Biyolojik Risk Değerlendirme

Biyolojik Risk Etmenleri
1
Konunun Genel Amacı
• İş sağlığı ve güvenliğini olumsuz etkileyen
biyolojik risk etmenlerini tartışmak ve bu
etmenlere karşı korunma yöntemlerini
planlamak
2
Öğrenme Hedefleri
• Bu dersin sonunda katılımcılar;
– Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek
bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar
– Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek
mikroorganizmaları risk düzeylerine göre sınıflandırır
– Ve biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar
3
Oturum Planı
• Biyolojik risk etmenlerinin tanım ve kapsamı
• Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma
ortamları
• Biyolojik etmenlerinin risk düzeylerine göre
gruplandırılması
• Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler
• İlgili mevzuat
4
Tanım
• Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya
zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar
da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan
endoparazitlerini ifade etmektedir
• Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin
in–vitro olarak geliştirilmesini ifade etmektedir
• Mikroorganizma: Genetik materyalini çoğaltma veya aktarma
yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan
mikrobiyolojik varlığı ifade etmektedir
5
SSK Sağlık İşlemleri Tüzüğü -1972
• Madde 64 - "Meslek Hastalıkları Listesi” 5 gurupta toplanmıştır
A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları
B. Mesleki cilt hastalıkları
C. Pnömokonyozlar vd mesleki solunum sist. hastalıkları
D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar
E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
6
D1 Grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
7
D2 Grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
8
D3 Grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
9
D4 Grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
10
• İşyerlerinde biyolojik risk etmenlerine yönelik uygulamalar T.C.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 15.06.2013’te
yayınlanan 28678 sayılı «Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik» ile yeniden
düzenlenmiştir.
• 10 Haziran 2004’teki 5488 sayılı yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
• Avrupa Birliğinin 18/9/2000 tarihli ve 2000/54/EC sayılı
Konsey Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.
11
Biyolojik Risk Etmenleriyle Karşılaşılabilecek İş Ortamları
1. Gıda üretilen fabrikalar
2. Tarım faaliyetleri
3. Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma ortamları
4. Sağlık hizmetlerinin verildiği yerler, karantina dahil morglar
5. Mikrobiyolojik tanı laboratuvarları dışındaki klinikler, veterinerlik
ve teşhis laboratuvarları
6. Atıkları yok eden fabrikalar
7. Kanalizasyon, arıtma tesisleri
12
Biyolojik Risk Değerlendirme
• Risk değerlendirmesinde, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı
RG’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi
Yönetmeliğine göre risk değerlendirmesi yapılır:
• Biyolojik etkenlere yönelik riski değerlendirmesinde;
çalışanın maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir.
• Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik etkenlere maruziyet
koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda
yenilenir.
13
Biyolojik Risk Değerlendirmesinde;
• İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenler
sınıflandırılmalı,
• Yönetmeliğe uygun olarak, çalışan sağlığını korumak için
biyolojik etkenlerin denetim altına alınması için öneriler
geliştirilmeli,
• Çalışanların yaptıkları işlerin sonucu olarak ortaya çıkabilecek
hastalıklar, alerjik veya toksik etkilerle ilgili bilgiler derlenmeli,
• Yapılan işle doğrudan bağlantılı hastalıklarla ilgili bilgiler kayıt
altına alınmalıdır.
14
Biyolojik etmenler, yönetmelikte enfeksiyon risk düzeyine
göre 4 grupta sınıflandırılmaktadır*:
Grup
İnsanlarda
hastalık
yapma
Çalışanlarda
ciddi tehlike
Topluma
yayılma riski
Etkili
korunma/
tedavi
1( İnsanı etkilemediği bilinen
-
-
-
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
-
hayvan ve bitki patojenleri)
2 (Chlamydia pneumoniae,
Clostridium tetani,
Helicobacter pylori )
3 (Mycobacterium leprae
Salmonella Typhi, Hepatit B,
Mycobacterium tuberculosis)
4 (Crimean–Congo
haemorrhagic fever, Ebola
virüsü, Marburg virüsü )
15
Sağlık ve güvenlik yönünden risk saptanmışsa;
•
•
•
•
Risk değerlendirmesinin sonuçları,
Çalışanların biyolojik etkenlere maruziyetine neden olan işler,
Maruz kalan işçi sayısı,
İşyerinde İSG hizmeti sunan İGU, İH ve diğer sağlık personelinin
adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği,
• Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere alınan koruyucu
ve önleyici tedbirler,
• Grup 3 veya grup 4 biyolojik etkenlere maruziyetten korunmak
için yapılan acil eylem planı.
• İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi
enfeksiyona veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza
veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir.
16
Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma
Kaynağa yönelik:
1.Hasta tarama-bulma çalışmaları, izolasyon ve erken tanı
2.Hasta hayvanların aranması ve tedavi gereken
durumlarda itlafı,
3.Kaynağın bulunması, yeni bulaşların önlenmesi, kaynağa
ve bulaşma yollarına yönelik önlemlerin alınması,
4.Sağlık Eğitimi ile erken tanı ve tedaviye katkı sağlanması,
5.Hastalık bildirim sistemi ile, hastaların erken ve doğru
tanının konmasını ve hastalığın yayılmasını önlemek,
17
Bulaşma yollarına yönelik korunma
Vektöre yönelik:
1.Öncelikle vektörlerin, üreme ve yaşama alanlarının
saptanması,
2.Vektörlerin yaşama ve üreme alanlarına yönelik çevre
sağlığı (barınma, atık, ve gıda hijyeni) önlemleri,
3.Fizikobiyolojik (kapan, tuzak, UV elektrikli lamba,
larva yiyen bakteriler, kedi beslemek vb.) önlemler,
4.Toksik kimyasal maddeler (pestisitler) ile vektör
mücadelesi,
18
Bulaşma yollarına yönelik korunma
Kaynaktan Çıkış Yoluna
Yönelik:
Konakçıya giriş yoluna
yönelik:
1.Hasta insanların vektörlerle
temasını ve ısırılmayı
önlemek amacıyla uzun kollu
giysiler giymesi, kovucu
kimyasallar, cibinlik vb
kullanmak,
1.Sağlam insanların
vektörlerle temasını ve
ısırılmayı önlemek amacıyla
uzun kollu giysiler giymesi,
kovucu kimyasallar, cibinlik
vb kullanmak,
2.Hayvan barınaklarının
ilaçlanması, vektörleri
uzaklaştırıcı kimyasalların
kullanılması
2.Sağlık eğitimi ile kişisel
önlemlere duyarlık
kazandırmak,
19
Bulaşma yollarına yönelik korunma
Konakçı ve çevreye yönelik:
1.Bağışıklama ve kemoprofilaksi,
2.Sağlık eğitimi ve kişisel hijyen önlemlerinin alınması,
– biyolojik etkenlerle bulaşma riski bulunan alanlarda yemeiçmenin engellenmesi
– Çalışanlara cilt antiseptikleri gibi uygun ve yeterli temizlik
malzemesi ile yıkanma ve tuvalet olanakları
3.Sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin
yükseltilmesi
– Barınma, temiz su ve atık kontrolü
– Yeterli ve dengeli beslenme,
20
Hijyen ve kişisel korunma
• Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin
olduğu çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenir.
• Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun
özel giysi sağlanır.
• Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt
antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik
malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları
sağlanır.
21
Hijyen ve kişisel korunma
• Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş
bir yerde uygun olarak muhafaza edilir. Her
kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce
kontrol edilip temizlenir. Koruyucu donanım ve
ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir
veya değiştirilir.
• İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem
yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir.
22
Hijyen ve kişisel korunma
• Birinci fıkrada belirtilen koruyucu giysiler de dahil,
biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve
koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan
önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde
muhafaza edilir. İşverence, kirlenmiş bu giysilerin ve
koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği
sağlanır, gerektiğinde imha edilir.
• Birinci ve ikinci fıkralara göre alınan önlemlerin
maliyeti çalışanlara yansıtılmaz.
23
Sağlık Gözetimi-Madde 16
• Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
işveren çalışanların, çalışmalara başlamadan
önce ve işin devamı süresince düzenli
aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalarını
sağlar.
• Yapılan risk değerlendirmesi, özel koruma
önlemleri alınması gereken çalışanları
tanımlar.
24
Sağlık Gözetimi-Madde 16
• Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri
biyolojik etkene karşı henüz bağışıklığı
olmayan çalışanlar için gerektiğinde, SB nın
işyerinin bulunduğu ildeki yetkili birimleri ile
işbirliği içinde uygun aşılar yapılır. İşverenler,
aşı bulundurduklarında Ek-VII’de belirtilen
hususları dikkate alır. EK–VII
25
KORUYUCU AŞI UYGULAMA KLAVUZU (EK-VII)
• Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili
bir aşı varsa aşılanacaktır.
• Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun
yürütülecektir. Çalışanlar, aşılanmanın ve
aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında
bilgilendirilecektir.
• Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.
• İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, ilgili her
çalışan için bir aşılama belgesi düzenlenecektir.
26
Sağlık Gözetimi-Madde 16
• Bir çalışanın, maruziyete bağlı olduğundan
kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi, benzer
biçimde maruz kalmış diğer çalışanların da aynı
şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar. Bu
durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
• İşyeri hekimi her bir çalışan için alınması gerekli
koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak
önerilerde bulunur.
27
Sağlık Gözetimi-Madde 16
• Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak
herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak çalışanlara
gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
• Çalışanlar, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları
hakkında bilgi edinebilir ve ilgili çalışanlar veya
işveren, sağlık gözetimi sonuçlarının gözden
geçirilmesini isteyebilir.
• Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu
meydana gelen her hastalık veya ölüm vakaları
Bakanlığa bildirilir.
28
Çalışanların Sağlık Gözetimi
• Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların
sağlık gözetiminden sorumlu olan işyeri
hekimi, çalışanların sağlık durumlarını ve
maruziyet koşullarını bilmelidir.
29
Çalışanların Sağlık Gözetimi
• Çalışanların sağlık gözetimi, işyeri hekimliğinin
uygulama ve prensiplerine uygun olarak
yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
– Çalışanların mesleki ve tıbbi özgeçmişleri ile ilgili
kayıtlarının tutulması,
– Çalışanların kişisel sağlık durumunun
değerlendirilmesi,
– Uygun ise, erken ve geri dönüşü olan etkilerin
saptanmasının yanı sıra biyolojik ölçümleme.
30
Çalışanların Sağlık Gözetimi
• Sağlık gözetimi yapılırken, her çalışan için,
işyeri hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler
ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler
yapılmasına karar verilebilir
31
Sağlık Kayıtları
• Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda,
kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az 15 yıl süre ile
saklanır
32
MADDE 13
• İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik
etkenlere maruz kalan çalışanların listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik
etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler,
kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, bilinen son
maruziyetten sonra en az kırk yıl boyunca
saklar
33
MADDE 13
a) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen
biyolojik etkenlere maruziyet
b) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın
ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
c) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
34
MADDE 13
ç) Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan
hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet
d) Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
(3) İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı
veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin birinci
fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır
35
Çalışanların görüşlerinin alınması ve
katılımının sağlanması
MADDE 14 – (1) İşveren, bu Yönetmelikte
belirtilen konularda 6331 sayılı Kanunun 18
inci maddesine uygun olarak, çalışanların
ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve
katılımlarını sağlar
36
Risklerin
ortadan
kaldırılması
Teknik olarak
mümkün
değilse
RİSK AZALTMA
Maruz kalan işçi
sayısını azalt
Ortam
maruziyet
düzeyini azalt
Biyolojik risk
etmenleri
ölçümleri
Risk işaretleme
ve kaza önleme
planı
Toplu Koruma
ve/veya kişisel
koruma
Hijyen
önlemleri
Biyolojik materyalin
taşınması(Atıkların toplanması
ve uzaklaştırılması
İşyeri
çalışanlarının ve
temsilcilerinin
eğitimi
37
Tanı laboratuvarları dışında kalan insan sağlığı ve
veterinerlikle ilgili hizmetler
• (1) Tanı laboratuvarları dışında kalan, insan sağlığı ve
veterinerlik hizmeti verilen işyerlerinde risk değerlendirmesi
yapılırken, aşağıdaki hususlara özellikle dikkat edilir:
– a) Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan
maddelerde ve örneklerde biyolojik etkenlerin varlığı
hakkındaki belirsizlikler.
– b) Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan
maddelerde ve örneklerde var olduğu bilinen veya var
olduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu
tehlike.
– c) İşin doğasından kaynaklanan riskler.
38
Tanı laboratuvarları dışında kalan insan sağlığı ve
veterinerlikle ilgili hizmetler
• (2) Çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden korumak için
aşağıdaki hususları da içeren uygun önlemler alınır:
– a) Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon
yöntemlerinin belirlenmesi.
– b) Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde
işlenmesini ve ortadan kaldırılmasını sağlayacak uygun
yöntemlerin kullanılması.
• (3) Grup 3 veya grup 4 biyolojik etkenlerle enfekte olan veya
olduğundan şüphelenilen hasta insanların veya hayvanların
bulunduğu izolasyon yerlerinde, enfeksiyon riskini en aza
indirmek için, Ek-V’in (A) sütununda belirtilen önlemler alınır.
39
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan
barınakları için özel önlemler
• MADDE 18 – (1) Teşhis laboratuvarları da dahil, grup 2, 3 ve 4
biyolojik etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları
taşıyan veya taşıdıklarından şüphe edilen laboratuvar
hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler alınır:
• a) Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla grup 2, 3
ve 4 biyolojik etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü
laboratuvarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek için EkV’te belirtilen önlemler alınır.
40
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan
barınakları için özel önlemler
• b) Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk
derecesine göre fiziksel koruma düzeyi tespit edilir ve Ek-V’te
belirtilen önlemler alınır. Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerle
çalışmalar;
– 1) Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2,
– 2) Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3,
– 3) Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4
41
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan
barınakları için özel önlemler
• c) İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür
veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi biyolojik
etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip
içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar
çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır.
• Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli
olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da
şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan
önlemler uygulanır.
42
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan
barınakları için özel önlemler
• (2) Grup 2, 3 veya 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı
sanayi proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır;
• a) Birinci fıkranın (b) bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, EkVI’ya göre uygulanır.
• b) Grup 2, 3 veya 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması
ile ilgili risk değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide
kullanılmasında alınması gereken önlemlerin neler olduğuna
karar vermeye Bakanlık yetkilidir.
• (3) Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin
bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle
çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3
olan önlemler alınır.
43
EK–V
• Grup 2,3,4 için bakanlığa 30 gün önceden bildirimde bulunmak gerekiyor.
Grup 1 için bildirime gerek yok.
KORUMA DÜZEYLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GÖSTERGELER
Bu ekte yer alan önlemler, işçilere yönelik risk değerlendirmesine, etkinliklerin ve
ilgili biyolojik etkenin doğasına göre uygulanacaktır.
44
A–
Koruma Önlemleri
B–
2
Koruma Düzeyleri
3
4
1. Çalışma birimi, aynı bina içinde
yürütülen diğer etkinliklerden
ayrılmış olmalıdır.
Gerekme
z
Önerilir
Zorunlu
2. Çalışma birimine giren ve çıkan
hava HEPA (*) veya benzeri
filtrelerle filtre dilmelidir.
Gerekme
z
Zorunlu
(çıkan
havada)
Zorunlu
(çıkan ve giren
havada)
3. Çalışma birimine yalnızca
görevli işçilerin girmesine izin
verilmelidir.
Önerilir
Zorunlu
Zorunlu
(hava sızdırmaz
kabin ile)
4. Çalışma birimi, dezenfeksiyon
yapılmasına olanak sağlayacak
yapıda olmalıdır.
Gerekme
z
Önerilir
Zorunlu
5. Özel dezenfeksiyon yöntemleri.
Zorunlu
Zorunlu
Zorunlu
6. Çalışma birimindeki hava
negatif basınçta tutulmalıdır.
Gerekme
z
Önerilir
Zorunlu
Zorunlu
Zorunlu
7. Etkili vektör kontrolü.
Önerilir
(Örnek; kemirgenler ve böcekler)
45
A–Koruma Önlemleri
B–
Koruma Düzeyleri
2
3
4
8.Temizlemesi kolay ve su geçirmez
yüzeyler.
Zorunlu
(tezgah ve
iş masaları
için)
Zorunlu
(tezgah ve
zeminler için)
Zorunlu
(tezgah, yer duvar,
tavan için)
9. Asit, alkali, çözücü ve
dezenfektanlara dayanıklı yüzeyler.
Önerilir
Zorunlu
Zorunlu
10.Biyolojik etken için güvenli
depolama.
Zorunlu
Zorunlu
Zorunlu
(güvenli depolama)
11.Çalışma biriminde bulunanların
görülebildiği gözetleme penceresi
veya benzeri.
Önerilir
Önerilir
Zorunlu
12.Bir laboratuarda yalnızca kendi
malzemeleri kullanılmalıdır.
Gerekmez
Önerilir
Zorunlu
13.Herhangi bir hayvanın da dahil
olduğu bütün enfekte maddeler bir
güvenlik veya yalıtım kabininde veya
diğer uygun bir kapta işleme tabi
tutulmalıdır.
Uygun
olması
halinde
Zorunlu
(enfeksiyonun
havayla
bulaştığı
hallerde)
Zorunlu
14.Hayvan leşlerinin yok edilmesi için
yakma fırını.
Önerilir
Zorunlu
(Mevcutsa)
Zorunlu
(alan içinde)
46
EK–VI
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLERDE ALINACAK ÖNLEMLER
Grup 1 biyolojik etkenler:
Canlı zayıflatılmış (attenüe) aşılar dahil Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalar için
genel mesleki güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulacaktır.
Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenler:
İşlemin bir bölümü veya belirli bir yöntemle ilgili risk değerlendirmesi sonucuna göre
aşağıdaki farklı kategorilere karşılık gelen alınacak önlemleri seçip
bir arada uygulamak mümkündür.
47
A– Alınacak Önlemler
B– Koruma düzeyi
2
3
4
1.Canlı organizmalar, prosesi çevreden fiziksel olarak
ayıran bir sistemde tutulacaktır.
Zorunlu
Zorunlu
Zorunlu
2.Kapalı sistemden çıkan ekzost gazlarının tahliyesi
şu şekilde olacaktır.
En az düzeyde sızdırır
Sızdırmaz
Sızdırmaz
3.Numunelerin toplanması, kapalı bir sisteme
materyallerin ilavesi ve bir başka kapalı sisteme canlı
organizmanın transferi işlemleri şu şekilde olacaktır.
En az düzeyde sızdırır
Sızdırmaz
Sızdırmaz
4.Büyük miktardaki kültür sıvıları, canlı organizmalar
için yandaki önlemler alınmadıkça kapalı sistemden
uzaklaştırılmayacaktır.
Geçerli yollarla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel ve
kimyasal yolla
inaktive edilmeli
Geçerli fiziksel ve
kimyasal yolla
inaktive edilmeli
5.Sızdırmazlık sistemleri şöyle dizayn edilecektir.
En az düzeyde sızdırır
Sızdırmaz
Sızdırmaz
6.Kapalı sistemler kontrollü alanlarda olacaktır.
İsteğe bağlı
İsteğe bağlı
Zorunlu ve bu
amaçla
oluşturulmuş
a)Biyotehlike işareti yapıştırılacaktır.
İsteğe bağlı
Zorunlu
Zorunlu
b)Bu alanlara yalnızca görevli olan kişilerin girmesine
izin verilecektir.
İsteğe bağlı
Zorunlu
Zorunlu, hava
sızdırmazlığı
sağlanmış kabin
ile
c) Personel koruyucu elbise giyecektir.
Zorunlu
(iş elbisesi)
Zorunlu
Zorunlu
Giriş ve çıkışlarda
tümüyle
değiştirilecek
48
A– Alınacak Önlemler
B– Koruma düzeyi
2
3
4
d)Personel için dekontaminasyon ve yıkanma
imkanları sağlanacaktır.
Zorunlu
Zorunlu
Zorunlu
e)Personel kontrollü alandan ayrılmadan
önce duş alacaktır.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
f)Lavabo ve duşlardan gelen atık sıvılar
toplanacak ve tahliyeden önce inaktive
edilecektir.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
g)Kontrollü alan, yeterince havalandırılacak
ve ortam havasının kirlenmesi minimize
edilecektir.
İsteğe bağlı
İsteğe bağlı
Zorunlu
h)Kontrollü alanın atmosferi negatif hava
basıncında tutulacaktır.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
i)Kontrollü alana giren ve çıkan hava HEPA
özellikli filtre ile filtre edilecektir.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
j)Kontrollü alan kapalı sistemin tümünü (bütün
müştemilatı ile birlikte) içine alacak şekilde
dizayn edilecektir.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
k)Kontrollü alan buharla dezenfekte
edilmesine uygun şekilde sızdırmaz olacaktır.
Gerekmez
İsteğe bağlı
Zorunlu
l)Atık sıvılar son tahliyeden önce işlemden
geçirilecektir.
Geçerli yolla
inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel ve
kimyasal yolla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel ve
kimyasal yolla
inaktive edilmeli
49
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri
• Hastanelerdeki mevcut/olası tehlike ve riskler, sağlık
çalışanlarının meslek hastalıkları, iş kazaları, işe bağlı
sağlık sorunlarını, sakatlık ve iş görmezlik durumlarını
artırmaktadır*
*Aiken, Clarke ve Sloane, 2002; Bach, 2000; Holden, 2005; ILO, 1999; ILO,
2002; Ostry ve Spiegel, 2004; Rogers, Hwang, Scott ve ark., 2004
50
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri
• Hastanelerde 29 tip fiziksel, 25 tip kimyasal, 24
tip biyolojik, altı tip ergonomik ve 10 tip
psikososyal tehlike ve risk olduğu
bildirilmektedir*.
*ABD Mesleki Sağlık ve Güvenlik Birliği (OSHA) ve Ulusal Mesleki Sağlık ve
Güvenlik Enstitüsü (NIOSH)
51
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri
• Hastane sağlık çalışanlarının en sıklıkla karşılaştığı
sağlık sorunları*;
–
–
–
–
–
Hepatit B, tüberküloz gibi enfeksiyonlar,
Bel ağrısı, varis gibi kas-iskelet ve dolaşım sistemi sorunları,
Kecici-batıcı delici cisim yaralanmaları
Dermatolojik yakınmalar
İş stresi, şiddet ve kötü muamele
*Aiken, Clarke, Sloane, 2002; Özkan, 2005; Yassi, Wickström ve Palacios, 2004
52
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği
• ILO’nun 1985’teki üye ülkelerdeki sağlık çalışanlarına yönelik
işçi sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin kurulması ve geliştirilmesi
ile ilgili kararı uyarınca;
• Uluslararası Mesleki Sağlık Komisyonu (International
Occupational Health Commission) 1990 ‘da, sağlık
çalışanlarının sağlığının iş sağlığı ve güvenliği
yaklaşımı ile ele alınması ve buna yönelik olarak
hastanelerde "Hastane Sağlık ve Güvenliği Komitesi”
kurulmasını önermiştir.
53
Hastane Sağlık ve Güvenlik Komitesi
• Komitenin öncelikli hedefi, sağlık çalışanlarının
sağlığını geliştirmek ve korumak,
• Ve çalışma ortamı, üretim süreci ve çalışma ilişkileri
sonucunda oluşan ve sağlığa zarar veren fiziksel,
kimyasal, biyolojik, psikolojik, ergonomik tehlike ve
risklerin, meslek hastalıkları ve iş kazalarının
bulunmadığı sağlıklı ve güvenli hastane ortamının
sağlanmasıdır
54
Hastane Sağlık ve Güvenlik Komitesi
Sağlık çalışanlarına yönelik hizmetler
• Meslek hastalıkları, iş kazaları ve işe bağlı
sağlık sorunlarının önlenmesi ve sağlığı
geliştirme programlarının yapılması
• Sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili sağlık
eğitimi verilmesi (maruziyeti önleme ya da azaltma, acil
durumlara hazırlık, kişisel koruyucuların kullanılması, doğru
ağırlık kaldırma teknikleri, elektrik güvenliği, kaza ve
yaralanmaların bildirilmesi vb.)
55
Hastane Sağlık ve Güvenlik Komitesi
Sağlık çalışanlarına yönelik hizmetler
• İşe giriş muayenelerinin yapılması (görme testleri, 35
yaş ve üzere çalışanlara yılda bir kez EKG, vb.)
• Periyodik muayenelerin yapılması
• Kemoproflaksi
• Bağışıklama (örneğin, hepatit-B aşısı)
• Sağlık çalışanlarının kişisel koruyucuları kullanmasının
sağlanması
• Çalışanların sağlık ve güvenlik standartlarına
uyumunun izlenmesi
56
Hastane Sağlık ve Güvenlik Komitesi
Sağlık çalışanlarına yönelik hizmetler
• Sağlık çalışanlarının yeterli ve dengeli beslenmesinin
sağlanması
• Bulaşıcı hastalıklara yönelik sürveyansların yapılması
• Gıda işi ile uğraşan çalışanların portör
muayenelerinin yapılması
• Rehabilitasyon (işe tekrar dönüş değerlendirmeleri)
• Sağlık taramalarından ve araştırma sonuçlarından
sağlık çalışanlarının, yönetimin, işverenin ve
sendikaların bilgilendirilmesi
57
Hastane ortamına ve üretim sürecine
yönelik hizmetler
• Yeni inşa edilecek ya da onarımı yapılacak hastane
inşaatında komitenin görev alması,
• Çalışma ortamının ve her bir farklı meslek grubunun
üretim sürecinin tanımlanması, iş akış şemalarının
çıkarılması ve güncellenmesi,
• Çalışma ortamına ve üretim sürecine yönelik sağlık,
güvenlik tehlike ve risklerin belirlenmesi ve düzenli
olarak izlenmesi.
58
Hastane ortamına ve üretim sürecine
yönelik hizmetler
• İş tehlikeleri için izin verilen maruziyet düzeyinin
araştırılması,
• Maruziyet ile ilgili olan işlemlerin ve durumlarının
tanımlanması maruziyet boyutunun belirlenmesi ve
maruziyet sonrası değerlendirmelerin yapılması,
• Çalışma ortamına ve üretim sürecine bağlı tehlikeli
uygulamaların kontrol edilmesi ve denetlenmesi (örn,
iğne kapaklarının tekrar kapatılmasının ve ağız pipetlerin
kullanımının yasaklanması)
59
Hastane ortamına ve üretim sürecine
yönelik hizmetler
• Tehlike ve risklere karşı alınan önlemlerin etkinliğinin
izlenmesi
• Yasal ve etik durumlara uyulması (izlemler ve
araştırmalar yapılmadan önce sağlık çalışanlarının yazılı ve
sözel olarak bilgilendirilmesi ve onaylarının alınması)
• Acil durumlara hazırlık planlarının oluşturulması ve
sağlık çalışanlarının belirli aralıklarla acil durumlara
yönelik tatbikatlar yapması
60