SOS204 2nci Hafta Sunusu
advertisement
İşletmelerin amaçları •Genel nitelikli kuruluş ve faaliyet amaçları •Özel nitelikli amaçlar İşletmelerin genel amaçları • Kar (uzun dönemli) elde etmek • Toplumsal fayda sağlamak • İşletmenin yaşamını sürekli kılmak İşletmelerin kar elde ettikleri ve kazandıkları ölçüde toplumsal fayda sağlama amacını gerçekleştirecek şekilde faaliyette bulunmaları gerekmektedir. Bu iki genel amaç arasında dengenin sağlanması ise işletmelerin yaşamlarını sürekli kılma amacına ulaşmalarını sağlar. Kar elde etme amacı KAR Ekonomik anlamda, işletmenin yaptığı toplam giderlerin elde edilen toplam gelirlerden düşülmesi sonucu sağlanan net fazlalıktır. Kimi işletmelerde kar temel amacı oluşturmamaktadır. Bu tür işletmelerde kar amacı yerini toplumsal bir hizmet, katkı ve yarara bırakır. Kar’ın işlevleri • Kar söz konusu olan faaliyet dönemi için başarı • • • • • • • simgesidir Değişik dönemlerine ait faaliyet sonuçlarını ölçme ve değerlendirme aracıdır İşletme faaliyetlerinin ve sonuçlarının değerlendirilmesinde bir denetim aracıdır. Bir finans sağlama (oto finans) aracıdır. İşletme çalışanlarını güdülendirme aracıdır. İşletmenin mal ve hizmetlerini sunduğu tüketiciler için güvence aracıdır. İş bağlantıları gerçekleştirilen, ilişki kurulan işletmeler açısından ticari ve finansal itibar sağlama aracıdır. İşletmenin yükümlülüklerinin (vergi, hissedar payı dağıtımı…) yerine getirilmesine olanak sağlama aracıdır. Toplumsal fayda sağlama amacı • İşletmelerin mal ve hizmetlerine talepte bulunan tüm tüketici kesimlerin beklentilerine uygun bir yaklaşım sergilemeleri ve onlara fayda aktarmaları böylece bir yandan da toplumun refah düzeyinin gelişmesini sağlayıcı rol oynama • İşletmenin mal ve hizmetlerine talepte bulunan tüketicileri tatmin etmesi yanında genel olarak toplumun veya işletme ile doğrudan ya da dolaylı ilişkili tüm kişi ve kuruluşların beklentilerinin de olumlu şekilde yanıtlanması (örneğin, çevreye duyarlı olma, toplumsal kıt kaynakları verimli kullanmaya özen gösterme, ticari sistem, rekabet etik kurallara saygılı olma, çalışanların beklentilerini karşılama, devlete karşı sorumluluklarını yerine getirme) • • • • • • Sosyal sorumluluğun bilincine varmayı getiren sebepler Uzman yöneticilerin işletmelerin başına geçmesi İşletmelerin gittikçe büyümesi ve çok ortaklı duruma gelmeleri Rekabet eden işletme sayısının artması ve rekabetin yoğunlaşması İşletmelerin toplumdaki imajlarının daha da iyileştirilmesi ve güçlendirilmesinin sağlayacağı faydaları fark etmeleri İşletme faaliyetlerinin uluslararası boyuta taşınarak küreselleşme olgusunun etkisi Uluslar arası bölgesel veya genel nitelikli ekonomik ve ticari bütünleşmeler ile işbirliğine dayalı örgütlenmelerin yaygınlaşması Sosyal sorumluluğun bilincine varmayı getiren sebepler • İşletmeler tarafından desteklenen bilimsel araştırma ve • • • • geliştirme faaliyetlerine daha çok önem verilmesi Toplam kalite sisteminin benimsenmesi Meslek kuruluşları, işçi sendikaları ve tüketici koruma dernekleri gibi demokratik kitle örgütlerinin güçlenmesi ve baskıların artması Piyasa mekanizmasının sağlıklı işlemesine yönelik ulusal ve uluslar arası yasal düzenlemelerin (İSO, CE uygunluk, Patent, rekabet düzenleme, tüketici koruma gibi) yapılması Ülkenin kıt doğal kaynaklarının en verimli şekilde kullanılması konusunda teşvik önlemlerinin alınması İşletmenin yaşamını sürekli kılma amacı • İşletmenin kar elde etme ve topluma fayda • sağlama amaçlarını dengeli ve sürekli gerçekleştirmesi sonucu işletmenin varlığını korumayı ve uzun dönemli geliştirmeyi hedeflemesidir. İşletme eğer kar veya topluma fayda sağlama amaçlarından birisini diğerlerine yeğleyen bir yaklaşım benimserse bu durum ,işletmenin kısa dönem için işletmenin faaliyetlerini sürdürmesine engel oluşturmasa da bu durumu uzun dönem devam ettirmek işletmeye zarar verir. Eğer kar amacı topluma fayda sağlama amacının önüne geçerse: • Tüketicilerin oluşturdukları tüketici koruma • örgütleri, tüketici tüketim kooperatifleri gibi dernekler aşırı karlılık ve kısa dönemli kar elde etme amacını benimsemiş şirketlere karşı çıkmaktadır İşletmelerin faaliyet gösterdiği sektördeki meslek örgütleri meslek disiplini ve ticari ahlak kurallarını bozucu işletmecilik girişimleri ile piyasayı ve tüketiciyi istismar edici hareketlere karşı hareket eder. Eğer kar amacı topluma fayda sağlama amacının önüne geçerse: • Devlet vergileri ağırlaştırarak, yasalarla önlem • • alarak, üst düzey denetim organları yoluyla işletme faaliyetlerini izleyerek söz konusu sektörlerde örnek işletmeler kurarak önlem almaktadır. Aynı konuda çalışmak isteyen firmalar da firmanın tekelci zihniyetine karşı yatırım yaparak engel olurlar. Tüketici bireysel olarak bu işletmeden satın almamayı seçer. İşletmenin özel amaçları Özel amaçlar işletmenin türlerine, kuruluş amaçlarına, sahip ve hissedarlarının az veya çokluğuna, niteliklerine göre değişebilir. Örnekler • Satış gelirlerini arttırmak ve en yüksek düzeye çıkarmak • Yeni buluş ve düşüncelere dayalı mal ve hizmetler • • • • • • • • • • yaratmak Tüketicilere daha kaliteli mal ve hizmet sunmak Ucuza mal edip ucuza satmak İstihdam olanağı sağlamak Büyümek ve gelişmek Topluma ve devlete yardımcı olmak, hizmet vermek İşletmede çalışanları gözeterek, onlara iyi ücret vermek, güvenli bir iş ortamı sağlamak ve kazançtan pay almalarını sağlamak Bir düşünce veya varlığın işlenmesini gerçekleştirmek Ulusal ya da uluslararası bir işletme olmak İyi bir imaja sahip olmak ve çağdaş bir görünüm kazanmak Uluslar arası ilişkileri güçlendirmek………. İşletmelerin gelir ve giderleri İşletmelerin kar amacına ulaşmak için belirli bir dönemde elde ettikleri gelirlerle aynı dönemde katlandıkları giderler arasında olumlu bir fark olmalıdır. İşletme gelirleri Belirli bir faaliyet dönemi göz önüne alındığında işletmenin ana faaliyet konusundan ve dışındaki kaynaklardan elde ettiği tüm gelirlere toplam işletme gelirleri denir. • Ana faaliyet ve satış geliri • Diğer gelirler (ikincil veya yan gelir, iştirak ve faiz geliri, kira geliri, hurda veya atık madde geliri, bağış geliri • Ana faaliyet ve satış geliri • • İşletmenin belirli bir plan ve program çerçevesinde faaliyet konusu olarak ürettiği mal ve hizmetlerinin parasal değeri ana faaliyet geliri olarak ifade edilir. Üretilen mal ve hizmetlerin satışından elde edilen satış geliri+aynı dönemde üretilen ancak satılmayan mal ve hizmetlerin değeri ikincil veya yan gelir İşletmenin ana faaliyeti dışında elde ettiği gelir İştirak ve faiz geliri İşletmenin elinde ulunan fazla parayı değerlendirmesi sonucu elde edilen gelir • Kira geliri • • İşletmenin sahip olduğu bina, arsa, makine ve taşıma araçları gibi maddi veya ticari buluş ve marka gibi bazı maddi olmayan varlıkların kiralanması yoluyla elde edilen gelir Hurda veya atık madde geliri işletmenin fiziki ömrünü tamamlamış, eskimiş veya kullanılmaz duruma gelmiş ya da amortismana tabi tutularak işletme için değeri sıfırlanmış sabit varlıkları ile üretim sırasında ortaya çıkan ve yararlanılmayan bazı atık ve kullanılmaz durumdaki maddelerin satılması sonucu elde edilen gelir Bağış geliri işletmenin bir karşılık vermeksizin değişik çevrelerden elde ettiği ve varlıklarında artış sağlayan gelir (doğal afet nedeniyle zarara uğramış firmanın kredi borçlarının silinmesi, gelişmekte olan bölgeye yatırım sonucunda düşük, uzun vadeli kredi temini) İŞLETME GİDERLERİ Kurulu ve faaliyette bulunan bir işletmenin girdilerini temin ederken mal ve hizmetleri üretirken veya satarken katlanmak zorunda olduğu tüm maliyetlerin parasal tutarı • Doğrudan giderler • İşletme giderlerinin üretilen mal ve hizmetlerin maliyetleri ile ilişkili olan giderler Dolaylı giderler İşletme giderlerinin üretilen mal ve hizmetlerin maliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderler İşletme giderlerinin ilgili oldukları faaliyet alanına göre sınıflandırılması Yönetim giderleri, üretim giderleri, pazarlama ve satış giderleri, finansman giderleri, insan kaynakları giderleri Giderlerle ilişkili maliyet kavramları • Sabit maliyet • • • İşletmenin üretim miktarı ve faaliyet sonuçlarına bağlı olmayan, üretim miktarı ne olursa olsun değişmeyen maliyet. Birim üretim miktarı başına düşen sabit maliyet olarak üretim miktarı arttıkça azalırlar. (bakım onarım) Değişken maliyet işletmelerin üretim miktarı ve faaliyet sonuçlarına göre değişen maliyet. (iş gücü) Toplam maliyet sabit maliyet+değişken maliyet Ortalama maliyet toplam maliyet/üretim miktarı • Marjinal maliyet • • işletmede üretilen her ilave mal veya hizmetin toplam maliyetlerde meydana getirdiği artış miktarı Alternatif maliyet işletmenin herhangi bir seçenekten vazgeçme maliyeti. İşletme belirli bir alternatifi seçerek seçilen alternatifin maliyetini vazgeçtiği alternatifin getirisi ile karşılaştırmaktadır. Vazgeçilen alternatif seçilen alternatifin maliyeti olarak değerlendirilir. Doğrudan ve dolaylı maliyet işletmenin yaptığı bir gider herhangi bir maliyet konusu ile ilişkili ise veya o maliyet kalemine dağıtılabiliyorsa doğrudan maliyet ilişkilendirilemiyorsa dolaylı maliyet olarak adlandırılır. (yönetici maaşı pazarlama maliyeti ile dolaylı ilişkili) 1870’li yıllarda Fransız bir madencinin Uludağ’da bulduğu ekşi su (maden suyu) için Talat ve Fuat Paşa ile kurduğu ortak şirket 1925 yılında bütün hisselerini satın alan Bursalı Mehmet Hakkı’ya geçti o zamandan bu yana gazoz üretiyor. İlk markası Nülifer’di şimdi Uludağ oldu şirketin başında üçüncü kuşaktan Mehmet Erbak var. Erbak: “dedem işe başladığında 100 kasa mal üretiyordu. Bugün 80 milyon litre üretim yapıyoruz. Dedem bunu rüyasında görse hayra yormazdı “diyor. İşletme türleri Faaliyet alanlarına göre işletme türleri • Üretim işletmeleri ihtiyaçları giderici ekonomik mal ve hizmetleri üretmek amacıyla faaliyette bulunan işletme. Mal üreten işletme; fabrika, imalathane gibi isimler alarak hammadde veya yarı mamul maddeleri kimyasal değişime uğratarak kullanan işletme. Hizmet işletmesi ise üretim faktörlerinden soyut çıktı üretimi için yararlanır. Faaliyet alanlarına göre işletme türleri • Ticari işletmeler • üretilmiş olan mal ve hizmetleri alıp kimyasal ve fiziksel bir değişime uğratmaksızın ya da kısmen değişikliğe uğratarak pazarlayan veya tüketiciye iletilmesine aracı olan kuruluş Her iki faaliyeti birlikte yürüten işletmeler bazı işletmeler değişik nedenlerle hem üretim hem de ticari faaliyetleri birlikte yürütebilirler. İşletme türleri Tüketici türlerine göre işletme türleri En son tüketici mal ve hizmetleri ihtiyaçları için satın alan kullanan ve kesinlikle fiziksel veya psikolojik olarak yok eden kişi. (Aile+birey) Örgütsel tüketici sonuçta en son tüketicinin ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmet üretimi veya pazarlaması amacı ile mal ve hizmet talep eden kullanan kişi ve kuruluş. (devlet+aracılar+kurumlar) • En son tüketiciye yönelik işletmeler • Örgütsel tüketiciye yönelik işletmeler • Her iki tüketici grubuna aynı zamanda yönelen ve faaliyette bulunan işletmeler (piyasa koşulları ve her iki tüketici grubuna yönelerek toplam satışları arttırma, daha büyük bir işletme görünümü kazanma, işletme olanaklarının yeterli olması gibi nedenlerle her piyasaya yönelik faaliyet göstermekte, mal ve hizmet üretmektedir.) İşletme türleri Üretilen mal veya hizmet çeşitlerine göre işletme türleri Üretilen mal ve hizmete göre sınıflandırmada iki ölçüt önemlidir. • Mal ve hizmetleri kullanım sürelerine göre işletme türleri Dayanıklı mallar ve bunları üreten işletmeler Dayanıksız mallar ve bunları üreten işletmeler (buzdolabı-ekmek)+(uzun süreli seyahat- şehir içi seyahat) • Mal ve hizmetin ait olduğu sektöre göre işletme türleri Tarımsal mal üreten işletmeler (tarım, ormancılık, avcılık, balık) Endüstriyel mal üreten işletmeler (maden, sanayi-tekstil, gıda, kağıt, ağaç, deri, enerji…) Hizmet üreten işletmeler (ticaret, ulaştırma, turizm, banka, sigorta) İşletme türleri • • • Üretim araçlarının mülkiyet biçimine göre işletme türleri Kamu işletmeleri sermayelerinin tamamı veya büyük kısmı devlet ya da devlete bağlı kuruluşlar olan işletme Özel işletmeler sermayelerinin tamamı veya büyük kısmı özel kişilerce karşılanan işletme Karma işletmeler hem kamu hem özel sermaye katkısı ile kurulmuş işletme Her rakibi ciddiye al Büyük küçüğü döver diye bir şey kalmadı, hızlı yavaşı dövecek artık. Ton Stemberg işletme türleri Büyüklüklerine göre işletme türleri • Büyük işletme • Orta işletme • Küçük işletme • Cüce işletme İşletmelerin büyüklüklerine göre sınıflandırılmasında kullanılan ölçütler: • Nicelik belirten somut ölçütler (işletmelerin • çalıştırdığı personel sayısı, sermaye miktarı, satış miktarı, tutarı, kullanılan makine sayısı, işletmenin kuruluş alanı, hammadde miktarı…) Nitelik belirten soyut ölçütler (yönetim biçimi, sermaye koyanların sayısı, niteliği, teknoloji kullanım düzeyi, faaliyet alanının bölgesel, ulusal ya da uluslar arası olması, ait olduğu iş kolu içindeki durumu, diğer iş kollarına göre yeri) Sadece bir patron vardır: müşteri. O parasını başka bir yere harcayarak, şirketteki genel müdürden en aşağıya kadar herkesi işinden kovabilir Sam Walton Walmart mağazası kurucusu
