TOPLU SÖZLEŞME KANUNU TASARISI TASLAĞI’NDA YER ALMASINI İSTEDİĞİMİZ KONULAR TÜRKİYE KAMU-SEN TÜRKİYE KAMU-SEN’İN 4688 SAYILI KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI KANUNU İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN KANUN TASARISI TASLAĞI’NDA YER ALMASINI İSTEDİĞİ KONULAR TALEP 1 : 4688 sayılı Kanunun 15 inci maddesi, uluslararası hukuk standartlarına uygun hale getirilmeli, sendika üyesi olabilecek kamu görevlilerinin kapsamı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan tüm sivil memurlar ile ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri ve Emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dâhil personeli de kapsayacak şekilde genişletilmeli, sayılan personelin de sendikalara üye olabilmeleri sağlanmalıdır. AÇIKLAMA: Taslağın 12. Maddesi, 4688 sayılı Kanunun 15. Maddesinde yer alan “100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları” ile kamu kurum ve kuruluşlarının özel güvenlik personeli” ne getirilen sendikaya üye olma yasağını kaldırmakta ancak birçok kamu görevlisi ile TSK, Milli Savunma Bakanlığı ve Emniyet teşkilatında çalışan sivil memurların örgütlenmelerini engellemektedir. Sendika hakkının dar tutulması, ILO’nun 87 sayılı örgütlenme özgürlüğüne ilişkin sözleşmesine aykırı bir durum oluşturmaktadır. ILO standartlarına göre, kamu gücünü kullanan kamu görevlilerinin dışında sendika üyeliğine yasak getirilmesi, sendika özgürlüğünün sınırlandırılması olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla asker kişiler, istihbarat ve yargı görevlileri ile kamu gücünü kullanan kamu görevlileri dışında sendika üyeliğine yasak getirilmesi, sendika özgürlüğünün, 87 sayılı sözleşmenin ihlali olacaktır. Kaldı ki, birçok ülkede artık asker ve polis gibi kamu gücünü kullanan kamu görevlileri de sendika üyesi olabilmektedir. Sendikalaşma açısından çalışanlar arasında hiçbir biçimde ayrım gözetmeme ilkesine yer veren uluslararası belgelerde bu hakkın özneleri olarak herkes ya da çalışanlar ifadesi kullanılmaktadır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 23. maddesinin son fıkrasında “Herkesin çıkarlarını savunmak için başkaları ile sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkı vardır.” diyerek en geniş anlamı ile hakkın öznesini “ herkes” olarak belirtmiştir. Yine İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 11. maddede bu hak sahiplerini herkes olarak ifade etmiştir. 87 sayılı ILO Sözleşmesinde ise; sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkı hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm çalışanlara tanınmıştır. Böylece örgütlenme özgürlüğünün kişi yönünden kapsamına işçi, memur, hizmetli ya da sözleşmeli personel gibi ulusal hukukta değişik niteliklerde çalışan belli kesimler olarak sınırlandırılma yapılmamıştır. Sendika kurma ve üye olma hakkı yönünden hiçbir ayrım gözetmeme ilkesi, çalışanların hukuksal nitelikleri, herhangi bir özel ya da kamusal işverene tabi çalışıp çalışmamaları çalıştıkları etnik kesimi ya da siyasal görüş, soy uyrukluk ve cinsiyet gibi akla gelebilecek başka türden sınırlamalara 1 yer vermeyecek ölçüde genel ve mutlak bir anlam içermektedir. 98 sayılı sözleşme ise bu bakımdan 87 no’lu sözleşmeyi tamamlayıcı bir niteliktedir. 87 Sayılı sözleşmenin 9. maddesinde; kısıtlamaların ulusal mevzuata göre; silahlı kuvvetler mensupları ve polis mensuplarına yapılabileceği vurgulanmıştır. Anılan madde hükmüne göre; silahlı kuvvetlerde ve emniyet hizmetlerinde çalışan sivil memurlara örgütlenme özgürlüğü bakımından bir sınırlama getirilmemiştir. Tasarının 12. Maddesi, 4688 sayılı Kanunun 15. Maddesinde yer alan “100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları” ile kamu kurum ve kuruluşlarının özel güvenlik personeli” ne getirilen sendikaya üye olma yasağını kaldırmaktadır. Bu nedenle, Taslağın 12. maddesinin, -Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetlerinde çalışan sivil memurlar, ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri ve - Emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dahil personeli kapsayacak şekilde genişletilerek, sayılan personelin de sendikalara üye olabilmelerinin sağlanması, Mevzuatımızın uluslararası standartlara uygunluğu açısından gerekli görülmektedir. Bu nedenle, Taslağın 12. maddesinin, - Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinde çalışan kamu görevlileri, - Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetlerinde çalışan sivil memurlar, - Ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri ve - Emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dahil personeli kapsayacak şekilde genişletilerek, sayılan personelin de sendikalara üye olabilmelerinin sağlanması, mevzuatımızın uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi açısından gereklidir. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 12 nci maddesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz. “MADDE 12: 4688 sayılı Kanunun 15 nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (g) ve (k) bentleri, (c) bendinde yer alan “100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları” ve (j) bendinde yer alan “ve emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dahil personel ile kamu kurum ve kuruluşlarının özel güvenlik personeli” madde metninden çıkarılmıştır.” 2 GEREKÇE: Madde ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinde çalışan kamu görevlileri, Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetlerinde çalışan sivil memurlar, ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri ve Emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dahil personelin sendika kurabilmeleri ve kurulmuş sendikalara üye olabilmeleri sağlanmaktadır. 3 TALEP 2: Toplu sözleşme hakkının kullanılması ile ilgili kapsam, mümkün olduğunca geniş tutulmalı, toplu sözleşme görüşmelerinin kapsamını daraltacak her türlü ifade, kanun metninden çıkarılmalıdır. AÇIKLAMA: Anayasanın 128. Maddesinin ikinci fıkrası “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.” Hükmünü amirdir. Hal böyle iken 4688 sayılı Kanunun 28 inci maddesini düzenleyen Taslağın 22 nci madde metninde toplu sözleşme hakkının kapsamını, Anayasa’nın kabul ettiği sınırlandırmayı dahi hukuka aykırı bir şekilde daha fazla sınırlandırarak, mali ve sosyal haklara ilişkin toplu görüşme ve pazarlık hakkının kapsamını daraltmakta, “kamu görevlilerinin aylık ve ücretlerinde yapılacak oransal artış veya kamu görevlilerinin faydalanacağı genel ödeme unsurları hariç olmak üzere maaş ve ücret sisteminde değişiklik öngören talepler toplu sözleşmenin kapsamı dışındadır” ifadesi ile yapılacak toplu sözleşme görüşmelerini bir kalıba sıkıştırmaktadır. Çünkü tasarının kanunlaşması durumunda, maaş ve ücret sistemini etkileyeceği ileri sürülerek her türlü mali veya sosyal bir hakkın talep edilmesi engellenebilecek, toplu pazarlık hakkı sadece zam oranı etrafında biçimlenecek bir hak niteliğine bürünecektir. Bu yönüyle düzenleme Anayasa’ya aykırı olup, toplu sözleşme görüşmelerinde kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını sınırlayan bir yapı öngörmektedir. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 22 nci maddesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz. “4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 22 nci maddesinin 3 üncü paragrafı madde metninden çıkarılmıştır.” GEREKÇE: Madde ile kamu görevlileri sendikalarının toplu sözleşme görüşmelerinde, mali ve sosyal haklarla ilgili her türlü talebi, toplu sözleşmenin konusu haline getirilmektedir. 4 TALEP 3: Hizmet kolu toplu sözleşmeleri de genel toplu sözleşmede olduğu gibi gerçekleştirilmeli, hizmet kolu toplu sözleşme görüşmelerine de en çok üyeye sahip üç sendikanın temsilcilerinin katılımı sağlanmalıdır. AÇIKLAMA: Taslağın 23. maddesinde düzenlenen hizmet kolu toplu sözleşme sisteminde, hizmet kolunda en çok üyeye sahip sendikanın toplu görüşmelere taraf olacağı belirtilmektedir. Genel toplu sözleşme görüşmeleri ise en çok üyeye sahip üç konfederasyonun temsilcilerinin katılımı ile gerçekleştirilecektir. Buna göre kamu kurum ve kuruluşlarında, düzeylerine göre iki farklı toplu sözleşme sistemi kurulmaktadır. Oysa hizmet kolu toplu sözleşmesi, işçi sendikalarının gerçekleştirdiği toplu iş sözleşmelerinden farklı olarak, sadece kendi üyeleri için uygulanmamaktadır. Gerçekleştirilecek toplu sözleşme sendikalı- sendikasız ya da taraf olmayan diğer sendika üyesi kamu görevlilerinin tamamına uygulanacaktır. Bu nedenle hizmet kolundaki kamu görevlilerinin tamamı için karar alma yetkisinin en çok üyeye sahip sendikanın inisiyatifine bırakılması doğru değildir. Bu nedenle hizmet kolu toplu sözleşmesinin de genel toplu sözleşme görüşmeleri ile aynı yapıda kurularak, hizmet kolu toplu sözleşmesine de en fazla üyeye sahip üç sendikanın katılımının sağlanması zorunludur. TALEP 4: Sendika ve Konfederasyonların Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru hakkı ellerinden alınmamalıdır. AÇIKLAMA: Taslağın 23 üncü maddesinde, 4688 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi ile genel ve hizmet kolu toplu sözleşmesi düzenlenmektedir. Ancak taslağın 23 üncü maddesinin 4. paragrafında yer alan “Toplu sözleşmenin oy çokluğu ile imzalanması durumunda azınlıkta kalan temsilciler, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuramaz.” ifadesi, sendikal örgütlenme ve toplu pazarlık hakkına önemli ölçüde kısıtlama getirmektedir. Sorun, toplu sözleşme görüşmelerinin işçi sendikalarının gerçekleştirdiği toplu iş sözleşmesi ile karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. 4688 sayılı Kanuna göre gerek Genel, gerekse Hizmet kolu toplu sözleşmeleri, sendikalı sendikasız bütün kamu görevlilerini etkileyen bir hukuki metin olma konumundadır. Bu nedenle kamu görevlilerinin çoğunluğunu temsil etmemekle birlikte, üye sayısı itibariyle diğer konfederasyonlardan daha fazla üyeye sahip olan bir konfederasyona, toplamı kamu görevlilerinin çoğunluğunu oluşturan diğer konfederasyonlara rağmen, bütün kamu görevlileri adına bağlayıcı karar alma yetkisinin verilmesi, toplu pazarlık görüşmelerinin mantığına ve demokratik ilkelere aykırıdır. Burada üzerinde önemle durulması gereken husus, hangi düzeyde olursa olsun yapılacak toplu 5 sözleşmenin tüm kamu çalışanlarını bağlayacak olmasıdır. Taslağa göre, bir sendikaya üye olan kamu görevlileri hakkında toplu sözleşme yapma yetkisi, bir başka sendikaya devredilmektedir ki, böyle bir durum ne örgütlenme özgürlüğü ne de kişilerin tercih haklarına saygı sınırları içinde değerlendirilemez. Kaldı ki, taslak toplu sözleşmeyi bağıtlama hakkı elinden alınan sendika ve konfederasyonlara Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru hakkı da tanımamaktadır. Böyle bir uygulamanın uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu açıktır. Bu amaçla; - Ya toplu pazarlığın anlaşma ile sonuçlanabilmesi için üye sayısında da çoğunluğun sağlanması esası üzerinde konfederasyonların uzlaşması şartı, - Ya da Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvuruda, sendika üye sayısının çoğunluğunu tek başına ya da birlikte gerçekleştirilmesi şartıyla başvurma hakkı getirilmelidir. TALEP 5: Hizmet kolunda toplu sözleşme yapmaya hak kazanmış sendikanın bağlı bulunduğu konfederasyonun, genel toplu sözleşme görüşmelerine katılmaması durumunda, yetkili sendikanın da hizmet kolu toplu sözleşme görüşmesine katılamayacağını öngören hüküm kaldırılmalıdır. AÇIKLAMA: Yine taslağın 23 üncü maddesi ile 4688 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin yeniden biçimlenmesinde, hizmet kolunda en çok üyeye sahip olan sendikanın bağlı bulunduğu konfederasyonun, katılma yetkisine haiz olduğu halde, genel toplu sözleşme görüşmelerine katılmaması nedeniyle, yetkili sendikanın hizmet kolu toplu sözleşme görüşmelerine katılmasının engellenmesi öngörülmektedir. Bu düzenleme sendikal özgürlüğü kısıtlanmakta, bu nedenle de 87 sayılı ILO Sözleşmesini ağır bir biçimde ihlal etmektedir. Her şeyden önce belirtmek gerekir ki, Konfederasyon yatay bir birleşme şeklidir. Bu üst örgütlenmede eşitler arası bir hukuki ilişki kurulmaktadır. Konfederasyonun, sendikanın üzerinde, onun yerine karar alma yetkisi bulunmamaktadır. Bu tür bir örgütlenme ancak federasyon için söz konusudur. Federasyon tipi örgütlenmede, federasyona üye sendikaların bazı yetkileri, fiil ehliyeti kısıtlanarak üst kuruluş olan federasyona verilmektedir. Bu nedenle federasyonun kararları ona üye sendikaları bağlamaktadır. Oysa yatay örgütlenme modeli olan Konfederasyon tipinde ise böyle bir durum söz konusu dahi değildir. Tasarının bu metni, üst örgütlenme modeline uygun olmadığı için hukuka ve 87 sayılı sözleşmeye aykırı olup, sendikal örgütlenme üzerinde bir baskı aracı niteliğindedir. Söz konusu hükmün tasarı metninden çıkarılması gerekmektedir. 6 TALEP 6: Toplu sözleşme görüşmelerinde en çok üyeye sahip konfederasyona tanınan fazladan bir temsilci bulundurma ve buna rağmen oyların eşit olması halinde Heyet Başkanının oyunun bulunduğu tarafa itibar konfederasyona fazladan iki temsilci hakkı edilmesi, en çok üyeye kazandırmaktadır. Bu sahip adaletsizlik giderilmelidir. Taslağın 23 üncü maddesiyle toplu sözleşme görüşmelerinde nispi temsil sistemi uygulanacağı, yani pazarlıklarda her konfederasyonun üye sayısı ile orantılı olarak temsil edileceği belirtilmektedir. Ancak getirilen temsil sistemi son derece anti demokratik bir yapı arz etmektedir. Öyle ki, bir üye fazlasıyla bile olsa, en çok üye kaydeden konfederasyona, +1 temsilci kontenjanı peşinen verilmekte, bununla da yetinilmeyerek, toplu sözleşme imzalanırken, sözleşmeye imza atanlarla atmayanların sayısının eşit olması durumunda, en çok üyeye sahip konfederasyonun imzasının geçerli olacağı kabul edilerek, eşitlik durumunda da bu konfederasyona +1 oy hakkı daha verilmektedir. Böylece bir üye farkla en çok üyeye sahip olması durumunda bile bir sendika ve konfederasyonun +2 oy hakkı alması imkânı sağlanarak, en çok üyeye sahip konfederasyona büyük bir ayrımcılık yapılmaktadır. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 23 üncü maddesinin 4üncü, 5inci ve 6ncı paragraflarının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini, 7nci paragrafının madde metninden çıkarılmasını arz ve teklif ederiz. “Genel toplu sözleşme, Kamu İşveren Heyet Başkanı ile görüşmelere katılan Kamu Görevlileri Sendikaları Heyet üyelerinin salt çoğunluğu arasında imzalanır. Kamu Görevlileri Sendikaları Heyet üyeleri arasında toplu sözleşme veya toplantı tutanağı imzalanması konusunda uyuşmazlık çıkması ve sayıların eşitliği halinde, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru durumuna itibar edilir. Toplu sözleşmenin oy çokluğu ile imzalanması halinde, en çok üyeye sahip konfederasyon tek başına, diğer konfederasyonlar ise hiçbir temsilcisinin imza atmaması kaydıyla birlikte Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvurabilir. Kamu İşveren Heyeti ile anlaşmaya varan üyelerin bu fıkrada belirtilen esaslar çerçevesinde azınlıkta kalması halinde anlaşılan konular, toplu sözleşme olarak kabul edilemez. Hizmet kolu toplu sözleşmesi görüşmelerinde Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti, o hizmet kolunda en çok üyeye sahip sendikanın Heyet Başkanı olarak belirleyeceği bir temsilci ile üye sayıları esas alınmak kaydıyla en çok üyeye sahip üç sendikanın belirleyeceği altı temsilci olmak üzere yedi üyeden oluşur. Bu altı temsilci, Genel toplu sözleşme 7 görüşmelerine katılacak temsilcilerle aynı usulde belirlenir. Bu fıkra hükmüne göre her bir sendikanın belirleyeceği temsilci sayıları Devlet Personel Başkanlığınca ilgili sendikalara bildirilir. Temsilciler, Hizmet kolu toplu sözleşme görüşmelerinin başlamasından bir hafta önce Devlet Personel Başkanlığına bildirilir. Hizmet kolu toplu sözleşmesinin imzalanması ve Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru konularında genel toplu sözleşme görüşmelerindeki esaslar uygulanır.” GEREKÇE: Madde ile kamu görevlilerinin toplu sözleşme yapma ve Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru hakkı uluslar arası esaslar çerçevesinde düzenlenmekte, sendikaların ve konfederasyonların toplu sözleşme görüşmelerinde etkin bir rol oynaması sağlanmakta, sendika ve konfederasyonların toplu sözleşme görüşmelerine katılıp katılmama hakkını cezalandıran uygulama kaldırılmaktadır. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 27 nci maddesinin 4688 sayılı Kanunun 33 üncü maddesini düzenleyen fıkrasının 4 üncü paragrafının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz. “Toplu sözleşme görüşmeleri sonunda toplantı tutanağı imzalanması veya toplu sözleşme görüşmelerinin uzlaşmazlıkla sonuçlandığının tespit tutanağı ile belirlenmesi halinde Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvurma yetkisi; kamu işvereni adına Kamu İşvereni Heyet Başkanına, kamu görevlileri adına genel toplu sözleşme görüşmelerinde Kamu Görevlileri Sendikaları Heyetine dahil olan her bir konfederasyona; hizmet kolu toplu sözleşmelerinde ise Kamu Görevlileri Sendikaları Heyetine dahil olan her bir sendikaya aittir.” GEREKÇE: Madde ile kanunun toplu sözleşmeye ilişkin maddeleri arasında uyum sağlanmakta, hizmet kolu toplu sözleşmelerinde de en çok üyeye sahip üç sendikanın her birine Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvuru hakkı getirilmektedir. 8 TALEP 7: En çok üyeye sahip olan konfederasyon dışındaki konfederasyonların toplu sözleşme görüşmelerinde teknik heyet bulundurması engellenmemelidir. AÇIKLAMA: Taslağın 25 inci maddesinin 6 ncı paragrafı, en çok üyeye sahip olan konfederasyon dışındaki konfederasyonların toplu sözleşme görüşmelerinde teknik heyet bulundurmasını yasaklamaktadır. Böyle bir sınırlandırma yapmanın teknik ve hukuki nedenini anlamak güçtür. Bu uygulamanın toplu pazarlık hakkını düzenleyen 98 sayılı ILO sözleşmesine aykırı olacağı açıktır. Toplu sözleşme görüşmelerine katılma hakkı elde etmiş bir konfederasyonun beraberinde teknik danışman bulundurmasının kanunla engellenmesinin hiçbir hukuki açıklaması bulunmamaktadır. Böyle bir uygulama toplu sözleşme görüşmelerinde en çok üyeye sahip konfederasyon dışındaki sendikaları yok saymak ve etkisizleştirmek anlamı taşımaktadır. Bu nedenle bu kısıtlayıcı hükmün madde metninden çıkarılması gerekmektedir. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 25 inci maddesinin 6 ncı paragrafının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz. “İlgisi sebebiyle Kamu İşveren Heyeti Başkanının belirleyeceği kurum temsilcileri ile toplu sözleşme görüşmelerine katılmaya hak kazanan sendika ve konfederasyonların belirleyeceği temsilciler, toplu sözleşme görüşmelerine teknik heyet olarak iştirak ederler.” GEREKÇE: Madde ile toplu sözleşme yapmaya yetkili tüm sendika ve konfederasyonların pazarlıklar esnasında teknik heyet bulundurabilmeleri sağlanmaktadır. 9 TALEP 8: Yerel Yönetimlerle Toplu Sözleşme yapılması zorunlu olmalı, yerel yönetimlerde yapılacak sözleşme görüşmelerine de o yerel yönetimde en çok üye kaydetmiş üç sendikanın temsilcilerinin katılması sağlanarak, toplu sözleşme sisteminin her düzeyinde uyum oluşturulmalıdır. AÇIKLAMA: Yerel yönetim kuruluşlarında sözleşme yapabilmeyi düzenleyen 4688 sayılı Kanunun 32nci maddesi, taslağın 26ncı maddesiyle yeniden düzenlenmiştir. Ancak maddenin ilk fıkrasında “… sözleşme imzalanabilir” ifadesi ile bu tür toplu sözleşmelerin yapılması zorunlu olmaktan çıkarılarak ihtiyari hale getirilmiştir. Bu hükmün hayata geçirilmesi durumunda aynı vasıfta olan iki yerel yönetim arasında, birinde hukuka uygun olarak kolektif özgürlük kullanılarak bir toplu sözleşme gerçekleştirilecekken diğerinde sırf siyasi ya da keyfi nedenlerle toplu sözleşme yapmak mümkün olamayabilecek; dolayısıyla kolektif özgürlük ihlal edilebilecektir. Tasarının bu hali, toplu sözleşme hakkının düzenlenmediği mevcut yasal düzenleme karşısında Anayasanın 90ıncı maddesi nedeniyle, ILO’nun 98 sayılı sözleşmesine dayanarak sahip olunan toplu pazarlık hakkını ortadan kaldırmaktadır. Anayasanın bu hükmü gereğince, toplu pazarlık hakkının insan haklarının bir parçası olarak kabul edilmesi ve yerel idarelerle toplu sözleşme yapılmasının hukuki temeli kurulmakta iken, yasal düzenlemeye kavuşturulan bir süreçte daha geriye gidilerek, kazanılmış hakları ortadan kaldıran bu düzenlemenin 98 sayılı sözleşmeye aykırı olacağı daha en başından bellidir. Kaldı ki, AİHM’nin Türkiye ile ilgili olarak verdiği muhtelif kararlar, yerel yönetimlerde toplu sözleşme yapılabileceğini ortaya koymuştur. Bu nedenle yerel yönetimlerle kurulacak toplu pazarlık hakkının keyfiliğe değil, tıpkı merkez yönetiminde olduğu gibi zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. Bu sayede tasarı 98 sayılı ILO sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına uygun olacaktır. Aksi takdirde konun ILO genel kuruluna ya da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşınması gibi bir durum meydana gelecektir. Bununla birlikte kamuda yapılacak toplu sözleşme görüşmelerinin, çok başlı farklı uygulamalar içeren mantığı, yeknesaklığı bozmakta, genel toplu sözleşme görüşmeleri ile yerel yönetimler ve hizmet kolu toplu sözleşmelerinin farklı şekillerde gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Böyle bir durum farklı düzeylerde farklı yöntemler kullanılması anlamı taşımakta ve kamuda toplu sözleşme görüşmelerini içinden çıkılamaz bir hale getirmektedir. Bu nedenle yerel yönetim kuruluşlarında sözleşme yapabilmeyi düzenleyen, taslağın 26. maddesinde gerekli düzenlemenin yapılarak, sözleşme yapılmasının yerel yönetimlerin keyfiyetine bırakılmayacak şekilde, zorunlu hale getirilmesi ve yapılacak pazarlıklarda tarafların tespiti, temsil ve itiraz hakkının bir bütün olarak ele alınması gerekmektedir. 10 TALEP 9: Yerel yönetimlerin sözleşme yapabilmesi için; o yerel yönetimde personele ayrılan toplam ödeneğin bütçe içindeki payının üst sınırı %30 yerine, %40 olarak değiştirilmelidir. AÇIKLAMA: Türkiye’deki belediyelerin büyük çoğunluğu küçük bütçeli olup, yalnızca personel çalıştırarak, yerel yönetim hizmetlerini asgari düzeyde sunmaya çalışmaktadır. Bu nedenle giderlerinin büyük çoğunluğunu personel harcamaları oluşturmaktadır. Taslağın 26 ncı maddesi ise bir yerel yönetimde toplu sözleşme yapılabilmesi için, o yerel yönetimde personel harcamalarının yerel yönetimin toplam harcamaları içindeki oranının en fazla yüzde otuz olabileceğini öngörmüştür. Bu oranla birlikte yerel yönetimlerde toplu sözleşme yapmak son derece zorlaştırılmaktadır. Bu nedenle yerel yönetimlerde toplu sözleşme yapılabilmesi için gerekli personel harcamasının üst sınırının yüzde 40 olarak değiştirilmesi gerekmektedir. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 26 ncı maddesinde aşağıdaki değişikliklerin yapılmasını arz ve teklif ederiz. “4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 26 ncı maddesinin 1 inci paragrafı aşağıdaki şekilde, dördüncü paragrafındaki “yüzde otuzunu” ifadesi “yüzde kırkını” olarak değiştirilmiş; üçüncü paragrafındaki “ihtiyari nitelik taşıyan” ifadesi ile “Bu madde hükmüne göre yapılacak sözleşme, bu Kanun uygulamasında toplu sözleşme sayılmaz.” ifadeleri madde metninden çıkarılmıştır. MADDE 32- Yerel yönetimler hizmet kolu kapsamına giren kuruluşlarda çalışmakta olan kamu görevlilerine, genel toplu sözleşme görüşmeleri sonucuna göre belirlenen ödemeler dışında her ay aylık veya ücretleriyle birlikte ödenecek mahalli idare tazminatını belirlemek üzere; o yerel yönetim kuruluşunda örgütlü en çok üyeye sahip üç sendikanın temsilcilerinin, hizmet kolu toplu sözleşme görüşmelerinde belirtilen usullerde belirlenmesi suretiyle tespit edilecek temsilciler ile ilgili mahalli idarenin en üst yöneticisi arasında sözleşme imzalanır.” GEREKÇE: Madde ile yerel yönetimlerde yapılacak sözleşmelerde de tüm toplu sözleşme görüşmelerinin tarafları aynı esaslarda belirlenerek, kanuna uygunluk ve yeknesaklık sağlanmaktadır. Ayrıca yerel yönetimlerde toplu sözleşme yapma ihtiyari bir durum olmaktan çıkarılıp, zorunlu hale getirilmekte ve yerel yönetimlerde toplu sözleşme yapılabilmesi için gerekli olan toplam harcamalar içinde, personel harcamasına ayrılan üst sınır yüzde 30’dan yüzde 40’a çıkarılmaktadır. 11 TALEP 10: Yerel yönetimlerde yapılacak sözleşmelerde ayrımcılık yapılmasının önüne geçilmelidir. AÇIKLAMA: ILO’ya göre özellikle toplu sözleşme yapılabilen işyerlerinde, toplu sözleşme hakkından faydalanmak için yetkili sendikaya üye olma veya dayanışma aidatı ödeme mecburiyeti nedeniyle, sendika seçme özgürlüğü ortadan kaldırılmakta, çalışanlar güçlü sendikaya üye olmak zorunda kalmaktadır. Dayanışma aidatı dünya sendikacılık literatüründe kabul görmüş bir uygulama değildir. Dayanışma aidatı Avrupa’da yalnızca İsviçre ve Türkiye’de uygulanmaktadır. Dayanışma aidatı, toplu sözleşmelerin yalnızca %4’ünde (Yard. Doç. Dr. Banu Uçkan; Sendika Güvenliğinin Teorik Çerçevesi ve Endüstri İlişkileri Sistemine Etkisi; Anadolu Ü.) başvurulan bir yöntemdir. Dayanışma aidatı, mevcut konjonktürde yetkili sendikaya üye olmayan çalışanları cezalandıran bir özellik arz etmeye başlamış ve örgütlenme özgürlüğünün önüne konulan bir engel olarak nitelendirilmiştir. Getirilen toplu sözleşme ikramiyesi ile zaten sendikalı olanla olmayan arasında pozitif bir ayrımcılık söz konusu olmakta, sendikalara üye olmak ekonomik olarak da teşvik edilmektedir. Oysa Türkiye’de yerel yönetim hizmetlerinde yapılan Sosyal Denge Sözleşmeleri içerisine yerleştirilen dayanışma aidatı hükümleri ile sendikacılığın ve hukukun ilkelerine aykırı uygulamalar hayata geçirilmiştir. Bilindiği üzere 4688 sayılı Kanun’da dayanışma aidatına yer verilmemişken, 2822 sayılı Kanuna göre dayanışma aidatı miktarı, sendikaya ödenen aidatın 2/3’ü kadar olarak belirlenmiştir. Ancak yerel yönetimlerde yapılan sözleşmelerde üyelik aidatlarının 10 katına varan miktarlarda dayanışma aidatı alınması öngörülerek, adeta yetkili olmayan sendikaya üye olan kamu görevlilerine ekonomik bir linç uygulanmıştır. Bu durumun önüne geçmek için taslağın 26 ncı maddesine, ayrımcılığı kaldıracak bir hüküm eklenmelidir. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 26 ncı maddesine son paragraf olarak aşağıdaki metnin eklenmesini arz ve teklif ederiz. “Bu kanunun 28 nci maddesi çerçevesinde tespit edilen toplu sözleşme ikramiyesi hariç olmak üzere yerel yönetimlerde gerçekleştirilen sözleşme hükümlerinin uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlileri arasında ayrım yapılamaz.” GEREKÇE: Madde ile yerel yönetimlerde çalışan kamu görevlilerinden dayanışma aidatı alınmasının önüne geçilmektedir. 12 TALEP 11: Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Başkanı, Sayıştay Başkanı yerine Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Başkanı olarak belirlenmelidir. AÇIKLAMA: Tasarının 27 nci maddesi, 4688 sayılı Kanunun 34 üncü maddesini değiştirmekte ve Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Başkanı olarak Sayıştay Başkanını öngörmektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki, uzun yıllar Sayıştay, kamu görevlilerinin toplu sözleşme hakkını Anayasa ve (87 sayılı sözleşmeye rağmen kabul etmemiş, özellikle yerel yönetimlerde çıkardığı bu sorun nedeniyle, konu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşınmak ve Türk hukukuna göre kamu görevlilerinin toplu pazarlık hakkının bulunduğu bu kuruluşlarca tasdik ettirilmek zorunda kalınmıştır. Yaşanan bu sorun, Sayıştay’ın ne derece sosyal hukuk ve uluslararası hukuktan uzak bir makam olduğunu göstermektedir. Kamu kuruluşlarında çalışan işçi sendikalarının toplu iş sözleşmesi uyuşmazlıklarında Yüksek Hakem Kurulu devreye girebilmektedir. Bu kurulun başkanı Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Başkanı’dır. Nasıl ki, işçilerin sahip olduğu kolektif hakların kullanılmasında Sayıştay’a ihtiyaç görülmemekteyse, aynı şekilde kamu görevlileri için de Sayıştay’ın konu ile bir alakası bulunmamaktadır. Kamu görevlilerinin toplu pazarlık uyuşmazlıklarında, yine kamuda çalışan, ancak iş sözleşmesi ile hizmet görenlere verilen haklar bakımından tecrübe, bilgi ve hukuki temeli bulunan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Başkanının bulunması yerinde olacaktır. TALEP 12: Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nda görev alacak öğretim üyelerinin belirlenmesinde uygulanacak usulde; toplu sözleşme görüşmelerine katılacak konfederasyonların her birinin birer öğretim üyesi teklif etmesi ve teklif edilen 3 öğretim üyesi arasından 2’sinin Üniversiteler arası Kurul tarafından seçilmesi şeklinde değişiklik yapılmalıdır. AÇIKLAMA: Taslağın 27 nci maddesi uyarınca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nda görev alacak iki öğretim üyelerinin belirlenmesinde, Konfederasyonların önerdikleri isimler arasından bir öğretim üyesinin atanması söz konusudur. Seçilecek bir öğretim üyesi, önerilen toplam yedi öğretim üyesi arasından seçilecektir. Bu yedi öğretim üyesinin üçü, en çok üyeye sahip konfederasyon, diğer dört aday da sırasıyla ikinci ve üçüncü konfederasyonlarca önerilen ikişer öğretim üyesinden oluşacaktır. Diğer taraftan ikinci öğretim üyesinin tespiti bakımından Devlet Personel Başkanlığının önereceği yedi öğretim üyesinden bir öğretim üyesinin seçilmesi söz konusudur. Her iki durumda da önerilen isimler arasından seçilecek iki öğretim üyesini belirleme yetkisi Kamu İşveren Heyeti Başkanına bırakılmıştır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, heyet başkanının 13 Hakem Kurulunu belirlemede söz sahibi olması, öncelikle kurulacak hakem heyetinin tarafsızlığını zedeleyecektir. Diğer taraftan Kamu görevlileri sendikaları arasında da eşitlik bozulmakta, bir konfederasyona bir aday fazla belirleme hakkı tanınmaktadır. Bu yönüyle hakem kurulu, daha kuruluşta hukukun temel ilkelerine aykırı bir şekilde kurulmaktadır. Konfederasyonların önerdiği isimler arasından seçilecek bir öğretim üyesinin belirlenmesinde, çoğunluğa sahip olan sendikaya fazla bir kontenjan tanınmasının, toplu pazarlık görüşmeleri ile bir alakasının kurulması doğru değildir. Demokratik olan tavır, böyle tarafsız bir hakem heyetinin kurulmasında toplu sözleşme görüşmelerine katılacak konfederasyonların her birinin birer öğretim üyesi teklif etmesi ve teklif edilen 3 öğretim üyesi arasından 2’sinin ilgili Bakan tarafından seçilmesi yerinde olacaktır. Değişiklik Teklif Metni 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 27 nci maddesinde aşağıdaki değişikliklerin yapılmasını arz ve teklif ederiz. “4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısının 27 nci maddesinin 4688 sayılı Kanunun 34 üncü maddesini düzenleyen bölümünün (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. c) Üniversitelerin kamu yönetimi, iş hukuku, kamu maliyesi, çalışma ekonomisi, iktisat ve işletme bilim dallarından en az Doçent unvanını taşımak kaydıyla Kamu Görevlileri Sendikaları Heyetinde bulunan her bir Konfederasyon tarafından belirlenecek birer öğretim üyesi arasından Kamu İşveren Heyeti Başkanı tarafından belirlenecek iki öğretim üyesi ile Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun Başkanı olan Danıştay 9. Hukuk Dairesi Başkanı olmak üzere onbir üyeden oluşur.” GEREKÇE: Madde ile Kamu Görevlileri Hakem Heyeti Başkanı olarak Danıştay 9. Hukuk Dairesi Başkanı belirlenmiş, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na seçilecek öğretim görevlilerinin ise toplu sözleşme görüşmelerine katılan her bir Konfederasyonun önereceği toplam üç öğretim görevlisi arasından ikisinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından seçilmesi sağlanmaktadır. 14