HEPATİT B HERPES TRİKOMONİYAZ KLAMİDYA GONORE CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR (CYBH) HEPATİT C HIV/AIDS SİFİLİZ Mersin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu 1 Sunum İçeriği • • • • • • Cinsel yolla bulaşan hastalıklar tanımı Cinsel yolla bulaşan hastalıkların etkenleri CYBH önemi CYBH bulaşma yolları CYBH belirtileri CYBH tanı, tedavi ve korunma 2 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Cinsel ilişki yoluyla insandan insana bulaşan mikroorganizmaların neden olduğu hastalıklardır. 3 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Dünyada en sık rastlanan hastalıklardan biri Çocuklarda dahil tüm toplumu etkiliyor. Belirtisiz kişiler hastalığın hızla yayılmasına neden oluyor 4 HIV/AIDS 1980'lerden sonra ortaya çıkan HIV/AIDS’în birden fazla bulaş yolu (cinsel, kan, anneden bebeğe, vb) bulunmakta; ülkemizde ve tüm dünyada ölümlere yol açmaktadır. HIV/AIDS CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIK RİSKİNİ 5 KAT DAHA FAZLA ARTIRMAKTADIR. 5 6 En sık görülen Cinsel Yolla bulaşan hastalıklar HIV /AIDS Hepatit B Hepatit C Gonore (Bel soğukluğu) • Kandidiyazis Sifiliz (Frengi) • Trikomoniyazis Klamidyoz • Yumuşak şankır • Kondilom (genital siğiller) • Genital herpes (Uçuk) • Bitlenme • Uyuz 7 Bu hastalıkların bazıları tedavi edilebilir, ancak ilaçlara karşı direnç sorun olabilir. Tedavi edilebilen CYBH Bakteriyel hastalıklar Sifiliz, Gonore, Klamidya Mantar hastalıkları Kandida enfeksiyonu Paraziter hastalıklar Trikomonas enfeksiyonu 8 Bazıları tedavi edilemezler HIV/AIDS Hepatit B Hepatit C HPV 9 Bazılarının aşıları vardır. Hepatit B HPV Aşısı 10 Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2016 verilerine göre Tüm dünyada Her gün 1 milyondan fazla kişi CYBH Her yıl 357 milyon kişide Klamidya Gonore Sifiliz Trikomonas biri ile yeni enfeksiyon 500 milyondan fazla kişinin genital herpesle enfekte olduğu tahmin ediliyor. 11 WHO: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs110/en/ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2016 verilerine göre 290 milyondan fazla kadın HPV ile enfekte 2012’de sifilizle enfekte >900.000 hamile kadından 350.000 ölü/patolojik doğum 12 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Bu hastalıkların çoğunluğu belirti vermiyor ya da orta şiddette belirti veriyor ve tanı konulmuyor. İlaç direnci, (özellikle Gonore için) tüm dünyada bu hastalıkla mücadelede önemli bir sorun WHO: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs110/en/ 13 HIV/AIDS Human Immundeficiency Virus HIV=kısa adı İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü Acquired Immune Deficiency Syndrome Kazanılmış Bağışıklık Yetmezliği Sendromu 14 DÜNYADA HIV/AIDS DSÖ 2015 HIV ile yaşayanlar Toplam 36.7 milyon (34.0-39.8 milyon kişi) Yetişkin 34.3 (31.8-38.5) milyon kişi Kadın 17.4 (16.1-20.04)milyon kişi 15 yaş altı 2.6 (2.4-2.8) milyon kişi WHO: http://www.who.int/hiv/en/ 15 DÜNYADA HIV/AIDS Yeni enfekte vaka sayısı: 2.1 milyon (1.8 –2.4 milyon) Tedavi alanlar: 17 milyon kişi AIDS’ten ölenler: 1.1 milyon (940.000–1.3 milyon] Hastalığın başlangıcından beri HIV ile enfekte kişi sayısı 78 milyon [69.5 –87.6 milyon] Hastalığın başlangıcından beri HIV’e bağlı hastalıktan ölenler 35 milyon [29.6 –40.8 milyon] 16 TÜRKİYE’DE HIV/AIDS 17 TÜRKİYE’DE HIV/AIDS HIV(+), AIDS ve Toplam Vaka Sayısının ve Ölümlerin Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye 2011-2015) Yıllar HIV(+) AIDS TOPLAM ÖLÜM 2012 982 95 1077 40 2013 1311 101 1412 29 2014 1892 131 2023 18 2015 2072 112 2184 10 TOPLAM 6257 439 6696 97 Ülkemizde 1985 yılından bu yana HIV/AIDS enfeksiyonu görülmektedir. 1985 yılında toplam 3 olan vaka sayısı, 31 Aralık 2015 itibari ile 11.998’dir. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI http://www.thsk.gov.tr/component/k2/353-istatiksel-veriler/bulasici-hastaliklar-daire-baskanligi-istatiksel-veriler.html 18 TÜRKİYE’DE HIV/AIDS Türkiye’de HIV yayılımı son 5 yılda %130 artmıştır. AIDS vakaları dünya genelinde azalırken, Türkiye'de artıyor. "KAYIT DIŞI HASTA SAYISI 10 KAT DAHA FAZLA" 19 Cinsel yolla bulaşan hastalıkların artması ve yayılmasında olası nedenler • • • • • • • • • İlaca dirençli türler Yeni ortaya çıkan etkenler Hayat koşullarının değişmesi Serbest yaşam tarzları İnsan hareketinin artışı Bilgi eksikliği ve önemsenmeme Mahremiyet içermesi Hastalıkların belirtisiz seyretmesi Korunmama 20 Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Genel Özellikleri • Cinsel yönden aktif dönemde sık görülürler. • Genelde sessiz seyrederler ve belirti vermezler. • Çoğunluğunun aşısı yoktur • Bağışıklık oluşturmazlar. • Tedavi edilmezse çeşitli hastalıklar ve ölüm meydana gelebilir. 21 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Üreme organlarında bazı hastalıklar (Siğil, uçuk, yaralar) Kadın ve erkekte kısırlık Düşük, dış gebelik Serviks, penis ve anal kanserler Fetus ve yenidoğan enfeksiyonları Sakatlıklar (zeka geriliği, sağırlık) Kanser ve ölüm HIV enfeksiyonunun geçişini artırırlar. 22 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için başlıca risk faktörleri • Çok eşlilik • Eşin birden fazla eşinin olması • Hayat kadınları ve müşterileri • Yakın zamanda cinsel eş değiştirmek • CYBH belirtisi olanla ilişkiyi sürdürmek • Eşlerin/partnerlerin tedavi edilmemesi • Eğitim ve kondom kullanımının az olması • Genç yaş, kadın cinsiyet, sünnetsiz olma • Başka bir CYBH varlığı 23 Yeni enfeksiyonların yarısını 15-24 grubundaki kişiler oluşturuyor. yaş 24 Nasıl Bulaşır? Korunmasız cinsel ilişki: • Cinsel hastalığı olan birisiyle girilen cinsel ilişki sırasında ya da fiziksel temas • Deri ve mukoza bütünlüğü bozukken yapılan öpüşme, ağız içindeki yaralar, anal ve oral ilişki bulaşmayı kolaylaştırır. 25 Kan yolu ile bulaşabilirler mi? • HIV /AIDS • Hepatit B-C • Sifiliz EVET Kan ve ürünleri ile doğrudan temas Kontrolsüz kan nakli Kulak delme, dövme, akupunktur, sünnet, manikür, pedikür aletleri, Ortak kullanılan diş fırçası, jilet ve traş bıçağı, enjektör Steril olmayan tıbbi aletlerle tedavi yapılması (diş tedavisi vb.) 26 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar anneden bebeğine bulaşabilir mi? Gebelikte: HIV/AIDS, hepatit B-C ve sifiliz Doğumda: Gonore (bel soğukluğu) klamidya, genital herpes (uçuk) Doğumdan sonra (emzirme ile): HIV/AIDS • Anneden bebeğine bulaşabilir. 27 Bu Hastalıklar Nasıl Bulaşmaz? • Başkasının – bardağını veya çatal kaşığını kullanmakla – nefes ve öksürüğünden – el sıkışmak ve öpüşmekle bulaşmaz. – – – – Böcek ve sivrisinek ısırması tuvaletlerden (klozet kapağından) yüzme havuzları hamamlardan bulaşmaz. 28 Her zaman belirti verir mi? • Her zaman belirti olmayabilir. • Cinsel temastan sonra hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için geçen süre hastalıktan hastalığa değişir. Bu süre günler (bel soğukluğu), haftalar (klamidyoz, hepatit B), aylar ( frengi ) ya da yıllar (AIDS) olabilir. • Bazen de rahatsız etmeyecek kadar hafif belirtiler olabilir. Özellikle kadınlarda bazen hiç belirti görülmez. • Tedavi edilmezlerse belirtisiz enfeksiyonu olanlar, hastalığı başkalarına bulaştırırlar. 29 CYBH'ın belirtileri • İdrar yaparken yanma, ağrı, sık idrara gitme • Peniste, vajinada, makatta veya ağızda yaralar, siğiller ve içi su dolu kabarcıklar oluşması • Penis, vajina veya makattan akıntı olması (Bu akıntı su gibi, süt gibi, beyaz, sarımtırak veya yeşil olabilir ve kokusu normal vajina akıntısından farklıdır) • Kasıklarda şişkinlikler ve bezeler • Yumurtalıkların birinde veya her ikisinde ağrı • Karnın alt bölümünde ağrı • Cinsel ilişkiden sonra kanama Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda bu belirtilerden biri ya da birkaçı beraberce görülebilir, ancak bunlar başka hastalıklara da bağlı olabilirler. 30 Belirtilerden Bir veya Birkaçı Görüldüğünde Mutlaka Sağlık Kuruluşuna Başvurulmalıdır. 31 Gonore (Bel Soğukluğu) Akıntı Gonore Yenidoğan göz enfeksiyonu-körlük Sifiliz (Frengi) Yaralar Sifiliz - döküntüler Geç sifiliz dönemi Yumuşak şankr=yara (Hemophilus ducreyi Ağrılı yaralar Genital Herpes (Herpes virüs Tip 2, bazen Tip 1) Genital Siğil HEPATİT (SARILIK) HIV/AIDS HIV/AIDS Tanı • Klinik • Laboratuvar testleri ile Erken tanı önemli 43 Tedavi • Bu hastalıkların bazıları tedavi edilebilir. – Sifiliz, gonore vb. • AIDS, Hepatit gibi hastalıkların tedavisi yoktur. • Hasta kişiler ve eşleri birlikte tedavi edilmelidir. • Tedavi boyunca cinsel ilişkide bulunulmamalı veya kondom kullanılmalıdır. Korunma • Cinsel ilişkide kondom kullanmak • Lateks yapılı/spermisit içerenler tercih edilmelidir. • Tek eşlilik • Riskli ilişkiden sonra test yaptırmak • (9-11 gün sonra) • Aşılanmak (HPV aşısı, hepatit B aşısı) • Riskli davranışlardan kaçınmak (Uyuşturucu madde kullanımı gibi) 45 Sağlıklı yaşam dilekleriyle… GB SAĞLIĞINI KORU, MUTLU YAŞA 46