suriye arap cumhuriyeti

İZMİR TİCARET ODASI
SURİYE ARAP CUMHURİYETİ
NESLİ ÖZTÜRK
Dış Ekonomik İlişkiler Müdürlüğü
2006
SURİYE
I. ÜLKE BİLGİLERİ
Resmi Adı:
Suriye Arap Cumhuriyeti
Başkenti:
Şam
Yüzölçümü:
185.180 km2
Nüfusu :
18.881.361
Para Birimi ve Paritesi:
Suriye Poundu 1 USD: 41,85 Suriye Poundu
Resmi Dili:
Arapça
Yönetim Şekli:
1963 Mart ayından itibaren askeri rejim altında
Önemli Şehirleri:
Cumhuriyet
Halep, Lazkiye, Hama, Tartus
1
II. EKONOMİK GÖSTERGELER
GSYH (2005):
73,33 Milyar $
Enflasyon Oranı (2005):
%5
İşsizlik Oranı:
% 12,4
İhracat (2005):
6,3 Milyar $
İthalat (2005):
5,97 Milyar $
Toplam Dış Borç (2000):
22 Milyon $
Üyesi Olduğu Kuruluşlar:
ABEDA, AFESD, AL, AMF, CAEU, CCC, ESCWA,
FAO, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM,
IDA, IDB, IFAD, IFC, IHO, ILO, IMF, IOC, ISO,
NAM, OAPEC, OIC, UN, UNCTAD.
Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler: % 17,1 Irak
% 14,9 Türkiye
% 11,8 Suudi Arabistan
% 9,3 İtalya
% 6,6 Lübnan
Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler: % 11 Ukrayna
% 8,7 Türkiye
% 6,9 Suudi Arabistan
% 5,9 Güney Kore
Başlıca İhraç Maddeleri: Petrol, tekstil, meyve ve sebze, pamuk, canlı koyun, fosfat
Başlıca İthal Maddeleri: Makine ve ekipmanları, hayvan, metal ve metal ürünleri,
tekstil, kimyasal ürünler.
2
III. SURİYE’NİN EKONOMİ YAPISI VE EKONOMİ POLİTİKASI
Suriye’de büyük ölçüde tarım, imalat
ve hizmet sektörüne dayanan karma
bir ekonomi uygulanmaktadır. Özel
kesimin etkinlik gösterdiği tarım,
perakende tarım, perakende ticaret ve
belirli
hafif
sanayiler
dışında
ekonominin kilit dallarının çoğu devletin
elindedir.
Suriye’de
savunma
harcamalarına oldukça yüklü bir
kaynak ayrılmakta, bu da ekonomiye
büyük bir yük getirmektedir.
Hayvancılık ise Suriye’de önemli bir yere sahiptir. Ormancılık ve balıkçılık pek
gelişmemiştir. Suriye’nin en önemli yeraltı kaynakları petrol ve doğalgazdır. Petrol ve
doğalgaz yataklarının çoğu ülkenin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Arama, işleme
ve üretim çalışmalarını bir kamu kuruluşu olan Genel Petrol İdaresi yürütmektedir.
Suriye aynı zamanda Irak ve Suudi Arabistan’dan gelen petrol ve doğalgaz boru
hatlarının Akdeniz’e çıkış kapısını oluşturmaktadır. Bir başka önemli kaynak olan
fosfatın yanısıra demir cevheri, asfaltit, kireçtaşı, bazalt ve morn yatakları da
bulunmaktadır.
Başlıca sanayi ürünleri arasında pamuk, ipek ve yün dokuma, un ve işlenmiş gıda,
çimento, gübre, cam, deri eşya ve ayakkabı, kimyasal maddeler, makine ve elektrikli
aletler yer almaktadır.
Bankacılık sistemi üzerinde devletin sıkı bir denetimi vardır. Dış ticaret, tarım ürünleri
satışı ve döviz işlemlerini Suriye Ticaret Bankası yürütmektedir.
1960’lı yılların başından itibaren, Suriye Devleti, bankacılık, sigorta ve sanayi gibi
önemli sektörleri kamulaştırmıştır. 1970’li yıllarda Arap Ülkelerinden gelen yardımlar
da yeni kamu şirketlerinin kurulmasında kullanılmıştır.
Suriye,
2000
yılından
itibaren
gerçekleştirdiği ekonomik reformlar ve
ticari liberalizasyon çerçevesinde Orta
Doğu Ülkeleri arasında yükselen bir
konum
almaya
başlamıştır.
Reformların amacı, özel bankacılık
sisteminin
kurulması,
yeni
kur
politikası, menkul kıymetler borsası ve
ülkeye yabancı sermayenin girişini
hızlandırarak ülke ekonomisini daha
verimli bir hale getirmektir.
Suriye’nin temel gelir kaynaklarını petrolden elde edilen gelirler, dış yardım,
yurtdışında çalışan Suriyeli işçilerin döviz gelirleri ve tarımsal üretim oluşturmaktadır.
3
Suriye’nin ulaştırma ve iletişim ağı son 10 yıl içinde hızlı bir gelişme kaydetmiştir.
Karayolu ağı 42.000 km’ye ulaşmış olup, araç sayısında artış devam etmiştir.
Suriye’nin demiryolu ağı ise yeteri kadar gelişmemiştir.
Suriye’nin üç ana limanı Lazkiye, Tartus ve Banyas olup, ülkenin petrol ihracatı
Banyas Limanı kanalıyla yapılırken, petrol dışı ticareti Lazkiye ve Tartus Limanları
kanalıyla yapılmaktadır. Limanların ekipmanlarının ve altyapılarının yenilenmeye
ihtiyaçları bulunmaktadır. Ülkede Şam, Halep, Lazkiye olmak üzere üç şehirde
havaalanı faaliyet göstermektedir.
Hükümet, Suriye Havayolları’nın iç hatlardaki tekelini kırmak üzere, iç hat ve bölgesel
uçuş yapacak yeni bir havayolu şirketinin kurulacağını açıklamıştır. Yeni havayolunun
%25’nin Suriye Havayolları, kalan bölümünün ise özel sektör yatırımcıları tarafından
satın alınması planlanmaktadır. Havayolu’nun iki uçakla başlaması ve Suriye’nin
önemli şehirleri ve Lübnan’a sefer yapması planlanmaktadır.
Enerji üretiminde son 10 yılda ilerleme olmasına rağmen, elektrik tedariki ülkede
sorun olmaya devam etmektedir. Sanayideki kalkınma ile birlikte elektriğe olan talep,
yıllar itibariyle artmaktadır.
90’lı yılların başında, artan petrol üretimi, iyi geçen hasat mevsimleri ve özel yatırımı
teşvik etmek üzere devlet teşvikleri büyümenin yıllık %7-8 oranlarına ulaşmasını
sağladıysa da, son yıllarda azalan dış yardım, kuraklık, değişken petrol fiyatları ve
bölge ekonomilerindeki küçülme Suriye ekonomisini olumsuz yönde etkileyen
faktörler olmuştur. Birkaç yılda üst üste %5’lik büyüme olduysa da, hızlı nüfus artışı,
zayıf altyapı ve katı devlet düzenlemeleri kişi başına düşen milli gelirin 1995-1999
döneminde 1200 dolardan 1000 dolara inmesine neden olmuştur. GSYİH’daki
büyüme 1999 yılında %-2’ye kadar inmiştir.
Suriye ekonomisinin en önemli sorunlarından bir tanesi işsizliktir. İşsizlik oranı 2000
yılında %8’e kadar yükselmiştir. Hükümet, 2000 yılı sonunda 18-24 yaş arasındaki
işsizleri hedefleyen ve eğitim programları ile küçük işlerin kurulması için kredi teminini
kapsayan bir işsizlikle mücadele programı kabul etmiştir. Programla birlikte 2001 yılı
sonunda 440.000 kişiye iş imkanı sağlanması amaçlanmaktadır. Tahminlere göre,
işsizlikle mücadele için yıllık nüfus artış oranı %3 olan ülkede yılda 200.000 iş
yaratılması gerekmektedir.
2000 yılındaki yüksek ham petrol fiyatları Suriye dış ticaret dengesinin 54.5 milyon
dolarlık bir fazla vermesine neden olmuştur. Petrol ihracatı, ihracat gelirlerinin %5560’ını oluşturmaktadır. 2000 yılında toplam petrol gelirleri 3 milyar dolara ulaşmıştır.
Tarım sektörü, ülke ekonomisinin temel sektörü olmaya devam etmektedir.
Suriye, Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Bölgesi kurulması ile ilgili Ortaklık Anlaşması
imzalanması yönünde yapılan görüşmelerde ilerleme kaydetmiştir. Suriye, AB ile
Ortaklık Anlaşması imzalanması yönünde 1998 yılında görüşmelere başlamıştır.
Suriye’nin yüklü dış borcu ve borç geri ödemelerindeki kötü notu nedeniyle finansman
almak üzere para piyasalarına erişimi zorlaşmıştır. Suriye’nin halihazırdaki dış borcu
22 milyar dolardır. Hükümet, büyük borçlarını ödemeye başlayarak bu konudaki
imajını düzeltmeye karar vermiştir. Bu çerçevede, özel sektör finansmanı için
4
kapıların açılacağı umut edilmektedir. Reform programının devamı için Suriye’nin
kreditör ülkelerle iyi ilişkileri büyük önem taşımaktadır.
YABANCI SERMAYE
Yabancı yatırımcıların birçok bürokratik engellerle karşılaşmalarına neden olan 10
Nolu Yatırım Kanunu 2000 yılında yenilenmiştir. Sözkonusu Kanuna göre yatırım
yapmak isteyen firmalara beş yıl vergi muafiyeti getirilmektedir. Bu süre içerisinde
ihracatında %50 artış gösteren firmaların vergi muafiyet süreleri 7 yıla
çıkarılmaktadır.
Özellikle tarım, gıda, sanayi, turizm ve enerji alanlarında yabancı yatırım
beklenmektedir. Artan turist sayısıyla birlikte, Şam, Halep, Homs, Hama ve Tartus
kentlerinde lüks turistik komplekslere büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanısıra,
Suriye Ekonomi ve Dış Ticaret Bakanlığı tarafından tespit edilen öncelikli yatırım
alanları ise şunlardır;
• Düz cam, ısıya dayanıklı kumlu cam
•
Suriye pamuğunun kullanımı şartıyla tekstil
•
Şeker, gübre, lastik, ,ilaç, sanayi hammaddeleri
•
Deterjan ve hammaddesi, soda, plastik, granül, yağ, deri, kablo, elektrik nakil hattı
malzemeleri
•
Şalter ve eriyik, sayaç kutuları, trafo, regulator, enerji üretim istasyonları
•
Sulama araçları, zeytin ve zeytinyağı entegre tesis ve makinaları, yem, süt tozu,
süt ve süt ürünleri malzeme ve fabrikaları
•
Göl ve deniz balığı üretme çiftlikleri
Suriye’de halihazırda en fazla yabancı yatırım petrol ve gaz arama alanlarındadır.
Yeni Yatırım Kanunu çerçevesinde, başlanan ilk yabancı yatırım Deera yakınında
kurulmakta olan lastik fabrikasıdır. The Syrian Tyre Company adı altındaki yatırımın
%82.5’luk hissesi Suriye kökenli bir Amerikan vatandaşına aitken , %15’i Çinli
yatırımcılara, kalan %2.5’luk bölümü ise Suriyeli bir kişiye aittir. 2002 yılı başında
üretime geçmesi planlanan tesis 900 kişi istihdam edecek ve yılda 1.1 milyon adet
lastik üretecektir.
Hükümet, reform planlarını yabancı yatırımcılara tanıtmak üzere Kasım 2000’de
uluslararası bir forum düzenlemiştir. Suriyeli yetkililer sözkonusu forum kanalıyla
yabancı yatırımcıların ihtiyaç ve istekleri doğrultusunda reformlara yön vermeyi
amaçladıklarını ifade etmiştir.
5
IV. DIŞ TİCARET
Son dönemlerde Suriye Hükümeti, dış ticareti canlandırmak için, dışa yönelik
ekonomik politikalar doğrultusunda özel sektöre geniş imkânlar tanımaya başlamıştır.
Ülkede liberalleşme faaliyetleri göze çarpmaktadır. Fakat halen ülke ekonomisinin
2/3’ü devletin kontrolündedir. Petrol, diğer tabi kaynaklar, bankacılık ve sigortacılık
hizmetleri ve benzer sektörler devletin elindedir ve GSMH’nın % 60’ı bu sektörlerden
sağlanmaktadır.
Hükümetin 1995 yılında çıkardığı ‘Yatırım Teşvik Kanunu’ ile yabancı sermayenin
özendirilmesi amaçlanmaktadır. Yatırımcılara vergi muafiyeti ve diğer teşvikler
sağlandığı için ülkeye yatırımlar artmıştır ve yatırımcılarda tüketim mallarına yönelik
yatırımlara öncelik vermişlerdir.
Ülkede son yıllarda yaşanan kuraklık dış ticaret politikasını da etkilemiş ve bazı tarım
ürünlerinde ithalata yönelinmiştir.
Mayıs 2001’de yayınlanan bir kararnameyle 1100 ithal hammaddeye uygulanan ve
%6 ila %20 arasında değişen gümrük vergi oranları %1’e indirilmiştir. Bu çerçevede,
ithal hammaddeye dayalı Suriye sanayisinin girdi maliyetinin azaltılması ve rekabet
gücünün artırılarak ihracata ivme kazandırılması amaçlanmaktadır.
Bunun dışında yeni bir kararnameyle gümrük tarife oranları hesaplanış şeklinin
uluslararası standartlara uyumu sağlanmıştır.
Irak ve Suriye 31 Ocak 2001 tarihinde imzaladıkları Serbest Ticaret Anlaşmasıyla
ticaret hacmini 2000 yılında 500 milyon dolardan 2001 yılında 1 milyar dolara
çıkarmayı amaçlamaktadırlar.
Son olarak, Haziran 2001’de, Irak, Mısır, Suriye ve Libya bir Serbest Ticaret
Anlaşması imzalamışlardır.
Ağustos 2000’de Suriye ve Lübnan tarımsal ürünlerin serbest ticaretini öngören bir
anlaşma imzalamışlardır.
Ülkede son yıllarda yaşanan kuraklık dış ticaret politikasını etkilemiş ve bazı tarım
ürünlerinde ithalata yönelinmiştir.
Ülkenin genel ihracat kalemleri içinde; petrol ve petrol ürünleri, tekstil, pamuk, fosfat,
meyve ve sebze, canlı hayvan ve yün yeralmaktadır.
İthalat kalemleri ise, makinalar ve ekipmanlar, metal ve metal ürünleri, ham ve rafine
şeker, gıda maddeleri ve ulaşım ekipmanlarıdır.
İhracat:
İhracatın canlandırılabilmesi için bürokratik engeller ve bazı vergilerin kaldırılması
çalışmalarına başlanılmıştır. Suriye’nin dış ticaretinin yarısından fazlasını petrol ve
petrol ürünleri oluşturmaktadır. İhraç edilen petrolün yarıdan fazlası Avrupa
Topluluğu’na yöneliktir. Petrol dışı ihracatı desteklemek amacıyla Suriye diğer Arap
6
Ülkeleriyle ticari anlaşmalar yapmak için elinden geleni yapmaya devam etmektedir.
Ancak Avrupa Birliği’yle bu konudaki gelişmeler daha yavaş gerçekleşmektedir.
Lübnan ile ticari görüşmelerde ilerlemeler kaydedilmiştir. Geçen yılın sonunda iki
taraf 01 Ocak 2000 tarihinden itibaren tarım ürünlerindeki vergileri % 50 azaltmaya
karar vermişlerdir. Ayrıca gelecek 5 yıl içinde % 10’luk bir azalma yapılması da
gündemdedir. Ayrıca Arap Ülkelerini kapsayan bir karara göre, 2007 yılında elma,
zeytin ve kümesi hayvanları üretiminde ortak bir pazar oluşturulması planlanmaktadır.
İthalat:
Suriye’nin uygulanan ekonomik politikaları doğrultusunda en büyük ithal kalemleri
işlenmiş mallar, makine-ulaşım ekipmanları ile kimyasal mamullerdir. Önem arzeden
diğer ithal kalemleri ise, ara malı niteliği taşıyan, demir-çelik mamulleri, sentetik ve
suni iplikler ile bitkisel ham yağlar gibi ülkedeki üretimin ihtiyacı karşılayamadığı
maddeler oluşturmaktadır. Makine-teçhizat gibi yatırım malları, Almanya başta olmak
üzere, İtalya, Japonya ve ABD’den gelirken, ara mallarının büyük bir kısmı Türkiye,
İspanya ve İtalya’dan ithal edilmektedir.
İhracatındaBaşlıcaÜlkeler
İthalatındaBaşlıcaÜlkeler
Almanya
Türkiye
%14
%5
Türkiye
Almanya
%13
%6
İtalya
İtalya
Fransa %12
%6
Diğer
%52
Fransa
%4
Diğer
%63
%9
Ukrayna
%16
İthali Yasak Mallar Listesi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Silahlar
Esrar
Mobilya
Peynir ve meyve gibi (muz hariç) yerel sanayiyi olumsuz etkileyecek mallar
Hazır giyim, kıyafetler
İşlenmiş gıdalar (Konserve balık hariç)
Bazı eczacılık ürünleri (Yalnızca hükümet, hazırlanan ilaçları ithal etmeye
yetkilidir)
Kozmetikler
Uydu antenler
Modemler
Evde kullanılan elektrikli aletler
Seramikler
7
•
•
•
•
•
Bazı oyuncaklar
Bira ve tütün (yalnızca hükümet alkol ve sigara ithal edebilmektedir)
Kaymak suyu
Alkolsüz içecekler
Perdeler.
V. TÜRKİYE-SURİYE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ
Coğrafi yakınlık, ortak tarih, kültür, gelenek ve göreneklere rağmen bazı politik
anlaşmazlıkların da etkisiyle Suriye ile ticari ilişkilerimiz istenen düzeye
ulaşamamıştır. Ancak iki ülke arasında yaşanan gergin dönemde bile ticari
ilişkilerimiz devam etmiştir. İstatistiklere yansımayan ancak önemlilik arz eden sınır
ve bavul ticareti dikkate alındığında, ülkemiz açısından Suriye’nin dış ticaretinde
dördüncü sırada yeralmamız önemlilik arz etmektedir.
Anlaşma ve Protokoller
Anlaşmanın Adı
Ticaret Anlaşması
İkili Hava Ulaştırma Anlaşması
Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması
Karma Komisyon Kurulmasına İlişkin Antlaşma
Uzun Vadeli Ekonomik İşbirliği Antlaşması
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
Gümrük İşbirliği ve Kaçakçılığın Önlenmesi Protokolü
Telekomünikasyon Alanında Mutabakat Muhtırası
Turizm İşbirliği Anlaşması
Turizm İşbirliği Uygulama Protokolü
Ekonomik İşbirliği Protokolü
III. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat
Serbest Ticaret Anlaşması
İmza Tarihi
17.09.1974
13.11.1976
23.03.1982
23.03.1982
23.03.1982
23.03.1982
23.03.1982
23.03.1982
19.05.1982
16.03.1983
17.07.1987
20.07.1988
Aralık 2004
Türkiye’nin Suriye’yle karayolu anlaşması bulunmasına rağmen, Suriye’ye ve Suriye
üzerinden yapılan taşımalarda önemli sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye ile Suriye
arasındaki taşımalarda kota ve izin gerekmektedir. Bu ülkeye yönelik taşımalarda TIR
Karnesi de gerekmemektedir. Fakat triptik belgesi istenmektedir.
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
Türkiye ile Suriye arasında Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
akdedilmesine ilişkin ilk tur görüşmeler, 21-23 Aralık 1999 tarihleri arasında Şam’da
yapılmıştır. Söz konusu Anlaşmaya ilişkin ikinci tur müzakereler ise
26-29 Haziran 2000 tarihlerinde Ankara’da yapılmış olup, Anlaşmanın büyük bir
bölümü üzerinde mutabakata varılmıştır.
Gümrük İdareleri Arasında Karşılıklı Yardımlaşma ve İşbirliği Anlaşması
Türk tarafı, ülkemizin diğer ülkeler ile gümrükler alanında daha geniş kapsamlı bir
işbirliğine gidilmesi amacıyla imzaladığı “Gümrük İdareleri Arasında Karşılıklı
8
Yardımlaşma ve İşbirliği Anlaşması”nın taslak metnini Suriye tarafına iletmiştir.
Konuya ilişkin Suriye tarafının cevabı beklenmektedir.
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
Suriye ile Türkiye arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
imzalanması, iki ülke arasındaki yatırım ilişkilerinin gelişmesine önemli katkı
sağlayacaktır. Hazine Müsteşarlığı, 2001 yılının ikinci yarısı içerisinde müzakerelerin
gerçekleştirilebileceği yönündeki görüşünü, ilgili Suriye makamlarına iletilmek üzere,
Dışişleri Bakanlığına bildirmiştir.
Suriye’nin Körfez Ülkelerine Yönelik Canlı Hayvan Geçişlerini Yasaklaması
Irak üzerinden Körfez Ülkelerine yapılmakta olan canlı hayvan ihracatımız, 1990
yılında başlayan Körfez Krizi nedeniyle Suriye karayoluna kaymıştır. Ancak, Suriye
Hükümeti, 1991 yılı sonunda ülkemizde görülen sığır vebası hastalığı nedeniyle,
ülkemiz menşeli canlı hayvanların Suriye’ye girişini ve bu ülkeden transit geçişlerini
yasaklamıştır.
Sınır Ticareti
Suriye ile Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis ve Hatay illerimiz arasında sınır ticareti
yapılmaktadır. Ancak, Suriye’nin bugüne kadar sınır ticareti kapsamında ithalata izin
vermemesi nedeniyle bu kapsamdaki ticaret tek taraflı olarak ülkemizin sağladığı
tarife tavizleri ile yürütülmektedir.
Karayolu Ulaştırması
Türkiye ile Suriye arasındaki karayolu taşımaları, 23.03.1982 tarihinde imzalanan
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması ve bu Anlaşmaya dayanılarak yapılan
protokoller çerçevesinde yürütülmektedir. Bu çerçevede gerçekleştirilen TürkiyeSuriye Karma Ulaştırma Komisyonunun son toplantısı 26-29 Nisan 1999 tarihlerinde
Şam’da yapılmıştır. Karma Ulaştırma Komisyonu’nun Toplantısı 8-11 Mayıs 2001
tarihlerinde yapılmıştır.
Demiryolu Ulaştırması
Ortadoğu ve Yakındoğu’ya yapılacak demiryolu taşımaları, Türkiye, İran, Suriye,
Ürdün ve Lübnan’ın üyesi olduğu CMO (Ortadoğu Demiryolları Konferansı) Ortak
Anlaşması ve Avrupa-Asya Tarifesine (TEA) göre yapılmaktadır.
Havayolu Ulaştırması
Ülkemiz ile Suriye arasında 13 Kasım 1976 tarihinde imzalanan İkili Hava Ulaştırma
Anlaşması mevcuttur. Sözkonusu anlaşma çerçevesinde, 2001 yaz dönemi itibariyle
THY karşılıklı olarak haftada iki frekans ve Suriye Havayolları tarafından karşılıklı
olarak haftada 1 frekans olarak İstanbul/Şam/İstanbul hattında tarifeli seferler
düzenlemektedir.
9
Enerji
TÜPRAŞ, Suriye Milli Petrol Şirketi’nden (SYTROL) yıllık bazda yapılan kontratlarla
ham petrol alımına 1995 yılında başlamıştır. Suriye’nin bilinen doğal gaz rezervleri
240,5 milyar m³ ve yıllık doğal gaz üretimi ise 4,1 milyar m³ civarında seyretmektedir.
Sınırlarımıza çok yakın bir bölgede bulunan rezervlerden elde edilecek doğal gazın
yaklaşık 300 km.lik bir boru hattı ile güneydeki sanayi merkezlerimize taşınması
mümkün görülmektedir. Suriye, gerek Türkiye’nin gaz açığını karşılamak, gerek arz
kaynaklarını çeşitlendirmek açısından işbirliği yapılabilecek bir ülkedir. Ancak,
konunun uzun vadeli doğal gaz arz ve talep dengeleri ile alternatif doğal gaz
kaynaklarıyla ilgili projelerin gelişimine bağlı olarak ele alınmasında yarar
bulunmaktadır. Suriye ile ülkemiz arasında enerji alanındaki en önemli konuları,
Atatürk Barajı nedeniyle kontrol altına alınan Fırat Suları ve Asi nehri teşkil
etmektedir. Sınıraşan sular konusunda; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Dışişleri
Bakanlığı ile koordineli olarak gerekli teknik çalışmaların sürdürülmesi ve Türkiye’nin
görüşlerinin bölgedeki ülkelere her fırsatta anlatılmaya çalışılması görüşündedir.
Türkiye’nin enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesinin taşıdığı önem dikkate alındığında,
enerji fazlası olan Suriye’den elektrik transferi konusu, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığımız tarafından olumlu mütalaa edilmektedir. Ancak, konuyla ilgili olarak
Suriye Elektrik Kuruluşuna yapılan görüşme çağrısına bir yanıt alınamamıştır.
Müteahhitlik Hizmetleri
Son yıllarda müteahhitlik firmalarımız Suriye’de 90 milyon $ tutarında 6 proje
üstlenmişlerdir. 1998 yılında ise, firmalarımız 200 milyon $ tutarında toplam 6 projeye
(kamu ihaleleri dahil) teklif vermişlerdir.
Türkiye-Suriye Dış Ticareti:
Türkiye’nin Suriye’ye ihraç ettiği ürünler arasında yer alan mallar şunlardır:
Kristal şeker, devamsız lifler, margarin, ayçiçeği tohumu, telgraf ve telefon için toprak
ve sualtı kabloları, ayçiçeği tohumu yağı, motorin, arpa, portland çimentosu, inorganik
kimyasal müstahsallar, organik-inorganik bileşikler, polyesterden teksturize iplik, suni
devamsız liflerden dikiş ipliği krepeli kağıt, asetat, otobüs, kabuksuz fındık, pamuk
ipliği, çelik teller.
Türkiye-Suriye İkili Ticareti (Milyon $)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
İhracat
182.574
279.814
262.867
410.429
394.782
551.627
İthalat
545.097
545.239
506.247
413.349
357.656
272.179
Kaynak:DTM
10
Hacim
727.671
825.053
769.114
823.778
752.438
823.806
Denge
-362.523
-265.425
-243380
-2.920
37.126
279.448
2005 yılı itibariyle Suriye’ye ihracatımız bir önceki yıla göre artarak 551,6 Milyon
Dolara yükselmiştir. Suriye’den ithalatımız ise bir önceki yıla göre düşerek 272 Milyon
Dolar olarak gerçekleşmiştir
Suriye ile Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis ve Hatay illerimiz arasında sınır ticareti
yapılmakta olup, Suriye'nin bugüne kadar sınır ticareti kapsamında ithalata izin
vermemesi nedeniyle bu kapsamdaki ticaret tek taraflı olarak ülkemizin sağladığı
tarife tavizleri ile yürütülmektedir.
1990 yılında başlayan Körfez Krizi nedeniyle Irak üzerinden Körfez Ülkelerine yapılan
canlı hayvan ihracatımız, Suriye karayoluna kaymıştır. Fakat Suriye Hükümeti 1991
yılı sonunda ülkemizde görülen sığır vebası hastalığı nedeniyle ülkemiz menşeli canlı
hayvanların Suriye’ye girişini ve bu ülkeden transit geçişlerini yasaklamıştır.
1992 yılında hastalık kontrol altına alınmış ve konulan karantina tedbirleri de
kaldırılmış ve bu durum Tarım ve Köyişleri Bakanlığımız ve Uluslararası Hayvan
Hastalıkları Örgütü tarafından duyurulmuştur. Ancak Suriye Hükümeti bu yasağı
kaldırmamıştır. 1993 yılında iki ülke arasında Veterinerlik Antlaşması imzalanmış
olmasına rağmen, yasak kararının kaldırılması ya da yumuşatılmasını sağlayacak
olumlu bir gelişme kaydedilmemiştir. Bu itibarla şu anda Suriye’ye canlı hayvan girişi
yapılamamaktadır.
Türkiye’nin ithal ettiği ürünler arasında yeralan ürünler şunlardır: Ham petrol,
mercimek, pamuk tohumu yağı, kağıt ve kartonlar, kısa elyaflı pamuklar, tabii
kalsiyum fosfatlar, kimyon tohumları, dizel yeni taşıtlar, nohut, fasulye, amino
reçellerden levha-yaprak-film-folye-şeritler, yağlama yağları, şark yünleri, sülfürik
asitler, koyun türü hayvanların bağırsakları, pamuk döküntüleri, anason tohumları,
İhracatımızın Sektörel Dağılımı
Tarım ve
Ormancılık
İthalatımızın Sektörel Dağılımı
Madencilik ve
Taş Ocakçılığı
%2
%5
İmalat
%3
Tarım ve
Ormancılık
%14
İmalat
%93
Madencilik ve
Taş Ocakçılığı
%83
pirinç, pamuk tohumu yağı.
11
VI. İZMİR-SURİYE DIŞ TİCARETİ
İlimizden Suriye’ye yapılan ihracat aşağıdaki tabloda gösterilmektedir:
8000000
7000000
6000000
5000000
4000000
3000000
2000000
1000000
0
2000
2002
2004
2005 yılında ihracatımız, 130 Milyon Dolardan, 769,8 Milyon Dolara yükselmiştir.
VII. SURİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER
VE YAŞANAN SORUNLAR
•
Türkiye ile Suriye arasında Açık Pazar kurularak ticaret imkânlarının arttırılması
•
Türk firmalarınca Suriye’de işlerin tamamlanmasına rağmen
mektuplarının bürokrasiden dolayı Suriye makamlarınca tutulması
•
Suriye Merkez Bankası üzerinden açılan akreditif ve banka garantilerinin Türk
bankalarınca kabulünde problem yaşanması ve bu çerçevede, Türk Bankalarıyla
Suriye Merkez Bankası arasında daha koordineli bir işbirliği gerekliliği
•
Suriye’ye ihraç edilen ya da Suriye’den transit geçiş yapacak olan araçların
ülkeye girişlerinde, gümrükte uygulanan ve meblağları farklılıklar gösteren geçiş
ücretlendirmesi ve ek vergiler uygulanması. İhracat sırasında TIR başına Suriye
makamlarınca talep edilen masrafların 500 ABD dolarını bulması(konvoy ücreti,
dizel ücreti, yol vergisi, radyasyon, pul bedeli, sigorta, Suriye Gümrük Muameleleri
Komisyonu, dönüş konvoy ücreti, dönüş çıkış muamele ücreti gibi kalemler)
•
Akreditifli işlemlerde Türk bankalarınca orijinal yükleme evraklarının Suriye
Bankalarına en kısa sürelerde ulaştırılmasına karşın; gümrük işlemleri için Suriye
Bankası tarafından Gümrük Müdürlüklerine ilgili yazının geç ulaşması ve bu
nedenle uzun araçların Suriye Gümrük Kapılarında bekletildikleri her gün için
Suriye makamlarına bir bedel ödenmesi ayrıca bekleme süresi için nakliye
firmasına yapılan bekleme ücreti
12
teminat
•
Nusaybin Gümrük Kapısı’nın transit taşımacılığa açılmasıyla başta ihracat,
taşımacılık olmak üzere bölge ekonomisinde canlılık yaşanması ve Suriye ile
komşuluk ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunması
•
Türkiye-Suriye arasında denizcilik konularının geliştirilmesi
•
Suriye’de Denizcilik sektörünün kurumsallaşması çerçevesinde, Deniz Ticaret
Odası ve Armatörler Birliği gibi kurumların Suriye’deki bu sürece destek olması
•
Türk tersanelerinde Suriye’li armatörler ve Devlet Kuruluşları için her tip
gemi/romorkör yapımı ve bu maksatla Türk tersanelerine bir tanıtım gezisi
düzenlenerek Suriyeli işadamlarının davet edilmesi
•
Lazkiye-Magosa-Mersin (veya Antalya) arasında deniz otobüsü ile yaz aylarında
düzenli yolcu taşımacılığı yapılması
•
Liman hizmetlerinin kolaylaştırılması ve liman tarifelerinin ucuzlatılması
•
Geçmiş dönemlerde Suriye firmalarından alacakları kalan denizcilik alanındaki
firmaların alacaklarının tahsili
VIII. İZMİR TİCARET ODASI-SURİYE İLİŞKİLERİ
Suriye İş ve İnceleme Gezisi (29 Ağustos – 03 Eylül 2001):
Türkiye’nin Ortadoğu Ülkeleriyle ticaretine kapı açmak ve 48. Uluslararası Şam
Ticaret Fuarı’nı ziyarette bulunmak amacıyla Odamız, Suriye’ye İş ve İnceleme
Gezisi düzenlemiştir.
Öncelikli olarak Lazkiye-İzmir feribot seferlerini başlatmak amacıyla planlanan gezide
iki ülke ticaretini geliştirebilecek olan fırsatlar incelenmiş ve işbirliği olanakları
araştırılmıştır.
Bu amaçlarla, özel sektörden sorumlu Bakan Yardımcısı, Ulaştırma Bakanlığı,
T.C. Şam Büyükelçiliği, Suriye Seyahat Acentaları Birliği, Suriye Ticaret Odası,
Halep Ticaret ve Sanayi Odası, Lazkiye Ticaret Odası ve Lazkiye Liman İşletmeleri
Müdürlüğü ile görüşmelerde bulunulmuştur.
Suriye Ticaret Heyeti (17-22 Kasım 2001):
İzmir-Lazkiye Feribot Seferlerini başlatmak amacıyla Suriye Ulaştırma Bakanlığı
Taşımacılık Genel Müdürü Sayın Kamıl ABORAS, Lazkiye Limanı Planlama Müdürü
Sayın Suleyman BALANŞ ve eşlerinden oluşan 4 kişilik heyet, 17-22 Kasım 2001
tarihleri arasında Odamızı ziyaret etmiştir.
Heyet, Çeşme ve İzmir Limanlarında incelemelerde bulunmuşlardır. İzmir Limanı ile
Lazkiye Limanı arasında deniz yolu ile ticaret ve turizmi arttırmak ve ilgili kuruluş ve
şirketler arasındaki endüstriyel ve ekonomik işbirliğini güçlendirmek amacıyla işbirliği
anlaşması imzalanmıştır.
13
Heyet ayrıca, İZGÜTAŞ (İzmir Tır Gümrükleme ve Depolama A.Ş.), Deniz Ticaret
Odası, ESBAŞ, Atatürk Organize Sanayi Bölgesi ve Esnaf Odası’nı ziyarette
bulunmuş, İzmir-Lazkiye gemi seferlerinin başlaması yönünde ilk adım atılmıştır.
Doğu Akdeniz Turizm ve Ticaret Projesi Çalışma Komisyonu Toplantısı
(25-26 Nisan 2002):
Doğu Akdeniz Bölgesinde bulunan başlıca limanlar ile İzmir Limanı arasında feribot
ve kurvaziyer gemi seferleri düzenleyerek karşılıklı turizmi, ticareti ve özellikle alış
veriş turizmini geliştirmek amacıyla, Suriye, Mısır, Lübnan, Tunus, ve Yunanistan’dan
katılan temsilciler ile 25 Nisan 2002 tarihinde Efes Convention Center’da bir Çalışma
Komisyonu Toplantısı yapılmıştır.
Toplantıya, Suriye’den:
•
•
•
Türk-Suriye İş Konseyi Üyesi Tamer BİTAR
Lazkiye Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Üyesi Saadallah ZIDAN
Suriye Kızılay Lazkiye Şubesi Başkanı Dr. Zakaria ZIDAN
katılmıştır.
Toplantı sonrasında üzerinde anlaşmaya varılan konular aşağıda belirtilmiştir:
- Bölgedeki liman kentleri ve odaları arasında kardeşlik anlaşmalarının imzalanması
- Limanlardaki bürokratik engellerin azaltılması, liman tarifelerinin ve sahil sıhhiye
ücretlerinin uygun düzeylere çekilmesine paralel olarak ayak bastı ücretleri ve fener
ücretlerinin kaldırılması yönünde girişimlerde bulunulması,
İzmir Limanı ile Doğu Akdeniz limanlarında özel tarifeler uygulanması ve ücret birliği
sağlanması,
-Vize formalitelerin kolaylaştırılması ve vize ücretlerinin sembolik hale getirilmesi,
Sigorta ücretlerinin "Riskli statülü bölgedir" diye yüksek olması durumunda konunun
devlete iletilmesi,
Bölgede gemi seferlerinin sistemli bir şekilde düzenlenebilmesi için ortak bir turizm
ve ticaret şirketi kurulması yönünde çalışmalar yapılması, şirketin adının TURKMED
olması,
Şirketin her ülkede temsilcisinin olması sağlanması ve bu amaçla bir Yürütme Kurulu
oluşturulması, çalışmalar için bir eylem planı hazırlanması,
-Ülkelerin birbirlerine karşılıklı tanıtımı için ülkelerin Turizm Bakanlıklarının tanıtım
fonlarından kaynak kullanılması yönünde çalışma yapılması,
14
-Türkiye Turizm Bakanlığı'nın Kuzey Afrika'ya yönelik tanıtım fonundan, ülkelerin
karşılıklı ziyaretler ve basın organizasyonları gibi aktivitelerle birbirlerini
tanıyabilmeleri için yararlanılması,
-Limanlar arasında etkin bir ulaşım yapılması için fizibilite etütlerinin hazırlanması,
Tunus-Girit-İzmir hattı gibi hat belirleme programlarının yapılması,
-Sudan, Suudi Arabistan ve Cezayir ülkelerinin de projeye dahil edilerek alanın
genişletilmesi,
-Söz konusu projede yer alan Çalışma Grubu'nun periyodik olarak değerlendirme
toplantısı yapması ve önümüzdeki Çalışma Grubu Toplantısının Suriye'nin Lazkiye
kentinde yapılması
-Özellikle tekstil ve konfeksiyon gibi alanlarda çok taraflı ticareti geliştirme ve ortak
yatırımlar yapılması konusunda işbirliği toplantılarının düzenlenmesi,
-Taraflar arasında rekabet değil, işbirliği kanalıyla bir güç birliği oluşturulması
-Bölge ülkeleri arasında turizm alanında bir zincir kurulması ve Doğu Akdeniz'in dört
mevsimde her türlü turizmin yaşandığı bir bölge olarak lanse edilmesi,
-Turizmi geliştirmek için ro-ro, feribot, kurvaziyer tipinde yolcu taşımacılığı
yapılmasına ağırlık verilmesi,
- Ege bölgesi ile Akdeniz bölgesi arasında termal ve sağlık turizminin karşılıklı olarak
geliştirilmesi ve gelecek turistlerin yine karşılıklı olarak en iyi şekilde ağırlanması,
- Ülkeler arasında turizmi canlandırmak için acenteler arasında işbirliği yapılması, bu
amaçla Eylül - Ekim döneminde seyahat acentelerinin davet edileceği bir toplantı
düzenlenmesi,
- Toplantıların sanal bilgisayar ortamında sürdürülmesi ve İzmir Ticaret Odası
tarafından proje ile ilgili bilgilerin yer alacağı bir web sayfasının açılması,
- Çeşme ile Selanik arasında Sakız üzerinden feribot seferlerinin yapılmasının
sağlanması,
- Emniyet makamları ile işbirliği yapılarak turistlerin güvenliğinin sağlanması,
- Hac seferlerinin deniz ulaşımı kapsamında gerçekleştirilmesi,
önerilmiştir.
Bu projenin Çalışma Komisyonu’nda Suriye’den;
Kamal Al ASSAD Lazkiye Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Faruk GUD Lazkiye Ticaret Odası Başkanvekili
Saadallah ZEIDAN Lazkiye Ticaret Odası Yönetim Kurulu Üyesi
yer almaktadır.
15
Suriye Ticaret Heyeti 28 Ağustos 2002:
Suriye Özel Sektörden Sorumlu Bakan Yardımcısı Barakat SHAHINE, Traktör
Fabrikaları Planlama Müdürü Ahmed Emir KHEIDER ve Sanayi Kurumu Genel
Müdürü
Zalid
KHUTAINI
28
Ağustos
2002
Çarşamba
günü
saat 10:00 'da Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ’ı ziyaret etmiştir.
Suriye Ticaret Bakan Yardımcısı Barakat Shahine, iki ülke arasında ekonomik alanda
çok büyük aşamaların kaydedildiğini bildirmiştir. Türkiye`nin kendileri için ``bir köprü
görevi`` gördüğünü dile getiren Shahine, dış ticaretin yüzde 15`ini Türkiye ile
yaptıklarını, Suriye`nin son 10 yıldan bu yana Türkiye`deki yatırımlarının hızla
arttığını kaydederek, sanayi, turizm ve ticari ilişkilerin daha da geliştirilmesinin
önemine dikkati çekmiştir. Suriye ile Türkiye arasında özellikle deri ve tekstile yönelik
ticaret hacminin artmasını istediklerini belirten Shahine, alet, edevat, yedek parça gibi
birçok ürünü Türkiye`den ithal ettiklerini, çeşitli sektörlerde birlik oluşturmanın
gereğine işaret ederek, ``Suriye ile Türkiye arasında çok sayıda ortak yatırım
bulunduğunu da ifade etmiştir. Suriye’nin kalkınma konusunda Türkiye`nin de
katkısını beklediklerini dile getirerek, Türk teknolojisine ihtiyaç duyduklarını
anlatmıştır. Türkiye`den ``bölgedeki bir numaralı dostumuz`` diye söz eden Shahine,
Odamız başarılı çalışmalarını da yakından izlediğini bildirmiştir.
Sayın Demirtaş da, Suriye`nin yakın zamanda çağdaş ülkeler arasında yerini
alacağını belirterek, iki ülke arasındaki ticareti değerlendirmiştir. Bir süre öncesine
kadar Suriye ve Türkiye arasındaki ticaretin ve ortak yatırımların ``sınırlı düzeyde``
seyrettiğini kaydeden Demirtaş, günümüzde bu ilişkilerin gelişme trendine girdiğini,
Odamızın hayata geçirdiği ve aralarında Suriye`nin de bulunduğu 7 ülkeyi kapsayan
``Doğu Akdeniz Turizm ve Ticaret Projesi``ni anlatmıştır. Türk tarafı olarak iki feribot
alıp seferlere başlamayı düşündüğünü ifade eden Demirtaş, bu feribotları satın
alınmasında diğer ülkelerin imkanları ölçüsünde iştirak etmesini beklediklerini
söylemiştir.
Ziyaret, karşılıklı iyi niyet dilekleri ile son bulmuştur.
Heyete Odamız saat kulesi, Odamız ve İzmir ile ilgili tanıtıcı broşürler hediye
edilmiştir.
Halep Ticaret Heyeti’nin Ziyareti
Halep Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Saleh-El Mallah başkanlığındaki heyet,
19 – 21 Nisan 2006 tarihleri arasında İzmir’i ziyaret etmiştir.
Bu ziyaret kapsamında heyet, Atatürk Organize Sanayi Bölgesi ve Ege Serbest
Bölgesi’nde de incelemelerde bulunmuştur.
Odamız üyeleri ile ikili görüşmeler organize edilmiştir. Odamız ile Kardeş Oda
Anlaşması imzalanmıştır.
Yapılan toplantıda, Halep Ticaret Odası başkanı Saleh El Mallah Halep’te sürekli
İzmir ürünleri ile ilgili bir katalog fuarı düzenlenmesini ve Halep Ticaret Odasının tüm
masrafları karşılayacağını bildirmiştir. Bu katalog fuarının gelecekte gerçek ürün
16
fuarına dönüşmesinin uygun olacağı da belirtilmiştir. Daha sonra iki oda arasındaki
bilgi birikiminden ve deneyimlerden yararlanmak için Halep’e 4-5 memur istediklerini
masraflarını karşılayacaklarını belirtmiştir. Aynı şekilde İzmir’e memur göndermek
istedikleri de bildirilmiştir.
Halep Ticaret Odası ile İzmir Ticaret Odası’nın birçok ortak yönü olduğunu
vurgulayan İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, “Kardeş
oda anlaşmasının ticari ilişkilerimizi daha da geliştireceğini, İzmir Ekonomi
Üniversitesi’ni çok beğendiğini ifade etmiştir.
Halep’te de bir üniversite kurulması için işbirliği yapmak istediklerini bildirmiştir.
Karşılıklı konuşmalardan sonra ikili görüşmelere geçilmiştir.
Turkish World Trade Partners Programı
Odamız web sayfasında yer alan, üye olunarak otomatik eşleştirme yapılan TurkishWorld Trade Partners programına Suriye Arap Cumhuriyeti’nden 1 Eylül 2006 tarihi
itibariyle 16 firma üye olmuştur.
Bu firmalar, inşaat, ofis makine ve malzemeleri, gıda ürünleri, tarım, hayvan ürünleri,
tekstil, plastik, telekomünikasyon, deri ve deri ürünleri sektörlerinde ithalat ve ihracat
yapmak istemektedir.
17