Kurumsal yönetişim ve İnsan Kaynaklarının rolü.
advertisement
“Kurumsal Yönetişim ve İnsan Kaynaklarının Rolü” Dr. Yılmaz Argüden Aralık 2004 Kurumsal Yönetişim Kurumsal yönetişim, kurumların nasıl yönetildiği ve denetlendiğidir. Kurumun farklı paydaşlarının, haklarının ve sorumluluklarının belirlenip, netleştirilmesi ile sağlanır. Bir kurumun beşeri ve mali sermayeyi çekmesine, etkin çalışmasına ve böylece ait olduğu toplumun değerlerine saygı gösterirken uzun dönemde ortaklarına ekonomik değer yaratmasına imkan sağlayan her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamaları ifade etmektedir. İyi yönetişimin toplumsal yaşamda dört düzeyde gerçekleşebilir. Kamu Düzeyinde Özel Sektör Düzeyinde Sivil Toplum Kuruluşları Düzeyinde Kişisel Düzeyde Şirketler sürdürülebilir gelişme sağlayabilmek için kurumsal yönetime sahip olmalıdır. Şirketler sürdürülebilir gelişme sağlayabilmek için ilişki içinde oldukları tüm kesimlere Finansal piyasalara, Çalışanlara, Tedarikçilerine, Müşterilerine ve Topluma güven veren bir kurumsal yönetime sahip olmalıdır. Kurumsal yönetim, bir kurumdaki yönetim ve kontrol sistemlerinin kurumun etkinliğini sağlayıcı, görünür, saydam, tutarlı ve hesap verebilir nitelikte olmasını içerir. Hedefi kurumun kurumla ilgili tüm paydaşların (hak sahiplerinin) çıkarlarının sorumlu ve adil bir şekilde gözetilmesidir. Evrensel Kurumsal Yönetişim İlkeleri Performansın ve kurum faaliyetlerinin zamanında, doğru ve açık olarak raporlanması, duyurulması ve tartışılması Tüm paydaşlara eşit muamele yapılması Tüm paydaşların ve yöneticilerin değer yaratmaya yönelik çalışmaları, performanslarının değerlendirilmesi ve bu doğrultuda ödüllendirilmeleri Kurum içindeki merciler arasında rol, yetki ve sorumlulukların net dağılımı ve kurum dışına yönelik yasal ve sosyal sorumlukların yerine getirilmesi Kurumsal Yönetim İlkelerinde Kullanılan Araçlar Ne olmalı ? Nasıl Olmalı? Kendi içinde, üyelerine, destekleyenlere ve topluma karşı performans ve kaynakların kullanımı konusunda aktif açıklık /şeffaflık • Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanması ve açıklanması • Strateji ve performans beklentilerinin paydaşlar ile paylaşımı • Kurumsal yönetim prensipleri ve değerlerin paylaşımı Adillik Tüm paydaşlara eşit muamele, kaynak dağılımında rasyonellik • Uygulamalarında tüm paydaşların menfaatlerinin korunması • Kurum içinde çıkar çatışmalarından kaçınılması Hesap Verebilirlik Tüm yöneticilerin (paydaşlara) değer yaratmaya yönelik çalışmaları ve bu doğrultuda ödüllendirilmeleri • Birim ve birey bazında objektif performans kriterlerinin oluşturulması • Performansın kariyer ve ücretlendirme politikaları ile ilişkilendirilmesi • Verimliliğin sürekli izlenmesi Kurum içindeki merciler arasında net rol dağılımı, karar verme yetkileri ve performans sorumluluğu, kurum dışına yönelik yasal ve sosyal sorumlukların yerine getirilmesi • Yönetim organları arasındaki ilişkilerin kurallara bağlanması • Karar merkezinin Yönetim Kurulu olması • İcranın üst yönetime bırakılması • Bağımsız ve etkin dış üyelere yönetimde yer verilmesi • Katılımcılığın her kademede yaygınlaştırılması KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ Şeffaflık Sorumluluk Kurumsal yönetim sadece yapısal önlemlerle değil, aynı zamanda yönetim anlayışıyla da hayata geçirilebilir. Kurumsal yönetim için gerekli olan; • Yönetim kurullarının yetki ve sorumluluklarının tanımlanması; • Yönetim kurulları işleyiş süreçlerinin belirlenmesi; • Yönetim kurulu seçim esaslarının saptanması; • Yönetim kurulu başkanının görev ve sorumluluklarının belirlenmesi; • Yönetim kurulu üyelerinin yetkinliklerinin tanımlanması; • Yönetim kurullarının performans yönetim sisteminin kuruması gibi adımların asıl hedefi şirketlerde bu yönetim anlayışına işlerlik kazandırmaktır. Kurumsal Yönetim için Yönetim Anlayışı Yönetimin, şirket varlıklarından şahsi menfaat sağlamaması, 2. Şirketin doğrudan veya dolaylı olarak kontrol ettiği şirketlerle piyasa koşullarına uymayan fiyatlarla alış-verişte bulunmaması, 3. Kısa vadeli karlılık (başarı) göstermek üzere aşırı risk alınmaması, 4. Yöneticilerin kurum kaynaklarını kullanarak kendileri için bir imparatorluk kurmalarının önlenmesi, 5. Yönetimin, atamaları işi en iyi yapacaklar yerine kendilerine yakın olanlardan seçmelerinin engellenmesi; 6. İçeriden edinilen bilgiyle hisse alım satımı yapılmasının önlenmesi, 7. Şirket içi denetim ve kontrol mekanizmalarının sağlıklı çalışmasının sağlanması, 8. Çalışanların şirket ile çıkar çatışması konumundan kaçınmaları konusunda eğitilmeleri ve bu konunun gözlenmesi, 9. Hukuka ve etik kurallara uyumun sağlanması ve aykırı davranışların yönetimin dikkatine getirilmesini teşvik edecek sistemlerin kurulması ve çalıştırılması, 10. Dış denetçilerin kurumdan sağlanan başka faydalarla bağımsızlıklarının zedelenmesinin önlenmesi, 1. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Yöneticilerin yetkin ve etkili olmasının sağlanması ve kendilerine piyasa şartlarına uygun ücret paketi sunulması, ve başarının ödüllendirilmesinin sağlanması, Hissedarlardan herhangi birinin diğerleri karşısında kayırılmaması ve hissedarlar ile yapılan ticari işlemlerin piyasa şartlarında gerçekleşmesine azami dikkat gösterilmesi, Rüşvetten kaçınılması, Yönetimin çalışanlar, tedarikçiler, dağıtım kanalları gibi paydaşlara adil davranmasının sağlanması, Şirketin herşeyin en iyisini kendisinin yaptığı iddiası ile kurum dışı bilgi kaynaklarına ve gelişmelere karşı körlük göstermemesi, Kolay ölçülemeyen değerlerin (marka gibi) geliştirilmesinden ödün verilerek kısa vadeli sonuçlara odaklanmanın önlenmesi, Kurumsal gelişmede sürekliliğin sağlanması, Şirketin değerini etkileyecek gelişmelerin zamanında değerlendirilmesi ve tüm mevcut ve potansiyel yatırımcılarla eş zamanlı olarak paylaşılmasının sağlanması, Şirketin geleceğine ilişkin risk ve fırsatların düzenli olarak değerlendirilmesi. İnsan kaynağını iyi yöneten, işini de iyi yönetir. İnsanı iyi yönetebilmek için öncelikle stratejiyle uyumlu bir organizasyon yapısı kurulmalıdır. İyi yöneticilerin önemli bir özelliği de strateji ve şartlar değiştikçe, yeni şartlara uyumlu yapılanmaları gerçekleştirebilmesidir. İnsan kaynaklarını iyi yönetebilmek için işin bütünü, stratejileri ve karlılığı getiren faktörler hakkında bilgi sahibi olmak, insanları iyi tanımak, onları yönlendirme ve motive edebilmek için iletişim becerilerine sahip olmak, sağduyulu ve adil olmak gibi özellikler önem taşıyor. İnsanların yetkinlikleriyle uyumlu pozisyonlarda değerlendirilmesi de onların başarı şanslarını ve gelişme motivasyonlarını etkiler. İnsan kaynaklarının etkinliğini sağlamak için kurumsal yönetim mekanizmalarının verimli ve sürekli olarak çalıştırılması gerekir. İnsan kaynakları yönetimi sadece kurum içinin değil, aynı zamanda kurumun dışındaki kaynakları değerlendirme ve kuruma çekebilme becerisini canlı tutmalıdır Organizasyon ancak onu oluşturan insanların kalitesiyle çalışır. Bu nedenle, önemli görevlerden birisi de nitelikli insanları kuruma çekebilmektir. Dolayısıyla insan kaynakları yönetimi sadece kurum içinin değil, aynı zamanda kurumun dışındaki kaynakları değerlendirme ve kuruma çekebilme becerisini canlı tutmalıdır. Yetenekli insan kaynaklarını cezbetme yöntemleri Şirketlerin değer yaratmasında önemli rolü olan “bilgi çağı çalışanlarının” yönetimi derin bir bilgi gerektiriyor. Rekabet şartlarını zorlaştığı, çalışanların hareket kabiliyetinin ve gelişme motivasyonunun yüksek olduğu bir ortamda insan kaynaklarını ve onların farklılıklarını iyi yöneterek kurumu cazip hale getirebilmek için: Kurumsal yönetim mekanizmalarının verimli ve sürekli olarak çalıştırılması Performans hedeflerinin gerçekçi olarak belirlenmesi, Şirket amaçlarının açıkça ve düzenli olarak çalışanlarla paylaşılması, Ödüllerin çalışanların özelliklerine uyumlu olması, Başarılı örneklerin geniş şekilde kutlanarak iyi örnek olarak kurum içinde yaygınlaştırılması Çalışanların gelişmelerine fırsat tanınması Kurum içindeki bilgi ve deneyimin kurumsallaştırılmasının desteklenmesi Kurumsal yönetim anlayışan sahip şirketler yetenekli insan kaynaklarını cezbetme konusunda da rekabet avantajı sağlıyorlar. Kurumsal yönetim sistemini kurabilen şirketler Çalışma ve performansın objektif ölçülerle değerlendirileceğine güven duyan insanlar için bu kurumlar birer cazibe merkezi haline geliyorlar. Dünya sermaye piyasalarında daha geniş kesimlere ulaşabilmekte ve dolayısıyla finansman maliyetlerini düşürerek rekabet gücü kazanıyorlar. İster aile şirketi isterse kurumsal ortaklara sahip olsun, böyle bir yaklaşımla yönetilen şirketlerde, ortaklar arası sorunların yaşanma olasılığı azalıyor. Böylelikle birçok kurum için en ciddi tehdidi oluşturan iç çekişmelerin önü kesilmiş oluyor. Yönetimin zamanı ağırlıklı olarak performansı geliştirmek üzere kullanmasından dolayı iş sonuçlarında başarıya ulaşma olasılıklarını da artmış oluyorlar. Kurumsal Yönetişim Mekanizmalarının Etkinliğinin Değerlendirilmesinde Farklı Boyutlar Kurumsal Yönetim İlkelerine Bağlılık Şeffaflık Paydaşların Hakları Kurumsal Yönetim Mekanizmalarının Etkinliğinin Değerlendirilmesi Denetim Kurum Yönetimi Kurumsal Yönetim İlkelerine Bağlılık Kurumsal Yönetim İlkelerine Bağılıklık Kurumun kendine ait yazılı yönetişim ilkeleri var mıdır? Yönetişim ilkeleri tüm paydaşlarının çıkarlarını gözeten, değer yaratan bir şirket yönetimini yansıtıyor mu? Bu yönetişim ilkeleri tüm paydaşlar tarafından biliniyor, onlarla açık olarak paylaşılıyor mu? Yönetişim ilkelerine uyumluluk ve bağımlılığın değerlendirilmesi, izlenmesi ve sürekliliğinin sağlamasından sorumlu kişiler var mıdır? Bu kişiler tavsiyelerde bulunmakla görevli kurula düzenli olarak raporlama yapıyorlar mı? Yönetişim ilkelerine uyumsuzluğun yaptırımları bulunuyor mu? Paydaşların Hakları Paydaşların Hakları Hisse senedi alımdan tüm paydaşlar eşit muamele görüyorlar mı? Kurumsal Yönetişim İlkeleri, yönetim paydaşların menfaatleri doğrultusunda hareket etmelerini teşvik ediyor mu? Bu ilkeler paydaşlar tarafından biliniyor mu? İlkelere uygun davranılıp, davranılmadığı denetleniyor mu? İlkelere uyulmamasının yaptırımı var mı? Denetim Denetim Uluslararası muhasebe standartları var mı? Uygulanan denetim uluslararası denetim standartlarına uygun mu? Faaliyet Raporu kurumun risk yönetimi hakkında bilgilendirme sağlıyor mu? Kurumsal performansa yönelik raporlama düzenli olarak yapılıyor mu? Kurumun finansal raporlamaları düzenli olarak yapılıyor mu? Bilgiler doğru ve karşılaştırılabilir mi? Analistler tarafından yapılan değerlendirmeler paylaşılıyor mu? Çıkar çatışmalarını engellemek üzere gerekli mekanizamalar oluşturulmuş mu? Denetim ile gözden geçiriliyor mu? Şeffaflık Şeffaflık Bilgi paylaşımında tüm yatırımcılar ve paydaşlar aynı şartlara sahipler mi? Bilgilere ulaşmak kolay mı? Genele açık mı? Bilgiler doğru, zamanlı, güvenilir ve karşılaştırılabilir mi? Gerçekleşen sonuçlar ve hedefler arasında ciddi sapmalar var mı? Kurum Yönetimi Kurum Yönetimi Kurum stratejilerinin gerçekleştirilmesi ile yönetimin başarısı ilişkilendirilmiş mi? Ücret ve ödüllendirme sistemlerine yansıyor mu? Yönetim Kurulu kompozisyonu farklı bilgi ve deneyimi kapsayacak biçimde oluşturulmuş mu? Kişisel çıkarların kurum menfaatlerinin önüne geçmisini engelleyecek mekanizmalar bulunuyor mu? Yönetim Kurulu’nda bağımsız üyeler bulunuyor mu? Yönetim Kurulu üyelerinin kurum ile olan ilişkileri paydaşlar ile paylaşılıyor mu? Yönetim kademeleri arasında uyum var mı? Yetki ve sorumlukların dağılımı net mi? Özet Özetle, kurumsal yönetim sadece yapısal önlemlerle değil, aynı zamanda yönetim anlayışıyla hayata geçirilebilir. Dolayısıyla, şirketlerimizin değerlerini artırmak istiyorsak, bir yandan sistemlerimizi bu anlayış doğrultusunda kurarken, diğer yandan da yönetimde bu anlayıştaki kişilere yer vermeliyiz. Sorular Teşekkürler ! Dr. Yılmaz ARGÜDEN yarguden@arge.com
