Çeşitlendirilmiş Organizasyon

Çeşitlendirilmiş Organizasyon
Esra Aydın
İşletme ABD
Yönetim ve Organizasyon Doktora Programı
00402080387
ÇEŞİTLENDİRME/DİVERSİFİCATİON
Çeşitlendirme; işletmelerin mevcut işlerine ek
olarak faaliyette bulunduğu iş alanında veya farklı
alanlarda benzer veya farklı işlerle ilgilenerek, yeni iş
alanlarına girerek, oradaki fırsatlardan yararlanarak
ortalamanın üzerinde getiri elde etmek için uygulanan
bir üst yönetim stratejisidir.
Yönetim;
Yönetim 2’ye ayrılıyor; kalın ve ince yönetim.
İnce yönetim satranç tahtasında parçaların
hareketi gibidir, amaç ve amaca nasıl ulaşılacağı
bellidir. Portföy yönetiminde olduğu gibi, işletme
parayı alır, kar elde eder, böylece müşteriler motive
olurlar, yönetim basittir.
Kalın yönetimde ise ihtiyaçlar gereklilikler farklıdır,
her müşteri, bölge ve ürün için prosesler faklıdır,
dolayısıyla yönetim de farklıdır.
Çeşitlendirilmiş Organizasyon



Yapı; Pazara(dışa) açık bölümler üst yönetime daha az
bağlıdır.Bölüm yöneticilerine sorumluluk ve yetki verilmiştir.
İçerik: Pazara, ürüne,hizmete bağlı olarak değişmekle birlikte zengin
bir çevre faktörüne sahiptir, bu zenginlik içeriğini
zenginleştirmektedir.
Strateji: üst merkezi yöneticiler stratejileri yönetirler portföy
yönetimi gibi, bölüm yöneticileri ise bireysel iş stratejilerini
yönetirler.
Eleştiri: Belirtilen özellikler çeşitlendirilmiş organizasyon yapısında
olması gereken özelliklerdir, fakat çeşitlendirilmiş organizasyonlarda
üst yönetim büyük politikayı belirler ve bölümlerin hedefi amacı
gerçekleştirmektir, bu da organizasyonda yeniliği ve sosyal çevrenin
göz ardı edilmesine neden oluyor ayrıca bağımsız işleri tek bir çatı
altında birleştirmek de zor ve maliyetlidir.
ŞEKİL 9-1
Başkan
Planlama
Bölüm 1
Hukuk
Bölüm 2
Bölüm 3
Finans
Bölüm 4
Satın Alma
Satın Alma
Satın Alma
Satın Alma
Mühendislik
Mühendislik
Mühendislik
Mühendislik
Üretim
Üretim
Üretim
Üretim
Pazarlama
Pazarlama
Pazarlama
Pazarlama
Şekil 9-1
Çeşitlendirilmiş organizasyon çok da birleşik bir yapı sağlamaz
çünkü yapı merkezi yönetim tarafından yarı bağımsız birimlerin
birleşmesiyle oluşur. Birimler “bölümler” olarak, merkezi yönetim ise
genel müdürlük olarak adlandırılır. Bu yapılanma özellikle endüstriyel
ekonomide kullanılır. Bu yapılanma uzak pazarlara hizmet verebilmek
için yapılmıştır ve operasyon fonksiyonlarına gerekli olan işleri
yapmaları için yetki verilmiştir.
Her birim doğrudan merkezi yönetim tarafından kontrol edilir. Her
bölüm diğer bölümden bağımsız gibi görülmekte fakat aslında her
bölüm ayrı bir işletme değil, hepsi üst yönetime bağlıdır.
Üst yönetimin rolü




Merkezi yönetim başarı standartlarını belirler, bunlar nicel standartlardır
-yatırımın geri dönüş oranı(kar) veya satışlarda artış gibi. Kritik işleri –
özellikle portföy yönetimini- yine merkezi yönetim yapar. Merkezi
yönetim baştan sona şirket stratejilerini geliştirir, portföyünü işin
finansal kurulumunu ve organizasyonun nasıl işleyeceğini düzenler. Eğer
bölüm yöneticilerinin yetkinliklerine bağlı olarak kendi bölümlerinin
performansı için yetkilendirilirler. Bu yüzden bölüm yöneticilerine üst
yönetimin yetki devri olur.
Merkezi yönetim bölümler arası fonların hareketini yönetir, karın diğer
bölümlerin gelişimini sağlamak için kullanımını ve transferini yönetir.
Merkezi yönetim kendi teknik yapısıyla uyumlu olarak performans
kontrol sistemini dizayn eder.
Merkezi yönetim doğrudan bölümleri yönetemediği organizasyon
yapılarında bölüm yöneticilerini üst yönetim tayin etme ve değiştirme
hakkını elinde bulundurarak, kontrolü elinde tutmaya çalışır.
Bölümlerin Yapısı
Çeşitlendirilmiş organizasyon yapısında pazarlama, üretim,
mühendislik gibi bölümlere ayrıldığında fonksiyonlar arasında
koordinasyonun sağlanması zordur. Koordinasyonu sağlayarak
bu karmaşıklığı gidermek ise üst yönetimin görevidir. Bu nedenle
bütün bölümler tek bir kontrol çatısı altında merkezi yönetimde
toplanır. Böylece bölümler bağımsızlığını kaybeder, hem diğer
bölümlere hem de üst yönetime bağlı olur. Şirketlerin yapıları
daha ademi merkeziyetçi hale gelir fakat bu yeterli değildir. Yarı
otonom iş birimlerinin birleşmesinden oluşan çeşitlendirilmiş
organizasyon yapısı meydana gelir. Örneğin;General Electric.
Organizasyonlarda çeşitlendirme



Ürüne/Hizmete göre,
Müşteriye göre,
Lokasyona göre gerçekleştirilir.
Çeşitlendirme Nedenleri;
Organizasyonların büyümesi bölümlendirmeye
yol açar,büyük organizasyonlarda risk eğilimi
daha fazla olduğundan riskin dağıtılması,
 Varlık ve temel yeteneklerin yeni ürün ve işlerde
kullanarak ek gelir ve yarar sağlamak,
 Maliyet tasarrufu sağlamak ve yüksek getiri elde
etmek,
 Teşviklerden yararlanmak,
için organizasyonlarda çeşitlendirme yapılır.

ŞEKİL 9-2
Organizasyonlarda Çeşitlendirme
Dereceleri
1-Saf Fonksiyonel Yapı; Şekilde saf fonksiyonel yapı
görülmektedir. Satın almadan üretime pazarlama ve satışa kadar
olan aktiviteler bütün bir ürün zinciri şeklindedir. Son çıktı
müşterilere satılır. Fonksiyonlar arasında uyum sağlamada sorun
yaşanmaz.
2- Dikey Farklılaşma; Organizasyonlar pazar payını artırmak
istediğinde ve riski azaltmak istediğinde çeşitlendirmeye
gitmek ister böylece ürün sürecinde kırılma yaşanır, yeni
riskler almak istemediğinde bu yapıya giderler.Bu kategoride
organizasyonlarda dikey farklılaşma görülür.
3- İlişkili Çeşitlendirme; İlgili/benzer ürün üreten
organizasyon yapılarında ise, organizasyon tedarik ettiği
ürünü ürün zincirini kırarak organizasyon dışından
alabilir,dışarı doğrudan satabilir ya da organizasyonun diğer
biriminden alıp satabilir.örneğin bulaşık makinesi üretiminde
motor için ayrı bir bölüm oluşturulur. Eğer motor üretimi
yapan bölüm diğer bölümden daha çok motor dışarıya
satarsa ciddi bir bölümlendirme vardır.
4- Kümelenmiş Çeşitlendirme; Bir ilgili ürün organizasyon
yapısı yeni marketlere kadar genişlemişse, ana stratejik
konuyu daha az dikkate alan şirketleri ele geçirdiğinde,
organizasyon kümelenmiş şekil alır. Her bölüm kendi
pazarına hizmet eder,diğer ürünlerle ilgili olmayan ürünler
üretir, porselen işi bir, kazı makinesi iki, böyle devam eder.
Çeşitlendirmenin Ekonomik
Avantajı Var mı?
1- Sermayenin verimli kullanımı ve
dağıtılmasını sağlar
2- Çok fazla işin olması nedeniyle yöneticilerin
kendisini geliştirmesini sağlar
3- Birden çok fazla pazar olduğundan risk
dağıtımı yapılır
4- Stratejik sorumluluk sağlar. Firmalardan
iyileri taşırsınız kötülerden kurtulursunuz.
Eleştiriler
1- Bölümlerin üst yönetimin belirlediği performans kriterlerini dikkate alması,
bölümlerin sosyal çevreyi göz ardı etmesine neden olur. Böylece organizasyon
dış çevreyi dikkate almayan kapalı bir sistem olur.
2- Üst yönetimin, birbirinden farklı özelliklere sahip ürün-hizmet /müşteri
/lokasyona göre faaliyet gösteren alt işletmelere dair uzmanlık bilgisine sahip
olması mümkün olmadığından, alan bilgisine sahip olan birim yöneticileri
görevlendirirler, bölüm yöneticisi değiştirme hakkını elinde bulunduran üst
yönetim kötü yönetimin sorumlusu olarak bazen haksız olarak birim
yöneticileri belirler ve işten çıkarır.
3- Performans kontrol sistemi, sayısal performansa bakar,
sayısallaştırılamayan değerler, kalite, iş doyumu, müşteri memnuniyeti gibi
göz ardı edilir ve gerçek performans değerleri belirlenemediğinden gerçek
performans ölçülememiş olur. General Electric şirketinin sadece ekonomik karı
hedeflemesi, sabit fiyatlandırma politikası, pazar payını artırarak oligopol
olmayı hedeflemesi şirketi sosyal sorumsuzluğa itmiştir.
Kamuda Çeşitlendirilmiş
Organizasyon Yapısı Olur mu?
Sosyal problemlerin olduğu, acil çözümlerin beklendiği
yönetimlerde çeşitlendirme eğilimi olur ama bu mümkün değildir.
nedenleri;
- Devletin ekonomik hedeflerinin haricinde sosyal amaçlı
hizmetleri de olduğundan, kar etmeyen birimleri elden çıkarmaz,
-Devlet haricinde yerine getirilemeyecek,elden çıkarılamayacak
hizmetler yapılar vardır, ulusal güvenlik gibi,
- Alt organizasyonların yeterli otonomileri olamaz çünkü her şey
kanunlarla belirlenmiştir.
Teşekkürler…