dosyayı indir

TÜRKÇE ETKİNLİK VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI
FİİLLLER(Eylemler)
Aşağıdaki kelime grupları amacı tam olarak anlatmaya yetiyor mu?
CÜMLELER
DÜŞÜNCELER
Kitabımı çıkarıp sayfaları…
Amaç tam olarak anlatılmıyor.
Seni saatlerce kapıda…
Amaç tam olarak anlatılmıyor.
Öğretmen Semih’i tahtaya…
Amaç tam olarak anlatılmıyor.
Şimdi aşağıdaki kelime grupları inceleyelim amacı tam olarak anlatmaya yetiyor mu?
CÜMLELER
DÜŞÜNCELER
Kitabımı çıkarıp sayfaları karıştırdım.
Amaç tam olarak anlatılıyor.
Seni saatlerce kapıda bekledim .
Amaç tam olarak anlatılıyor.
Öğretmen Semih’i tahtaya kaldırdı.
Amaç tam olarak anlatılıyor.
Yukarıdaki cümlelerde olduğu gibi işleri yapan yani bir işi,bir oluşu,bir durumu,bir
hareketi bildiren kelimelere eylem ya da fiil denir.
Kapının önünü süpürdük.(İş bildiriyor.)
Merdivenlerden hızla çıktık. (Hareket bildiriyor.)
Havalar çok soğudu. (Oluş bildiriyor.)
Yolda kaza olmuş.( Haber bildiriyor.)
Başarılı olmak içi,n çok çalışmalıyız. ( Düşünce bildiriyor.)
Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi koyu yazılmış kelimeler iş,hareket,oluş,haber,
düşünce bildiriyor.Bu işleri yapan kelimeler fiil ya da eylemdir.
Soru:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem bildiren kelime yoktur?
A. Yeni bir kitap aldım.
B.Yolun kenarında bekledim.
C. Neden bana söylemedin?
D. Bu akşam bize
Cevap: “D” şıkkı eylem bildirmiyor.Çünkü bir cümlenin eylem bildirmesi için bir iş,bir
oluş,bir hareket veya bir düşünce bildirmesi gerekir.
EYLEMİN ADI (Mastar)
Eylemler adlandırılken,eylemlerin köküne –mek,-mak ekleri getirilir.
Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
Eylem(fiil)kökü
Ek
Eylemin Adı( mastar)
At
-mak
atmak
Gez
-mek
gezmek
İç
-mek
içmek
As
-mak
asmak
Eylemlerin –mek, -mak eki almış durumuna mastar (eylemin adı) denir. “-mek,mak”eklerine de mastar eki denir.
Sözlüklerden fiil olan kelimelerin anlamlarını bulmak istersek,fiil köküne mastar eki
koyarak aramalıyız.
Örnek: “Kaşınıyor”kelimesinin anlamını sözlükten bulmak istiyoruz.Sözcüğün kökü
ne? Kaşı, o zaman kaşı kelimesinin sonuna –mak eki getiririz.Kaşımak olur.Sözlükten
anlamını ararken bu şekilde ararız.Bu bize zaman ve pratiklik kazandırır.
EYLEMDE (FİİLLERDE) ZAMAN
Aşağıdaki cümleleri ve karşısındaki açıklamayı okuyun.Size göre doğru olana ( D ),yanlış
olana ( Y ) yazınız.
CÜMLELER
EYLEMİN ZAMANI
Okula gitti.
Biten eylem
(D) (Y)
Kardeşim ders çalıştı.
Biten eylem
(D) (Y)
Kardeşim kitap okuyor.
Devam eden eylem.
(D) (Y)
Kardeşim oyun oynuyor.
Devam eden eylem
(D) (Y)
Bu akşam gideceğiz.
Gelecekte yapılacak eylem
(D) (Y)
1
Okulda resim yapacağım.
Gelecekte yapılacak eylem.
(D) (Y)
Eylemde üç temel zaman vardır.Bunlar ya geçmişte olup bitmiştir.Ya halen devam
etmektedir.Ya da gelecekte yapılacak eylemlerdir.
Soru:Aşağıda cümlelerin hangisinde biten bir eylem vardır?
A.Annem işe gitti.
B.Annem işe gidiyor.
C. Annem işe gidecek.
Cevap: A şıkkında biten bir eylem vardır.Çünkü eylem bildiren kelime gitti kelimesidir.Bu
kelime eylemin daha önceden yapıldığını belirtmektedir.B şıkkında ise işin halen devam
ettiğini belirtmektedir..C şıkkında ise eylemin aha yapılmadığını belirtmektedir.
Soru : Aşağıdaki cümlelerin hangisinde devam eden bir eylem vardır?
A. Araba Kozan’a gitti.
B.Araba Kozan’a gidiyor. C. Araba Kozan’a gidecek.
Cevap: B şıkkında halen devam eden bir eylem vardır.Bu cümlenin eylem bildiren kelimesi
durumundaki gidiyor kelimesi eylemin devam ettiğini belirtir.
Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisi eylemin gelecekte yapılacağını belirtmektedir?
A. Ayşe ders çalıştı.
B. Ayşe ders çalışıyor.
C.Ayşe ders çalışacak.
Cevap:C seçeneğinde eylemin gelecekte yapılacağını belirtmektedir.Çünkü çalışacak kelimesi
Eylemin henüz yapılmadığını gelecekte yapılacağını belirtmektedir.
ETKİNLİK I
Aşağıdaki cümlelerin eylemlerini özelliğini (zamanını) örnekteki gibi belirtiniz.
Rıfkı akşam bize geldi.
( Biten eylem
)
Telefonda geleceğini söyledi.
(…………………………)
Sınıfta ders çalışıyor.
(…………………………)
Televizyon seyrediyoruz.
(………………………….)
Bu adam ne zaman gelecek.
(………………………….)
Çocuklar babam gelince binecek.
(………………………….)
Ders başladı.
(…………………………)
Akşam olunca eve gideceğim.
(………………………….)
Zamanı gelince beni anlayacak.
(………………………….)
Onu çok seviyorum.
(………………………….)
ETKİNLİK II
Aşağıdaki söz gruplarından istenen zamana göre eylem yazınız.
Rafet’i okulda çıkınca görmüştüm.
Biten eylem
Hep beraber ……………………………
devam eden eylem
Çocuklar gelince ablamlara………………
gelecekte yapılacak eylem.
Dünya’nın katmanları yıllar önce…………………..
biten eylem
Suyu tasarruflu………………………
devam eden eylem
Ağaçlar kesilirse topraklar………………….
Gelecekte yapılacak eylem
Bu derste fiilleri ………………………
gelecekte yapılacak eylem
Bahçeye bir çok ağaç………………….
Biten eylem
ETKİNLİK III
Aşağıdaki metinde eylemin önceden yapıldığını bildiren kelimelerin altını çiziniz.
Kapıyı hızlı hızlı çaldı.Kapı açıldı.Birden içeri girdi.Usulca yanıma doğru sokuldu.Yavaş
yavaş yere oturdu.
ETKİNLİK IV
Aşağıdaki yazıda eylemin devam etmekte olduğunu belirten kelimelerin altını çiziniz.
Çocuklar büyük bir avlunun içinde top oynuyorlar.Sen çok iyi görünüyorsun.Soğuk meyve
sularını içiyor.Kocaman havuzunda yüzüyorsun. Sen de gel yüzelim demiyorsun.Beni neden
üzüyorsun?
2
ETKİNLİK V
Aşağıdaki yazıda gelecekte yapılacak eylemlerin altını çizin.
Ben büyüyünce öğretmen olacağım.Hep öğrencilerimi düşüneceğim.Onları çok
seveceğim.Hayata dolu dolu bakacağım.Öğrencilerim benim hayatım olacak.Ülkemin her
karış toprağını vatanım belleyip her yerde çalışacağım.
CÜMLELERDE OLUMLULUK VE OLUMSUZLUK
Aşağıdaki cümleleri okuyunuz.eylemin yapılıp yapılmadığını örnekteki gibi yazınız.
CÜMLE
EYLEM YAPILDI/YAPILMADI
Babam çarşıya gitti.
Eylem yapıldı.
Bugün dayım gelmedi.
Eylem yapılmadı.
Sen dün akşam bize niye gelmedin.
…………………..
Tuğçe mektup yazdı.
…………………..
Adem niye kitap okumadın.
…………………..
Hakan okula erken gelmedi.
………………….
At bu yarışta koşmadı.
………………….
SORU: “Bu akşam size geleceğim.”cümlesinde eylem bildiren kelime nedir?
CEVAP: “Geleceğim” kelimesidir.Bu kelime olumludur.Çünkü eylemin yapılacağını
belirtmektedir.
SONUÇ:Bir cümlede işin,oluşun veya hareketin yapıldığını ya d yapılabileceğini bildiren
kelimelere olumlu eylemler denir.
SORU: “Bugün erken yatmayacağım.”cümlesinde eylem bildiren kelime hangisidir?
CEVAP: “Gitmeyeceğim.” Kelimesi eylemdir.Bu kelime olumsuzdur.Çünkü eylemin
yapılmayacağını belirtmektedir.
SONUÇ: Bir cümlede işin, oluşun,hareketin yapılmadığına ve yapılamayacağını bildiren
eylemlere olumsuz eylemler denir.
ETKİNLİK VI
Aşağıdaki eylemleri inceleyin olumlu ya da olumsuz olduğunu örnekteki gibi
karşısına yazınız.
EYLEM
ÖZELLİĞİ
Koştu
olumlu
Uçmadı
olumsuz
Okumadı
……………
Doğdu
……………
Gitti
……………
Sevmedi
……………
Kaçtı
……………
Getirmedi
……………
Aşağıdaki olumlu eylemleri,olumsuz durumunu örnekteki gibi karşıları yazın.Cümlede
kullanınız.
EYLEM
YENİ DURUM
CÜMLEDE KULLANMA DURUMU
Bindi
binmedi
Rümeysa arabaya binmedi.
Yürüdü
…………….
………………………………………….
Okudu
…………….
………………………………………….
Yaptı
…………….
………………………………………….
İzledi
……………..
………………………………………….
Çalıştı
……………..
………………………………………….
Gördü
……………..
…………………………………………..
Gülmüş
……………..
………………………………………….
3
Aşağıdaki olumsuz eylemleri olumlu hale getirip cümlede kullanınız.
EYLEM
YENİ DURUM
CÜMLEDE KULLANMA DURUMU
Sevmiyor
seviyor
Arkadaşım beni çok seviyor.
Bakmadı
………………
……………………………………
Tutmadı
………………
…………………………………..
Vermemiş
………………
……………………………………
İstememiş
………………
…………………………………..
Durmadı
………………
……………………………………
Gitmiyor
………………
…………………………………….
Kazmadı
………………
……………………………………
DİKKAT: Sevgili öğrenciler bilmem dikkatinizi çekti mi?Olumsuz eylemlerin hepsinde –me
ve –ma ekleri mutlaka kullanılmış.Bunu yukarıdaki etkinlik çalışmalarında gözlemledik.
Buna göre –me ve –ma ekinin eylem köküne getirirsek Eylem olumsuz hale getirilir.
ETKİNLİK VII
Aşağıdaki atasözlerinde hareket,iş,oluş bildiren kelimelerin altını çizelim.
Her kuşun eti yenmez.
Görüne köy kılavuz istemez.
Evdeki hesap çarşıya uymaz.
Dert ağlatır,aşk söyletir.
Çocukta al haberi.
İşleyen demir ışıldar.
Büyük lokma ye, büyük söz etme.
Sakla samanı gelir zamanı.
Her horoz kendi çöplüğünde öter.
Yenile pehlivan güreşe doymaz.
DEĞERLENDİRME
1.Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin hangisi iş hareket bildirmez?
A. Otobüs durmaz mı bu durakta?
B.O yüzden almadım bu karpuzu.
C. Bu küçük çocuğu daha önce görmedim.
D.Kesmişler tüm yeşil ağaçları
2. “boya” kelimesi aşağıdaki cümlelerin hangisinde iş ve hareket bildirir?
A.Duvarı üç günde boyadık.
B. Çocuk iki kutu boya aldı.
C.Bu odayı boyamanızı istemiyorum.
D. Boyaları çok zam gelmiş.
3. “Sakladım bütün güzel oyuncakları.” Cümlesinde hangi kelime iş ve hareket bildirir?
A. Sakladım
B. Bütün
C. Oyuncakları
D.Güzel
4. Aşağıdaki kelimelerin hangisinde,şu anda yapılmakta olan eylemi anlatmatadır?
A.Düşünüyorum
B.Koştum
C. Okuyacağım
D.Kaçmış
5. “Hostes,uçağın iniş zamanını bildiriyor.” Cümlesinde eylem ne zaman yapılıyor*
A.Geçmiş bir zamanda
B. Her zamanda
C. Şu andaki zamanda
D. Gelecek bir zamanda
6. “Her zaman seninle oldum.” Cümlesinde eylem olan kelime hangisidir?
A. Her zaman
B. zaman
C. seninle
D.oldum
7.Aşağıdaki eylemlerin hangisinde işin yapılması;anlatılmasından sonradır?
A.gittim
B. gideceğim
C.gidiyorum
D. Giderim
8. “Dün akşam gezmeye gittik.” Cümlesinde eylemin ne zaman yapıldığını belirtiyor?
A. şimdi
B. geçmişte
C. gelecekte
D. İleride
4
9. “ Bu pazar ailece pikniğe gideceğiz.” Cümlesinin olumsuz olması için hangi ekin
gelmesi gerekir?
A. –ler
B. –me
C. –lar
D. –mi
10. Aşağıdaki eylemlerin hangisi olup bitmiştir?
A. koştum
B. geliyorum
C. seviyorum
D. Yazacak
11. “ gelmez” eyleminin olumlusu hangisidir?
A. gelecek
B. geliyor
C. gelir
D. Gelmiş
12. “Kuşlar ötüyor,kediler miyavlıyor,çocuklar koşuşturuyor.” Cümlesinde kaç tane
eylem vardır?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
13.Hangi cümledeki eylem, işin önce den gerçekleştiğini belirtir?
A. Başımın üstünde bulutlar geziyor.
B.Gece yıldızlardan sordum seni.
C. Yollara bakarken dalar giderim.
D. Bir gün hatırlayacaksın o eski günleri.
14. “Bir kelebek,
Kış gelmeden gidecek.
Ayrılıp çiçeklerden,
Baharda yine gelecek.”
Yukarıdaki şiirde yer alan eylemlerin zamanı aşağıdakilerden hangisidir?
A.Biten bir zaman
B. Gelecekte yapılan eylem.
C. Devam eden eylem.
D. Hiçbiri
15. “Sizin dağlarınıza kar yağar.
Benimse içime içime.
Bekleyin göreceksiniz
Ne çiçekler yetişecek
Allı güllü
Hele bahar gelsin de.”
Yukarıdaki şiirde geçen gelecekte zaman ait eylemler hangisidir?
A. yağar- bekleyin
B. yağar- gelsin
C. göreceksiniz- yetişecek
D. bekleyin- gelsin
16. “Çalışacaksın” eyleminin zamanı aşağıdakilerden hangisidir?
A. Şimdiki zaman ( şu anda olan zaman)
B.Gelecek zaman ( Henüz gerçekleşmemiş zaman)
C. Geçmiş zaman ( Olmuş bitmiş zaman)
D. Her zaman
17. “Daha ………….olmak için birbirimize ………………olmalıyız.”cümlesinde boş
bırakılan yerlere hangi seçenekte verilen kelimeler getirilmelidir?
A. hızlı- çalışkan
B. güçlü- destek
C. akıllı – rakip
D. becerikli – dost
5
18. “ yokuş – yol – yoğurt – yorgun “ kelimelerinin abece ( alfabetik) sıralaması hangi
seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A. yorgun- yol – yokuş – yoğurt
B. yoğurt – yokuş – yol – yorgun
C. yol – yokuş – yoğurt – yorgun
D. yokuş – yorgun – yol – yoğurt
19. “ Masa” kelimesine aşağıdaki eklerden hangisi getirilirse araya kaynaştırma harfi
gelir?
A. –a
B. –lar
C. –dan
D. – da
20.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A. Bahçe kuru dallarla dolmuş.
B. Bu pantolon sana dar geliyor.
C. Bu tarlalar dağ çiçekleri ile dolu.
D. Bizi çok soğuk karşıladılar.
21. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir vardır?
A. Yıllarca boşuna beklemişiz.
B. Okuma yazma öğrenmek için çok çaba gösterdi.
C. Bütün okul dışarı çıktık.
D. Biz yıllarca bekledik.
22. “hafif “ kelimesi hangisinde sıfat yerine kullanılmıştır?
A.Annesi, bebeği hafifçe bıraktı.
B.Hafif yiyecekler yemenin zamanı geldi.
C.Sen ne kadar hafifsin.
D.Amcamı görünce hafifçe sarıldım.
23. Aşağıdaki cümlelerde geçen eylemlerden hangisi “bir anda olup biten” bir işi
anlatır?
A. Çiçekler açıyor.
B. Güneş battı.
C. Vazo düşüverdi.
D. Tatil başlıyor.
24. Aşağıdakilerden hangisi “sormak” fiilinin devam eden bir eylem biçiminde
söylenişidir?
A. Soruyorum
B. Sordum
C. sormuş
D. Soracak
25. Aşağıdaki eylemlerden hangisi gerçekleşmiştir?
A. seviyor
B. Yatacak
C. Gelir
D. Gitti
6