Chapter 3 - Erkan Aktaş
advertisement
11. BÖLÜM Makro İktisatta Temel Kavramlar 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 1 Amaçlarımız • Makro iktisadın kapsamı ve temel kavramlar • Makro iktisadi değişkenler arasında ilişkiler Anahtar kavramlar: GSYİH, GSMH, NMH, MG, KG, Tüketim, Yatırım, Büyüme oranı, Enflasyon oranı, İşsizlik oranı, Potansiyel çıktı, GSYİH Açığı, Ödemeler Bilançosu, Okun Yasası, Phillips Eğrisi, GSYİH’nın trend yolu, Trend büyüme oranı, Doğal büyüme oranı, Reel ve nominal faiz oranı,ücret haddi, ve kur 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 2 Genel Bakış • Makro iktisadın inceleme alanı – – – – – – • Ulusal gelir İşsizlik Büyüme Enflasyon Ödemeler bilançosu Vb güncel konular Güncel sorunlara farklı bakışlar – Klasik iktisat – Marksist iktisat – Keynesci iktisat • • • • Neo (Yeni), post (ileri) Yeni Klasik İktisat Yeni Keynesyenci iktisat Yeni Marksist İktisat 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 3 Arz ve Talep Yanlı İktisat • Arz yanlı iktisat, ekonomide çıkabilecek sorunların kaynağı olarak parasal sorunlar olarak görmektedir. – Her arz kendi talebini yaratır. Para arzı vasıtasıyla fazla veya eksik talep yaratılmadığı taktide, ekonomide arzdan kaynaklı sorun ortaya çıkmaz – Bu gelenek müdahaleye karşıdır – Yeni klasik iktisat, Parasalcı iktisat, Avusturya Okulu 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 4 Arz ve Talep Yanlı İktisat • Talep yanlı iktisat, ekonomide çıkabilecek sorunların kaynağı olarak talebin arzı belirlemesi veya etkilemesi nedeniyle ekonomide istikrarsızlık ortaya çıkacağı savununur. – Doğru talep yöntemi, ortaya çıkacak sorunları asgariye indirebilir. – Bu gelenek müdahaleye karşı değilidir. – Keynesci ve Marksist iktisat 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 5 Makroiktisadın İlgi Alanı ve Mikro Temeller • Ekonomik performans denildiğinde; – Reel gelir, enflasyon oranı, işsizlik oranı ve ödemeler bilançosu • Makro İktisadi modellerin genel karakteristiği – Üretim, gelir, harcama, istihdam oranı ve ulusal büyüklüklerle ilgilenirler – Nispeten büyük orandaki birim, ürün ve aktifleri türdeş kabul ederler – Genel denge yaklaşımı vardır – Bireysel iktisadi birimler iktisadi kararların sonuçlarıyla ilgilenirler – Para ve diğer finanssal aktifler modelde yer alır – Hükümetin izleyeceği para ve maliye politikaları, modellerde iktisadi durumu açıklayıcı rol oynayabilir. Yani devlet analize katılmaktadır. 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 6 Makro ve Mikro İktisat Ayrımı • Üretim, gelir ve istihdam ve fiyat kavramları • Mikro iktisatta üretim; Bireysel sanayiler ve işletme girdi ve çıktısı ele alınır. Makro iktisatta ise ulusal üretim, toplam endüstri çıktısı ve GSYİH Mikro İktisat Makro İktisat Üretim Bireysel sanayiler ve işletme girdi ve çıktısı ele alınır. Ulusal üretim, toplam endüstri çıktısı ve GSYİH Gelir Servet bölüşümü, ücretler, asgari ücret, yönetici ücretleri Toplam ücret ve maaşlar, toplam işletme karı İstihdam Tek tek işletmedeki istihdam Genel istihdam, işsizlik Fiyat Mal ve hiznet fiyatları. Örneğin, gıda Genel fiyat düzeyi, TÜFE, ÜFE malı, konut kirası vb • Mikro İktisat pür iktisat iken Makro iktisat iktisat politikalarının analizine yöneliktir. 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 7 Mikro ve Makro İktisat Ayrımı – – – – Bireyden hareketle genel denge durumuna ulaşmak Makro iktisadın mikro temelli yaklaşımıyla hareket edilebilir Neo Walrascı genel denge analizi Geleneksel makro ve mikro ayrımı günümüzde fazla geçerli değildir. 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 8 Genel Ekonomi İlişkiler Tablosu 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 9 Makro İktisatta Temel Kavramlar • Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) – Belli bir dönemde bir ülke sınırları içerisinde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin toplam piyasa değeridir. • Piyasa satılmalı • Nihai mal olmalı • Cari olarak üretilmelidir. (Önceki dönemlere bakılmaz) • GSYİH üç teknikle hesaplamak mümkün – Harcama yaklaşımı, Gelir yaklaşımı, Katma değer tekniği • Harcama yönetimi hesaplanan GSYİH, tüketim(C ), Yatırım (I), kamu harcamaları (G) ve net ihracat (X-M) • GSYİH= C+I+G+(X-M)=AE (Toplam harcama) • Gelir Yaklaşımı, GSYİH=Ücretler+Faiz+Rant+Kar-dışardan net faktör gelirleri+Amortismanlar+Dolaylı vergiler • Katma değer tekniği= • Her üç yöntem birbirine eşittir. 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 10 GSYİH • Gayri Safi Yurt İçi Hasıla nominal hesaplanır. • Reel GSYİH (herhangi bir dönemde üretilen toplam çıktıyı temel alan alan bir yılın fiyatları ile ölçmek) • Reel GSYİH Büyümesi= (Yt 1 Yt ) / Yt 1 • Kişi başına GSYİH • Satın Alma Gücü Paritesine Göre • Bir ekonominin sahip olduğu bütün üretim faktörlerinin tam olarak istihdam edilmesi durumunda üreteceği çıktıya potansiyel çıktı veya GSYİH denir. • GSYİH Açığı= potansiyel çıktı-fiili GSYİH 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 11 GSMH • GSMH, veri döneminde ülkenin sahip olduğu üretim faktörleri yardımıyla elde edilen nihai mal ve hizmetlerin değeridir. • GSYİH ve GSMH arasındaki fark ? • Ülkede üretilen çıktının bie kısmı yabancılara ait üretim faktörleri tarafından üretilmiş olmasından kaynaklanmaktadır.Yabancıların kazandığı net geliri ve borçları, ülke dışından kazanılan net gelir (İşçi ücretleri dahil) çıkardığımızda net faktör gelirini (NFG) buluruz. • GSMH= GSYİH+NFG • İrlanda da %-12 • Kuveyt’te %30 • 1991 yılından beri GSYİH kullanılıyor 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 12 GSYİH ile ilgili Kavramlar • Net Yurt İçi Hasıla (NYİH)= GSYİH-Amortismanın bir ölçüsü olarak sermayenin aşınma ödeneği • GSMH= GSYİH +NFG • Net (Safi) Milli Hasıla (NMH)=GSMH-Amortismanlar • Ulusal Gelir (Milli Gelir) =NMH-Dolaylı vergiler • Ulusal gelirden bireylere yapılan gelir transferlerinin eklenmesi, çıkanların düşürülmesi ile kişisel gelir (KG) bulunabilir. • Kişisel Harcanabilir Gelir (KHG)= KG-kişisel vergi ve vergi dışı ödemeler • Kişisel Tasarruf (KT)= KHG-Kişisel tüketim harcamalarıfaiz ödemeleri-dışarıya (yabancılara) transfer ödemeleri 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 13 GSYİH ile ilgili Özdeşlikler Basit bir ekonomide; Y CI Y,ekonomide çıktıyı, C, tüketimi ve I yatırım harcamasını göstermektedir. •Tüketici tüketimi seçtiğinde, Y CS CS CI I Y C S 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 14 GSYİH ile ilgili Özdeşlikler Devletin yer aldığı, fakat dış ticaretin olmadığı durum; S YD C S Y T C T Tx Tr YD, Harcanabilir veya kullanabilir gelir, Tx, Tr, transfer harcamalarını göstermektedir. 11. Ünite/Erkan AKTAŞ 15
