KOMPLEMAN C3 ve C4 Complement components; C3; C4; Kompleman 9 proteinden oluşan immün sistemin önemli bir parçasıdır. C3 kompleman sisteminin 3. proteinidir. C3 ve C4 en sık bakılan kompleman proteinleridir. Kompleman proteinleri immün sistemin takibinde, otoimmün hastalıkların aktivitelerini izlemekte ve tedaviye verdikleri cevapları görmekte kullanılır. Örneğin Lupus Eritematozus hastalığının aktivasyonunda C3-C4 düşer, tedaviyle yükselir. Normal değer: C3 için normal değer : 75-135 mg/dl . C4 için normal değer: Erkek: 12 to 72 mg/dL Kadın: 13 to 75 mg/dL Normal değerler laboratuarlar arası değişiklik gösterebilir. Kompleman nelerdir? seviyesini arttıran hastalıklar Bazı kanserler, Bazı enfeksiyon hastalıkları, Ülseratif kolit sırasında kompleman seviyesi artar. Kompleman nelerdir? C3 seviyesini düşüren Ağır enfeksiyonlar, Sepsis, Sistemik mantar hastalıkları, Sıtma gibi Paraziter hastalıklar, hastalıklar Otoimmün hastalıkların alevlenme dönemleri, Sistemik Lupus Eritematozus Paroksismal noktürnal hemoglobinüri, Şok, Lupus nefriti, Hepatit ler, Glomerülonefrit gibi böbrek hastalıkları, Siroz, Herediter anjioödem, Böbrek transplant rejeksiyonu, Kötü beslenme sırasında C3 ve C4 düşer. Kompleman proteinleri iltihabi olaylar sırasında sırayla aktive olarak birbirlerine yapışır ve zararlı maddelerin ortadan kaldırılması için immün sistemi harekete geçirirler. Örneğin: Aktive olmuş kompleman sistemi bakterinin zarını delerek ölmesini sağlar. OTOİMMÜN HASTALIKLAR Autoimmune disorders Otoimmün hastalıklar vücudun kendi dokusuna saldırması sonucu ortaya çıkan hastalıklardır. 80 den fazla otoimmün hastalık vardır. Otoimmün hastalıkların faktörleri: sebebi, sıklığı, risk Normal immün sistem vücudu yabancı maddelerden, mikroplardan korumak amacıyla antikor denilen silahları yapar. Bu silahları lökositler aracılığıyla üretir ve kullanır. Antikorlar bakteriler, virüsler, toksik maddeler, kanser hücreleri, diğer cins canlı dokularına karşı üretilir. İmmün sistem tarafından üretilen antikorlar yabancı maddeleri ortadan kaldırır, onları zararsız hale getirir. Otoimmün hastalıklarda immün sistem normal doku ile zararlı olanlar arasına ayrım yapamaz ve kendi dokusuna savaş açar, antikor üretir, dokusuna zarar verir, hastalığa sebep olur. Bu hastalıklara otoimmün hastalıklar denir. Bu hiper sensitivite reaksiyonları alerjik reaksiyonlara benzer. Alerjik reaksiyonlarda vücut dışarıdan gelen ve görmemesi gereken maddeye aşırı reaksiyon verir. Otoimmün hastalıklarda da vücut görmemesi gereken kendi dokusuna aşırı reaksiyon vererek hastalığa yol açar. Vücudun kendi dokusuna reaksiyon vermesini neyin başlattığı tam olarak bilinmemektedir. Bir teoriye göre bazı viral bakteriyel enfeksiyonlar otoimmün hastalıkları başlatmaktadır. Bazı ilaçların hastalığı başlattığı da ileri sürülmüştür. Otoimmün hastalıklar: Birtakım dokulara savaş açarak vücutta o dokuların bulunduğu yerlerde iltihaplanmalara yol açar, Bazı organların aşırı büyümesine yol açabilir, Organ fonksiyonunu ve çalışmasını bozabilir. Otoimmün hastalıklar bir veya daha fazla organ ve sistemi tutabilir. Otoimmün hastalıklardan en çok etkilenen dokular: Damarlar, Konnektif dokular ( destek dokuları), Endokrin bezler; Tiroid bezi, Pankreas, Eklemler, Kaslar, Kan hücreleri, Deri dir. Bazı hastalarda aynı anda biden fazla otoimmün hastalık görülür. En sık görülen otoimmün hastalıklar: Addison hastalığı ( böbrek üstü bezi yetmezliği), Celiak hastalığı ( Çölyak ), Dermatomyozit, Graves hastalığı (hipotiroidi), Hasimoto hastalığı ( hipertiroidi), Multipl skleroz, Myastenia gravis, Pernisiyöz anemi, Reaktif artrit, Romatoid artrit, Sjogren sendromu, Sistemik lupus eritematozus, Tip I diyabet. Otoimmün hastalıkların belirtileri nelerdir? Hastalığın çeşidine göre şikayetler farklılaşır. Genel olarak bütün otoimmün hastalıklarda Halsizlik, Yorgunluk, Çabuk yorulma, Ateş, Genel hastalık hali görülür. Otoimmün hastalıklar nasıl teşhis edilir? Hasta şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Otoimmün hastalık şüphesinde aşağıdaki laboratuar testler istenir: Anti Nükleer Antikor testleri ( ANA paneli ), Otoantikor testleri, ENA profili Tam kan sayımı, CRP, Sedimantasyon. Otoimmün hastalıkların tedavisi: Otoimmün hastalıkların tedavisinde amaç: Şikayetlerin giderilmesi, Otoimmün reaksiyonun dindirilmesi, Vücut direncinin arttırılması hedeflenir. Hastalığa ve şikayetlere yönelik tedavi planlanır. Eksikliklerin yerine konması gerekir, tiroid hastalıklarında tiroid hormonu, diyabette insülin, vit B12 vb. kan tablosunu bozan otoimmün hastalıklar kan nakli gerektirebilir. Kas eklem kemik hastalıklarına neden olan otoimmün hastalıklarda fizik tedavi gerekebilir. Otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar immün sistemi baskılamaya, reaksiyonu durdurmaya yönelik ilaçlardır. Bu ilaçlara immün süpresif ilaçlar denir ve vücudun savunmasını da bozarlar. Bu amaçla en çok kullanılan ilaçlar kortizonlu ilaçlardır ( kortikosteroid ilaçlar ). Otoimmün hastalıklar tehlikeli midir? Otoimmün hastalıklar kendi kendine geçen geçici hastalıklar değillerdir. Birçok otoimmün hastalık kronik tir. Tedavi ile kaybolmaz kontrol altına alınırlar. Şikayetler zaman zaman alevlenebilir. Şikayetlerin artmaya başladığı alevlenme dönemleri vardır. Otoimmün hastalığın çeşidine göre komplikasyonlar ortaya çıkar. Hem hastalık hem de tedavi amacıyla kullanılan ilaçlar komplikasyon ayol açabilir. Özellikle immün süpresif ilaçların neden olduğu enfeksiyonların tedavisi zor olabilir. Otoimmün hastalıkları başlatan sebepler tam olarak bilinmemektedir. Hastalıklardan bilinen bir korunma yöntemi yoktur. Referanslar: 1. Goronzy JJ, Weyand CM. The innate and adaptive immune systems. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007: chap 42. 2. Siegel RM, Lipsky PE. Autoimmunity. In: Firestein GS, Budd RC, Harris Ed, et al, eds. Kelley’s Textbook of Rheumatology. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2009:chap 15 HASHİMOTO TİROİDİTİ Hashimoto Hastalığı, Kronik Tiroidit, Kronik Lenfositik Tiroidit, Hipotiroidi, Otoimmün Tiroidit; Hashimoto hastalığı tiroid bezinin iltihabıdır. Vücudun tiroid bezine saldırması sonucu ortaya çıkan iltihap ve hormon azalması durumudur. Hastalık Hashimoto Hakaru adlı Japon doktor tarafından 1912 de tanımlanmıştır. Hastalık tiroid bezinin az çalışmasına ve tiroid hormonlarının azalmasına neden olur. Hipotiroidizm’e neden olan en sık hastalık Hashimoto hastalığıdır. Hastalık her yaşta görülebilir. Diyabet, kısırlık, depresyon, psikolojik şikayetler, okul başarısında düşme, konsantrasyon güçlüğü, sabah kalkamama, saç dökülmesi, inatçı kilolar, kilo alma gibi şikayetlerin altında hipotiroidi ve Hashimoto hastalığı aranmalıdır. Hashimoto hastalığı neden olur? Hastalık vücudun kendi tiroid dokusuna saldırması sonucu olur. Hastalık tiroid bezinde kronik iltihaplanmaya ve hormon üretiminde azalmaya yol açar. Hashimoto hastalığı dışına hormon azalması ve hipotiroidi ye neden olan diğer sebepler: İdiyopatik Tiroid Atrofisi:bilinmeyen bir sebep nedeniyle tiroid bezinin küçülmesi ve kaybolmasıdır, İyot eksikliği: tiroid hormonlarının üretimi için gerekli olan iyot miktarı azalırsa hipotiroidi gelişir, Subakut Tiroidit: Viral bir soğuk algınlığını takiben ortaya çıkan tiroid dokusunun viral iltihabıdır. Tedaviye Bağlı Hipotiroidiler: Radyoaktif ilaç tedavisi, cerrahi olarak tiroid bezinin çıkartılması, boyun bölgesine verilen radyasyon tiroid hormonlarının azalmasına ve hipotiroidiye neden olur, İlaçlar: Lityum, İyot, Alfa- İnterferon tedavisi, Tiyoüre, Amiodaron, İnterlökin tedavileri sırasında tiroid hormonları azalır, hipotiroidi gelişir, Tiroid bezi kanserleri, Hipofiz bezinin tümör ve adenomları: Hipofiz bezi tiroid bezini kontrol eden hormonları yapar. Hipofiz bezinin hastalıklarında da hipotiroidi gelişir. Hashimoto hastalığı kimlerde görülür? Hastalık kadınlarda erkeklerden daha sık görülür, ayrıca Her yaşta görülebilir ancak yaş ile sıklığı artar, özellikle 65 yaş üstünde daha sık görülür, Pernisiyöz anemi , Romatoid artrit, Lupus, Tip 1 diyabet gibi Otoimmün hastalıklar ile birlikte daha sık görülür, Ailede Hashimoto var ise sıklığı artar. Hashimoto ve Hipotiroidi ne şikayete neden olur? Hastalık hipotiroidi belirtileri ortaya çıkana dek yıllarca sessiz kalabilir. Hipotiroidi ortaya çıkınca hastalar en çok aşağıdaki bulgulardan şikayet etmeye başlar: Halsizlik, Yorgunluk, Çabuk yorulma, Sabah kalkamama, Kaba kırılgan saçlar ve saç dökülmesi, Yüzde ödem, pofuduk yüz hali, Göz altlarında şişlik, ödem, Ciltte kuruma, çatlama, pullanma, El ve ayaklarda ödem, bacaklarda şişme kaşıntı ve ciltte kabalaşma, Soğuğa tahammülsüzlük, çok üşüme, sıcakta bile sıkı giyinme, Kilo alma, Kabızlık, Tüm vücut ağrıları, Depresyon ve huzursuzluk, çabuk kızma, sürekli söylenme, kavgacı ruh hali, Hafıza zayıflaması, unutkanlık, Konsantrasyon güçlüğü, Bulanık görme, Adet düzensizliği, kısırlık, ( hipotiroidi her iki cinstede önemli kısırlık sebebidir), İmpotans, Cinsel istekte azalma, Hastalık bu haliyle birçok hastalığa benzer ve çok karıştırılır. Hastaların uzun yıllar süren bu şikayetler nedeniyle depresyon, psikoz vb. tedaviler gördükleri bilinmektedir. Hastalık ilerledikçe şikayetler daha da artar. İleri dönemlerde; Nabızda yavaşlama, Doluk almada zorlanma, Vücut ısısının düşmesi, Boğukluk ve Uykuya meyil, hatta komaya kadar varan bilinç kapanması görülebilir. Hashimoto hastalığı nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur ancak kesin teşhis laboratuar incelenmeleri ile konur. Hipotiroidi düşünülen her hastadan aşağıdaki testler istenmelidir: TSH ( Tiroid Stimulan Hormon), T3, T4, FreeT3 ve FreeT4 ( Tiroid hormonları), Anti karşı Anti karşı Tg ( Anti Tiro Globulin): vücudun tiroid bezine ürettiği antikor, TPO ( Anti Troponin O ): vücudun tiroid bezine ürettiği antikor. Hashimoto hastalığının tedavisi : Hashimoto hastalığının tedavisi azalan tiroid hormonunun yerine konmasıdır. Tiroid hormonu hap şeklinde ağızdan verilebilir. Bu şekilde azalan hormon yerine konarak şikayetler önlenir ve normal bir yaşam sürülebilir. Hashimoto hastalığından korunma: Hashimoto hastalığı ve diğer otoimmün hastalıklar özellikle 40 lı yaşlardan sonra giderek artmaktadır. Düzenli Check – Up ve doktor kontrolü bu hastalıklardan korunmanın en güvenli yoludur. Diyabet, kısırlık, depresyon, psikolojik şikayetler, okul başarısında düşme, konsantrasyon güçlüğü, sabah kalkamama, saç dökülmesi, inatçı kilolar, kilo alma gibi şikayetlerin altında hipotiroidi ve Hashimoto hastalığı aranmalıdır. Referanslar: 1. The American Thyroid Association http://www.thyroid.org/ 2. Womens Health.gov http://womenshealth.gov/ 3. Canadian Institute for Health http://www.cihi.ca/ 4. Thyroid Foundation of Canada http://www.thyroid.ca/ 5. American Association of Clinical Endocrinologists. AACE medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocrine Practice . 2002;8:457-469. 6. Braunwald E. Harrisons Principles of Internal Medicine . 15th ed. New York, NY: McGraw Hill; 2001. 7. Nakazawa, Donna (2008). The Autoimmune Epidemic. New York: Simon & Schuster. pp. 32–35. ISBN 9780743277754. 8. Page 56 in: Staecker, Hinrich; Thomas R. Van De Water; Van de Water, Thomas R. (2006). Otolaryngology: basic science and clinical review. Stuttgart: Thieme. ISBN 0-86577-901-5. 9. Giannini, AJ (1986). The Biological Foundations of Clinical Psychiatry. New Hyde Park, NY: Medical Examination Publishing Company. pp. 193–198. ISBN 0-87488-449-7. 10. Escobar-Morreale HF, Botella-Carretero JI, Escobar del Rey F, et al. Treatment of hypothyroidism with combinations of levothyroxine plus liothyronine. J Clin Endocrinol Metab . 2005;90:4946-4954. 11. Hypothyroidism. EBSCO DynaMed website. Available at: http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated June 2008. 12. Roberts CG, Ladenson PW. Hypothyroidism. Lancet . 2004;363:793-803. 13. Surks MI, Ortiz E, Daniels GH, et al. Subclinical thyroid disease: scientific review and guidelines for diagnosis and management JAMA . 2004;291:228-238. C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR C1 esterase inhibitor; C1-INH; İmmün sistemin en önemli iltihabi proteinleri kompleman sistemidir. Kompleman sistemi kanda serbestçe dolaşan proteinlerden oluşur (C1 den C9 a kadar). Bu sistemin başlangıcı C1 Proteinidir. C1 esteraz inhibitörü bu proteini kontrol eder. Kompleman proteinleri otoimmün hastalıklarda, herediter anjioödem gibi hastalıklarda önemli rol oynar. Bkz: Kompleman, Kompleman C3 (C3), Kompleman C4 (C4), CH50, CH100. C1 Esteraz inhibitörü için normal değerler: Normalde: 16-33mg/dL olmalıdır. C1 esteraz inhibitörünün düşüklüğü: Anjioödem, Otoimmün hastalıklar: Sistemik Lupus eritematozus, Sjogren sendromu, Mikst konnektif doku hastalığı, Lenfoma, Lenfoproliferatif hastalıklar, C1 esteraz inhibitörü yüksekliği: Gebelik, Androjen steroidlerin kullanımında görülür. ANTİ TİROGLOBÜLİN ( Anti Tg) Anti Tg; Anti Tiroglobülin Antikoru; Tiroid hücreleri içinde bulunan tiroglobülin proteinine karşı gelişen antikorları araştıran testtir. Otoimmün tiroid hastalıklarının tespitinde kullanılan laboratuar testidir. Aç karnına alınan kandan bakılır. Anti tiroglobülin antikoru ne için bakılır? Anti tiroglobülin antikoru tiroid hücrelerini bozarak hastalıklarla yol açar. Tiroid bezinin otoimmün hastalıklarının tespitinde kullanılan bir testtir. Anti Tg için normal değer: Anti Tg normalde negatif olmalıdır. Anti Tiroglobülin gösterir? Antikor Pozitifliği neyi Testin pozitif olması tiroglobülin proteinine karşı antikor varlığını ve aşağıdaki hastalıkların olabileceğini gösterir: Graves hastalığı, Hashimoto tiroiditi, Hipotiroidi, Miks ödem, Sistemik Lupus Eritematozus, Tiroid kanseri, Tirotoksikoz, Tip 1 diyabet. Gebelerde de bu test pozitif olabilir, hastalık anlamına gelmez. Refeanslar: Ladenson P, Kim M. Thyroid. In: Goldman L and Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders; 2007:chap ANTİ NÜKLEER ANTİKOR ANA; ANA panel; Otoimmün hastalıklar vücudun kendi dokusuna karşı savaşması sonucu ortaya çıkan hastalıklardır. ANA laboratuar testleri bu hastalıkların teşhisinde kullanılır. Bkz: Otoimmün hastalıklar. Otoimmün hastalıkların teşhisinde bir çok test kullanılır Anti Nükleer Antikor testi özellikle Sistemik Lupus Eritematozus ( SLE) gibi otoimmün hastalıkların teşhisinde kullanılır. Ayrıca artrit, döküntü, göğüs ağrısı gibi şikayetlerin varlığına tanı koymak amacıyla bakılan testlerden birisidir. Anti Nükleer Antikor için normal değerler: ANA negatif tir. Ana sonucu titre olarak verilir. 1:40 pozitif, 1:60 negatif vb. Anti nükleer antikor varlığı ne anlama gelir? Otoimmün hastalıklar, Sistemik lupus eritematozus ( SLE), Sjogren sendromu, Sistemik skleroz, Romatoid artrit, Myozit ( iltihabi kas hastalıkları), İlaca bağlı lupus eritematosus, Kollajen vasküler hastalıklar, Tiroid hastalıkları, Kronik karaciğer hastalıkları. SLE hastalarının yakınlarında hastalık olmasa bile ANA testi pozitif olabilir. ANA pozitifliği araştırma gerektirir. Diğer antikorlara da bakılmalıdır. Bir kişide ANA pozitif ise hastalık bulgusu yoksa hayatı boyunca SLE gelişme riski sadece % 5 dir.