Document

SOSYOLOJİDE KURAMSAL
DÜŞÜNME
ORTA-SEVİYE KURAMLAR:
PROTESTAN ETİK
• Merton orta-seviye kuram kavramını deneysel araştırma
yoluyla doğrudan sınanabilecek kadar özel, fakat aynı
zamanda bir dizi farklı olguyu kapsayacak kadar da geniş
anlamında kullanmıştır.
• Dini değerler ve kapitalist girişim arasındaki benzerlik
• “iyi bir kuram” olmanın dört ölçütünü karşılamaktadır:
– Beklenmeyen
– Bulmaca çözme
– Geliştirilmiş olduğu durumların ötesine giden durumları açıklama
kabiliyeti
– Sırf geçerli olanı değil, aksine muhtemel açılımlar için verimli olan
DÖRT KURAMSAL MESELE
• İnsan eylemi ve toplumsal yapı
• Uzlaşma ve çatışma
• Toplumsal cinsiyeti toplumsal çözümlemeye
katma
• Modern toplumsal gelişmenin özellikleri
YAPI VE EYLEM
• Hangisi önceliktedir; toplum tarafından icra edilen
toplumsal kısıtlar mı yoksa bireylerin istekleri mi?
• Toplumsal yapı bizim dışımızdadır: sistemler ve
işlevler bizim onlara verdiğimiz anlamların
kullanımından bağımsız olarak varolurlar.
• Eleştiri – toplum, bizim bireysel eylemlerimizin
bileşkesi değilse, nedir?
• Aradaki farklılığın abartılmaması önemlidir.
• Yapılaşma – toplumsal yapının etkin bir şekilde
yapılması ve tekrar yapılması süreci
UZLAŞMA VE ÇATIŞMA
• Durkheim toplumu birbirine bağımlı parçalar olarak
görür. Örn. Bütünleşmiş bir bünye
• Bedensel benzerlik – parçalar organlardır ve onlar
ister istemez uyum içinde çalışırlar.
• Marx ve takipçileri toplumsal sistemin “içine inşa
edilmiş” çıkar bölünmelerini vurgularlar: bu durum
zaman geçtikçe etkin(aktif) değişmeye patlak verir.
• Çatışma ve uzlaşmanın karşılıklı ilişkisini
ideolojilerin rolü aracılığıyla görmek mümkündür.
TOPLUMSAL CİNSİYET
MESELESİ
• Durkheim – erkek toplumun ürünüdür, kadın doğanın
ürünüdür.
• Kadınlar özel bir alandadır, erkekler kamusal alandadır.
• Marx – toplumsal cinsiyet farklılıkları esas olarak başka sınıf
gibi bölünmeleri de yansıtır.
• Feminist bakış açısında bilgi, cinsiyet ve toplumsal cinsiyetle
ilgilidir.
• Toplumsal cinsiyet sabit değil, akışkan bir kategoridir.
• Toplumsal cinsiyetin sorunları ile aynı olmayacak şekilde
kadını sosyoloji çalışmalarının içine taşımak gereklidir.
MODERN DÜNYANIN BİÇİMLENMESİ
Marksist Fikirlerin
Anahatları
Weberci Fikirlerin
Anahatları
Kapitalist ekonomik büyüme
Üretim rasyonelleşmesi
Sınıf eşitsizlikleri modern
toplumların doğasının temelidir.
Sınıf, birçok eşitsizlik tiplerinden
biridir.
Güç ekonomik eşitsizliklerden
kaynaklanır.
Güç öteki güç kaynaklarından
ayrılabilir (toplumsal cinsiyet gibi).
Kapitalist toplumlar sosyalizme
giden yolda geçicidirler.
Rasyonelleştirme gelecekte bütün
alanlarda ilerleyecektir.
Batı etkisi kapitalist girişimin
genişlemeci eğilimlerinin bir
sonucudur.
Batı etkisi sınai kaynaklar ve askeri
güç üzerindeki egemenliğinden
gelmektedir.
YENİ SOSYOLOJİK
KURAMLAR
• Postmodernizm, Marx ve Weber’in geliştirdiği
türden kuramların içeriğini ve olabilirliğini reddeder
– meta-anlatı yoktur.
• Tarih yoktur, süreç yoktur. “Yeni Zamanlar” vardır.
vb.
• Baudrillard – “yaşamın TV içine çözülmesi”
• Foucault – aydınlanmanın özgürlük hakkındaki
fikirlerinin disiplin ve gözetlemeyle ilgili başka
yönleri
• Güce ilişkin söylemin rolü merkezi önemdedir.
DÖRT ÇAĞDAŞ SOSYOLOG
• Jűrgen Habermas:
– Kamusal alanda demokrasiyi yeniden canlandırmaya
çalışır.
– Medya tartışmaları artırıcı potansiyele sahiptir.
• Ulrich Beck:
– “ikinci modernlik”, küreselliğin yayılması
– Risk toplumu, riskin doğası değişiyor.
• Manuel Castells:
– Bilgi toplumuna ağ ekonomileri damgasını vurmuştur.
– Weber’in Demir Kafes’inin hissi– “otomat”
• Anthony Giddens:
– “firari dünya” soyut sistemlere güveni gerektirir.
– Bireyler arasındaki “toplumsal dönüşlülük”te artış
SONUÇ
• Sosyolojik teoride yeni bir evre?
• Marx, Weber ve Durkheim düşüncelerini
sosyal ve ekonomik değişimin hızlı olduğu
zaman boyunca biçimlendirdiler.
• Günümüz küresel değişimleri 19.ncu yüzyıla
kıyasla çok daha büyük bir dönüşümdür.
• Bugün, yaklaşımlarda bir çeşitliliğin var oluşu
ne sürprizdir ne de endişe verici.