Slayt 1

•Her bir fotoğraf ya da
resim size üniteyle
ilgili neyi ifade ediyor?
•Konu başlıkları ile
kapaktaki resimleri ve
fotoğrafları eşleştiriniz.
•Bu eşleştirmeyi yaparken
nelere dikkat ettiniz?
Sabah erkenden uyandım. Elimi, yüzümü yıkadım ve
dişlerimi fırçaladım. Mutfağa girdiğimde bizimkiler kahvaltı için
beni bekliyorlardı. Mutfak mis gibi kızarmış ekmek kokuyordu.
Sütümü içmek için bardağı elime aldığımda bardağın çok sıcak
olduğunu fark ettim ve elimi hızla geri çektim. Kahvaltımı
tamamlayarak tuvalete gittim. Okula gitmek için hazırlandım ve
evden çıktım.
Bugün de her gün oynadığım sessizlik oyununa başladım.
Annemin, babamın, kuşların, arabaların sesini duymadım.
Kapıda beni bekleyen arkadaşıma işaret dilimizi kullanarak
“Günaydın” dedim. Evet, ben bir işitme engelliyim. Sağlık
sorunumla yaşamayı öğrendim. işitme engelliler okulunda
eğitimime devam ediyorum. Ben de eğitimimi tamamlayarak
herkes gibi bir meslek sahibi olmak istiyorum.
Yukarıda Özlem adlı bir arkadaşımızın güne
başlarken yaşadıkları anlatılmaktadır. Aşağıdaki
soruları metinden yararlanarak cevaplayalım.
Cevaplarımızı arkadaşlarımızla tartışalım.
— Özlem, evden çıkıncaya kadar gerçekleştirdiği
olaylarda hangi organ veya sistemlerini
kullanmıştır?
— Özlem’in sağlık sorunu onun hayata bakış açısını
nasıl etkilemiştir? Bunu metindeki hangi
ifadelerden anlayabiliriz?
— Toplumumuzda çeşitli sağlık sorunları yaşayan
birçok insan vardır. Bu kişilerin yaşadıkları sağlık
sorunlarından hangilerini biliyorsunuz? Örnekler
verelim.
— Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini
devam ettiren bireylere nasıl davranmamız gerekir?
BU ÜNİTEDE NELER ÖĞRENECEĞİZ?
• Sindirim, solunum, boşaltım,
denetleyici ve düzenleyici
sistemlerimiz ile duyu organlarımızın
vücudumuzdaki görevlerini nasıl
gerçekleştirdiklerini,
• Vücudumuzdaki sistemlerin sağlığını
korumak için yapmamız gerekenleri
ve sağlık sorunlarımızın giderilmesi
için kullanılan teknolojik gelişmelerin
neler olduğunu araştırıp öğreneceğiz.
Pınar iştahla sandviçinden kocaman bir parça
ısırdı.Öyle anlaşılıyordu ki Pınar’ ın en sevdiği yiyecek
sandviç. Peki sizin en sevdiğiniz yiyecek hangisi?
Acaba niçin yemek yeriz? Sadece acıktığımız için mi?
Yediğimiz bir bisküvi ancak on iki saat içerisinde tam olarak
sindirilir. Isırdığımız bir parça bisküvi vücudumuzda nasıl bir
değişimden geçer? Gelin bu değişimlerin neler olduğunu
aşağıdaki etkinliği yaparak bulmaya çalışalım.
Bunları Yapalım
• Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım.
• Etkinliğimizi, sıramızın kirlenmesini önlemek için
plastik leğenin içinde yapalım.
• Aşağıda verilen her bir basamaktaki işlemleri
gerçekleştirelim. Bu işlemleri gerçekleştirirken
yaptığımız gözlemlere dayalı açıklamalarımızı Çalışma
Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikteki çizelgelere kaydedelim.
1. Ellerimizin kirlenmesini önlemek için plastik eldiven
giyelim.
Araç-Gereçler
üç-dört adet bisküvi,bir bardak su, plastik torba,
makas, kâğıt havlu, ince çorap, kalın çorap,
plastik leğen, plastik eldiven
Bunları Yapalım
• Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım.
• Etkinliğimizi, sıramızın kirlenmesini önlemek
için plastik leğenin içinde yapalım.
• Aşağıda verilen her bir basamaktaki işlemleri
gerçekleştirelim. Bu işlemleri gerçekleştirirken
yaptığımız gözlemlere dayalı açıklamalarımızı
Çalışma Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikteki çizelgelere
kaydedelim.
1. Ellerimizin kirlenmesini önlemek için plastik eldiven
giyelim.
2. Bisküvileri, plastik torbaya koyalım ve ellerimizle
ezelim.
3. Aynı plastik torbaya su ekleyelim.
4. Torbanın içindeki havayı boşaltarak torbanın ağzını
kapatalım. Torbayı, ellerimizle be dakika boyunca
ovuşturalım.
5. Leğenin üzerinde, torbanın alt ucunu keselim. Kesilen
kısmın ağzına ince çorabı yerleştirelim. Plastik torbayı
sıkarak içindekileri çoraba aktaralım.
6. İnce çorabı alt kısmından keselim. Kalın çorabı, ince
çorabın kesilen kısmı ile birleştirelim. ince çorabın ve
kalın çorabın etrafını kâğıt havlu ile saralım. ince
çorabı sıkarak içindekileri kalın çoraba aktaralım.
7. Kalın çorabı da sıkalım ve içindekileri leğene
boşaltalım.
Sonuca Varalım
• Çalışma Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikte yer
alan çizelgeden yararlanarak yediğimiz
besinlerin vücudumuzda nasıl bir
değişim geçirdiğini açıklayalım.
• Bu etkinlikteki gözlemlerimize
dayanarak yediğimiz besinlerin bu
şekilde değişime uğramasının sebebini
açıklayalım.
• Vücudumuz besin maddelerini yediğimiz
şekilde kullanabilir mi?
• Besinlerin vücudumuza yararlı hâle
gelebilmesi için değişime uğraması
gerekir. Yaptığımız etkinlikten yararlanarak
yediğimiz besinleri vücudumuzda nasıl bir
değişim geçirdiğini söyleyebilir misiniz?
• Besin maddelerinin içeriklerine göre
karbonhidrat, yağ, protein, vitamin, su ve
mineraller olarak gruplandırıldığını
biliyoruz.
• Besin içerikleri büyük moleküllerdir.
Büyük moleküllü besin içeriklerinin
hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük
moleküllere parçalanması gerekir.
• Yediğimiz besinler hücrelerimize
geçebilecek duruma sindirim işlemi
sonucunda gelir.
• Sindirim büyük moleküllü besin
içeriklerinin hücrelerimizin
kullanabileceği kadar küçük
moleküllere dönüştürülmesidir.
• Öyleyse vücudumuzda sindirim nasıl
gerçekleşir?
• Besinlerin hücrelerimiz tarafından
kullanılabilecek kadar küçük parçalar
bölerek kana geçişini sağlamak
sindirim sisteminin görevidir.
• Sindirim çiğnemeyle başlar.
Besinlerin çiğneme ve kas
hareketleriyle küçük parçalara
ayrılması mekanik sindirimdir.
Besinlerin enzim adı verilen bazı
salgılar yardımıyla
parçalanmasına ise kimyasal
sindirim denir.
• Peki, besinlerin sindirim
sistemimizin hangi bölümlerinde
mekanik, hangi bölümlerinde
kimyasal sindirime uğradığını
söyleyebiliriz?
X
X
X
X
X
• Peki, hücrelerimize kadar taşınan bu
besin içeriklerinin vücudumuzda
hangi olaylar için kullanıldığını biliyor
musunuz?
• Vücudumuz milyonlarca hücreden
oluşmuştur ve her bir hücrenin besine
ihtiyacı vardır.
• Sindirilen besin içerikleri hücrelerimiz
tarafından vücudumuza gerekli olan
enerjiyi üretmek için, yapım-onarım
için ve düzenleyici olarak kullanılır.
Sindirimde Enzimlerin Besin İçeriklerine Etkisi
• Aşağıdaki şemaları inceleyerek enzimlerin kimyasal
sindirimdeki işlevini açıklayabilir misiniz?
Sindirimde
Enzimlerin
Besin
İçeriklerine
Etkisi
• Aşağıdaki şemada sindirime
uğrayan besinlerin
bağırsaklardan kana, kandan da
vücut hücrelerine geçişi
görülmektedir.
• Besin içeriklerinin hangilerinin
ince bağırsak hangilerinin kalın
bağırsaktan kana geçtiğini
söyleyebilir misiniz?
–Sindirim sistemimizin
sağlığını korumak
büyümemiz ve gelişmemiz
için çok önemlidir.
–Peki, sindirim sistemimizin
sağlığını korumak için neler
yapmamız gerekir?
– Dengeli ve yeterli beslenmemiz gerektiğini
uzmanlardan ve büyüklerimizden sıkça duyarız.
Dengeli ve yeterli beslenmek niçin bu kadar
önemlidir?
– Vücudumuzun günlük enerji gereksinimini
karşılamak, büyümemiz ve gelişmemizin sağlıklı
olabilmesi için dengeli ve yeterli beslenmemiz
gerekir.
– Yemek yemek temel ihtiyaçlarımızdandır. Ancak
vücudumuz besinlerin ihtiyacımızdan fazla olan
kısmını harcayamaz ve bunları yağa dönüştürerek
depolar. Depolanan yağlar ise zamanla şişmanlığa
sebep olur.
–Dengeli ve yeterli beslenme besin
içerikleri olan protein, karbonhidrat,
yağ, vitamin, mineral ve suyun,
ihtiyacımızı karşılayacak oranda ve
birlikte alınmasıdır.
–Stres ile dengesiz ve yetersiz beslenme
sindirim sistemi sağlığını olumsuz
etkileyen faktörlerdendir.
–Lifli besinleri tüketmek ve dengeli ve
yeterli beslenmek ise sindirim
sisteminin sağlığını olumlu etkiler.
• Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip
içmemeliyiz.
• Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yemeliyiz.
• Sofradan tam olarak doymadan kalkmalıyız.
• Yemek sırasında ve yemekten sonra fazla su
içmemeliyiz.
• Yemekten sonra bir saat kadar istirahat
etmeliyiz.
• Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile
başlamalıyız.
• Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak
durmalıyız.
– Alkol, midenin iç yüzeyini örten tabakayı
tahriş ederek gastrite ve kusmaya yol açabilir.
– Midenin üst bölümüyle yemek borusunun alt
bölümünde küçük yırtıklara sebep olabilir.
– Alkolün uzun süre kullanılması özellikle B
vitaminlerinin ve diğer besinlerin emilimini
engelleyebilir.
– Ayrıca yüksek miktarda tüketilen alkol,
karaciğer için önemli bir tehdit oluşturur.
– Sigara içme alışkanlığı da benzer sorunlara
yol açar.
– Sindirim sistemimiz yediğimiz besinlerin
sindirilmesini ve bu besinlerin ince bağırsak
tarafından emilerek kanımıza geçmesini
sağlar.
– Sindirim sonucu oluşan küçük moleküller
dolaşım sistemimiz aracılığıyla
hücrelerimize kadar taşınır.
– Vücudumuz besin içeriklerini enerji
üretmek, yapım ve onarımını
gerçekleştirmek ve faaliyetlerini
düzenlemek için kullanır.
– Vücudumuz bu önemli görevlerini
gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu besin
içeriklerini besin gruplarından sağlar.
Aşağıdaki metni okuyarak besin
gruplarının yeterli ve dengeli bir
şekilde tüketilmesinin vücudumuz ve
sindirim sistemimizin sağlığı için
önemini kavrayalım.
Süt yoğurt, peynir ve süt tozu
gibi sütten yapılan besinlerdir.
Bu besinler kalsiyum minerali
ve yağ içerir.
Yetişkinlerin günde iki,
çocukların ve gençlerin ise üçdört porsiyon süt ve süt ürünü
tüketmeleri gerekir. (Bir orta
boy su bardağı süt veya
yoğurt ile iki kibrit kutusu
büyüklüğündeki peynir bir
porsiyondur.)
Vücudumuz için Önemi
Süt ürünlerinde bulunan kalsiyum,
kemiklerimizin ve dişlerimizin
sağlıklı gelişmesini sağlar.
Hücrelerimizin çalışmasında
önemli rol oynar.
Yoğurt yemek ve tuzlu ayran
içmek, ishal tedavisinde hayati
önem taşır.
 Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut,
mercimek, ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlu
besinler bu grupta yer alır.
 Bu besinler protein, mineral, vitamin, yağ ve
karbonhidrat içerir. Et, yumurta ve kuru baklagil
grubundan günde iki porsiyon alınmalıdır.
 Bu besinlerin her gün tüketilmesi gereken miktarları
şöyledir:
- Et, tavuk, balık vb. 50-60 g
(iki ızgara köfte kadar)
- Kuru baklagiller 90 g
(bir çay bardağının
alabileceği kadar)
- Yumurta haftada üç-dört adet
Vücudumuz için Önemi
– Büyümeyi ve gelişmeyi sağlar.
– Hücrelerimizin yenilenmesini ve dokularımızın
onarımını sağlar.
– Kan yapımında görevli önemli besin içeriklerini
sağlar.
– Sinir ve sindirim sistemlerimiz ile derimizin
sağlığında görev alan besin içerikleri en çok bu
grupta bulunur.
– Hastalıklara karşı direncimizi artıran besin
içeriklerini sağlar.
– Özellikle protein ihtiyacının arttığı bebeklik ve
çocukluk dönemlerinde, bu gruptaki besin
içeriklerinin alınması önemlidir.
– Bitkilerin yenebilen her türlü
kısmı, sebze ve meyve grubu
altında toplanır. Sebze ve
meyvelerin içeriklerinin önemli
bir kısmını su oluşturmaktadır.
– Bunun yanında mineral ve
vitamin bakımından zengindir.
– Sebze ve meyve günde en az
beş porsiyon (Bir orta boy
elma, muz, portakal veya iki
fincan
pişmiş
sebze
bir
porsiyondur.) sebze ve meyve
tüketmemiz gerekir.
Vücudumuz İçin Önemi
Hücrelerimizin yenilenmesini ve dokularımızın
onarımını sağlar.
Büyümemize ve gelişmemize yardım eder.
Deri ve göz sağlığımız için önemlidir.
Diş ve diş eti sağlığımızı korur.
Hastalıklara karşı direncimizi artırır.
Kalp-damar hastalıklarının ve bazı kanser
türlerinin oluşma ihtimalini azaltır.
Bağırsaklarımızın düzenli çalışmasına yardımcı
olur.
Vücuda zararlı maddelerin vücuttan atılmasına
yardımcı olur.
– Yeterli ve dengeli beslenebilmek için dört
farklı besin grubundaki bu yiyeceklerden
her gün yeteri kadar tüketmeliyiz. Besin
gruplarında yer alan herhangi bir besin
içeriğinin yetersiz alınması durumunda,
vücutta o besin içeriğinin görevi yerine
getirilemez. Bunun sonucunda da
vücudun çalışması aksar ve bazı
hastalıklar ortaya çıkar. Sağlığımızı
korumanın ve hastalıkları önlemenin temel
şartı yeterli ve dengeli beslenmektir.
T.C. Sağlık Bakanlığı (Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü) - Hacettepe
Üniversitesi (Beslenme ve Diyetetik Bölümü) “Türkiye’ye Özgü Beslenme
Rehberi”10 20. s
“Kendimizi Değerlendirelim” Sorularının Cevapları
1. a- ağız b- yutak c- yemek borusu çkaraciğer d- mide e- pankreas f- ince
bağırsak g- kalın bağırsak h- anüs
• 2. Mekanik sindirimin gerçekleştiği yapı ve
organlar: ağız ve mide.
Kimyasal sindirimin gerçekleştiği yapı ve
organlar: ağız, mide ve ince bağırsak.
3.Besinlerin vücudumuza yararlı hâle
gelebilmeleri için değişime uğramaları
gerekmektedir. Bunu sağlayan ise sindirim
sistemimizdir. Sindirim sistemimiz
olmasaydı besinler sindirilemez ve
vücudumuz için gerekli olan besin içerikleri
hücrelerimiz tarafından kullanılamazdı.
• 5. Sindirime yardımcı organlar karaciğer ve
pankreastır. Karaciğerin görevi: Ürettiği safra
salgısı yağların kimyasal sindirimini
gerçekleştirmek üzere ince bağırsağa gönderilir.
Pankreasın görevi: Ürettiği pankreas öz suyu
içerisinde proteinlerin, karbonhidratların ve
yağların kimyasal sindirimini gerçekleştiren
enzimler bulunur.
• 6. Sindirime uğrayan besin içeriklerinin kana geçişi
ince ve kalın bağırsakta gerçekleşir. Bu organlarda
emilim gerçekleştiği için sindirilen besin
içeriklerinin kana geçişi kolaylaşır.
• 7. Sindirim sisteminin sağlığını olumlu etkileyen
etkenler: yeterli ve dengeli beslenmek, alkol ve
sigaradan uzak durmak, lokmaları iyice çiğnemek,
sofradan tam olarak doymadan kalkmak, yemekten
sonra bir saat kadar istirahat etmek, yemeğe çiğ
salata veya taze meyve ile başlamak. Sindirim
sisteminin sağlığını olumsuz etkileyen etkenler:
yetersiz ve dengesiz beslenmek, sigara ve alkol
kullanmak, çok sıcak ve çok soğuk şeyler yemek
veya içmek, yemek sırasında ve yemekten sonra
fazla miktarda su içmek.
HAZIRLAYAN : ALİ DAĞDEVİREN
Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmeni