Atom ve Yap*s - hayatimizfen
advertisement
Elektron veya eksicik, en küçük eksi (-) yüküne sahip temel parçacıkdır. Elektron kelimesi kehribarın Yunancadaki ismidir. Eski Yunanda, kehribarı ovuşturunca statik elektrikle yüklendiği biliniyordu. Atomun üç bileşeninden biri (diğer ikisi proton ve nötrondur). Atomu maddenin en küçük birimi kabul eden kuram yoluyla, elektriğin taneciksel bir yapı içinde bulunduğu sonucuna varılır. En küçük elektrik yükü taşıyan bu taneciğin adı elektrondur. Bütün atomların dış bölümü elektron tabakalarından oluşur ve her tabaka çekirdekten uzaklığına göre K,L,M... gibi harflerle adlandırılır. Çevredeki elektronların sayısı ve konumu, söz konusu elementin kimyasal nitelikleriyle, özellikle değeri ile yakından ilintilidir. Birçok durumda, bu elektronlar maddeden çıkarılıp az ya da çok büyük bir hızla, bir elektrik alanıyla, harekete geçirilerek boşlukta yayılabilir. Boş bir tüple elde edilen katot ışınları; radyoaktif cisimlerin beta ışınları; ısgın metalleri etkileyerek çıkardığı elektrik, vb. Normal koşullarda elektronlar atomun artı yüklü çekirdeğine bağlı durumda bulunur. Nötr bir atomdaki elektronların sayısı, çekirdeki artı yüklerin sayısına eşittir. Ama bir atomda artı yüklerin sayısından daha fazla ya da daha az elektron bulunabilir. Bu durumda atomun toplam yükü eksi ya da artı olur; böyle yüklü atomlara iyon adı verilir. Bir atoma bağlı olmayan elektronlara serbest elektron denir. Atom çekirdeğinde her biri (+1) Pozitif Elektrik yükü taşıyan taneciğe proton denir. Proton, Atom çekirdeğinde bulunan artı yüklü atom altı parçacık. Elektronlardan farklı olarak atomun ağırlığında hesaba katılacak düzeyde kütleye sahiptirler. protonun Yükündeki Hassas Ölçü Evrendeki bütün protonlar 1,6 x 10 19 değerinde pozitif yüke sahiptirler. Bu, atomlardaki çeşitli protonların birbirlerini itmelerini sağlar. Ama aradaki çekim, itmeden 100 kez daha güçlü olduğu için protonlar birbirlerinden ayrılmazlar. Protonun kütlesi elektronunkinden 1836 kez daha fazladır. Ama buna karşın, bilinmeyen bir nedenden ötürü Elektronun yükü protonunkiyle aynıdır: 1,6 x 10 19 Nötral bir atom veya molekülden bir veya daha çok Elektron koparıldığında geriye kalan tanecik koparılan Elektronların tolam eski yüküne eşit miktarda artı yük kazanır.Bir neon atomundan bir elektron koparıldığında geriye kalan tanecik koparılan elektronların toplam eksi yüküne eşit miktarda artı yük kazanır.Bir neon atomundan bir elektron koparıldığında bir Ne(+) iyonu oluşur.Bir elektriksel deşarj tüpünde katot ışınları tüpün içinde bulunan Gaz atomlarından ve moleküllerinden elektronların çıkmasına sebep oldukları zaman , bu tür artı yüklü tanecikler oluşur.Bu artı yüklü iyonlar eksi yüklü elektroda doğru hareket ederler.Eğer katot delikli bir levhadan yapılmışsa artı yüklü iyonlar bu deliklerden geçerler. Katot ışınlarının Elektronları ise ters yönde hareket ederler. Nötron Nedir? Bütün elementler atom denen çok küçük parçacıklardan oluşur ve her elementin atomu farklı bir yapıdadır. Bu ufacık atomların kendileri de çeşitli parçacıklardan oluşur; her atomun merkezinde bir çekirdek ve bu çekirdeğin çevresindeki enerji katmanlarına ya da kabuklarına yerleşmiş elektronlar vardır. Çekirdek ise, proton ve nötronlardan oluşmuştur Nötronları 1932'de İngiliz fizikçi Sir James Chadwick keşfetti; bu buluşuyla da 1935 Nobel Fizik Ödülü'nü kazandı. Nötronlara bu adın verilmesinin nedeni, bu parçaların hiç elektrik yükü taşımamaları, yani elektriksel bakımdan nötr olmalarıdır. Nötron, protonla hemen hemen aynı kütleye sahiptir ve nötronlar ile protonlar atom kütlesinin yüzde 99,9'unu oluşturur. Atom çekirdeğini oluşturan bu nötron ve protonlar bazen birlikte çekirdek parçacığı ya da nükleon olarak adlandırılır. Nötron ve protonları bir arada tutan, doğadaki bilinen en büyük kuvvet olan güçlü nükleer etkileşim 'dir. Artı yüklü protonların birbirini iterek çekirdeğin dağılmasına yol açmalarını önleyen bu kuvvettir. Atom ve Yapısı Democritus Kimdir? •Abdera' lı Democritus, Trakya'da bir İyon'ya kentinin bir kolonisinde doğmuştur. • O zamanda; matematik, biyoloji, astronomi, gökbilimi, ekonomi ve sosyoloji gibi değişik sahalara yönelik bir bilgisi vardı. • Democritus, maddenin çeşitli boyutlarda ve biçimlerde, değişik hız dereceleri olan atomlardan oluştuğu düşüncesiyle, ilk atom kuramını ortaya atmıştır. • Var olan her şey atomlar ve bu atomların arasındaki boşluklardır. Yunan dehasının doğurduğu atomizm felsefesinin kurucusudur. •En küçük atomdan tutun da en büyük yıldıza kadar her şeyin harekette olduğunu o zamanlar söylemiştir. Bu kadar eski bir çağda bu kadar ileri düşünceli bir bilgin daha görülmemiştir. Atom ve Yapısı Atomun yapısı ile ilgili değişik modeller vardır. Bohr atom modeli bunlardan biridir. Atom iki kısımdan oluşur: 1) Çekirdek 2) Yörünge Çekirdek Proton Nötron Yörünge Bohr Atom Modeli Elektron Hava, su, dağlar, hayvanlar, bitkiler, vücudumuz, oturduğunuz koltuk, kısacası en ağırından en hafifine kadar gördüğümüz, dokunduğumuz, hissettiğimiz herşey atomlardan meydana gelmiştir. Elimizde tuttuğumuz kitabın her bir sayfası milyarlarca atomdan oluşur. Atomlar öyle küçük parçacıklardır ki, en güçlü mikroskoplarla dahi bir tanesini görmek mümkün değildir. Bir atomun çapı ancak milimetrenin milyonda biri kadardır. Her atom, bir çekirdek ve çekirdeğin çok uzağındaki yörüngelerde dönüp-dolaşan elektronlardan oluşmuştur. Çekirdeğin içinde ise proton ve nötron ismi verilen başka parçacıklar vardır. Kopenhag'da (Danimarka) doğdu ve yaşamının büyük kısmını orada geçirdi. Oradaki üniversiteden 1911 yılında doktorasını aldıktan sonra Bohr, bilimsel ufuklarını genişletmek amacıyla, İngiltere'ye gitti. Rutherford'un Manc-hester'daki laboratuarında Bohr, yeni keşfedilmiş ve mevcut fizik ilkeleriyle çelişki içinde olan atomun çekirdekli modeli ile tanıştı.Bohr, ışığın kuantum kuramının atomun yapısını anlamakta anahtar olduğunu seziyordu. 1913'te Kopenhag'a döndüğünde, bir arkadaşı Bohr'a, hidrojenin bir seri tayf çizgisi için Balmer'in verdiği bağıntının ilgisini çekebileceğini önerdi. Bohr daha sonra "Balmer'in bağıntısını görür görmez, benim için herşey anında açıklığa kavuştu" demiştir. Kuramını oluşturmak için Bohr, iki devrimci fikirle işe başladı. Bunlardan birincisi, atomdaki bir elektronun çekirdeğin etrafında sadece belirli yörüngelerde dolanabileceği; diğeri ise atomun sadece, bir ATOM MODELİ elektron izin verilen bir yörüngeden bir diğerine atladığında bir foton yayımlanabileceği veya soğurulabileceği idi. Atomu Oluşturan Parçacıklar Proton Nötron • Atom çekirdeğinde ............. ve .................. bulunur. • Elektronlar ise çekirdeğin çevresindeki yörüngelerde ................... dolanırlar. pozitif •Atomu oluşturan ................ yüklü parçacıklara proton denir. Negatif • .................. yüklü parçacıklar ise elektronlardır. yüksüz •Nötronlar ; .......................... parçacıklardır. Bir Atomu İfade Eden Özelikler ATOM NUMARASI • Atom numarası, bir atomun kimlik numarasıdır. • Her atomun farklı bir atom numarası vardır. • Atom numarası, Z ya da A.N. ile gösterilir. •Atom numarası, atomun sahip olduğu proton sayısına eşittir. •A.N. aynı zamanda çekirdek yükü demektir. •Atom numarası, element sembolünün sol alt kısmına yazılır. Atom Numarası = A.N.= Z = p Bir Atomu İfade Eden Özelikler KÜTLE NUMARASI • Kütle numarası, atomu oluşturan proton ve nötronların toplamına denir. •Atomun kütle numarası bulunurken elektron ihmal edilir, çünkü kütlesi diğer parçalara göre çok azdır. • Kütle numarası, A ya da K.N. ile gösterilir. •Kütle numarası, element sembolünün sol üst köşesine yazılır. Kütle Numarası = K.N.= A = p +n Bir Elementin Gösterimi K.N 18 A.N Elementin Sembolü X olsun. 8 p=8 n = 10 ise A.N ve K.N numaralarını gösterelim. iyon Atom eğer elektron alış-verişinde bulunursa ............. haline geçer. üç durum söz konusudur: Bir atom için .............. Negatif Eğer atom, elektron almışsa ............. yüklü iyon haline gelir. pozitif Eğer atom, elektron kaybetmişse ................. yüklü iyon haline gelir. yüksüzdür Atom, elektron alış-verişi yapmamışsa ........................ . q İyon yükü , ................ ile gösterilir. İyon Yükü = q = p – e Aynı elementin atomları, her zaman aynı sayıda nötrona ......................... sahip olmayabilir. ............... Protonsayıları aynı, nötron sayıları farklı olan atomlara izotop atomlar denir. kütle Başka bir deyişle, atom numaraları aynı ....................... numaraları farklı olan atomlar ; birbirinin izotopudur. Atomların izotop olup olmadıklarını anlamak için önce proton sayılarının eşit olup olmadığına sonra da nötron sayılarının farklılığına bakılır. farklı İzotop atomların, fiziksel özellikleri .................., kimyasal aynı özellikleri .................... dır. X, Y+2, Z-3 birbirinin izotopudur. Buna göre, aşağıdaki tabloyu uygun şekilde doldurunuz. A.N K.N X 18 n 36 18 Y+2 18 38 20 18 37 Z-3 19 p 18 e q 18 0 18 16 +2 18 21 -3 2 elektron vermiş 3 elektron almış
