Tacetin İkiz / Rapor

Tacetin İkiz / Rapor
4.1 - Diyak
Diyak çift yönde de aynı görevi gören bir zener diyot gibi çalışır. Diyakın üzerine
uygulanan gerilim diyak geriliminin altında iken diyak yalıtımdadır. Üzerinden sadece sızıntı
akımı geçer. Üzerine uygulanan gerilim diyak geriliminin üstüne çıktığında ise siyak iletime
geçer. Fakat iletime geçer geçmez diyakın uçlarındaki gerilimde bir düşüş görülür. Bu düşüş
değeri diyak geriliminin yaklaşık %20 'si kadardır. Diyakın üzerine uygulanan gerilim diyak
geriliminin altına da düşse diyak yine de iletimde kalır. Fakat diyaka uygulanan gerilim düşüş
anından sonraki gerilim seviyesinin altına düşürüldüğünde diyak yalıtıma geçer. Diyak iki
yöndeki uygulanan polarmalarda da aynı tepkiyi verecektir. Diyakın bu özelliklerinin olma
sebebi alternatif akımda
Şekil-15: diyak gösterimi
Şekil-16 da karakteristik eğride görüldüğü gibi diyak üzerine uygulanan gerilim
diyak gerilimine ulaşana kadar diyak üzerinden sadece sızıntı akımı geçmektedir. Bu gerilim
aşıldığında ise diyak iletime geçer. Diyak ile kaynak arasına bir direnç bağlanarak diyak
üzerinden geçen akım sınırlanır. Fakat diyak üzerinden geçen akım mikro akım seviyesine
kadar indirilirse diyak tekrar yalıtıma geçebilir. Şekilde de görüldüğü gibi diyak doğru ve ters
polarmalara karşı aynı tepkiyi vermektedir .
Şekil-16:diyakın karakteristik eğrisi
12
Tacetin İkiz / Rapor
5.1- Triyak :
Triyaklar da tristörlerin alternatif akımda çalışabilen türleridir. Triyakın oluşumunda
birbirine ters yönde bağlı iki adet tristör bulunmaktadır. Yan tarafta bu birleşim
görülmektedir. Herhangi bir alternatif akım devresindeki bir triyakın A1 ucuna (+) A2 ucuna
da (-) yönde akım geldiğinde birinci tristör, tam tersi durumda ise ikinci tristör devreye
girecektir. Bu sayede triyak alternetif akımın iki yönünde de iletime geçmiş olur. Triyak
yüksek güçlü ve alternatif akım devrelerinde güç kontrol elemanı olarak kullanılır.
Şekil-17 :triyak gösterimi
Şekil-18 de görülen karakterisitk eğrideki VK değeri triyakın kırılma gerilimidir.
Yani Triyakın yüksek gerilimden dolayı yanmasıdır. Bu durum istenmez. Görüldüğü gibi A1
ile A2 uçlarına uygulan gerilim arttığı taktirde triyakın tetiklenme akımıda düşüyor. TK
grafiği triyakın tetiklendikten sonraki A1 ve A2 uçları arasından geçen akımdır. Yine grafikte
görüldüğü gibi triyak iki yönde de aynı özellikleri göstermektedir .
Şekil-18 :triyakın karakteristik eğrisi
13
Tacetin İkiz / Rapor
5.2 Tiriyakın sağlamlık kontrolü
Şekil-19:Sağlam bir triyağın A2-A1 uçları her iki yönde de sonsuz direnç göstermesi gerekir
Şekil-20: G-A2 arası her iki yönde de sonsuz direnç göstemesi gerekir
Şekil-21 : G-A1 uçları arası her iki yönde küçük direnç göstermesi gerekir.(15-20 ohm
5.3 Triyağın uç tespiti
ölçü aletinin proplarından birisi ölçü aletinin birine sabit tutulur. Diğer prob triyak
uçlarına sırayla değdirilir.ölçü aletinin ibresindesapma elde edilene kadar sabit uç
değiştirilerek ölçme tekrarlanır.ibre saptığında ölçü aletinin gösterdiği direnç değeri skaladan
okunur.
Problar değiştirilerek aynı uçlara bağlanır. Ölçü aletinin gösterdiği direnç değeri yeniden
okunur. Ölçülen direnç değerleri karşılaştırılır, iki değer arasında çok a(0.1 - 0.2ohm)fark
vardır. Küçük direnç okunduğu anda siyah probun bağlı olduğu uç GEYT ucudur Kırmızı
probun bağlı olduğu uç A1 ucudur.
14
Tacetin İkiz / Rapor
BÖLÜM-3
6.1 Dimmer Devresinin Çalışma Prensibi
Dimmer bir elektrik ampulünun akımının belli zamanlarda kesip belli zamanlarda
vermek suretiyle o ampulde harcanan gücü kontrol eder . Böylece ampulün parlaklığını
istediğimiz gibi ayarlayabiliriz . Bu kontrolü triyak sayesinde yaparız . Triyak belli
zamanlarda aktif belli zamanlarda pasif yapılır . Bu zaman aralıkları değiştirilerek ampulde
harcanan güç kontrol altında tutulabilir .
6.2 Kullanılan Elemanlarının Devredeki Rolü
Potansiyometre ile gerilim azaltılıp çoğaltılarak , diyakın ateşleme gerilimi ve
dolayısı ile triyakın tetikleme gerilimi azaltılıp çoğaltılacaktır . Bu da triyak üzerinde ve
ampul üzerinde düşen gerilimi azaltıp çoğaltacaktır . Gerilimin değişmesi ampulün
parlaklığını değiştirir .Triyakın ateşlenmesi için sadece bir potansiyometre kullanırsak AC
sinyalin pzitif bölümlerinde 0-90 derece arasında ateşleme yapar . Begatif bölümlerinde ise
270-360 derece arasında ateşleme yapar . Ateşleme açışını daha da arttırmak için kapı ile A2
arasına bir kondansatör ilave edilir . Bu sayede 360 derecelik bir ateşleme elde edilir.
Triyak uygulamalarında uygulanan voltaj küçük değerlere ulaştığında triyak
kendiliğinden sönerek akımı iletmeyi keser . Yeniden iletime geçirmek için kapıdan yeterli
akım ve gerilim sağlamak gerekir . Bu da triyak üzerinden geçen akımda kesintiler demektir .
Triyaktan her zaman bu istenmez , triyak üzerinden geçen akımı teorik olarak sürekli hale
getirmek , iletimde olmadığı süreyi en aza indirmek yada iletim açısını çok geniş aralıklarda
değiştirebilmek için direnç , kondansatör ve diyak içeren devreler kullanılır . Bizim devrede
diyak kullanılmıştır . Diyak genellikle triyak devrelerinde tetikleme elemanı olarak kullanılır .
Ayrıca devreye seri bağlı direnç ve kondansatör bağlanarak devre filtre edilmiştir .Endüktif
yüklerde akımla gerilim arasında bir faz farkı vardır .Bu durumda yük üzerinde ki gerilim
sıfıra ulaşmadan üzerinden geçen akım sıfıra ulaşır , yani triyak üzerinde ki gerilim daha
yüksek iken üzerinden geçen akım sıfıra ulaşır ve triyak kapalı duruma geçer . Fakat triyak
üzerindeki gerilim fazla olduğu için kendiliğinden ateşlenir . Bu durumu da ortadan kaldırmak
için devreye direnç ve kondansatör bağlanmıştır . Bu RC devresi devrede ki faz farkından
dolayı istenmeyen ateşlenmeleri önler .
BÖLÜM 4
SONUÇ
Bu devreyi oluşturmam bana diyak ve triyakı öğrenmeme yardımcı oldu. Çünkü bu
kavramlar benim için yeni olduğundan pratik olarak öğrendiğimiz konuları böyle görsel
olarak çalıştırmam aklımda kalıcı olmasını sağladı .Pratik bilginin yanında bu dokümanları
bulmam için baya bir araştırma yapmam gerekti , interneti kullanarak nasıl bilgiye
ulaşacağımı öğrendim . Bu projeyi yapma esnasında karşılaştığım en büyük zorluk lehim
yaparken karşılaşmış olduğum zorluk oldu .Fakat bunu birkaç deneme sonunda bunu aştım .
15
Tacetin İkiz / Rapor
REFERANS KAYNAKLARI
1-) YILDIZ , A.B. “ Elektrik Devreleri “ Kocaeli Üniversitesi , 2001 , Kocaeli
2-) ABUT,N. “ Güç Elektroniği “Kocaeli Üniversitesi , 2001 , Kocaeli
3-) www.bilimveteknoloji.com/
4-) www.firat.edu.tr/end-elektronik/index.html
5-) www.beepworld.de/members39/betmeros/elektronik.htm
6-) www.akmtele.com/teknik/teknik.asp
16