Sosyal Devlet - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İŞ TEFTİŞ KURULU
BAŞKANLIĞI
SOSYAL DEVLET
1982 ANAYASASINA GÖRE
CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ
• Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru,
millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde,
insan
haklarına
saygılı,
Atatürk
milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen
temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve
sosyal bir hukuk Devletidir.
SOSYAL DEVLET
Sosyal devlet; devletin sosyal barışı ve
sosyal adaleti sağlamak amacıyla sosyal
ve ekonomik hayata aktif müdahalesini
gerekli ve meşru gören devlet anlayışıdır.
SOSYAL DEVLET
Sosyal devlet, herkese insan onuruna
yaraşır asgarî bir hayat seviyesi sağlamayı
amaçlayan bir devlet anlayışı olarak
tanımlanabilir.
Ekonomik ve Sosyal Engellerin
Kaldırılması: Sosyal Adalet
Sosyal adalet; toplumun değişik kesimlerinde hayat
standardı, gelir düzeyi gibi birtakım ölçülerin fırsat eşitliği
çerçevesinde dikkate alınmasıyla sosyal alanda
sağlanan denge durumu olarak tanımlanabilir.
AYM ‘…sosyal devlet güçsüzleri, güçlüler karşısında
koruyarak gerçek eşitliği, yani sosyal adaleti ve böylece
toplumsal
dengeyi
sağlamakla
yükümlü
devlet
demektir…’
SOSYAL VE EKONOMİK
HAKLAR VE ÖDEVLER
• Pozitif Statü Hakları- İsteme Hakları
olarak da ifade edilir.
• Bireylere devletten olumlu bir davranış, bir
hizmet, bir yardım isteme imkanını tanıyan
haklardır.
SOSYAL VE EKONOMİK
HAKLAR VE ÖDEVLER
•
•
•
•
Eğitim ve Öğrenim Hakkı
Çalışma Hakkı
Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı
Sendikal Haklar ( Sendika Kurma, Toplu
İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme
Yapma, Grev Hakkı ve Lokavt)
SOSYAL VE EKONOMİK
HAKLAR VE ÖDEVLER
• Ücret Hakkı ve Ücrette Adalet
Sağlanması
• Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin
Korunması
• Konut Hakkı
• Sosyal Güvenlik Hakları
SOSYAL DEVLETİN
ARAÇLARI
Sosyal devlet, amaçlarına ulaşmak için
çeşitli sosyal politika araçlarını kullanır.
SOSYAL DEVLETİN ARAÇLARI
Geniş anlamda sosyal politika araçları
denildiğinde sosyal devlet anlayışını
kurumsallaştıracak tüm ekonomi politikası
araçları anlaşılır. Bunlar;
–
–
–
–
–
Kamu harcamaları ve vergileme
Regulasyon ve kontroller
Kamu iktisadi teşekkülleri
Planlama
Kamulaştırma veya devletleştirme
Kamu Harcamaları/
Kamu Giderleri
• Kamu giderleri; kamu gücünün
kullanılması sonucunda ortaya çıkan
giderlerdir.
• Kamu hizmetlerinin yapılması için Devlet
adına harcanan paralardır.
Sosyal Devletin Sosyal Amaçlara
Yönelik Üstlendiği Kamu Hizmetleri
– Sosyal Güvenlik
– Sosyal Yardımlar
– Sosyal Hizmetler
– Sosyal Tazmin
– Eğitim ve Sağlık Hizmetleri
Transfer Harcamaları
• Transfer harcamaları kişilere, ailelere ve
bazı gruplara yapılan, kazanç amacı
bulunmayan harcamalardır.
• Sosyal Amaçlı Transfer Harcamaları:
Gelir dağılımında adaleti sağlamak amaçlı
olan bu harcamalar emekli aylıkları, dul ve
yetim aylıkları, muhtaç öğrencilere verilen
burslar vb. giderler en tipik örnekleridir.
VERGİLEME
•Vergilemede ödeme gücü ilkesinin dikkate
alınması ve vergi yükünün adil dağılımının
sağlanması, gelir dağılımında eşitsizliğin
azaltılmasına katkıda bulunur.
•Bu amaçla, vergi sisteminde artan oranlılık,
asgari geçim indirimi, istisna ve muafiyetlere
yer verilir.
Regülasyon ve Kontroller
Devletin amaçları doğrultusunda, belirli
ekonomik faaliyetleri doğrudan
düzenlemeye tabi tutması ve/veya
piyasalarda oluşan fiyat düzeylerine
müdahale etmesidir.
Kamu İktisadi Teşebbüsleri
Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) kavramı, genel olarak
kamu kaynaklarını kullanmak suretiyle ekonomik alanda
faaliyet gösteren Devlet Kuruluşlarını ifade etmektedir.
KİT’lerin Kuruluş Nedenleri;
- Ekonomik kalkınmayı sağlamak,
- Tekelleri devlet eliyle işletmek,
- Özel sektörün başaramayacağı veya giremediği işleri
yapmak,
- Ekonomiye yön vermek.
- Özel sektöre öncülük etmek,
- Gelir dağılımını düzenlemek, vb.
Kamulaştırma ve Devletleştirme
Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının
gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin
ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz
malların tamamını veya bir kısmını, kanunla
gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya
ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.
(1982 Anayasası, md. 46)
Kamulaştırma ve Devletleştirme
Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel
teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı
hallerde devletleştirilebilir
(1982 Anayasası, md. 47)
Planlama
Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı,
özellikle sanayinin ve tarımın yurt düzeyinde
dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini,
ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirilmesini
yaparak
verimli
şekilde
kullanılmasını
planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak
Devletin görevidir.
(1982 Anayasası, md. 166)
DAR ANLAMDA SOSYAL
POLİTİKA ARAÇLARI
– Sosyal sigortalar
– Sosyal yardımlar
– Sosyal hizmetler
– Sosyal tazmin
Sosyal Sigorta
• Sosyal sigorta, sosyal güvenlik sistemlerinde
kullanılan üç yöntemden biri olup, finansmanı;
sigortalı, işveren ve devlet katkılarından oluşan
primlerle karşılandığı için primli sosyal güvenlik
sistemi olarak da adlandırılmaktadır.
Sosyal Sigorta Kapsamında Koruma
Sağlanan Başlıca Riskler
•Kaza
•İş Kazası
•Hastalık
•Meslek Hastalığı
•Analık Hali
•İşsizlik
•Ölüm
SOSYAL YARDIM VE
SOSYAL HİZMETLER
•Sosyal güvenliğin primsiz sistemini oluşturan iki
yöntemden biri sosyal yardımlar, diğeri ise sosyal
hizmetlerdir.
• Bu iki yöntemin ortak özelliği, finansmanın devlet
bütçesinin önemli gelir kaynaklarından biri olan vergilerle
karşılanmasıdır.
•Sosyal yardımlarda parasal yardımlar, sosyal hizmetlerde
ise belirli faaliyet yardımları öne çıkar.
SOSYAL TAZMİN
• Devletin sorumluluğunda olan faaliyet ve
işlemlerden
dolayı
zarara
uğrayanların
zararlarını karşılamaya yönelik ödemelerdir.
• Belirli risk halleri için önceden yasa ile belirlenen
faydalar, uğranılan zararın karşılığıdır. Bu
nedenle kişilere belirli bir fayda yerine uğranılan
ekonomik zararın karşılanması hedeflenmiştir.
SOSYAL VE EKONOMİK
HAKLARIN SINIRI
Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda
Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu
görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri
gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği
ölçüsünde yerine getirir.
(1982 Anayasası md.65)
ULUSLARARASI ÇALIŞMA
ÖRGÜTÜ
• Uluslararası Çalışma Örgütü ya da ILO
(International
Labour
Organisation),
ülkelerdeki çalışma yasalarında ve bu
alana ilişkin uygulamalarda standartları
geliştirmek ve ileriye götürmek amacıyla
kurulmuştur.
ULUSLARARASI ÇALIŞMA
ÖRGÜTÜ
• 1919 yılında Versailles Barış Anlaşması
uyarınca kurulmuş, 1946 yılında BM'nin
(Birleşmiş Milletler) uzmanlık kuruluşu
olmuştur.
• Türkiye ILO’ya 1932 yılında üye olmuştur.
• Merkezi İsviçre'nin Cenevre kentinde
bulunmaktadır.
ULUSLARARASI ÇALIŞMA
ÖRGÜTÜ
• Birleşmiş Milletler içinde ILO eşit katılımlı
işçi ve işveren örgütleri ve de hükümetin
yönetim organları ile birlikte üçlü bir yapı
oluşturmaktadır.
ULUSLARARASI ÇALIŞMA
ÖRGÜTÜ
• ILO uluslararası çalışma standartlarını
sözleşmeler ve tavsiyeler yoluyla ifade
etmektedir.
• Bu sözleşme ve tavsiyeler temel çalışma
hakları, örgütlenme hakkı, toplu pazarlık,
zoraki emeğin ortadan kaldırılması, fırsat
eşitliği ve çalışma hayatı ile ilişkili diğer
konularda asgari standartlar koymaktadır.
Teşekkürler…