A.ERDAL SARGUTAN A.ERDAL SARGUTAN

advertisement
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
AN
515
SA
RG
UT
BİRLEŞİK KRALLIK SAĞLIK
SİSTEMİ
L
ARAŞTIRMA YÖNETİCİSİ - EDİTÖR
ER
DA
Doç. Dr. A. Erdal SARGUTAN
A.
ARAŞTIRMA GRUBU
Özlem KARA
Ebru KURU
Hatice BULUT
Gülistan ŞANAL
Seyhan GÜNAYDIN
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
516
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
517
BİRLEŞİK KRALLIK SAĞLIK SİSTEMİ
ÖZET
AN
518
L
RG
SA
II. SAĞLIK SİSTEMİ
II.1. Genel Sağlık Durumu
II.2. Ulusal Sağlık Hizmeti Sisteminin Tarihi
ll.3. Sağlık Sisteminin Yapısı
II.3.1. İngiltere
II.3.2. Galler Bölgesi
II.3.3. İskoçya
II.3.4. Kuzey İrlanda
II.4. Sağlık Hizmetlerinin Sunumu
II.5. Sağlık İnsangücü
II.6. Sağlık Sisteminin Finansmanı
II.7. Sağlık Harcamaları.
II.8. İlaç Ve Teknoloji
II.9. Reformlar
UT
I. ÜLKE TANITIMI
I.1 Coğrafya
I.2. Tarih
I.3. Nüfus Yapısı
I.4. Siyasi Ve İdari Yap
I.5. Ekonomi
521
521
521
522
523
523
526
526
526
529
530
533
535
538
538
543
544
546
547
547
549
KAYNAKLAR
552
A.
ER
DA
III. BİRLEŞİK KRALLIK VE TÜRKİYE SAĞLIK SİSTEMLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
518
ÖZET
UT
AN
Birleşik Krallık sağlık sistemi her yönden köklü, gelişmiş, tamamen kamu
hizmeti ve finansmanı esasına dayalı bir yapılanmaya sahiptir ve toplumun tamamını
kapsar. İşi olan veya olmayan herkesin sağlık hizmeti ihtiyaçları devlet tarafından,
Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) adlı kamu örgütünce, ağırlıklı olarak kamu kaynakları
kullanılarak karşılanmaktadır.
RG
Birleşik Krallık Kapsayıcı / Bütüncü / Tekçil tipte sağlık sistemi uygulayan en
tipik ve örnek ülkedir. Kişi gelirlerinin yüksek olmasına rağmen kapsayıcı sistemin
uygulanmakta oluşu, toplumun sağlık hizmetlerine verdiği önemin göstergesi kabul
edilmektedir.
SA
Birleşik Krallık, ekonomisi gelişmiş bir ülkedir. Bu ortamda insanların yaşam
şartları yüksek düzeydedir. Bu şartların sağlık üzerindeki etkisi olumlu yöndedir.
Çevre, beslenme, eğitim, alt yapı, ekonomi gibi sağlık statüsünü belirleyici etmenler
sağlığı geliştirici yöndedir.
L
Bu imkânın temel kaynağı, ülkenin ekonomik açıdan gelişmiş olması, yeterli
kaynaklarının bulunması, iyi bir eğitim sisteminin olması, görevlilerin görevlerinin
bilincinde ve hizmet etme arzusu içinde olmalarıdır. Bu şartlar altında, kişilerin sağlık
hizmetlerini yeterince almaları ekonomik ve bilinçsel açıdan mümkün olacağından,
ülke refah yönelimli bir sağlık politikası izlese dahi, başarılı olma imkânı yine de
yüksek olacaktır.
ER
DA
Sistemin en üst kademesi Sağlık Bölümü (bakanlığı) adlı hükümet birimidir.
Bir sekreter (bakan) tarafından yönetilir. Sağlık Bölümü’nün asıl hizmet birimleri
yerel ve bölgesel yapıdadır. Merkezi yönetimin rolü daha çok, politika belirleme ve
finansal kaynak sağlama şeklindedir.
Birleşik Krallıkta sağlık hizmetlerinin yürütülmesinde ağırlık yerel
yönetimlerdedir. Üzerlerinde katı bir baskısı söz konusu değildir. Yerel yönetimlerin
yönetim ve uygulama alanında uzman sağlık yöneticileri de yer alır.
A.
Birleşik Krallıkta sağlık hizmetlerinin sunumunda koruyucu ve birincil sağlık
hizmetlerine çok fazla önem verilmektedir. Sağlık sisteminin temelini koruyucu
hekimlik oluşturur. Uzman Genel Pratisyenlerin genel sağlık düzeyini yükseltmek
amacıyla aile hekimliği niteliğinde hizmetler sunmaktadır.
Sağlık personeli sayısı Amerika ve Kıta Avrupası’na göre daha geridedir.
Ancak bu durum hizmet sunumunda aksamalara değil, kuyrukların uzamasına yol
açmaktadır.
Arz ve talep genel olarak kamu mali kaynakları ile finanse edilmektedir ve
hizmet satın alma yetkisi olan kuruluşlar yerel kuruluşlardır. Temel sağlık hizmetleri
esas olarak pratisyen hekimler tarafından ve sağlık merkezlerindeki profesyoneller
tarafından sunulmaktadır.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
519
Hastahaneler genel olarak kamu hastahaneleridir. Özel hastahaneler ağırlıklı
olarak özel sağlık sigortalılarına ve kişisel doğrudan (cepten) ödeme yapanlara
hizmet vermektedirler.
AN
Ülkede özel sektör sağlık hizmetleri serbest olmasına karşın, kamu
hizmetlerinin yeterliliği sebebiyle fazla bir önem taşımamaktadır. Hizmet arz ve
talebinde özel sektörün payı çok azdır.
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
Bu tablonun sonucu olarak bebek ölümleri, salgın hastalık ölümleri, anne
ölümleri Birleşik Krallıkta en düşük düzeydedir. Birincil sağlık hizmetlerinin etkili
olamadığı kanser, kalp-damar hastalıkları, AIDS gibi alanlarda ikincil ve üçüncül
sağlık hizmetlerine başvurulmaktadır. Nüfusun yaşlı olması nedeniyle kalp-damar
hastalıkları ve organ yaşlanmasına bağlı hastalıkların görülme oranı yüksektir.
Birleşik Krallıkta, doğurganlık oranı oldukça düşüktür.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
520
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
521
BİRLEŞİK KRALLIK SAĞLIK SİSTEMİ
UT
: Büyük Britanya Ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı
: 59,2 milyon (2002 resmi tahmini)
2
: 244.100 km
: İngilizce
: Londra
: Anayasal Monarşi
: Sterlin (7/2).
RG
RESMİ ADI
NÜFUSU
YÜZÖLÇÜMÜ
RESMİ DİLİ
BAŞKENT
SİYASAL REJİMİ
PARA BİRİMİ
AN
l. ÜLKE TANITIMI
I.1. Coğrafya
Birleşik Krallık adı İngiltere, Galler ve İskoçya’dan oluşan Büyük Britanya ile
Kuzey İrlanda’yı içeren siyasi ve idari yapıyı tanımlar.
SA
Kıta Avrupa’sının kuzeybatısında yer alan Britanya Adaları 242 500 km2’lik bir
yüzölçümüne sahip bulunmaktadır. Bu adaların en büyüğü Büyük Britanya, ikinci en
büyüğü ise Büyük Britanya adasının batısında bulunan ve üzerinde Kuzey İrlanda ve
İrlanda Cumhuriyeti’nin yer aldığı adadır.
ER
DA
L
Büyük Britanya adasının kuzeyinde bulunan İskoçya’nın batısında Hebrides
takım ada topluluğu yer alırken İskoçya’nın kuzeydoğusunda Orkney ve Shetland
adaları sıralanmaktadır. Bütün bu adalar İngiltere’ye bağlıdır. Ancak, İngiltere ile
Fransa arasında yer alan Channel Adaları ile İrlanda Denizindeki Isle of Man adası,
uluslararası ilişkiler ve güvenlik bakımından Birleşik Krallığa bağlı bulunmaktadır.
Birleşik Krallık’ın 244.100 kilometrekarelik yüzölçümünün 130.400
kilometrekarelik kısmı İngiltere’ye aitken, İskoçya 78.800, Galler 20.800 ve Kuzey
İrlanda 14.100 kilometrekarelik alanı kapsamaktadır.
A.
Başkenti Londra (7.355.000) olan ülkenin diğer önemli şehirleri ise
Birmingham (990.000), Leeds (717.000), Glasgow (577.000) ve Sheffield
(512.000)’dır. Ülke topraklarının yaklaşık %71’lik kısmı ekilmeye müsait alan ve
çayırlardan, %10’luk kısmı ormanlık alanlardan %19’luk kısmı ise şehirlerden
oluşmaktadır (7/2).
I.2. Tarih
Ülkenin temellerini Avrupa'dan gelen toplumlar oluşturmuştur. M.Ö. 1.
Yüzyıldan 5. Yüzyıla kadar Galler ve İngiltere, Romalılar tarafından işgal edildi;
Roma Devleti'nin çökmesi ile ada halkı her tarafa yayıldı. 7. Yüzyılda Anglo-Sakson
Krallığı kuruldu. 8. ve 9. Yüzyıllarda Birleşik Krallık'ın doğu ve kuzeydoğusu Norveç
ve Danimarka'dan gelen Vikingler'in hakimiyetine girdi. 1066'da İskoçya’da krallık
ilan edildi. Fransa ile olan toprak anlaşmazlığı sonucu 100 Yıl Savaşları (1337-1453)
meydana geldi. Daha sonra Birleşik Krallık’ta taht kavgaları oldu.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
522
1500'lü yılların ortası ile 1600'Iü yılların başları arasında Birleşik Krallık altın
çağını yaşadı. 18. yüzyılın başlarında Büyük Britanya Devleti kuruldu. 1760'lı yıllarda
Fransa'nın, Hindistan ve Kuzey Amerika'daki üstünlüğüne son vererek buralarda
hakim duruma geçti.
RG
UT
AN
Birleşik Krallık'ın deniz aşırı ticareti, sanayi inkılabı ile doruk noktasına
yükseldi. Sömürgeleri sayesinde dünyanın dörtte birlik bölümünde etkin oldu. 19.
yüzyılın sonlarından itibaren sömürgelerinde başlayan bağımsızlık hareketi ile eski
gücünü kaybetmeye başladı. Almanya ve Rusya'nın yanında 1. Dünya Savaşı'na
katılan Birleşik Krallık, büyük kayıplara uğradı. Kuzey İrlanda, Birleşik Krallık
bünyesinde kalırken 1922'de Güney İrlanda bağımsız bir cumhuriyet haline geldi. 2.
Dünya Savaşı'nda Londra, Alman uçaklarının ağır bombardımanına uğradı. 1950'de
iktidara gelen Sosyalist İşçi Partisi ulaşımdan madenciliğe, elektrik ve gaz
dağıtımına kadar faaliyet gösteren özel işletmeleri devleştirildi; ancak 1970 ve
1980'li yıllarda iktidarı alan muhafazakar partiler, bu kez devletleştirilen işletmeleri
özelleştirdiler.
SA
1960'lı yıllardan itibaren Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık içinde kalmasını
isteyen ve çoğunluğu oluşturan Protestanlarla, bağımsız bir devlet olmasını isteyen
Katolikler arasında mücadeleler başladı. 1970 ve 1980'li yıllarda şiddet ve terör
olayları tırmandı; çok sayıda insan hayatını kaybetti. 1994'te Kuzey İrlanda'nın
Katolikleri ve Protestanları arasında ateşkes antlaşması imzalanmasına rağmen
şiddet olayları zaman zaman devam etmektedir (4/1).
I.3. Nüfus Yapısı
ER
DA
L
Ülkede 2001 yılında gerçekleştirilen son nüfus sayımı verilerine göre
İngiltere’nin nüfusu 58,8 milyon kişidir. Düşük doğum oranları ve yükselen yaşam
şartlarına bağlı olarak ülke nüfusu giderek yaşlanmaktadır. 2001 yılı nüfus sayımı,
ülkede ilk kez toplam nüfusun %21’ini oluşturan 60 yaş üstü nüfusun, 16 yaş altı
nüfusu (%20) aşmış olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer Batı Avrupa ülkelerinde
olduğu gibi İngiltere’nin de gelecek 10 yıllık dönemde emekli nüfusun çalışan nüfus
üzerinde yarattığı yük ile karşı karşıya gelmesi beklenmektedir.
A.
Özellikle son yıllarda İngiltere’deki nüfus artışının arkasında yatan önemli
nedenlerden biri de ülkeye yönelik göçün artması olmuştur. Bu göçmenlerin büyük
bir kısmı Avrupa Birliği dışındaki ülkelerden gelmektedir. AB üyesi ülkelerden ülkeye
yönelik göçte son yıllarda önemli bir değişiklik görülmemiş olmakla beraber Kanada,
Avustralya ve Yeni Zelanda’dan göç eden nüfusta artış gözlenmektedir. Diğer
taraftan ülke dışına göç edenler de genellikle AB üyesi ülkeler ile bu ülkelere
yönelmektedir.
Ülkeye yönelik iltica talepleri özellikle 1990’lı yılların sonunda artış
göstermiştir. Diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkeye artan göç medya ve
nüfusun büyük bir kısmı tarafından hoş karşılanmamaktadır.
Son 20 yıl içinde İngiltere’nin nüfusu %5 oranında artarak Birleşik Krallık
nüfusunun %83,5’lik kısmını oluşturur hale gelmiştir.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
523
Nüfusta en büyük artış, bölgenin ekonomik dinamizmine de paralel olarak
güney doğu İngiltere’de gerçekleşmiştir.
AN
Birleşik Krallık nüfusu büyük ölçüde kentlerde yoğunlaşmaktadır. Nüfusun
%90’ı kentlerde yaşamaktadır. Yine son 20 yıl içinde Londra nüfusu da %5 oranında
artış göstermiştir. Buna karşılık Liverpool nüfusunun %15, Manchester nüfusunun da
%15,1 oranında azalmasına bağlı olarak Kuzey İngiltere nüfusunda azalma
gerçekleşmiştir.
UT
Ülkede 1990’lı yılların ortalarından itibaren istihdam giderek büyümüş, çalışan
nüfus 1993-2004 yılları arasında yaklaşık 2,5 milyon kişi artış göstermiştir. Yapılan
bir çalışmaya göre işsizlik, 1993 yılındaki %10,2 düzeyinden 2003 yılında %5’e
kadar gerilemiştir (7/4,5).
RG
I.4. Siyasal Ve İdari Yapı
SA
İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda’dan oluşan Birleşik Krallık, Monarşi
ile yönetilen bir ülke olup, anayasa adı altında düzenlenmiş tek bir metin
bulunmamakta, bunun yerine ülke, anayasa gücündeki yazılı mevzuat, yıllar
itibariyle oluşan içtihatlarla örf ve adet hukuku ve uluslararası sözleşme hükümlerine
dayalı olarak yönetilmektedir. Anayasa niteliğindeki anılan mevzuat Meclis
tarafından çıkarılan yeni kanunlar ve anlaşmalarla değiştirilebilmektedir.
ER
DA
L
İngiltere Parlamentosu Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası’ndan
oluşmaktadır. Toplam 659 üyesi bulunan Avam Kamarası’nın üyeleri beş yılda bir
yapılan seçimlerle belirlenmektedir. İşçi Partisi çoğunluk hükümeti tarafından
gerçekleştirilen reformlarla soydan geçme asilzadelerin Lordlar Kamarasına katılma
hakları sona erdirilmiş, vasiyet yoluyla devredilen Lordluk unvanı (hereditary peer)
feshedilmiştir.
Diğer taraftan Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda’ya merkezden bir dizi yetki
devri anlamı taşıyan değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 1997 yılında
Galler ve İskoçya’da yapılan referandumla, Merkezi Hükümetin ekonomi ve para
politikası, dış politika, savunma ve ulusal güvenlik dışında kalan, eğitimden sağlığa,
adalet hizmetlerinden ulaşım ve tarım politikalarına kadar bir dizi yetki 6 Mayıs 1999
tarihinde İskoçya Parlamentosu ve Galler Assamblesine aktarılmıştır.
A.
1998 yılında imzalanan ‘The Good Friday Agreement’ adıyla bilinen
anlaşmanın Kuzey İrlanda’da yapılan referandum sonucunda onaylanması ile,
yapılan seçimler sonucunda oluşturulan Kuzey İrlanda Asamblesi de Aralık 1999
itibariyle çalışmalarına başlamıştır (7/3).
I.5. Ekonomi
Almanya ekonomisinin dörtte üçü büyüklüğünde olan ve Fransa ile dünyanın
dördüncü büyük ekonomik gücü olmak için yarışan İngiltere ekonomisinde
GSYİH’nin yaklaşık %70’lik kısmı özel tüketim kaynaklıdır.
Diğer pek çok gelişmiş ülkede olduğu gibi İngiltere’de de imalat sanayinin
GSYİH’deki payı giderek azalmaktadır.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
524
Bununla beraber, İngiltere’de sanayi sektörünün payı diğer sanayileşmiş
ülkelere göre daha fazla azalmış ve milli gelirin %20’sinin altına kadar gerilemiştir.
UT
AN
II. Dünya Savaşı’nı izleyen dönemde İngiltere’nin imalat sanayi ürünlerinde
yaratmış olduğu ticaret fazlası zaman içinde giderek erimiş ve 1980’lerin başında
tamamen ortadan kalkmıştır. O yıllardan günümüze kadar, ülke bu alanda yapısal
hale dönüşen ve oldukça büyük ticaret açığı vermektedir. 1980’ler ve 1990’ların
başlarında ülkede yaşanan iki önemli ekonomik durgunluk dönemi de imalat
sektöründeki bu daralmayı kısmen tetikleyen faktörlerden olmuştur. Her iki kriz,
sektörde üretim kapasitesi ve istihdam bakımından ciddi azalmaya yol açmış, bu
eğilim, ekonominin düzlüğe çıktığı dönemlerde de tersine dönmemiştir.
RG
Diğer taraftan, 1997 yılından bu yana, imalat sanayi firmaları bu olumsuz
etkilerin yanı sıra, değerli döviz kurunun dış pazarlarda rekabet gücü bakımından
yarattığı zorluklarla da mücadele etmek durumunda kalmıştır.
Tekstil gibi bazı geleneksel sanayilerin önemini giderek yitirdiği İngiltere’de,
elektrik ve optik cihazlar, suni sentetik elyaflar ve kimyasal maddeler gibi bazı
sektörlerde ülke uluslararası rekabet gücünü korumaktadır.
SA
Ülkenin imalat tabanında, kalite standartları ve verimlilik üzerinde yarattığı
yayılma etkisi ile doğrudan yabancı yatırımların önemli bir etkisi bulunmaktadır.
Yabancı yatırımlar, özellikle otomotiv sektörü gibi yok olmaya yüz tutan bazı
sektörlerde yeniden canlanma yaratmış, Japon, Amerikan ve Fransız firmalar ülkede
imalat tesisleri kurmuştur.
ER
DA
L
2002 yılında ülkede yaklaşık 1,8 milyon otomobil üretilmiştir. Bu rakam, 1984
yılı üretim rakamının iki katından fazla olmanın yanı sıra ülkeyi Almanya, Fransa ve
İspanya’nın ardından Avrupa Birliği’nin dördüncü en büyük otomobil üreticisi haline
getirmiştir.
Ülkeye yönelen doğrudan yabancı yatırımlar aynı zamanda İngiltere’yi
Almanya’dan sonra Avrupa Birliği’nin ikinci en büyük yarı-iletken üreticisi haline
getirirken, bilgisayar yazılım sanayinin de güçlenmesinin en önemli nedeni olmuştur.
Ülkede faaliyet gösteren bu yabancı yatırımcılar işletmeye yönelik Ar-Ge
faaliyetlerine
yapılan
harcamaların
da
yaklaşık
üçte
birlik
kısmını
gerçekleştirmektedir.
A.
Üretimde yüksek verimlilik ve elverişli iklim koşullarına bağlı olarak
İngiltere’nin tarım sektörü, ülkenin toplam gıda ihtiyacının yaklaşık üçte ikisini
karşılayabilmektedir. Ülkenin ılıman iklimi ve yıl içine dengeli bir biçimde dağılan
yağışlar sayesinde İngiltere’nin çok geniş bir ürün yelpazesi bulunmakta ve üretim
sezonu oldukça uzun olmaktadır.
Ormancılık ve balıkçılık sektörleriyle beraber tarım sektörü ülke GSYİH’sinin
sadece %1’lik kısmını oluşturmaktadır. Bu sektörde çalışan nüfus, ülke toplam
nüfusunun %2’si düzeyinde seyretmektedir. Bu oran, diğer pek çok gelişmiş ülke ile
%5 olan AB ortalamasından daha düşüktür.
İngiltere’deki çiftlikler, ortalama 70 hektar ile AB standartlarına göre oldukça
büyük sayılmaktadır.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
525
AN
Verimlilik düzeyinin yüksekliğine rağmen İngiliz tarım sektörü son yıllarda
gerek fiyatların düşmesi, gerekse oldukça değerli olan döviz kurları sebebiyle ciddi
bir kriz yaşamaktadır. Bu durum tarımsal nüfusun gelirlerinin düşmesine neden
olmuş, ayrıca 2001 yılında patlak veren şap ve deli dana hastalıklarından dolayı
ülkede ciddi bir gıda sorunu yaşanmıştır.
UT
Yaşanan bu hastalıklar, ülkede kullanılan tarımsal üretim tekniklerinin de
sorgulanmasına yol açmış, gıda güvenliği ve gübre kullanımı konusunda tüketicilerin
endişeleri artmış ve bu durum organik gıdaya yönelik talepte önemli bir artışa sebep
olmuştur. Böylelikle organik üretime ayrılan tarımsal alanlar ve bu alanda faaliyet
gösteren üreticilerin sayısında önemli bir artış olmuştur.
RG
2002 yılı itibarıyla ormanlık alanlar 2,8 milyon hektar ile ülke topraklarının
yaklaşık %10’luk kısmını kapsamaktadır. Bu alanların 0,9 milyon hektarlık kısmı
Ormancılık Komisyonu’nun kontrolü altındadır.
SA
Diğer AB ülkelerine göre orman alanı oldukça az sayılabilecek ülke, ağaç ve
orman ürünleri talebinin yaklaşık %85’lik kısmını ithalat yoluyla karşılamaktadır.
Bununla beraber, son yirmi yıl içinde ağaç ürünleri üretiminde ciddi bir artış
olmuştur.
A.
ER
DA
L
Diğer taraftan, dolaylı olarak ve doğrudan önemli bir istihdam ve gelir kaynağı
olan balıkçılık sektörü, ülke ihtiyacının yaklaşık üçte ikisini karşılamaktadır (7/5,8).
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
526
ll. SAĞLIK SİSTEMİ
II.1. Genel Sağlık Durumu
AN
2002 yılı verileri ile genel sağlık durumu en yüksek olan bölge İngiltere’dir.
Erkeklerin %66’sı ve kadınların %62’si sağlıklıdır. Bu oran Birleşik Krallık içersinde
Galler Bölgesinde en düşüktür (%59 Erkekler ve %60 Kadınlar). En genç ve en yaşlı
grup arasındaki sağlık durumu bakımında eşitsizlik en çok Kuzey İrlanda’dadır. 1624 yaş arası grubun %74’ü, 75 yaş ve üstü grubun ise %23’ü sağlıklıdır (2/38).
UT
Birleşik Krallıkta bebek ölüm oranları son otuz yılda belirgin bir şekilde
azalmıştır. 1971 yılında 1,000 canlı doğum başına ölüm oranı 17.9 iken 2003 yılında
5.3’e gerilemiştir. Yeni doğan ve neaonatal bebek ölüm oranlarında da önemli
ölçüde azalma olmuştur (2/32).
SA
RG
Bütün ülkede 100,000 kişi başına kızamık görülme oranı 89’a düşmüştür.
Rapor edilen kızamıkçık vakalarında aynı zaman aralığında artış olmuştur. Bu
vakalar 15-24 yaşa aralığındaki kişilerin düşük bağışıklama (aşılama) oranları
nedeniyle yüksek seyretmiştir. Ancak 1988 yılında rutin aşılama programının
uygulanmaya başlamıştır. Söz konusu oranın artmaya devam edeceği
beklenmemektedir. Galler ülkedeki kızamıkçık vakalarında en yüksek orana sahiptir.
Oran 1994 yılında 100,000 kişide 4 iken 2004 yılında 58,8 olmuştur.
ER
DA
L
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların görülme oranlarında İngiltere Krallık
içerisindeki diğer ülkelere göre en yüksek görülme oranına sahiptir. İngiltere’de sifilis
vakalarının görülme oranı 2000-2004 yılları arasında 7 kat artarak 100,000 kişide
7.1 oranında olmuştur. Söz konusu oran kadınlarda 3 kat artarak 2004 yılında
100,000 kişide 1.0 olarak gerçekleşmiştir. 1985 ve 2004 yılları arasında ülkede HIV
vakalarının görülme oranları yaklaşık ikiye katlamıştır. Oran 1985 yılında bir milyon
kişi başına 66.5 iken 2004 yılında 148.0 olmuştur. HIV ölüm oranları 2004 yılı verileri
ile bir milyon kişide 9.3’tür (2/45,46).
Sakatlanma ve ölüm ile sonuçlanan trafik kazalarının görülme oranlarında
1999 ve 2004 yılları arasında azalma olmuştur. 1999 yılında İskoçya’da kazaların
yaklaşık beşte biri ölüm ve sakatlanmalar ile sonuçlanıyorken 2004 yılında bu oran
%16’ya gerilemiştir. Söz konusu oranlarda İngiltere ve Galler Bölgesinde de azalma
olurken, Kuzey İrlanda’da oran biraz artmıştır (2/40).
A.
Sigara kullanma oranlarında ülke içerisindeki en yüksek oran İskoçya’dadır.
Kuzey İrlanda ise ülke içerisinde en az sigara kullanımın olduğu bölgedir (2/50).
II.2. Ulusal Sağlık Hizmeti Sisteminin Tarihi
1948 Yılından Önceki Sağlık Hizmetleri: NHS’den önceki dönemde sağlık
hizmetlerine ulaşım ve kapsamı alanında büyük problemler söz konusuydu. İşçiler
ücret ödemeksizin doktora gidebiliyorlardı. Ancak aileleri bu kapsamında dışında
kalıyordu. Hastahaneler ücretliydi ve yoksulların çok küçük bir kesimi bu
hizmetlerden yararlanırken ödeneklerden faydalanıyordu. Ücretsiz sağlık hizmeti de
geniş çapta tanınmış olmasına rağmen kişilerin bu haktan faydalanımı yok denecek
kadar azdı.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
527
19.yüzyıl boyunca hayırseverler ve sosyal reformcular yoksullara ücretsiz tıbbi
yardım sağlamayı denemişlerdir. 1844 yılında günümüzde Kraliyet Serbest
Hastahanesi (Royal Free Hospital) olarak bilinen bir dispanser kurulmuştur.
Dispanser ücretsiz olarak senede 30.000 hastaya bakmıştır.
AN
Hayırsever ve gönüllü olarak hizmet veren hastahanelerin yanı sıra büyük
şehirlerdeki yerel idareler de Belediye Hasthaneleri (Municipal Hospitals) aracılığıyla
sağlık hizmeti sunmuşlardır (15/3).
UT
1941 yılında Sir William Beveridge hükümet tarafından Sosyal Sigorta Ve İlgili
Hizmetler adlı bir araştırma kurulunun başına getirildi. Araştırma raporu 1942 yılında
yayınlanmış ve savaş sonrasında yasal düzenlemelerle son halini almıştır.
RG
Beveridge Raporu düşük işsizlik oranın olduğu bir dönemde hazırlanmış
olmasına rağmen istihdamın savaş nedeniyle yüksek olduğunun ve gelecek ile ilgili
kaygıların farkına varılarak kaleme alınmıştır. Raporda tam istihdamın ve planlı
ekonominin önemi belirtilmiştir (14/21).
SA
Beveridige Raporu sürekli gelirin kesintiye uğraması ve yok olmasına karşı bir
sosyal sigorta planı önermiştir. Planda sosyal sigorta fonunun çalışan ve işverenler
tarafından ödenen katkı payları ile finanse edilmesi öngörülmüştür. Plana göre tüm
çalışanlar ile serbest çalışanlar zorunlu olarak sisteme dahil edilecekti. Ayrıca kişiler
isterse isteğe bağlı sigorta da yaptırabileceklerdi (14/24).
L
1944 yılında hükümet resmi bildiri (White Paper) yayınlamış ve rapora cevap
vermiştir. Beveridge Raporu hastalık, dul kalma, yaşlılık ve işsizliği kapsam altına
alan bir sosyal sigorta planı olarak geniş çapta kabul etmiştir. Katılımlar zorunlu
olmuş, tüm çalışan nüfusu kapsayan sabit oranlı katkı payı ödenmeye başlanmıştır
(14/28).
ER
DA
1948-1957: Bu dönemde savaş sonrası ekonomik problemler nedeniyle
finansman ve yönetsel yapının oluşturulmasında zorluklarla karşılaşılmıştır.
Aile Hekimliği kurumu ve NHS sistemi ve aile hekimliği NHS sisteminin giriş
kapısı olmuştur. Aile hekimleri havale edici ve ilaç reçete edici bir rol üstlenmişlerdir.
Ayrıca diş sağlığı hizmetleri de verilmeye başlanmıştır.
A.
Halk sağlığı merkezleri kamudan sağlanan fonlarla teçhizat ve yapı olarak
yenilenmişlerdir. Halk sağlığı merkezleri pratisyen hekim, diş hekimi ve diğer sağlık
çalışanları ile sağlık hizmeti vermeye başlamışlardır (15/5-7).
1942 yılında, Beveridge raporunun yayınlanması etkili oldu. Sağlık güvencesi
dahil kamu sosyal güvence düzenleme ve harcamaları yeniden yapılandırıldıkları
planlamaydı.
1958-1967: NHS, kuruluşunun ardından geçen ikinci on yılında kurumlarıyla
oturmaya başlamıştır. Tedavi iyileşmiş, daha iyi ilaçlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu
dönemde polio aşısı uygulanmaya başlanmış, kronik böbrek rahatsızlıkları için
diyaliz ve kanser tedavisinde kemoterapide ilerlemeler olmuştur.
Tröstlerin gelişmesine rağmen hastahane hekimleri ve pratisyen hekim
ödemleri ile ilgili problemler yaşanmıştır.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
528
Hükümet ve pratisyen hekimler arasındaki müzakereler sonucunda grup
uygulamaları yeniden gözden geçirilmiş ve geliştirilmiştir.
AN
Bu dönemde daha iyi yönetim politika önceliği olmuştur. Klinisyen ve
yöneticilere hasta ve faaliyetleriyle ilgili daha geniş bilgi veren Hastahane Etkinlik
Analizi (Hospital Activitiy Analysis) uygulanmaya başlamıştır.
1962 yılında NHS’nin hastahaneler, pratisyen hekimler ve Bölgesel Sağlık
Otoritelerinden oluşan üç bölümlü ayrık yapısını eleştiren ve birleştirilmelerini
savunan Porritt Raporu yayınlanmıştır.
RG
UT
Savaşta tahrip görmüş ve teçhizat olarak günün şartlarına uymayan sağlık
kurumlarının yenilenmesini içeren Enoch Powell Hastahane Planı 1962 yılında
yayınlanmıştır ve nüfusu 125.000 ve üzerinde olan bölgelerdeki genel
hastahanelerin geliştirilmesi sağlanmıştır.
1967 yılında hemşirelik sisteminin yapısı ve hastahane idaresindeki
çalışanların geliştirilmesi konusunda tavsiyelerde bulunan Salmon Raporu
yayınlanmıştır.
SA
Yukarıda bahsedilen gelişmeler sonucunda üç bölümlü NHS yapısının
sakıncaları azaltılmış oldu (15/8-10).
1968-1977: 1968 yılında klinik ve örgütsel iyimserlik NHS sistemini
yaygınlaştırmıştır. Tıbbi alet ve yöntemlerde, doku ve organ naklinde ilerlemeler
olmuştur.
ER
DA
L
Hükümetin Hastahane Planı sayesinde hastahane hizmetlerinde artışlar
sağlanmıştır. Salmon Raporu’nun sonucu olarak hastahane hemşirelik hizmetlerinin
yapısı ve hemşire eğitiminde ilerlemeler olmuştur. Bilgisayarlı sağlık hizmeti ve klinik
bütçeleme konusunda bilgi teknolojilerinden faydalanılmaya başlanmıştır (15/11,12).
1978-1987: Bu yıllar NHS sisteminin finansal olarak sınırlarının farkına
varıldığı dönem olmuştur. NHS kendi başarısının kurbanın olmaya başlamıştır. Yeni
teknolojilerin uygulanmaya başlaması ile karmaşık tedavi yöntemleri de
uygulanmaya başlamıştır. Ancak bu gelişmeler nüfusun sağlık hizmetlerinden
beklentisini ve sağlık hizmeti ihtiyacı olan yaşlı nüfusu da artırmıştır.
A.
1978 yılında petrol krizi hizmetlerin finansmanında problemlerin ortaya
çıkmasına neden olmuştur. NHS yönetimi etkililiği artırmayı denemiş ve 1979 yılında
sektörde öncelik ayarlaması yapmıştır. 1982 yılında NHS yeniden yapılandırılmıştır.
Bu dönemdeki NHS politikalarında hastahane tedavisinden birincil bakım ve
halk sağlığı hizmetlerine doğru kayma görülmüştür (15/14,15).
1988-1997: Bu dönemde NHS kuruluşundan bu yana en önemli kültürel
değişiklikleri tecrübe etmiştir. İçsel piyasa denen yurt içi özel kaynakları sisteme
dahil etmiştir. Bu amaçla 1989 yılında resmi bildiri (White Paper) yayınlamış ve 1990
yılında NHS Ve Toplum Sağlığı Yasası (NHS and Community Care Act) çıkarılmıştır.
1990 yılındaki NHS Ve Toplum Sağlığı Yasasından önce bütün NHS sistemi
tek merkezli yapısal bürokrasi ile işletiliyordu.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
529
İçsel piyasanın oluşturulması ile hizmet sağlayıcılardan hizmet satın almak
için müşterilere (sağlık otoriteleri ve bazı aile hekimlikleri) bütçe verilmeye
başlanmıştır. İçsel piyasa içerisindeki sağlık örgütleri de NHS tröstlerine dönüşmüş,
kendi yönetimleri ve birbirleri ile rekabet eden bir yapıya dönüşmüştür.
AN
1991 yılında 57 NHS tröstü (NHS’yı temsilen hizmet veren özel ve gelişkin
kuruluşlar) sisteme dahil olmuştur. 1995 yılında bütün sağlık hizmetleri NHS tröstleri
tarafından sağlanmaya başlamıştır (15/17,18).
UT
1998 Yılından Günümüze: Bu dönem bilgi teknolojilerinin en yoğun kullanıldığı
dönem olmuştur. Her kişi için elektronik kayıtlar tutulmaya ve online olarak ulaşım
kolaylığı sağlanmıştır.
RG
2000 yılının Temmuz ayında sağlık hizmetlerinin 21. Yüzyıla ayak uydurması
için NHS sisteminde dönüşüm planlanmıştır. NHS Planı’nda daha çok yatak,
hastahane, hekim ve hemşire planlanmıştır. Hastahane ve pratisyen hekim
uygulamaları için daha az bekleme sürelerine ulaşılması, hastahane tesisleri ve
yemeklerinin iyileştirilmesi, yaşlılara sağlanan bakım hizmetlerinin geliştirilmesi
amaçlanmıştır (15/20,21).
SA
2001 yılı Nisan ayından Güç Dengesinin Değiştirilmesi (Shifting Balance of
Power) adlı uygulama ile faal olarak çalışan sağlık personeline otorite ve karar
verme konusunda yetkiler tanınmıştır. 2002 yılında bölgesel tabanlı Birincil Bakım
Tröstleri oluşturulmuştur. Aynı zamanda 28 yeni Stratejik Sağlık Otoritesi eski Sağlık
Hizmeti Yerel Otoritelerinin yerini almıştır. Bu otoriteler bölgesel sağlık hizmetlerinin
uygulanmasında önemli görevler üstlenmişlerdir (15/22).
L
II.3. Sağlık Sisteminin Yapısı
ER
DA
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi (National Health Service: NHS) tüm
vatandaşlara sağlık hizmeti sağlamak amacıyla 5 Temmuz 1948 oluşturulmuştur.
Ülkede prime dayalı sosyal güvence sistemi uygulandığı halde, NHS sağlık
hizmetleri vergilerden finanse edilmekte ve halktan prim veya ücret alınmamaktadır.
Sağlık Bölümü (bakanı), yönetimi altındaki NHS aracılığıyla topluma sağlık hizmeti
sağlamakla sorumludur.
A.
NHS ilk olarak 14 Bölgesel Hastahane Kurulu temelinde örgütlenmiştir.
Günümüzdeki NHS üç bölüme ayrılmaktadır:
- Hastahane hizmetleri,
- Aile hekimleri, diş hekimleri, optisyenler ve eczacılar,
- 28 adet Stratejik Sağlık Otoriteleri (Strategic Health Authorities)
1948 yılından bu yana örgüt yapısı ve hizmet sunum şekillerinde değişiklikler
yaşanmıştır (15/1).
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi 1948 yılındaki kuruluşundan bu yana en büyük
yapısal değişikliklerinden birini 2002 yılında gerçekleştirmeye başlamıştır. Yeni
reformlar, 1989’da uygulanan reformlardan daha büyük ölçekli reformlardır. İhtilal
niteliğindeki bu reformlar, ülkedeki sağlık sisteminin fonksiyonlarının yürütülmesine
yönelik çok önemli etkiler meydana getirmişlerdir.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
530
Birleşik Krallığa dahil dört ülkeyi kapsayan Ulusal Sağlık Hizmeti sistemindeki
bu hızlı değişimlerin bir sonucu olarak Birleşik Krallıktaki Ulusal Sağlık Hizmeti
sisteminin yapısının genel bir çerçevesini çizmek son derece zor olmaktadır (5/3).
II.3.1. İngiltere
UT
AN
Ulusal Sağlık Planı Temmuz 2000’de yayımlanmış olup, Ulusal Sağlık Hizmeti
sistemine yapılacak yatırımlarla ilgili on yıllık planlamaları içermektedir. Bu reformun
bir parçası olarak, önceki hükümet tarafından kurulan ve pratisyen hekim merkezli
uygulamaların karakterize ettiği iç piyasa yürürlükten kaldırılmıştır (5/3).
Sistemin yapısı şöyledir:
Sağlık Bölümü
SA
RG
Sağlık Bölümü (bakanlığı) (Department of Health) halk sağlığı alanındaki
standartların yükseltilmesinin yanında Ulusal Sağlık Hizmeti sistemine liderlik yapma
sorumluluğuna da sahiptir. Sağlıktan Sorumlu Devlet Sekreteri (sağlık bakanı) ve
Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) baş yöneticisi ile çalışır. Sağlıktan Sorumlu Devlet
Sekreteri, Ulusal Sağlık Hizmeti sisteminin fonksiyonları ile ilgili olarak Parlamentoya
hesap vermekle yükümlüdür. Ulusal Sağlık Hizmeti sisteminin baş yöneticisi, Devlet
Sekreterliği ile Sağlık Bölümü arasında köprü vazifesi görmektedir.
ER
DA
L
Sağlık Bölümünün görevi Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi ve sosyal hizmet
organizasyonlarına stratejik liderlik yapmaktır. Bu, aşağıdaki görevleri içerir:
- Genel yönlendirmeyi yapmak,
- Ulusal Standartların kurulmasını temin etmek,
- Kaynakları korumak,
- Temel yatırım kararlarını vermek,
- Hastalar için seçenekler geliştirmek
Sağlık Bölümü içerisindeki bölüm yöneticileri, Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi ve
sosyal hizmetler ile ilgili uygulamaları gözetleyen ve alanlarında uzman olan
kişilerden teşekkül etmektedir. 2005 yılı Temmuz ayına kadar, Sağlık Departmanı
bünyesindeki Modernizasyon Ajansı, klinisyenlerin ve yöneticilerin sağlık
hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik çabalarına destek verme görevini ifa etmiş olup,
2005 yılı Temmuz ayında tasfiye edilmiştir (5/4).
Stratejik Sağlık Otoriteleri
A.
Sağlık Departmanı çatısı altında 28 adet Stratejik Sağlık Otoritesi (Strategic
Health Authorities) bulunmaktadır. Bu otoriteler 2000 yılında Sağlık Hizmeti Yerel
Otoriteleri (Local Authority Health Services) yerine kurulmuşlardır. Her bir Stratejik
Sağlık Otoritesi yaklaşık 1,5 milyon nüfusu kapsamakta olup, sınırlarının bittiği
yerde, sosyal hizmetlerden sorumlu yerel otoritelerin sınırları başlamaktadır.
Stratejik Sağlık Otoritelerinin temel fonksiyonları:
-Yerel sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik stratejiler üretmek
devamlılığını sağlamak,
-Yerel sağlık hizmetlerinin ve bunlara bağlı kurumların kalite performanslarının
yüksek tutulmasını ve yüksek performansla çalışmalarını sağlamak
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
531
-Yerel sağlık hizmetlerinde kapasite oluşturmak,
-Ulusal önceliklerin yerel sağlık planlamalarına entegre edilmesini temin
etmek (5/5).
Birincil Bakım Tröstleri
Birincil Bakım Tröstlerinin sorumlulukları:
RG
UT
AN
Birincil Bakım Tröstleri (Primary Care Trusts) kuruluşları, kendilerine NHS
tarafından güven (trust) duyularak NHS adına hizmet verdiklerini vurgulamak
amacıyla bu ad altında kurulan, sağlık hizmeti sunan kuruluşlardır. Adında Trust
kelimesi geçen diğer kuruluşlar da aynı anlayışla adlandırılmışlardır. İngiliz Ulusal
Sağlık Hizmeti sisteminin köşe taşı haline gelmiştir. Birincil Bakım Tröstleri, Ulusal
Sağlık Hizmeti sistemi bütçesinin % 75’ini almaktadırlar. Hastahanelerin finansmanı
(NHS Tröstleri, Vakıf Tröstleri, Bağımsız Hastahaneler ve Tedavi Merkezleri
sözleşmeleri) Birincil Bakım Tröstlerinden sağlanmaktadır. İngiltere genelinde
toplam 303 Birincil Bakım Tröstü bulunmaktadır. Her biri 150 ile 300 bin arası nüfusu
kapsamı altına almaktadır (5/5).
L
SA
- Hizmetleri planlamak ve güvence altına almak: Birincil Bakım Tröstleri yerel
nüfusun ihtiyacı olan sağlık hizmetlerini belirlemek ve bu hizmetleri
sağlamakla sorumludur. Birincil Bakım Tröstleri aynı zamanda hastahaneler,
diş hekimleri, ruh sağlığı hizmetleri, sağlık merkezleri, eczahaneler ve
optisyenler tarafından sağlanan hizmetlerin miktar ve kalitesinin
belirlenmesinden de sorumludur. Birincil Bakım Tröstleri sağlık hizmetlerinin
bir kısmını kendisi doğrudan sağlamaktadır. Bazı hizmetleri ise hastahaneler
gibi diğer örgütlerle anlaşmalar yaparak sağlamaktadır.
ER
DA
- Toplum sağlığını iyileştirmek: Birincil Bakım Tröstleri hizmet verdikleri
bölgedeki yerel nüfusun sağlığını geliştirmekten sorumludur.
- Birincil Bakım Tröstleri Yerel Otoriteler ile NHS örgütlerinin birlikte
çalışmalarını sağlamakla sorumludur (5/5).
Bakım Tröstleri
A.
Bakım Tröstleri (Care Trusts), hem sağlık, hem de sosyal hizmetler alanında
faaliyet gösteren Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi organlarıdır. Ulusal Sağlık Hizmeti
sistemi ile yerel otoritelerin birlikte çalışmaya karar vermeleri ile Bakım Tröstleri
kurulabilmekte olup, fonksiyonları bu ortak çalışma koşullarına göre belirlenmektedir.
Mevcut durumda, sadece küçük boyutlarda bakım tröstleri kurulmuştur. Yine de
gelecekte bu kurumların sayısının artacağı beklentileri hakimdir. Bakım Tröstlerinin
bulunmadığı bölgelerde, Birincil Bakım Tröstleri ve sosyal hizmetler bağımsız
ajanslar olarak çalışırlar (5/5).
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri (NHS Trusts) birçok hastahaneyi işletmekte
olup, Stratejik Sağlık Otoritelerine karşı sorumludurlar. Ulusal Sağlık Hizmeti
Tröstleri, kanser, patoloji ve modernizasyon gibi alanlarda klinik gelişmelerin takip
edilmesi ile ilgili büyük sorunlarla karşılaşmaktadırlar (5/6).
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
532
Şema 1: İngiltere Ulusal Sağlık Örgütünün (NHS) Yapısı
UT
RG
SAĞLIK DEVLET
SEKRETERİ
AN
PARLAMENTO
SA
28 STRATEJİK SAĞLIK
OTORİTESİ
ULUSAL SAĞLIK
HİZMETİ (NHS)
TRÖSTLERİ
VAKIF TRÖSTLERİ
ER
DA
Vakıf
Kurumlarını
Denetleyici
Bağımsız
Mekanizma
L
DENETLEME
BİRİNCİL BAKIM
TRÖSTLERİ
İKİNCİL VE
ÜÇÜNCÜL BAKIM
TRÖSTLERİ
NHS DIŞI ÖRGÜTLER
-Bakım Tröstleri
-NHS
Tröstlerinin
Hastahaneleri
A.
Özel Sağlık Otoriteleri
Bağımsız Hastahaneler
Ve
Tedavi Merkezleri
Kaynak: (5) ACP (2005) The ACP Guide to the Structure of Then NHS in The
United Kingdom, The Association of Clinical Pathologist, April 2005, s:3
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
533
Vakıf Tröstleri
AN
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi Vakıf Tröstleri (Foundation Trusts), Mayıs
2004’te kurulmuştur. Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi içerisinde bağımsız bir konumda
olan vakıf kuruluşlarıdır. Bu kurumların, kâr amacı gütmeyen yapıları ile sistemde
ayrı bir konumları vardır. Vakıf Tröstlerinin sahipleri o yöredeki sivil toplum
unsurlarıdır. Sağlıktan Sorumlu Devlet Sekreterliğinin, Ulusal Sağlık Hizmeti
sistemindeki Vakıf Tröstleri üzerinde doğrudan bir yaptırım gücü ve bu kurumların
yönetim organlarının belirlenmesi ile ilgili bir yetkisi bulunmamaktadır (5/6).
UT
Özel Sağlık Otoriteleri
II.3.2.Galler Bölgesi
Sağlık Ve Sosyal Hizmetler
SA
RG
Yukarıda belirtilen yapıya ek olarak Ulusal Sağlık Hizmeti sistemine hizmet
veren Özel Sağlık Otoriteleri (Special Health Authorities) de mevcuttur. Bunlar
bağımsızdırlar ancak, Ulusal Sağlık Hizmetinin diğer unsurları gibi, Sağlık Bölümü
yönlendirmelerine uymak zorundadırlar. Bu özel otoritelere Ulusal Sağlık Ve Klinik
Üstünlük Enstitüsü (National Institute for Health and Clinical Excellence), Ulusal
Hasta Güvenliği Ajansı (National Patient Safety Agency), Ulusal Kan Ve Nakil
Otoritesi (National Blood and Transplant Authority) gibi kurumlar örnek verilebilir
(5/7).
ER
DA
L
Bakan ve ilgili komite üyeleri Galler Bölgesi sağlık ve sosyal hizmetlerinden
sorumludurlar. Bunun yanında, Ulusal Sağlık Hizmeti yöneticisinin de sosyal hizmet
politikası ile ilgili sorumlulukları bulunmaktadır. Politikaların sağlık hizmetleri ve
sosyal hizmetler arasında her düzeyde düzenlenmesi çok önemli bir husustur. Yerel
düzeyde, komşu yerel sağlık otoritenin seçilmiş üyelerini içeren yerel sağlık
kurullarında bu açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır (11/3).
Bölgesel Ofisler
A.
Bölgesel Ofisler (Regional Offices) Galler’in kuzey, güneydoğu, ortagüneybatı ve güneybatı bölgelerindeki ofislerden oluşmaktadır. Bölgesel ofisler
kendi bölgeleri içerisindeki sağlık ile ilgili faaliyetler üzerinde sorumlulukları vardır.
Bu bölgeler büyük miktarlardaki sağlık hizmeti kullanımı için kendi kendine yeter
niteliktedir. Resmi olarak görevleri:
- Sağlık ve Sosyal Hizmetler politikalarının uygulanmasını sağlamak
- Yerel sağlık otoriteleri, kurumları ve kurulları arasındaki ortak çalışmaları
desteklemek
- Yerel sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler ile gelişmeleri takip etmek
(11/3).
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
534
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
Şema 2: Galler Bölgesi Sağlık Örgütü Yapısı
Kaynak (11) WHO (2004) Health Care Systems in Transition: The Welsh Report,
World Health Organization, s:4
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
535
Yerel Sağlık Kurulları
RG
UT
AN
Yerel Sağlık Kurulları (Local Health Boards) birçok yönden tüm yapının çok
önemli bir ayağını temsil ederler. 22 adet Yerel Sağlık Kurulu bulunmaktadır.
Bunların sorumlulukları, ihtiyaç değerlendirmesi, Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri ve
Birincil Bakım Tröstleri uzmanlaşmış hizmetlerle ilgili komisyonlar kurulmasını
içermektedir. Bu kurullar pratisyen hekimler, diş hekimleri, eczacılar, hemşireler ve
diğer sağlık profesyonelleri gruplarının temsilcileri, yerel yönetim üyeleri, gönüllü
sektör temsilcileri ve hasta temsilcilerinden oluşmaktadır. Bu kurullar, yerel
otoritelerle yakın ilişkiler içerisindedirler. Yerel Sağlık Kurulları yerel sağlık
gruplarının yapısı esas alınarak geliştirilmiştir. 2003 yılından bu yana aynı coğrafi
bölgede hizmet vermektedirler. Ancak Sağlık Otoritesinin alt gruplarını oluştururlar.
Yerel sağlık kurulları ile bunlar kurulmadan önceki kurullar arasındaki fark, yeni
kurulan Yerel Sağlık Kurullarının hükümete karşı finansal konular da dahil olmak
üzere hesap verme yükümlülüklerinin olmasıdır.
SA
Yerel Sağlık Kurullarının mevcut kompozisyonu fonksiyonlarını yerine
getirmelerinde zorluklara sebep olmaktadır. İlk zorluk kurulların boyutlarından
kaynaklanmaktadır. Yerel Sağlık Kurulları, Yerel Otoritelerle aynı sınırlarda olmak
zorunda olduklarından, birçok Yerel Sağlık Kurulu göreceli olarak küçük
boyutlardadır. Birçoğu 60.000’den az nüfusa hizmet vermektedir. Bunun sonucunda,
fonksiyonlarını icra etmeleri için gerekli kaynakların ve personelin tahsisinde
yetersizlikler yaşanmaktadır.
L
İkinci olarak, tüm Yerel Sağlık Kurulları, uzmanlaşmış sağlık hizmetlerini
sunan kurumlarla coğrafik olarak yakın değildir. Bazı durumlarda, 5–6 Yerel Sağlık
Kurulu tek bir sağlık kurumu ile ilişki içerisinde olabilmektedir (11/4,5).
ER
DA
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri
Galler Bölgesindeki Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri (NHS Trusts) çoğunlukla
İngiltere’deki benzerleri ile aynı şekilde yapılanmışlardır. Aralarındaki en belirgin fark
küçük istisnalar dışında her sağlık kurumunun hastahane hizmetlerinin yanında ruh
sağlığı hizmetlerini ve toplum hizmetlerini (community services) de sunuyor
olmalarıdır (11/5).
Toplum Sağlığı Konseyleri
A.
İngiltere’de kaldırılmış olmalarına rağmen, Toplum Sağlığı Konseyleri
(Community Health Councils CHCs) Galler’de faaliyetlerine devam etmektedirler. Bu
konseyler yerel düzeydeki sağlık hizmetlerinin kullanımı ve planlanmasına katkı
sağlamaktadırlar. Toplum sağlığı ile ilgili değişimlerde bu konseylere yasal olarak
görüş sorulmaktadır. Boyutları ve kaynakları Gallerin farklı bölgelerine göre
değişmekte olup, kaynakların paylaşımında ortaklık esası ile çalışmaktadırlar (11/5).
II.3.3. İskoçya
İskoç Sağlık Yönetim Bölümü
Sağlık Ve Toplum Bakanlığı (Ministery for Health and Community)
İskoçya’daki Ulusal Sağlık Hizmetlerinden sorumludur.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
536
UT
AN
İskoç Sağlık Yönetim Bölümü (Scottish Executive Health Department),
Bakanlığın sağlık hizmetleri ile ilgili görevlerini yürütür. Bu görevleri:
- Koruyucu sağlık hizmetlerinin, toplumun sağlık durumunun ve genel sağlık
hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik ulusal politikaları, amaçları ve hedefleri
belirlemek,
- İskoçya Ulusal Sağlık Hizmetinin yasal ve finansal düzenlemelerini yapmak,
- Sağlık hizmeti sağlayıcılarının mali kaynak ihtiyaçlarını karşılayarak ulusal
önceliklere ve hedeflere karşı performanslarını üst seviyede tutmak
- Yerel düzeyde yeteri kadar hızlı bir şekilde çözülemeyecek ciddi boyutta
problemler ortaya çıktığında müdahale etmek
SA
RG
İskoç Sağlık Yönetim Bölümünün en üst yöneticisi, İskoçya Ulusal Sağlık
Hizmetini yönetmekte olup, hizmetlerin etkinliği ve performansı ile ilgili olarak
Bakanlar Kuruluna karşı sorumludur. İskoç Sağlık Yönetim Bölümünün en üst
yöneticisi, bölgelerindeki sağlık hizmetlerinin planlanması ve temin edilmesinden
sorumlu olan Ulusal Sağlık Hizmeti Kurullarının çalışmalarını izleyen Sağlık Bölümü
Kuruluna Başkanlık yapmaktadır. İskoç Sağlık Yönetim Bölümü, Ulusal Sağlık
Hizmetleri Kurullarının performanslarını genel performans değerlendirme kriterlerini
temel alarak izlemektedir (5/17,18).
Ulusal Sağlık Hizmeti Kurulları
Ulusal Sağlık Hizmeti Kurullarının (NHS Boards) görevi, yerel sağlık planlarını
geliştirerek bölge nüfusunun sağlığının iyileştirilmesini sağlamaktır. Bu görevini
uygulayıcı bölümleri ile yerine getirmektedir.
ER
DA
L
Bu birimlerinin görevleri:
- Bölge Nüfusunun sağlık önceliklerini ve sağlık hizmeti ihtiyaçlarını içeren bir
Yerel Sağlık Planı oluşturmak ve bu doğrultuda bir strateji geliştirmek,
- Yerel Sağlık Planını uygulamak,
- Kaynak tahsisi ve kullanımı,
- Yerel sağlık sisteminin performans yönetimini gerçekleştirmek,
- Sağlık ve toplum planlamasını geliştirmek,
- Bölgesel işgücü planlamasını yapmak (5/18).
İcra Birimleri
A.
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri ve Birincil Bakım Tröstlerinin kaldırılmasını
takiben 1 Mayıs 2004‘de Yönetim mekanizması Ulusal Sağlık Hizmeti Kurullarının
icracı birimlerine geçmiştir. Her kurulda birincil ve ikincil sağlık hizmetleri için birkaç
adet icra birimi bulunmaktadır.
Tröstlerin kaldırılması ile reform öncesindeki Tröst Yönetim Takımları (Trust
Management Teams) Ulusal Sağlık Hizmeti Kurulunun bir komitesine dönüşmüştür.
Bu komiteler genellikle Bölümsel Yönetim Takımları (Divisional Management
Teams) olarak bilinmektedirler. Bölümsel Yönetim Takımları, önceki Tröst Yönetim
Takımları (Trust Management Teams) ile benzer şekilde çalışmaktadır. Her bir icra
biriminin başında bir başkan bulunmakta olup, başkanlar organizasyonun
bütçesinden ve performansından sorumludurlar (5/19).
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
537
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
Şema 3: İskoçya Sağlık Örgütü Yapısı
Kaynak: (5) ACP (2005) The ACP Guide to The Structure of Then NHS in The
United Kingdom, The Association of Clinical Pathologist, April 2005, s:17
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
538
II.3.4. Kuzey İrlanda
UT
Sağlık, Sosyal Hizmet Ve Toplumsal Güvence Bölümü
AN
Kuzey İrlanda’da, Sağlığa Yatırım (Investing for Health) adı altında yapılan
düzenlemeler İngiltere’deki Ulusal Sağlık Hizmetleri Planı ile aynı seviyede olup,
2002 Kasım ayında yürürlüğe koyulmuştur. Kuzey İrlanda’daki Ulusal Sağlık
Hizmetinin yapısı İngiltere, Galler ve İskoçya’daki sağlık hizmetlerinden oldukça
farklıdır. Sistemin yapısındaki en belirgin farklılık, Birleşik Krallığın diğer bölgelerinin
aksine sağlık hizmetlerinin ve sosyal hizmetlerin 1972 yılından bu yana tek bir
yapıda entegre edilmiş olmasıdır (5/22).
Sağlık, Sosyal Hizmetler Ve Toplumsal Güvence Bölümü (The Department of
Health, Social Service and Public Safety DHSSPS) yükümlülükleri şunlardır:
RG
- Hastahaneler, aile hekimliği hizmetleri, toplum sağlığı ve kişisel sosyal
hizmetler gibi alanlarda politika ve yasal düzenleme faaliyetleri yapmak,
- Kuzey İrlanda halkının genel sağlık düzeyini koruyucu ve iyileştirici
önlemleri almak
Hizmet Organizasyonları
SA
- Kamu sağlığı kapsamında gıda güvenliği ve acil sağlık hizmetleri
planlamalarını yapmak (5/23).
ER
DA
L
Yukarıda da belirtildiği gibi, Kuzey İrlanda’daki sağlık ve kişisel sosyal
hizmetler birleştirilmiş hizmetler olarak sunulmaktadır. Ülkedeki 4 adet Sağlık Ve
Sosyal Hizmet Kurulu (Health and Social Services Boards), bölge nüfusu için sağlık
ve sosyal hizmetlerin satın alınması ve planlanması ile ilgili faaliyetler yürütmektedir.
19 adet Sağlık Ve Sosyal Hizmetler Tröstü (Health and Social Services Trusts)
sağlık hizmetlerini ve sosyal hizmetleri sunmaktadırlar. Bu birlikler Sağlık Ve Sosyal
Hizmetler Kurulları tarafından çerçevesi belirlenen sağlık ve sosyal hizmetleri
sunmakla yükümlüdürler. 15 adet olan Yerel Sağlık Ve Sosyal Bakım Grupları
(Local Health and Social Care Groups) da Haziran 2002’de kurulmuş olup,
bölgelerindeki nüfusa temel sağlık hizmetlerini sunmaktadırlar (5/23).
II.4. Sağlık Hizmetlerinin Sunumu
A.
Temel Sağlık Hizmetleri
Temel sağlık hizmetleri, birçok insanın Ulusal Sağlık Hizmeti ile ilk temas
noktası olup, hizmetler pratisyen hekimler, aile hekimleri, diş hekimleri, hemşireler,
eczacılar ve optisyenler tarafından verilmektedir. Bu hizmetler genel hastalıklar ile
küçük yaralanmalara odaklanmıştır. Sigarayı bırakma konusunda da hizmet
verilmekte, koruyucu sağlık hizmetleri de sunulmaktadır. Temel olarak İnsanların
genel sağlık ihtiyaçları ile ilgilidir (8/5).
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
539
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
Şema 4: Kuzey İrlanda Sağlık Örgütü Yapısı
Kaynak: (5) ACP (2005) The ACP Guide to The Structure of Then NHS in The
United Kingdom, The Association of Clinical Pathologist, April 2005, s:22
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
540
Birincil Bakım Tröstleri
AN
Birincil Bakım Tröstleri (Primary Care Trusts PCTs) Ulusal Sağlık Hizmetinin
merkezinde yer almaktadır. Ulusal Sağlık Hizmetinin toplam bütçesinin %70-80’ini
almaktadır. Çünkü bu kurumlar bölgesel organizasyonlardır ve bölgelerindeki
nüfusun ihtiyaçlarını en iyi anlayabilecek konumdadırlar.
RG
UT
Birincil Bakım Tröstlerinin sorumlulukları şunlardır:
- Bölgelerindeki halkın sağlık ihtiyaçlarını değerlendirmek ve bu ihtiyaçlara
uygun şartları oluşturmak,
- Yerel toplumun genel sağlık durumun korumak ve iyileştirmek,
- Bu hizmetlere toplumun her kesiminin ulaşabilmesini sağlamak,
- Hastalara hizmet sunarken onların görüşlerini dinlemek ve saygılı olmak,
- Sağlık hizmetlerinin sunumunda etkililiği sağlamak,
- Bölgelerindeki pratisyen hekim hizmetlerinin yıllık değerlendirmesini yapmak.
SA
Ülke genelinde, 300’ü aşkın Birincil Bakım Tröstü bulunmaktadır. Bunlar
doğrudan Stratejik Sağlık Otoritelerine rapor vermektedirler. Ulusal Sağlık Hizmeti
örgütlerine destek vermek açısından çok önemli bir rol oynamaktadırlar (8/5,6).
Pratisyen Hekimlik Uygulamaları
ER
DA
L
Birincil bakım hizmetleri grup uygulamaları içerisindeki pratisyen hekimler
tarafından sağlanmaktadır. Grup uygulamaları 3 pratisyen hekim tarafından
yapılmaktadır. Ancak pratikte grup uygulamaları 4 ya da daha fazla hekimi
içermektedir. Hastalar bir pratisyen hekim seçip kayıt olabilirler. Ortalama pratisyen
hekim kayıt listesi 1800 hastayı ihtiva etmektedir. Özel olarak hizmet veren pratisyen
hekim uygulamaları azdır. Birincil bakımın verilmesinde pratisyen hekimlere ek
olarak uygulama hemşireleri, toplum hemşireleri ve diğer sağlık personelleri de
bulunmaktadır (13/110).
Pratisyen hekimler, bölgelerindeki nüfusun genel sağlık sorunları ile
ilgilenmektedirler. Bunların yanında, ekipleri ile birlikte sağlık eğitimi vermekte,
sigara, beslenme gibi konularda tavsiyelerde bulunmakta, klinikler çalıştırmakta,
aşılamalar yapmakta ve küçük çaplı cerrahi müdahalelerde bulunmaktadırlar.
A.
Hekimler genellikle, hemşireleri, ebeleri, psikoterapistleri de içeren ekipleri ile
birlikte çalışmaktadırlar. Eğer pratisyen hekim hastanın sağlık sorunuyla başa
çıkamazsa hastayı genellikle hastahanelere sevk etmektedir.
Ülkede yılda yaklaşık 300 milyon muayene yapılmaktadır. Her İngiliz
vatandaşı serbestçe bir pratisyen hekime kaydolabilmektedir (8/6).
Dişçilik Hizmetleri
Diş sağlığı ile ilgili tüm hizmetler diş hekimleri tarafından verilmekte ve
insanlara diş sağlıklarını korumaları ile ilgili tavsiyelerde de bulunulmaktadır.
Cerrahi müdahale, ortodonti, karmaşık bir şekildeki kanal tedavileri gibi daha
uzmanlaşmış hizmetler hastahanelerdeki diş hekimlerine sevk edilmektedir.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
541
2003 yılında çıkarılan Sağlık Ve Sosyal Bakım Kanunu (The Health and
Social Care Act), temel sağlık hizmeti kurumlarına temel diş sağlığı hizmetlerini
sunma görevini yüklemiştir (8/7).
AN
Göz Sağlığı Hizmetleri
UT
Üç grup göz sağlığı hizmeti mevcuttur:
- Göz hastalıkları hekimleri tarafından verilen hizmetler.
- Göz bozuklularını ölçen optometristler tarafından verilen hizmetler
- Göz hekimlerince reçete edilen gözlükleri hazırlayan gözlükçüler (8/8).
Sağlık Merkezleri
RG
Ulusal Sağlık Hizmetine bağlı Sağlık Merkezleri (NHS Walk-in Centres), tıbbi
tavsiyelere, küçük hastalıklar, yaralanmalar ve tedavilerle ilgili hizmetlere kolay
erişimi sağlamaktadır.
SA
Ülke çapında 66 Merkez faaliyet göstermekte olup, sıklıkla tren istasyonları,
büyük caddeler gibi yerlerde konuşlanmışlardır. Uzman hemşireler tarafından
çalıştırılmaktadırlar ve randevu almaya ihtiyacı bulunmaktadır. Çoğu haftanın 7 günü
akşam geç saatlere kadar açıktır.
L
Sundukları hizmetler şunlardır:
- Uzman hemşireler tarafından yapılan tavsiyeler,
- Küçük boyuttaki genel hastalıkların ve yaralanmaların tedavisi,
- Sağlıklı yaşam üzerine tavsiyeler,
- Diğer sağlık hizmetleri ile ilgili bilgilendirme (8/9).
Acil Sağlık Hizmetleri
A.
ER
DA
Acil sağlık hizmetleri alanında çeşitli boyutlarda hizmetler sunulmaktadır.
Bunları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
-Hastaların acil durumlarda genel pratisyenlerden telefonla tavsiye
alabilecekleri ve acil durumlarda randevu almadan muayene olabilecekleri
mesai dışı birincil sağlık hizmetleri,
-Sabahın erken saatlerinden akşamın geç saatlerine kadar randevusuz hizmet
veren, Ulusal Sağlık Hizmetine bağlı Sağlık Merkezleri (NHS Walk-in
Centres),
- Ambulans hizmetleri,
- Hastahane acil servisleri (8/10,11).
İkincil ve Üçüncül Sağlık Hizmetleri
İkincil sağlık hizmetleri 200 civarındaki Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri (NHS
Trusts), 400’e yakın Küçük Ölçekli Halk Hastahaneleri ve üçüncül düzeydeki İhtisas
Hastahaneleri tarafından verilmektedir. Bu düzeyde 230 civarında özel hastahane
de hizmet vermektedir. Bağımsız hastahaneler de Ulusal Sağlık Hizmeti
hastahaneleri ile bütünleşmiştir (13/110).
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
542
UT
AN
İkincil sağlık hizmetleri genellikle hastahanelerde verilmektedir. Giderek artan
bir şekilde, hastalar hizmetlerden daha hızlı faydalanmaktadırlar. Örneğin;
• Günlük Cerrahi: Hastalar aynı gün tedavi olurlar ve evlerine dönerler. Tıbbi
gelişmelerin bir sonucu olarak cerrahi müdahaleler çok kısa sürede
gerçekleştirilmekte ve hastaların ev ve iş hayatları etkilenmemektedir.
• Tedavi Merkezleri: Tedavi merkezleri resmi ya da özel sektör tarafından
işletilebilmektedir. Çeşitli klinik alanlarda cerrahi işlemler ve tanıya yönelik
laboratuar testleri sunmaktadırlar. Özellikle ortopedi ve göz hastalıkları
üzerinde yoğunlaşmışlardır (8/11).
İkincil sağlık hizmetlerine ulaşım pratisyen hekimin havalesi yolu ile
olmaktadır (13/111).
RG
2004 yılı itibariyle İngiltere’de 233.300 yatak bulunmaktadır. Her 1.000 nüfusa
3,9 yatak düşmektedir. Bu oranın 2,8’i genel hastahane yatağı, 0,7’si ruh hastalıkları
için kullanılan yataklar, 0,2’si doğumlarda kullanılan yataklardır.
SA
Genel hastahane yatakları ile ilgili en yüksek oran 1.000 kişi başına 3,4 yatak
ile İskoçya’dadır. Kuzey İrlanda 1.000 kişi başına 2,6 hastahane yatağı ile en düşük
orana sahiptir (2/79).
Yatak Başına
Hasta Kabulü
Ortalama Yatış
Süresi
3.7
42
7.6
4.8
35
7.1
5.9
33
6.9
4.9
40
6.5
ER
DA
İngiltere
1000 Kişi Başına
Düşen Yatak
Sayısı
L
Tablo 1: 2003 Ve 2004 Yılı Kişi Başına Düşen Yatak Sayısı Ve
Ortalama yatış süreleri
Galler
İskoçya
Kuzey İrlanda
A.
Kaynak (2) National Statistics Publication (2006), United Kingdom Health Statistic,
s:66
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri
Birleşik Krallık sağlık sisteminde hastahaneler Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri
(NHS Trusts) tarafından yönetilmektedir. Bu tröstler, hastahanelerin yüksek kalitede
sağlık hizmeti sunmalarını sağlamakla görevlidirler.
Bunların geniş boyuttaki hizmetleri, Birincil Bakım Tröstleri tarafından hastalar
adına satın alınmaktadır.
Ulusal Sağlık Hizmeti Tröstleri sağlık işgücünün büyük bir kısmını istihdam
etmektedirler.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
543
Acil durumlar hariç, hastahane tedavileri pratisyen hekimler tarafından
düzenlenmektedir. Hastahanelerde randevular ve tedaviler ücretsizdir (8/13).
Bakım Tröstleri
UT
AN
Bakım Tröstleri (Care Trusts) sıklıkla yaşlılar, ruhsal rahatsızlığı olanlar ve
öğrenme güçlüğü çekenlere sağlanan uzun dönemli bakım olarak tanımlanmaktadır.
Bu hizmetlerin sağlanmasındaki sorumluluk Yerel İdare Sosyal Hizmetleri ve Ulusal
Sağlık Hizmeti (NHS) arasında paylaşılmaktadır. Sosyal bakımın esas sağlayıcısı
yerel idarelerdir. Söz konusu hizmet yerel idareler ve kişisel doğrudan ödemeler
tarafından fonlanmaktadır (13/112).
RG
Bakım Tröstleri tıbbi bakım ile sosyal bakımı tek bir kurumsal yapıda
birleştirmektedirler. Bu kurumlar, ihtiyaçları daha karmaşık olan insanların
bakımlarıyla ilgilenmektedirler. Örneğin; hastahanedeki tedavisini müteakip tekrar
ayağa kalkabilmesi için evinde uzun dönem bakıma ihtiyacı olanlara, bu kurumlar
geniş kapsamlı bir hizmet paketi sunmaktadırlar (8/14).
Bakım Evleri
SA
Ülkede Bakım Evlerinin (Care Homes) %8’i yerel otoritelere, %14’ü gönüllü
kuruluşlara aittir.
Yerel otoritelere ait Bakım Evlerinin oranı İskoçya’da %15, Kuzey İrlanda’da
%35’tir.
L
İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda’daki bakım evlerinin çoğunluğu
yaşlı insanlara hizmet vermektedir. Bu oranlar Kuzey İrlanda’da %70, Galler’de
%87’dir (2/80).
ER
DA
II.5. Sağlık İnsangücü
Ulusal Sağlık Hizmeti İnsangücü
2001 yılı verileriyle Birleşik Krallıkta 1.000 0,6 pratisyen hekim düşmektedir.
Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) işgücünü artırma çalışmaları sonucunda 2004 yılında
2.000 pratisyen hekim Ulusal Sağlık Hizmetine (NHS) transfer edilmiştir (12/61).
A.
Ülkede sağlık hizmetlerinde 1,1 milyon kişi çalışmaktadır. Bu sayıya sağlık
kurumları için temizlik, yemek gibi hizmetleri sağlayan ticari firmaların çalışanları
dahil değildir.
Genel pratisyen hekimler Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) ile hizmet sözleşmesi
yapmaktadırlar. Bunlar tek olarak ya da ekipleri ile çalışırlar. İngiltere’de 8.800 Genel
Pratisyen bulunmaktadır. Genel Pratisyenler özellikle hemşireleri ve terapistleri de
istihdam etmektedirler.
Ulusal Sağlık Hizmetinde doktor ve hemşire gibi kilit konumdaki personelin
eksikliği sorunlar doğurmaktadır. Bu sorun için bazı önlemler alınmıştır:
- Eğitim kurumlarının sayısı artırılmıştır. 1997/98 akademik yılında 5.062 olan
tıp okulları (medicine scholl) sayısı, 2001/02 akademik yılında 6.115’e
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
544
AN
çıkarılmıştır. 2005/06 akademik yılında da tıp okulları sayısının 7.250’ye
ulaşması planlanmaktadır.
- Uluslararası işgücünden faydalanılmaktadır. İngiltere’de dış ülkelerde;
özellikle Avrupa’da eğitim almış doktor, hemşire ve diğer sağlık
profesyonelleri de çalışmaktadır.
- Çalışanlara deha esnek çalışma koşulları sağlanmaktadır (1/7).
Tıp Eğitimi ve Hemşirelik Eğitimi
RG
UT
Lisans düzeyinde tıp eğitimi normalde 5 yıl sürmektedir. Üniversite eğitimi
“İngiltere Yüksek Eğitim Fonu Konseyi” tarafından finanse edilmektedir.
Mezuniyetlerini takiben doktorlar bir yıl boyunca yeterlilik almak için hastahanelerde
görev yapmaktadırlar. Bu dönem sonrasında iki-üç yıllık bir süreç daha
geçirmektedirler. Daha sonra Genel Pratisyen unvanını almaktadırlar. Uzman hekim
unvanı için 3–6 yıl arasında bir eğitim süreci gerekmektedir.
SA
Hemşirelik eğitimi üniversitede verilmekte ve 3 yıl sürmektedir. Bu eğitimin
finansmanı Ulusal Sağlık Hizmeti tarafından Çoklu Profesyonel Eğitim ve Öğretim
Bütçesinden (Multi-professional Education and Training Butget) yapılmaktadır. Bu
bütçe 2003–04 sezonu için 5,5 milyar ABD Dolarıdır. Hemşireler ve diğer sağlık
profesyonelleri için mezuniyet sonrası birçok eğitim fırsatı bulunmaktadır (1/8,9).
II.6. Sağlık Sisteminin Finansmanı
ER
DA
L
Sağlık hizmeti sorumlulukları Birleşik Krallık ülkeleri olan İngiltere, Galler,
İskoçya ve Kuzey İrlanda üzerindedir. Tüm ülkelerde sağlık hizmetleri ağırlıklı olarak
vergi gelirleri ile finanse edilmektedir. Her ülkede sağlık hizmetlerini satın alma
sorunlulukları yerel kuruluşlardadır. Temel sağlık hizmetleri esas olarak pratisyen
hekimler tarafından ve sağlık merkezlerindeki profesyoneller tarafından
sunulmaktadır. Hastahaneler genel olarak kamu kuruluşlarıdır. Özel hastahaneler
ağırlıklı olarak özel sağlık sigortalılarına ve doğrudan ödeme yapanlara hizmet
vermektedir.
Birleşik Krallık’ta kanuni olarak ikamet eden herkes Ulusal Sağlık Hizmetinin
kapsayıcılığı altındadırlar. Bu kapsayıcılığa Avrupa Birliğinde yaşayanlara ilaveten
İngiliz Hükümetinin karşılıklı anlaşma yaptığı ülkelerin vatandaşları da dahildir.
A.
Birleşik Krallık’ta nüfusun %11,5’inin ek özel sağlık sigortası bulunmaktadır.
Bunlar genellikle yüksek gelir gruplarındaki kesimdendir.
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi yardımları açıkça belirlenmemiştir. 1977 tarihli
Ulusal Sağlık Hizmeti Kanunu (National Health Service Act), sağlık hizmetlerinin
temin edilmesi görevini Sağlıktan Sorumlu Devlet Sekreterliği’ne vermiştir. Sağlık
hizmetlerinin kapsayacağı yardımları ile bu yardımların hangi nüfus gruplarını
kapsayacağı ile ilgili tavsiyeleri Ulusal Sağlık Ve Klinik Üstünlük Enstitüsü (National
Institute for Health of Clinical Excellence), Devlet Sekreterliği’ne yapar (13/104).
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi ağırlıklı olarak genel vergilerle finanse
edilmektedir. Bunlar; genel vergiler, katma değer vergisi ve ücretlilerden alınan
gelire oranlı katkılardır.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
545
2003 yılında gelirden %1 oranın bir ek verginin Sosyal Sağlık Sigortası (Social
Health Insurance) için alınacağını duyurmuştur.
Birleşik Krallık bütçesinde her üç yılda bir Maliye ve Sağlık Bölümleri
aralarında yaptıkları görüşmeleri takiben sağlık hizmeti bütçeleri ayarlanır (13/105).
AN
Finansmanın Ana Kaynakları
UT
Vergi gelirleri sağlık hizmetinin finansmanında ana kaynaktır. Bütçeler her üç
yılda bir genel kamu harcamalarının planlanması süreci kapsamında planlanır.
Ulusal Sağlık Hizmeti sisteminin finansmanının %12’sini Ulusal Sigorta katkıları
oluşturur.
Özel sağlık sigortası kâr amaçlı ya da kâr amacı gütmeyen kuruluşlar
tarafından sağlanmaktadır (13/107).
RG
Sosyal Güvence
SA
Sistemin finansmanında kullanılan doğrudan vergiler, farklı hizmetler için
%10, %22 ve % 40 gibi farklı oranındadır. Standart katma değer vergisi ise
%17.5’tir. Belirli mal ve hizmetlerden katma değer vergisi alınmamaktadır.
Sosyal sigortanın İngiltere’deki karşılığı Ulusal Sigorta’dır. Ücretlilerden
gelirlerinin %10’u, işverenlerden %11,9’u katkı olarak alınır. Bu katkılar Ulusal
Sigorta Fonunda toplanır. Bu fon hazine tarafından idare edilmekte ve sigorta
finansmanında yetersiz kaldığında vergi gelirlerinden transferler yapılmaktadır
(13/105).
L
Özel Sağlık Sigortası Primleri
ER
DA
Özel sağlık sigortası primleri, sigortalanın grup ya da birey olmasına göre
değişmektedir. Herhangi bir kanuni prim düzenlemesi bulunmamaktadır. İşverenler,
vergi öncesi gelirlerinden işçilerine özel sağlık sigortası yaptırabilmektedirler. Ancak,
yine de Ulusal Sigorta pimlerini yatırmak zorundadırlar. Son yıllarda sigorta
şirketlerinden %5 sigorta prim vergisi alınmaya başlanmıştır (13/105).
Hasta Ödemeleri
A.
Hasta ödemeleri göz bakımı, diş bakımı ve ilaçlarda yapılmaktadır. Bu
ödemelerin istisnaları:
- 16 yaş altı çocuklar, 19 yaş altındaki öğrenciler (Galler Bölgesinde 25 yaş
altı) ve 60 yaş üzeri kimseler,
- Gelir desteği, çalışan ailelerin vergi kredisi, işsizlik tahsisi, özürlü kimseler
vergi kredisi gibi sosyal güvenlik yardımları alan kimseler,
- Savaş gazileri (savaşlar nedeniyle gördükleri sağlık bozuklukları ile ilgili
durumlarda),
- Gebeler ve geçmiş yıl içerisinde doğum yapmış olanlar,
- Sürekli fiziksel bozukluğu olan, başkasının yardımı olmadan evinden dışarı
çıkamayan kimseler.
Doktor muayeneleri ve yatarak bakım için bu tür ödemeler yapılmamaktadır.
Hastalar, özel odalarda kalmak isterlerse ödeme yapabilmektedirler (13/106).
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
546
Hizmet Satın Alınması
AN
Hizmet satın alma sorumlulukları Sağlık Otoritelerinden; İngiltere’de Birincil
Bakım Tröstlerine, Galler’de Yerel Sağlık Kurullarına geçmiştir. 2004 yılı itibariyle
Yerel Sağlık Kurulları ve Birincil Bakım Tröstleri ana sağlık hizmeti satın alıcıları
konumundadırlar. İskoçya’da ise bu durum Ulusal Sağlık Hizmeti Kurulları ve Yerel
Sağlık Kurulları için geçerlidir.
UT
Birincil Bakım Tröstleri (Primary Care Trusts) temel sağlık ve toplum sağlığı
hizmetlerini ve hastahane birliklerinden ve diğer ikincil sağlık hizmeti
sağlayıcılarından ortak hizmetleri temin etmektedirler. Özel sigortalı hastalara
sağlanan hizmetler hizmete göre ücret esasınca finanse edilmektedir.
RG
İlaç sözleşmesi yapılan eczahanelere ilaç tarifesindeki fiyatlardan ödeme
yapılmaktadır. İlaç Tarifesi, ilaçlar için yapılacak en yüksek ödemeleri belirlemektedir
(13/107).
II.7. Sağlık Harcamaları
SA
Toplam sağlık harcamaları 2002 yılında Gayri Safi Milli Hâsılanın % 7,7’sini
oluşturmuştur. Bu oran 1999 yılında %6,9 olarak gerçekleşmiştir. Ulusal Sağlık
Hizmeti sistemi gelirleri %80 vergilerden, %12 Ulusal Sigorta katkılarından, %4
kullanıcılardan alınan ücretlerden, kalan %3 ise diğer gelirlerden oluşmaktadır.
Tablo 2: 2004-2005 Yılı Toplam Sağlık, Personel Ve Sosyal Hizmet
Harcamaları
Kişi başına
Harcama
Harcamaların
Bölgelere Göre
Yüzdesi
Nüfus
(Milyon)
84,691
1,691
82
50,093.8
5,414
1,834
5
2,952.5
10,388
2,046
10
5,078.4
3,243
1,899
3
1,710.3
103,743
1,734
100
59,834.9
ER
DA
L
Harcama
Milyon
Sterlin
İngiltere
Galler
İskoçya
Kuzey İrlanda
A.
Birleşik Krallık
Kaynak (2) National Statistics Publication (2006), United Kingdom Health Statistic,s:81
Ulusal Sağlık Hizmeti sisteminde harcamaların büyük bir çoğunluğunu
hastahane ve toplum sağlığı ile aile sağlığı hizmetlerine yapılan harcamalar teşkil
etmektedir (%81) (13/108).
Birleşik Krallığın sağlık ve sosyal hizmet harcamalarının %82’si İngiltere’de
yapılmaktadır. 2005 Mart ayı itibariyle Birleşik Krallığın sağlık harcamaları 103
milyon £ olarak gerçekleşmiştir. Kişi başına düşen harcama ise 1,734 £ olmuştur.
Kişi başına en yüksek harcama 2.046 £ olarak İskoçya’da yapılmıştır. En düşük
harcama ise 1.691 £ ile İngiltere’dedir (2/81).
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
547
Birleşik Krallık kişi başına toplam sağlık harcamalarında OECD ülkeleri
ortalamasının altında yer almaktadır. 2002 yılında Birleşik Krallık kişi başına sağlık
harcamaları 2,231 ABD Doları olarak gerçekleşirken, aynı dönemde OECD ülkeleri
kişi başına sağlık harcaması 2,307 ABD Dolar olarak gerçekleşmiştir (3/1).
AN
II.8. İlaç Ve Tıbbi Teknoloji
UT
Birleşik Krallık ilaç endüstrisi dünyanın üçüncü en büyük ilaç ihracatçısı
ülkedir. 2003 yılı itibariyle 11.941 milyon £ değerinde ilaç ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Temel piyasası Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya’dır. Son zamanlardaki en
büyük üretim artışı solunum yolu ilaçlarından olmuştur. Solunum yolu ilaçlarını kalp,
kas ve anti enfeksiyon ilaçları izlemektedir. Birleşik Krallıkta 2003 yılında 650 milyon
reçeteli ilaç tüketilmiştir. Bu rakam 2002 yılı verilerinin %5.3 üzerindedir. Reçeteli
ilaçların %77.8’ini jenerik ilaçlar oluşturmuştur.
RG
Glaxo Smith Kline ve Astra Zeneca ülkenin en büyük iki ilaç firmasıdır. 2003
yılı verileri ile ilaç sektöründe 72.000 kişi doğrudan istihdam edilmektedir. 2003
yılında araştırma geliştirme çalışmaları için 3.5 milyar £ harcama yapılmıştır.
SA
Birleşik Krallık yarı sentetik penisilin ve sefalosprinler gibi antibiyotiklerin
üretimi konusunda önde gelen ülkelerden biridir. Ayrıca ülser, astım, artrit, menenjit,
migren, HIV/AIDS, koroner kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, mantar enfeksiyonları
ve şizofreni konusunda yeni tedavi yöntemlerini uygulayan ülkelerinde başında
gelmektedir (16/1,2).
ER
DA
II.8. Reformlar
L
Birleşik Krallıkta son on yılda tomografi, manyetik rezonans görüntüleme
üniteleri gibi teşhis teknolojilerinde büyük ilerlemeler olmuştur. 5,2 milyon kişi başına
bir manyetik rezonans görüntüleme cihazı ve 5,8 milyon kişiye bir tomografi cihazı
düşmektedir (3/2).
Ulusal Sağlık Hizmeti sistemindeki değişim arka arkaya gelen üç dönemde
tasvir edilebilir. 1980’ler yönetim ve kontrol, 1990’lar iç pazar ve 2000’ler sağlık
hizmet sözleşmelerin düzenlenmesi (6/6).
A.
1980’li yıllarda Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi kumanda ve kontrol modeli
hiyerarşik bir yapıdaydı. Kaynakların hastahane hizmeti sunucularına ve toplum
sağlığı hizmetlerine dağıtılmasında iki kriter uygulanıyordu:
- Kişi Başına Dağıtım (by capitation): Bu sistem bölgesinin nüfus
yoğunluğu belirlenerek kaynakların dağıtım sağlanmakta idi.
- Artırımlı Bütçelemeyle Dağıtım (by incremental butgeting): Bölgeler
sağlık hizmeti sunucularına bütçe dağıtımını, kuruluşları önceki bütçeleri esas
alınarak yapmakta idi.
Nüfus ve kurum bütçelerini esas alarak yapılan kaynak dağılımı çok akılcı
olmamakla beraber, birçok problemi de beraberinde getirmiştir.
1980’lerde finansal paylaşımın belirleme süreci üç unsur ön plana çıkmıştır:
- Ulusal Sağlık Hizmeti sistemi bütçesine planlama getirilmesi ve bütçelere
sınırlı bir büyüme payı verilmesi,
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
548
- Kamu harcamaları nakit akımlarının planlanması,
- Nüfus kriterli kaynak dağıtımlarında daha eşitlikçi olunması (6/7).
AN
1990’lı yıllarda sağlık hizmeti sunucularının kaynak dağılımından aldıkları pay,
hizmet verdikleri kişi sayısı ve performansına göre yapılmaya başlanmıştır.
Böylelikle daha rekabetçi bir sistem yaratılmaya çalışılmıştır.
UT
Birleşik Krallık'ta vergi tabanlı finansman sistemi toplumun her kesimini ve her
türlü hizmeti (üniversal) kapsamaktadır. Hizmetlerin kullanımı açısından sistem
serbesiyetçi bir yapıda olduğundan, kişisel doğrudan (cepten) harcamalar göreli
olarak düşüktür. İngiliz Sağlık sistemine yönelik çalışmalar, etkinliğin artırılması,
sistemin eşitliği ve cevap verebilirliği üzerine odaklanmıştır.
RG
2000’li yılarda içsel piyasa sözleşme tabanlı hizmet alımlarının başlaması ile
canlanmıştır. Sağlık hizmeti kurumları otoritelerinin yetkileri azaltılmış ve kimi
yerlerde kaldırılmıştır (6/8).
SA
Ulusal Sağlık Hizmeti Planının getirilmesi ile hastalar hastahane seçimi ile ilgili
daha geniş tercih haklarına sahip olmuşlardır. 2004 yazından bu yana 6 ay ameliyat
günü için bekleyen hastalar, diğer sağlık kurumlarında tedavi olabilme imkanını
bulmuşlardır. Gerekli durumlarda hastaların muayene ve tedavi olabilmeleri için özel
kurumlarla anlaşmalar yapılmıştır. Koruyucu önemlerin, sağlık hizmetine ulaşımın ve
tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin ülke çapında ortak bir yaklaşımla
uygulanmasını temin amacıyla Ulusal Hizmet Çerçevesi (National Service
Frameworks) geliştirilmiştir.
ER
DA
L
Bağımsız Sağlık Hizmeti Komisyonu (Independent Healthcare Commission)
Ulusal Sağlık Hizmeti kurumlarının klinik ve mali performanslarının izlenmesinden
sorumludur. Ayrıca, Vakıf Kurumlarının (Foundation Trusts) kurulabilmesi için bir
kanun çıkarılmıştır. Vakıf kurumlarının yönetimsel ve finansal sorumlulukları ve
özgürlükleri artırılmıştır.
Bekleme sürelerinin düşürülmesi, hizmetlerin kalitesinin ve kullanımının
artırılması, personelin özlük haklarının iyileştirilmesi, hasta haklarının daha geniş bir
kapsama yayılması için kriterler getirilmiştir.
Kamu sağlık harcamalarının son durumu, sağlık yatırımlarının ve kamu
sağlığına müdahalelerin daha da artırılması gerektiğini göstermektedir.
A.
Yetkilendirme hususu, giderek artan bir şekilde oldukça farklı yönlerde kendini
göstermektedir. İskoçya'da en belirgin farklılıklar hem kısa ve uzun süreli bakım
hizmetlerini hem de vakıf kurumlarını bir kenara bırakmanın yanı sıra,
hastahanelerin kapatılıp birincil sağlık hizmeti kurumlarının tekrar yapılandırılması ile
toplum sağlığı ortaklıklarının geliştirilmesini içermektedir.
Birleşik Krallığın geri kalanının aksine İrlanda daima sağlık hizmetleri ile
sosyal hizmetleri entegre bir şekilde yürütmektedir. Galler'de, Galler Meclis
Hükümeti yerel sağlık kurullarını kurarak Ulusal Sağlık Hizmeti Planında yeniliklere
gitmiştir. Sağlık hizmetlerindeki eşitsizliklerin giderilmesine ve koruyucu sağlık
hizmetlerine artan bir vurgu yapılmaktadır (12/61,62).
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
549
lIl. BİRLEŞİK KRALLIK VE TÜRKİYE SAĞLIK SİSTEMLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
AN
Tablo 3: Birleşik Krallık Ve Türkiye’nin Bazı Sağlık Göstergeleri
Gösterge
Birleşik Krallık
Türkiye
Toplam Nüfus, (2003)
59,251,000
71,325,000
52
60 Yaş Üzeri Nüfus Yüzdesi (%), (2003)
20,8
Kaba Doğurganlık Hızı (%), (2003)
1,6
56
8,2
2,4
40
Kız Çocuk Ölüm Hızı (5 yaş altı) (‰) (2003)
5
38
Erkek Kaba Ölüm Hızı (15-59 yaş arası) (‰)
(2003)
103
176
Kadın Kaba Ölüm Hızı (15-59 yaş arası) (‰)
(2003)
64
111
Erkek Ortalama Sağlıklı Yaşam Süresi (yıl)
(2002)
69,1
61,2
Kadın Ortalama Sağlıklı Yaşam Süresi (yıl)
(2002)
72,1
62,8
Kişi Başına Düşen GSMH, (2002)
27,959
6,448
Gayri Safi Milli Hasıladaki Sağlık
Harcamalarının Payı (%), (2002)
7,7
6,5
Toplam Sağlık Harcamaları içerisindeki
Devlet Harcamalarının Payı (%) (2002)
83,4
65,8
Toplam Sağlık Harcamaları İçerisindeki
Özel Sektör Harcamalarının Payı (%)(2002)
16,6
34,2
79,0
70
7
SA
RG
Bağımlı Nüfus Hızı (%), (2003)
1,6
UT
Yıllık Ortalama Nüfus Artış Oranı (%),1993’den 0,3
2003’e kadar
Ortalama Yaşam Süresi (yıl), (2003)
A.
ER
DA
L
Erkek Çocuk Ölüm Hızı (5 yaş altı) (‰) (2003)
Kaynak: (9) WHO (2003) Country Health Inicators United Kingdom, s:1-3
(10) WHO (2003) Country Health Inicators Turkey, s:1-3
Birleşik Krallık, ekonomisi gelişmiş bir ülkedir. Bu ortamda insanların yaşam
şartları yüksek düzeydedir. Bu şartların sağlık üzerindeki etkisi olumlu yöndedir.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
550
AN
Çevre, beslenme, eğitim, alt yapı, ekonomi gibi sağlık statüsünü belirleyici
etmenler sağlığı geliştirici yöndedir. Oysa Türkiye, gelişmekte olan bir ülke olup,
sosyoekonomik yapısı zayıf, milli geliri düşük ve dağılımı dengesizdir. Türkiye
ekonomisi Birleşik Krallığa göre oldukça zayıftır. Bu durumda sayılan bu etmenler,
sağlık sistemini olumsuz etkilemekte ve sağlık hizmetlerinden faydalanmada
eksikliklere yol açmaktadır.
RG
UT
Birleşik Krallığın yaşlıları fazla olan bir nüfus yapısına sahip olduğu
görülmektedir. Nüfusun yaşlı olması nedeniyle kalp-damar hastalıkları ve organ
yaşlanmasına bağlı hastalıkların görülme oranı yüksektir. Birleşik Krallıkta,
doğurganlık oranı oldukça düşüktür (%1,6). Türkiye gelişmekte olan bir ülke olduğu
için nüfusun çoğunluğu genç nüfustan oluşmaktadır. Ülke genelinde bulaşıcı ve
salgın hastalıkların görülme oranı yüksektir. Resmi verilere göre doğurganlık hızı
%2,4’tür. Bu da bize nüfus artış oranın yüksek olduğunu göstermektedir. Tüm bunlar
sağlık hizmetleri ve sisteminin yapısını etkilemektedir.
SA
Birleşik Krallık’ta sağlık hizmetlerinin sunumunda, koruyucu ve birincil sağlık
hizmetlerine çok fazla önem verilmektedir. Sağlık sisteminin temelini koruyucu
hekimlik oluşturur. Genel pratisyenlerin genel sağlık düzeyini yükseltmek amacıyla
aile hekimliği niteliğinde hizmetler sunmaktadır. Bunun sonucu olarak bebek
ölümleri, salgın hastalık ölümleri, anne ölümleri Birleşik Krallık’ta en düşük
düzeydedir. Birincil sağlık hizmetlerinin etkili olamadığı kanser, kalp-damar
hastalıkları, AIDS gibi alanlarda ikincil ve üçüncül sağlık hizmetlerine
başvurulmaktadır.
ER
DA
L
Türkiye’de sağlık hizmetleri daha çok ikincil ve üçüncül sağlık hizmetlerine
(yataklı tedaviye) yöneliktir. Sağlık sisteminin büyük ve etkin çoğunluğunu tedavi
edici hizmetler oluşturur. Koruyucu sağlık hizmetlerine yeterince önem
verilmemektedir. Bunun sonucunda koruyucu sağlık hizmetlerine yapılan harcama,
toplam sağlık harcamalarının çok az bir kısmını oluşturur.
A.
Birleşik Krallık’ta arz ve talebin finansmanı genel olarak kamu mali kaynakları
ile finanse edilmektedir. Ülke sağlık sistemi Kapsayıcı / Bütüncü / Tekcil tiptedir.
Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) örgütünce yürütülmektedir. Sistemin en üst kademesi
Sağlık Bölümü (bakanlığı) adlı hükümet birimidir. Bir sekreter (bakan) tarafından
yönetilir. Sağlık Bölümünün asıl hizmet birimleri yerel ve bölgesel yapılardır. Birleşik
Krallık’ta sağlık yönetiminin ağırlığı yerel yönetimlerdedir. Merkezi yönetimin rolü
daha çok, politika belirleme ve finansal kaynak sağlama şeklindedir. Yerel
yönetimler üzerinde katı bir baskısı söz konusu değildir. Yerel yönetimlerin komuta
ve uygulama alanında uzman sağlık yöneticileri de yer alır. Hizmet satın alma ile
yetkili kurumlar yerel kuruluşlardır. Özel sektörün payı çok azdır. Temel sağlık
hizmetleri esas olarak pratisyen hekimler tarafından ve sağlık merkezlerindeki
profesyoneller tarafından sunulmaktadır. Hastahaneler genel olarak kamu
hastahaneleridir. Özel hastahaneler ağırlıklı olarak özel sağlık sigortalılarına ve
kişisel doğrudan (cepten) ödeme yapanlara hizmet vermektedirler.
Türkiye’de sistem merkezidir ve üst yapısını Sağlık Bakanlığı oluşturur. Taşra
örgütü vali ve kaymakama bağlı birimlerden oluşur. Silahlı kuvvetler kendi sağlık
birimlerine sahiptir. Özel sektör birincil hizmet arzında yaygındır.
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
551
UT
AN
Türkiye’de daha çok merkezcil bir yönetim sistemi görülür. Planlar, politikalar,
bütçeler ve uygulamalar merkezi yönetim tarafından belirlenir ve uygulanır. Merkez
ağırlıklı sağlık yönetiminin başında, genellikle tıp kökenli yöneticiler görülür. Türkiye
sağlık sisteminde genel olarak arz ve arzın finansmanı ağırlıklı olarak kamu mali
kaynakları ile sağlanmaktadır. Talep ve talebin finansmanı yarı-doğrudan veya
doğrudan kişisel prim ve diğer ödemelerle sağlanmaktadır (bağımsız çalışan,
çalışan ve çalıştıranlardan kesilen primler, kişisel doğrudan ödemeler ve özel sektör
kaynakları). Bunun yanı sıra devlet sosyal güvencesi olmayanlara ve yardıma
muhtaç olanlara kamu mali kaynakları aracılığıyla sosyal güvenlik hizmeti
sağlamaktadır. Temel ve koruyucu sağlık hizmetleri kamu görevlisi hekimler
tarafından sunulmaktadır. Türkiye’deki hastahanelerin çoğunluğu kamu
hastahanesidir. Özel sektör muayenehane, poliklinik, laboratuar ve tıbbi
görüntüleme merkezi ve çok az sayıda hastahane ile hizmet vermektedir.
A.
ER
DA
L
SA
RG
Birleşik Krallık, sağlık insangücü bakımından da Türkiye’ye kıyasla çok iyi
durumdadır. Hem hasta başına düşen doktor sayısı hem de yardımcı personel
sayısı Türkiye'ye göre daha yüksek düzeydedir ve dağılımı daha dengelidir.
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
552
KAYNAKLAR
AN
1. Department of Health (2004) The United Kingdom Healt Care System,
http://www.healthworkforce.health.nsw.gov.au/amwac/amwac/pdf/UK_health_sy
stem_background_briefing.pdfi
3. OECD (2005)OECD Health Data
http://www.oecd.org/dataoecd/15/24/34970234.pdf
RG
4. ___ (2002) ”İngiltere”, Avrupa Vizeleri sitesi
http://www.avrupavizeleri.com/ingiltere_hakkinda.asp
UT
2. National Statistic Publication (2006) United Kingdom Health Statistic 2006
Edition
http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_health/ukhs2/ukhs2_rel1.pdf
SA
5. ACP (2005) The ACP Guide to The Structure of Then NHSin The United
Kingdom, The Association of Clinical Pathologist, April 2005
http://www.pathologists.org.uk/publications-page/NHSStruc05.pdf
6. London School of Economics (2004) Health Sector Reform in England,
http://www.lse.ac.uk/collections/LSEHealthAndSocialCare/pdf/EHPGFILES/SEP
2000/paper2sep2000.pdfes
L
7. Gülsoy, E. (2005) İngiltere Ülke Profili, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara
http://www.igeme.org.tr/
ER
DA
8. NHS (2006) About NHS, National Health Service,
http://www.nhs.uk/England/AboutTheNhs/Default.cmsx#top
9. WHO (2006) Country Health Indicators United Kingdom, World Health
Organization
http://www3.who.int/whosis/country/indicators.cfm?country=uk
10. WHO (2006) Country Health Indicators Turkey, World Health Organization
http://www3.who.int/whosis/country/indicators.cfm?country=tur
A.
11. WHO (2004), Health Care Systems in Transition: The Welsh Report, World
Health Organization
http://www.euro.who.int/observatory/Hits/20041022_4
12. WHO (2005) Snapshots of Health Systems United Kingdom, World Health
Organization
www.euro.who.int/Document/ E85400.pdf
13. WHO (2002) Health Care System in Eight Countries Trends and Challenges
http://www.lse.ac.uk/collections/LSEHealthAndSocialCare/pdf/finalreport.pdf
Birleşik Krallık Sağlık Sistemi
553
15. NHS (2006) History of the NHS, National Health Service,
http://www.nhs.uk/england/aboutTheNHS/history/default.cmsx
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
16. DOH (2006) Pharmaceutical Industry in UK, Depratment of Health.
http://www.dh.gov.uk/Home/fs/en
AN
14. PSI (2002) The Beveridge Report and the Postwar Reforms, Policy Studies
Institute
http://www.psi.org.uk/publications/archivepdfs/Victims/VV2.pdf
Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri
A.
ER
DA
L
SA
RG
UT
AN
554
L
ER
DA
A.
UT
RG
SA
AN
Download