Sosyal Bilim İlgisi

MESLEK SEÇİMİ
Meslek Seçmek
Yaşam Biçimini Seçmektir
1




2
İşe giderken “ayaklarınızın geri geri
gitmemesi” için
Bunca yıl “boşuna okumuşum” dememek
için”
Bu meslek “bana göre değilmiş” dememek
için
“Devamlı iş değiştirmemek” için…







3

DOĞRU KARAR VERMENİN ÖNEMİ
Meslek kavramıyla ilk tanışıklığımız daha çocukken, “büyüyünce ne olacaksın”
sorusuna, ailemizdeki kişilerin yönlendirmesiyle verdiğimiz cevapla başlar.
Küçükken anne babalarımızın söylediklerine göre seçtiğimiz meslek, büyüyünce
hayatımızın en önemli kararlarından biri olarak çıkar karşımıza. Çünkü seçtiğimiz
meslek, yaşamınızın geri kalanını mutlu geçirip geçiremeyeceğimizi, evleneceğimiz
insanı, toplumdaki yerimizi, hayat standardımızı, nerede yaşayacağımızı fazlasıyla
etkileyecektir.
Meslek kişinin yaşamını sürdürebilmesi için yaptığı faaliyetlerin genel adıdır.
Mesleğin genel özellikleri;
Devamlı olarak yapılması,
Maddi ve manevi doyum sağlaması,
Belli bir eğitim, tecrübe ve beceri gerektirmesi,
Yaparken kişinin mutlu olması ve
Yapılan işte verimli olunmasıdır.







4
Bu özellikleri göz önünde aldığımızda yapacağımız seçimin hayatımızı fazlasıyla
etkileyeceğini net bir şekilde görebiliriz. Bu yüzden kişi çeşitli meslekler arasından,
beklentilerini en iyi biçimde karşılayacak ve en üst düzeyde doyum sağlayacağına
inandığı mesleğe yönelmelidir.
İstenmeden yapılan meslek; depresyon, isteksizlik, iş veriminde düşüş, sürekli iş
değişlikliği, hayal kırıklığı, mutsuzluk ve asabilik hallerini beraberinde getirir. Kişi
mesleğinin gereklerini yerine getirmezse kendini değersiz ve işe yaramaz hissedecektir.
Hem zaman hem moral kaybına uğramamak için;
Kişinin hangi işleri ne derece yapabildiğinin farkında olması, çeşitli konulardaki
yeteneklerini doğru, gerçekçi ve ayrıntılı olarak değerlendirebilmesi,
Kişinin meslekten neler beklediğini, neler isteyip neler istemediğini, açık ve net bir
biçimde ifade etmesi,
Mevcut seçenekleri inceleyip, başka seçenekler olup olmadığını araştırması,
Seçeneklerin herbirinin isteklerine ve koşullarına ne derece uygun olduğunu
değerlendirerek; istenilir yönleri en fazla, istenmeyen yönleri en az ve erişme olasılığı en
yüksek olana yönelmesi gerekir.
Birçok insan seçmiş olduğu mesleğin
getireceği hayat biçimini bilmediği
ve incelemediği için başarısız,
verimsiz ve seçmiş olduğu meslekte
mutsuz olmaktadır.
5
Meslek Seçimi Neden Önemlidir?
Meslek seçimi, yaşamımızda aldığımız önemli
kararlardan biridir. Günümüzün büyük bir
bölümünün iş ortamında ve işe yönelik
faaliyetlerle geçtiğini düşünürsek, meslek
seçiminin ne kadar önemli bir karar olduğunu
daha iyi anlayabiliriz.
6
Meslek Seçimi Neden Önemlidir?
Meslek seçimi sadece ne iş yapılacağı ile değil aynı zamanda
nasıl bir yaşam sürüleceği ile de ilgilidir.
Bireyin seçtiği meslek gelecekteki yaşam standardını, tarzını ve
sosyal yaşantılarını belirleyici bir rol oynamaktadır.
Bu nedenle meslek seçimi ile ilgili vereceğimiz karar bir anlamda
geleceğimizle ilgili vereceğimiz önemli bir karardır.
7
Neden Bir İşte Çalışırız?
Bir meslek seçmemizin ve bir işte çalışmamızın pek çok nedeni
bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır;

Yaşamımızı sürdürebilmek için, gerekli geliri kazanmak için;
Mesleğimizden elde ettiğimiz gelir bizim nerede oturacağımız,
nasıl giyineceğimiz, nasıl bir sağlık hizmeti alacağımız gibi birçok
alanda yaşamımızı etkiler.
8

Kişisel gelişimimiz için,
Mesleğimiz, ilgilerimiz ve değerlerimiz doğrultusunda
yeteneklerimizi kullanarak kendimizi geliştirmemizi ve özgüven
sahibi olmamızı sağlar.

Bireysel kimliğe sahip olmak için,
Mesleğimiz ben kimim ve ne iş yapıyorum sorularına cevap
bularak bireysel bir kimlik oluşturmamızı sağlar.
9
Toplumda statü elde etmek için,
Mesleğimiz bizim toplumdaki konumumuzu ve toplumsal saygınlığımızı
belirler.

Sosyal ilişkilerde bulunmak için,
Mesleğimiz kimlerle arkadaşlık edeceğimizi, kiminle evleneceğimizi,
hangi sosyal etkinliklerde bulunacağımızı, çocuklarımıza nasıl bir eğitim
ortamı sağlayacağımızı belirler.

Mutlu ve başarılı bir yaşam sürmek için,
Sevdiğimiz bir meslekte çalışmak beraberinde başarı, mutluluk ve
mesleki doyumu da getireceğinden mesleğimiz, monoton bir yaşam
yerine dinamik bir yaşam sürmemizi sağlar.

10
Meslek Seçiminde
Göz Önünde Bulundurulması
Gereken Faktörler Nelerdir?
Mesleğimizi seçerken, yapmaktan hoşlandığımız
etkinlikleri ve bulunmayı tercih ettiğimiz ortamları
düşünmeliyiz.
 İnsanlarla yüz yüze çalışmak mı istersiniz?
 Makineler ve araçlarla mı çalışmak istersiniz?
 Kapalı ortamlarda, masa başında mı çalışmak istersiniz?
 Yalnız başınıza mı çalışmak istersiniz?
 Hareketli ya da sakin bir işte mi çalışmak istersiniz?
 Yoksa açık havada çalışmak mı sizi mutlu eder?
Bu ve benzeri soruları kendimize sorarak kendimizi keşfetme
yolculuğumuza daha hızlı devam edebiliriz.
1.
11
Mesleğimizi seçerken, ilgilerimizi, yapabildiklerimizi ve bir
meslekte önemli gördüğümüz durumları göz önünde
bulundurmalıyız. Bu süreçte seçeceğimiz mesleğin ne tür bir
eğitim gerektirdiği ve iş bulma fırsatlarını da göz önünde
bulundurmalıyız.
2.
3. Mesleki hedeflerimizi belirlerken ve çevremizdeki fırsatları
değerlendirirken, hobilerimizi, katıldığımız eğitim etkinliklerini,
kursları vb. konuları göz önünde bulundurmamız gerekir.
12
Meslek Seçimini Etkileyen
Faktörler Nelerdir?
Bireysel özellikler (ilgi, yetenek, değer, amaç, beklenti, kişilik
özellikleri, fiziksel özellikler, bireyin kendisi ve mesleklerle ilgili
algılamaları, mesleki olgunluk vb.)



13
Sosyal özellikler (ailenin özellikleri, içinde yaşanılan kültürün
mesleklere ve cinsiyete dayalı algılamaları, sosyal yapı, medya
vb.)
Politik, ekonomik, yasal ve sisteme ilişkin özellikler (ülkenin
ekonomik yapısı, yasalar, eğitim ve sınav sistemleri, iş bulma
olanakları vb.)





14
Meslek Seçiminde Bireysel Özellikler
YETENEKLER:
Yetenek kalıtımla getirilen gizilgücün eğitim ve çevre etkisiyle geliştirilmiş
kısmını ifade eder. Böylece bir kimsenin belli bir yaşa kadar geliştirdiği becerilere
bakarak onun daha sonra göreceği eğitimden ne ölçüde yararlanabileceği
hakkında bir tahminde bulunulabilir. Bireyler sahip oldukları yetenekler bakımından
farklılık gösterirler. Öğrenilecek davranış zorlaştıkça gerektirdiği yetenek düzeyi de
yükselir.
Yeteneklerini kullanma imkânı bulamayan kimselerin mutsuz oldukları ve ileri
yaşlarında da olsa karşılarına bir fırsat çıktığında yeteneklerini geliştirebilecekleri
alanlara yöneldikleri gözlenmektedir
Sahip olunan yetenekten farklı yetenek gerektiren bir alana yönelindiğinde; o
alanda başan şansı düşük olacak ve buna bağlı olarak mesleki doyumsuzluk
yaşanacaktır. Ölçülebilen yeteneklerden bazıları şunlardır:
GENEL AKADEMİK YETENEK; Soyut kavramları öğrenebilme, sembollerle akıl yürütebilme gücü.
SÖZEL YETENEK

Sözel Akıcılık: Zengin bir sözcük bilgisine ve çağrışım zenginliğine sahip olma, duygu ve düşünceleri
değişik sözcükler kullanarak etkileyici bir biçimde ifade edebilme, akıcı bir üslupla konuşma ve yazma,
sözcüklerle orijinal ve etkileyici kompozisyonlar yaratma gücü.

Sözel Akıl Yürütme: Sözcükler ve/veya ifadeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları görebilme;
okuduğunu anlayabilme, düşünceleri açık ve anlaşılabilir biçimde aktarabilme gücü.
SAYISAL YETENEK

Hesaplama: Sayılarla dört işleme dayalı hesaplamaları çabuk ve doğru bir biçimde yapabilme, bir
işlemdeki hatayı kolayca bulabilme gücü.

Sayısal Akıl Yürütme: Matematiksel ilke ve kavramları kullanarak problemleri çözebilme, cebir
işlemleri yapabilme gücü.
ŞEKİL-UZAY YETENEĞİ

Şekil İlişkilerini Görebilme Yeteneği: Nesnelerin, resimlerin veya geometrik şekillerin detaylarını
algılama; nesneler, resimler ve şekiller arasında gölge, genişlik, boy vb. özellikler yönünden farklılıkları
görebilme gücü.

Uzay İlişkileri Görebilme Yeteneği: Bir şeklin düzlem üzerinde ya da bir cismin uzayda döndürülmesi
ile alacağı biçimi göz önünde canlandırabilme, açılımı verilmiş bir cismin kapalı halini görebilme veya
tersini yapabilme gücü.

15
Meslek seçiminde şu yeteneklerin de göz önüne
alınmasında yarar vardır:




16
El Becerisi: Elleri ve kolları kolaylıkla ve ustalıkla hareket ettirebilme:
nesneleri kaldırma, döndürme ve yerleştirme hareketlerini çabuk ve
düzgün bir biçimde yapabilme gücü.
Parmak Becerisi: Parmakları doğru ve hızlı bir biçimde kullanarak küçük
objeler üzerinde çalışma; çok ince işleri yapabilme gücü.
El-Göz İşbirliği: El ve gözü birbiriyle uyum halinde ve hızlı bir biçimde
kullanabilme, ipliği iğne deliğinden geçirme gibi hareketleri çabucak
yapabilme gücü.
Büro İşleri Yeteneği; Sözel ve sayısal materyaldeki küçük ayrıntıları
algılama, tablolardaki, listelerdeki ve yazılardaki farkları algılama gücü.



17

İLGİLER: Herhangi bir mecburiyet ve ödül vaat edilmediği halde bir
kimsenin mesleğin gerektirdiği faaliyetleri yapmaktan hoşlanma
derecesidir.
Bir kimsenin ilgi duyduğu faaliyet alanları genellikle onun yetenekli
olduğu bir alandır. Dolayısıyla insanların yetenekli olduğu alanlara ilgi
duyacaklarını söylemek yanlış olmaz. İnsan ancak yetenekli olduğu
alanda başarılı çalışmalar yapabilir. Güçlü bir yeteneğe dayanmayan
ilgilerin geçici bir heves olduğu söylenebilir.
Ergenlerin ilgileri konusunda kararsız olmaları, meslek seçimi
konusunda karar vermelerini güçleştirir. Bu durumda yapılacak en doğru
işlem ergenin ilgilerini değil ilgi alanlarının belirlenmesidir. Örneğin; bir
kimsenin doktorluğa mı yoksa diyetisyenliğe mi ilgisi olduğunu belirlemek
yerine sağlık alanına mı yoksa teknik alana mı ilgi duyduğunu belirlemek
daha doğru sonuçlar verebilir.
İlgi alanları şu başlıkla altında toplanabilir:





18
Temel Bilim ilgisi; Fizik, kimya, biyoloji, matematik gibi bilimlerin konusunu incelmeyi,
onlarla uğraşmayı ve akıl yürütmeyi faaliyetleri içeren bir ilgi alanıdır. Temel bilim ilgisi
yüksek olan kimseler, yukarıda belirtilen temel bilim alanları yanında tıp, veterinerlik ve
mühendislik gibi uygulama alanlarda bilimsel çalışma yapmaktan doyum sağlayabilirler.
Sosyal Bilim İlgisi; Sosyal olayları incelemek ve nedenlerini araştırmak gibi faaliyetleri
içeren bir ilgi alanıdır. Sosyal bilim ilgisi yüksek olan kimseler hukuk siyaset bilimleri,
sosyoloji, psikoloji, ilahiyat gibi alanlarda çalışmakla mutlu ve başarılı olabilirler.
Canlı Varlık İlgisi; Hayvan ve bitkileri incelemekten, onları yetiştirip üretmekten zevk
alma gibi
davranışları içerir. Canlı varlıklara ilgi duyan kimseler açık havada çalışmaktan da zevk
alırlar. Bu ilgisi yüksek kişilerin ziraat mühendisliği, veterinerlik gibi çalışma alanlarında
doyum sağlayacakları söylenebilir.
Mekanik İlgi; Mekanik ilgi, çeşitli alet ve makineler yapmak, işletmek ve onarmak gibi
faaliyetlerden hoşlanmaktır. Makine ve elektrik-elektrik mühendisliği gibi teknik
alanlarda başarı ve doyum için gereklidir.




19
Ticaret İlgisi; Alım-satım işleriyle uğraşma, ticaret yolu ile kar elde etme, bir ürünün en
iyi şekilde tanıtımını yaparak satma gibi faaliyetleri içeren ticaret ilgisi pazarlama ve
reklamcılık programları ile yakından ilişkilidir.
İş Ayrıntıları İlgisi; Her işi günü gününe yapma, bir yazıyı ya da hesabı inceden
inceye kontrol etme, her şeyi düzenli tutma gibi ayrıntılar üzerinde çalışmaktan
hoşlanma olarak ifade edilebilir. Bu ilgisi yüksek kişiler için muhasebe ve büro
memurluğu uygun eğitim alanlarıdır.
Edebiyat İlgisi; Her türlü edebi eserleri inceleme, eleştirme ya da başkalarını
kelimelerle etkileyebilme ilgisidir. Edebiyat alanına ilgi duyanların dil-edebiyat ve basınyayın çalışma alanlarında doyum sağlayacakları söylenebilir.
Güzel Sanatlar İlgisi; Resim, heykel gibi plastik sanatlar ve el sanatları ile eserleri
incelemek veya bu tür eserler ortaya koymak gibi davranışlarda ifadesini bulur. Güzel
sanatlar fakülteleri bu alana ilgi duyan kimseler için uygun eğitim alanları olabilir.



20
Müzik İlgisi; Bir müzik aleti çalma, müzik dinleme ve beste yapma gibi
davranışlarda kendini gösteren bir ilgidir. Müziğe yüksek derecede ilgi
duyan kimseler için konservatuarların müzik bölümleri en uygun eğitim
alanıdır.
Sosyal Yardım İlgisi; İnsanlarla ilgilenmeyi, onları anlamaya, sıkıntılarını
azaltmaya çalışma isteğini ifade eder. Sosyal hizmetler, tıp, psikoloji,
çocuk gelişimi ve eğitim programları sosyal yardım ilgisi yüksek kimseler
için çalışma alanları olabilir.
Ancak günümüzde meslek tercihleri genellikle ilgilere göre değil ÖSS
puanlarına göre yapılmaktadır. Bu durum meslek tatminsizliğini
beraberinde getirmektedir. Yaşanan tatminsizlik ise ya üniversite
döneminde bölüm değişikliklerine yada iş yaşantısında mezun olunan
bölümlerin dışında çalışmaya neden olur.
 MESLEK DEĞERLERİ;

İnsanlar hayatlarının yaklaşık üçte birini kapsayan meslek
faaliyetleri sonucunda, çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.
Meslek faaliyetlerinin sonunda beklenen doyum, genellikle
"Meslek Değeri" olarak adlandırılır. Değerler kişinin bu ihtiyaçlarını
karşılayacak davranış tarzlarını ve hedeflerinin önem sırasına
konmasına yardım eden fakir ve düşünce ve duyguları ifade eder.

Mesleki değerler; para kazanma, ün sahibi olma, üreticiliğini
geliştirme, bağımsız olma, topluma hizmet, düzenli bir hayat
sürme, toplumsal saygınlık gibi nitelikler olabilir.
21

22
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ; Kişilik,bireyi çevresindekilerden farklı kılan özellikleri kapsar. Atak,
girişken, mücadeleci, çekingen, uysal, hırslı, idealist, realist, mantıklı, sinirli, başına buyruk,
alçak gönüllü, düzenli, kurallara bağlı vb. birbirinden farklı, birbirine zıt birçok kişilik özelliği
mevcuttur. Mesleklerinde gerektirdiği kişilik özellikleri farklı farklıdır. Bireyin ne tür kişilik
özelliklerine sahip olduğunu belirlemesi doğru bir seçim yapması açısından oldukça
önemlidir. Örneğin; ikna gücü yüksek, dışa dönük kişiler avukat, politikacı, kurallara bağlı,
düzenli bireylerin bankacılık, büro memurluğu, gibi mesleklere yönelmeleri isabetli olabilir.
Nasıl ki 38 numara ayağımızı 37 numara ayakkabı sıkarsa ya da 38 bedene 40 beden bir
kıyafet büyük gelirse kişiye uygun olmayan meslekte kişinin özelliklerine büyük veya küçük
gelebilir. Mesleğinizi sevmediğiniz zaman ya sizi sıkar, bunaltır ya da sizin performansınızın
üstünde bir gayret gerektirdiği için sizi hayal kırıklığına uğratır. Ancak kişiliğinize uygun
mesleği seçebilirseniz mutlu olursunuz. İnsanın gerçek özelliklerini tanıması, kendini doğru
değerlendirmesi kolay gerçekleştirilecek bir hedef değildir. Özellikle kendini başkalarının
ölçütlerine göre değerlendiren kişi büyük olasılıkla sağlıklı bir değerlendirme
yapamayacaktır. Kendinizi en iyi siz tanırsınız başkalarının yanıltıcı yüreklendirmeleri sizi
yanıltabilir. Bu yüzden çevrenin beklentilerine ve değerlendirmelerine aşırı derecede duyarlı
olmamak gerekir. Mesleklerin özelliklerin inceledikten sonra, kişiler kendi özellikleriyle,
mesleklerin ortak noktalarını belirleyerek meslek alternatiflerini oluşturabilirler.
MESLEKLER HAKKINDA BİLGİ
EDİNİRKEN;







23
MESLEKLER HAKKINDA BİLGİ
EDİNİRKEN;
Mesleğin Niteliği; bu mesleği yapan kişilerin ne tür faaliyetleri yapmakla yükümlü
olduğunu ifade eder.
Çalışılan Ortam; Mesleğin nasıl bir ortamda (makinelerle mi ,insanlarla mı,
oturarak
mı ayakta mı, açık havada mı kapalı mekanda mı çalışıldığı vb.) ve nasıl bir
çevrede ( coğrafi koşullar, iklim koşulları, nem seviyesi vb.) yapıldığını ifade eder.
Mesleğe Hazırlık; Mesleği öğrenmek için gereken eğitim süresi, gereken özel bir
yetenek alanın olup olmadığı, gereken eğitimi aldıktan sonra özel bir hazırlık ya da
tecrübe gerektirip gerektirmediğini ifade eder.








24
Mesleğin Olumlu ve Olumsuz Yanları; Mesleğin cazip tarafları ile hoşa gitmeyen
yönleri, mesleğin
itibarı, sosyal güvenliği, tatil zamanlarını içerir.
Mesleğe Girmek İçin Aranan Özellikler; mesleği yapmak için aranan boy, kilo,
yaş, cinsiyet, kişilik
yapısı, yabancı dil bilme, dış görünüşle ilgili şartlar olup olmadığı ve meslekle ilgili
bir araç becerisi gerekip gerekmediğini ifade eder.
Mesleğe Olan Talep; meslekte iş bulma şansı, önümüzdeki yıllarda o alanda
insan gücüne ihtiyaç olup
olmadığı, talebin mevsimlere ve bölgelere göre değişip değişmediğini ifade eder.
İşe Giriş Koşulları; Başvurunun nasıl yapıldığı, kamu kuruluşlarında mı yoksa
özel kuruluşlarda mı?
çalışıldığı, tayinle mi sınavla mı mülakatla mı işe girildiği, sözleşmeli mi kadrolu mu
çalışıldığını ifade eder.






25
Meslekte Yükselme;
Mesleğin Getirdiği Kazanç; Meslekte çalışanların ortalama kazançları ne kadar,
mesleğin kazancı
mevsime göre değişiyor mu? Kazanç günlük mü haftalık mı aylık mı? Kazanç
istenilen hayat standardı için
yeterli mi? sorularına cevap aranır.
Emeklilik Koşulları; Emekli olmak için kaç yıl çalışmak gerekiyor? Emeklilikten
sonraki dönemde aylık
kazanç ne kadar? Emekliliği sağlayan kurum hangisi gibi sorulara cevap aranır. Bu
soruların cevapları mesleklerle ilgili yazılı materyallerden, istenilen mesleğin
yapıldığı işyerlerini ziyaret ederek, meslekten olan kişilerle görüşerek bireysel
olarak ya da meslek odalarına, sendikalara, sanayi ve ticaret odalarına danışarak
bulunabilir. Aranan cevaplar bulunduktan sonra yapılacak iş, bilgilerin
değerlendirilmesi, istenilir yönleri en fazla, istenmeyen yönleri en az ve erişme
olasılığı yüksek seçeneğin bulunmasıdır.