının en az ilk iki yılında normal gelişim gösterilir.Bozukluğun başlamasıyla daha önce kazanılan beceriler yitirilir. Çoğunun zihinsel becerileri ileri derecede zihin özürlü düzeyine geriler. 4.Rett Sendromu En az beş ay normal gelişim gösteren çocuklarda görülür. Ve yalnızca kızlarda ortaya çıkan genetik bir otistik spektrum bozukluğudur. Sendromun başlamasıyla baş büyümesi yavaşlar el becerileri yitirilir, takıntılı el hareketleri başlar genetik temel belirlenmiş tek otistik spektrum bozukluğudur. 5.Atipik Otizm Genellikle otizm için belirlenen üç alanlardan yalnızca birinde yetersizlik olma durumu.Hafif otistik belirtiler kuşkulu otizm durumudur. Özellikler % 10’ unda üstün yetenekli % 80’ inde zeka geriliği Sorulara cevap vermeme Konuşma monoton Ayrıntıya dikkat Değişikliğe aşırı tepki Espiri mecazdan anlamazlar Ekolali konuşma 7-DEHB Yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine ihtiyacı olan bireye denir. Üç temel anlamda problem: a) Dikkat süresi kısalığı b) Kendini kontrol etmede güçlük çekme c) Davranışlarda ya da düşüncelerde ataklık ve huzursuzluk KARŞILAŞTIRMASI Hiperaktivite: Hareketlilik: Bir motor takılmış gibi sürekli hareket Yanındakiyle sürekli konuşma • Davranış keyfi ve amaçsız. • Tepkilerini kontrol altına almalılar ve kontrolsüz hareketlilik • Ortam sınırlayıcı dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareketlilik artar. • Aşırı hareketli çocuklar heyecan verici ortamlarda sakinleşir normal durumlarda hareketlilik artar. • Davranış uyumlu ve devamlı nitelikte. • Hareketlilik belli bir amaca yönelik • Ortam sınırlayıcı ve dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareket azalır. • Hareketlilik ortama göre stresli durumlarda hareketlilik artar. (Dikkat Eksikliği Bozukluğu) Temel Özellikler Dikkatsizlik: Yönergeleri takip etmede güçlük Ders dinlerken başka bir yerde gibi Dikkati bir noktaya toplamada zorluk Dış uyaranlarla dikkatin kolay dağılması Unutkanlık Eşyalarını sık kaybetme Sık hayallere dalma DEHB Eşlik Eden Davranış Özellikleri • Düzensizlik. • Sosyal becerilerde yetersizlik (istenmediğinde acı çeker, kurallara uyum sağlayarak oynayamaz. • Saldırgan davranışlar • Olumsuz bellik algısı: Başarısız olacağı kaygısıyla etkinliğe katılmama İşi uğraşmadan bırakma Kendini yetersiz hissetme. • Limitleri zorlamayı sever. Dalgınlık: • Zaman zaman uykuya dalma • Aynı anda iki işi yapmada sorun • Bir kulaktan girer diğerinden çıkar. • İpuçlarını yorumlamakta zorlanıyor. • Aynı konuda çok soru sorar. • Aklına geleni yapmadan duramaz. • Tutarsızlık Koordinasyon güçlüğü: • Yazısı kötü • Sık sık sakarlık yapar DEHB NEDENLERİ • • • • • Beyin zedelenmesi Genetik Beyindeki yapısal ve işlevsel anormallik. Biyokimyasal değişimler. Merkezi sinir sisteminde ki yapısalişlevsel bozukluk • Olumsuz yaşam şartları • Aşırı beklenti Görülme Sıklığı: % 3-5 Erkeklerde 2-3 kat daha fazla 8.KONUŞMA BOZUKLUĞU Konuşma Bozukluğu: • Konuşmanın anlaşılır şekilde olmaması • Konuşmanın duyulmasında yetersizlik olması • Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması • Ses ritminin bozuk olması • Dil yönünden kelime dağarcığı gramer yetersizliği • Konuşmanın bireyin yaşına fiziksel yapısına uygun olmaması Artikülasyon (Eklemleme) bozukluğu 1. Dilin seslerini doğru ve anlaşılır çıkaramaması birbirine ulayamamasıdır. Türleri: • Sesin düşmesi- atlanması (kap-apı, hava,ava, saat,sat) • Ses eklenmesi (saat, sahat, spor,sipor) • Sesin değiştirilmesi (yüzük-yüsük) • Sesin bozulması Nedenleri: Yapısal işlevsel bozukluk • • • • • 2: Gecikmiş konuşma Konuşmanın kısıtlı oluşu Sözcük dağarcının yetersizliği Cümle kurmada güçlük Sözel dil kullanma yerine vücut dilini kullanma Nedenleri • Zeka geriliği • Sağlık durumu • İşitme kaybı • Konuşma organlarının koordinasyonu • Duygusal yapı ve aile çevresi Kekemelerin Gerilimleri 1. Durumsal gerilim kürsüde konuşma 2. Sözcük yada ses gerilimi ( bazı sesleri çıkarma surunu) 3. Otorite gerilimi 4. Belirsizlik gerilimi 5. Fiziksel gerilimi 6. Dıştan gelen gerilim 7. Hız gerilimi 2-4 yaş kekemeliğin gerilimi 1. 2. 3. 4. Travmatik yaşantı-korku Aile içi sorunlar Kayıp ve ayrılık Hatalı anne ve baba tutumu Kişilik Özellikleri • Anneye aşırı bağlılık (sorunlar karşısında) • Aşırı korku • Cezadan korkma • Aşırı sinirlilik içine kapanıklılık • Kıskançlık • Çevrecilik telaşlı yapı • Kelime korkusu • Afetler yaşayacağını düşünme KEKEMELİK Tekrarlamalar, duraklamalar, uzatmalar,ve bunlara eşlik eden jest ve mimikler ile konuşmanın engellenmesidir. Erkeklerde 3-4 kat daha fazla görülmektedir. Neden • • • • • • • • Genetik. Ateşli hastalık. Doğum travmaları Olumsuz tutumlar Kardeş doğumu Şok yaşama Okula başlama okul sorunları Obresif kişilikler. Dönemleri Birincil dönem: 3-5 yaş farkında değil İkincil dönem: Devinim, vücut dilinin eklenmesiyle farkındalık ve kaçma oluşur. 9.ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ Zekası normal yada normal üstü olan herhangi bir duygusal, nörolojik, fiziksel, ruhsal özrü olmayan okuma yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme zaman ve mekanda yönelme alanlarından biri veya birkaçında yetersizliğe yol açan bir bozukluktur. • • • • • Beynin sağ yada sol yarım kürelerinin gelişmediği veya az geliştiği ince ve dar olduğu görülür. Nedenleri kesin olamamakla beraber Düşük kilolu doğumlar Doğum öncesi ve sonrası yaşanan sorunlar Dikkat eksikliği bozuklukları Yeme alışkanlıkları Görsel işitsel algısal sorunların özel öğrenme güçlüğü ile ilişkili olduğu var sayılır. • • • • Beynin hatalı işleyişi Biyokimyasal bozukluklar Kalıtım Çevresel etmenler GÖRÜLEN ÖZELLİKLERİ • Çalışma becerilerini kullanma yetersizliği • Algısal bozukluk • Algısal devimsel ve genel eşgüdüm problemleri • Dikkat bozukluğu ve aşırı hareketlilik. • Düşünme ve bellek problemleri • Sosyal uyum • Oran % 2 % 3 ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ Okul Öncesi dönemde: • Konuşmada gecikme görülebilir. • Birbirine yakın heceli kelimelerde sesler karıştırılır (su, bu) • Ayakkabılarını bağlamada başarısızlık yaşanır. • Sağ-sol karıştırılır. • Kullanılacak el konusunda bir seçim yapılamaz. • Alfabedeki ses ve harflerin öğrenilmesinde zorluk yaşanır. • Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır. Okul Döneminde • • • • • • • Okuma geç ve zor öğrenilir. Yavaş ve hatalı okunur. Yazı bozuklukları çok görülür. Matematikte güçlük çekilir. Çarpım tablosunu öğrenmeme görülür İmla ve noktalama hataları görülür. D, b / p, b harfleri karıştırılır. • Okuduğunu anlamada sorun yaşanır. • Okurken sık sık harfler karıştırılır ( dağ yerine bağ sal yerine şal) • Harflerin sırası karıştırılır.( kız, zık, ızk ) • Benzer kelimeler birbirine karıştırılır (incir, zincir, en, ne ) • Ayna imaji ile ters olarak yazma • Bazı kelimeler yanlış hecelenir hece atlanır heceler tersten okunur yazılır. • Sesli okumalarda vurgulamalar inişli çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez. • Dil problemleri görülür. • Sayfa yanlış düzensiz kullanılır çizgiler arası yazma zorluğu • Kelimeler birbirine bitişik • Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan harfleri yazmada güçlük • Aşırı düzensizlik • Dikkat dağınıklığı veya erken unutma • Geç ve yavaş yazılır • Özgüven yoksunluğu yaşanır • Problem çözme becerilerinde gerilik • Yazılı sınavlarda sözlü sınavlara oranla daha başarısızlık • Zamanı kullanma kavrama ve söylemede zorluk • Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk genelde kısa cümleler • Aşırı hareketli yada aksine çok durağan olabilir. • Soyut kavramları algılamada zorluk • • • • Organize etme sentez ve analizde güçlük Uyum sorunu Görsel ve işitsel algıda yavaşlık Motor koordinasyon sorunları Özel Öğrenme Güçlüğü • Eğitimler • 1: Eğitim yaklaşımları A:bilişsel süreçlerin öğretimi Örnek:okuma problemi görsel algı probleminden kaynaklanıyorsa önce görsel algı çalışmaları yapılmalıdır. • • • • B:Çok duyuya dayalı öğretim C: Bileşen davranış değiştirme D: Davranış değiştirme E: Yapılandırma ve uyaranların azalması • Normal sınıfta özel öğrenim güçlüğü gösteren çocuğu yönetimi • 1: Öğrencinin düzeyine göre öğretim • 2: Yönergelere açıkça yer verme • 3: öğrencinin sınıfta yerleştirilmesi ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Üstün yetenekli birey: Zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda akranlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren bireylerdir.