Sivil toplum kuruluşlarının ve sendikaların ayrımcılıkla mücadeledeki rolü Burcu Yeşiladalı burcuy@bilgi.edu.tr İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 Haziran 2010, Ankara Belgeleme ve Raporlama Yoluyla Türkiye’de Ayrımcılıkla Mücadele Projesi Amaç Türkiye'de süregelen ayrımcı mevzuat ve uygulamaların ortaya çıkarılmasına katkıda bulunmak, Türkiye’de ayrımcılıkla mücadele yönünde çalışan mekanizmaları güçlendirmek. Belgeleme ve Raporlama Yoluyla Türkiye’de Ayrımcılıkla Mücadele Projesi Hedef Irk veya etnik köken, din veya inanç, engellilik, cinsel yönelim temelli ayrımcılık meselesini ele alan, bu alanda çalışmalar yapan sivil toplum kuruluşlarının ve sendikaların ayrımcılıkla mücadelede oynadıkları rolü güçlendirmek. Belgeleme ve Raporlama Yoluyla Türkiye’de Ayrımcılıkla Mücadele Projesi Projenin bileşenleri: Haritalama Eğitim İzleme ve raporlama Proje hakkında: http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/source/221_sub5.asp Haritalama çalışması Sevinç Eryılmaz Dilek ve Ulaş Karan tarafından yürütüldü. Amaç Ayrımcılık ile mücadele eden veya bu konular üzerinde çalışan belli başlı sivil toplum kuruluşları, sivil girişimler ve sendikaların haritasının çıkarılması, Bu kurumların profili, alandaki uzmanlıklarının, ayrımcılıkla mücadelede karşılaştıkları güçlüklerin, izleme ve belgelemeye yönelik eğitim ihtiyaçlarının tanımlanması, İletişim ağlarının tanımlanması. Haritalama çalışması Yöntem Anket formları, Analitik değerlendirme, Veri tabanı. Sonuç Anket çalışması 56 kurumun katılımıyla sonuçlandı. Rapor ve kurum listesi http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/pages/activity_ full.asp?id=113 adresinde yayınlanıyor. Rapor revize ediliyor. Çalışmaya katılan kurumun türü 16 Sendika STK, sivil girişim 40 Toplam katılan kurum: 56 STK’ların ele aldığı mesele İnsan hakları; 12 Irk/etnik köken, din/inanç; 17 Cinsel yönelim; 2 Engellilik; 9 Toplam: 40 Ortak çalışmalar yürütüyor mu? Hayır; 3 Evet; 52 Toplam yanıt veren: 55 Hak temelli çalışan insan hakları örgütleri ile diğer alanlarda çalışan STK’lar arasında işbirliği zayıf Engellilik ve cinsel yönelim temelinde çalışan STK’lar arasındaki işbirliği kuvvetli İşbirliğinde yaşanan zorluklar Siyasi görüş ayrılıkları Ortak dil ve anlayış eksiklikleri Sürekli erişilebilecek bir yetkilinin bulunamaması, kurumu temsil eden kişinin sık sık değişmesi Maddi zorluklar İş yükünün asimetrik dağılımı İnsan hakları alanında çalışan STK’ların LGBTT bireylerin hakları konusunda homofobik davranabilmeleri İşbirliği deneyiminin olumlu sonuçları Çalıştıkları konu hakkında farklı bir yaklaşım elde edilmesi Ortak çalışma kültürünün oluşması Ortak dil yaratma fırsatı Daha geniş kitlelere ulaşılması Kaynak ve uzmanların etkin kullanımı Uzun vadeli işbirlikleri için fırsat Devlet tarafından alınan maddi/ ayni destek Alıyor; 3 Almıyor; 50 Toplam yanıt veren: 53 Devlet finansmanı bağımsızlığı ve etkinliklerde devlete karşı kullanılan eleştirel dili tehlikeye atacak bir unsur olarak algılanıyor. Özel sektör veya uluslararası kuruluşlardan destek Alıyor; 24 Almıyor; 29 Toplam yanıt veren: 53 Alınan finansal desteğin büyük bölümü proje temelli 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 40. maddesi gereği sendikalar belli bazı kurumlardan bağış alamamaktadır. Kaynak yetersizliği etkinliklerin kapsamını kısıtlıyor mu? Kısıtlamıyor; 6 Kısıtlıyor; 49 Toplam yanıt veren: 55 Uluslararası düzeyde çalışması var mı? Yok; 12 Var; 41 Toplam yanıt veren: 53 Ayrımcılık yasağı temel çalışma alanı mı? Hiçbiri; 3 Temel çalışma alanı; 10 Çalışmaların bir parçası; 43 Toplam yanıt veren: 53 Ayrımcılıkla ilgili çalışma yürütmüş mü? Yürütmemiş; 19 Yürütmüş; 34 Toplam yanıt veren: 53 Ayrımcılıkla ilgili yürütülen faaliyetlerin sınıflandırması Farkındalık yaratma faaliyetleri Yasal düzenlemeler ile ilgili çalışmalar Hak arama mücadelesi, mağdurlara idari ve yargısal destek sağlama Kamuoyu oluşturma Lobicilik, savunuculuk Araştırma, anket düzenleme İmza kampanyaları İzleme, veri toplama, belgeleme ve raporlama Sanatsal ve kültürel çalışmalar Çalışmalara örnek “Özür dileriz sokağa çıktık” Kaynak http://www.radikal.com.tr Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği’nin Metrobüs duraklarının engellilerin kullanımına uygun hale getirmesi için açtığı dava Özürlüler Vakfı’nın Mecidiyeköy Metrobüs durağındaki eylemi (Aralık 2009) Çalışmalara örnek Dezenformasyon Üreterek Eşcinselleri Damgalamaktan Vazgeçin! “Dezenformasyon Üreterek Eşcinselleri Damgalamaktan Vazgeçin!” Kaynak http://www.kaosgl.org Kaos GL’nin Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı Selma Aliye Kavaf’ı “eşcinselliğin bir hastalık olduğu ve eşcinsellerin tedavi edilmesi gerektiği” yönündeki sözleri nedeniyle protestosu (Nisan 2010) Çalışmalara örnek Kaynak http://www.turkyahudileri.com Beyoğlu Musevi Hahamhane Vakfı tarafından yürütülen “Türk Yahudi Toplumu ve Yahudi Kültürünü Tanıtma Projesi” kapsamında gerçekleştirilen “Farklı Kimliklere ve Yahudiliğe Bakış Algı Araştırması” (Eylül 2009) Çalışmalara örnek Birleşmiş Milletler’in Ekonomik,Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’ne sunulan gölge rapor Kaynak http://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/cescrwg44.htm Çalışmalarla hedef alınan gruplar Öğretmenler 5% Aktivistler 10% Kadın, genç, çocuk, öğrenci 11% Dezavantajlı gruplar 11% Araştırmacılar 12% Genel kamuoyu 22% Gazeteci 16% Politikacı ve kamu görevlileri 13% Bireylerden şikayet başvurusu alıyor mu? Hayır; 17 Evet; 36 Toplam yanıt veren: 53 Kurumsallaşmış başvuru mekanizmaları yok Bireyler adına adli veya idari yargı organlarına başvuruyor mu? Evet; 23 Hayır; 28 Toplam yanıt veren: 51 Ayrımcılık yasağı konusundaki hukuksal düzenlemelere hakimiyet 1 Birleşmiş Milletler 7 10 19 9 1 Çok iyi 6 Avrupa Konseyi 2 8 Avrupa Birliği 11 9 Türkiye 8 12 13 12 İyi 13 13 Az Orta Hiç 13 16 3 0 5 10 15 20 Ayrımcılık yasağı konusundaki yargı kararlarına hakimiyet 1 Birleşmiş Milletler 6 6 22 12 1 Çok iyi 7 7 Avrupa Konseyi 1 8 Avrupa Birliği Orta Az 9 20 11 9 Türkiye 7 5 Hiç 12 15 6 0 İyi 17 13 10 15 20 25 Sonuç I Ayrımcılıkla mücadelede ağlar vasıtasıyla hareket etme gerekliliği Farklı ayrımcılık temelleri üzerine farkındalık ve bilinç yetersizliği Maddi kaynak yetersizliği Proje temelli çalışma problemi Ayrımcılık yasağı üzerine sunulan eğitim programlarının yetersizliği Sonuç II Sadece belli bazı çalışma yöntemleri üzerine yoğunlaşma İzleme, belgeleme ve raporlama eksikliği Veri toplamaya yönelik şüphe, güvensizlik Kamu kesimiyle işbirliğinin yetersizliği Toplumun farkındalık düzeyinin yetersizliği Mağdurlara sunulan desteği kurumsal olmaması Koalisyonların yetersizliği