Irak Pazarı - Yavuz Selim ÖZDEN

T.C.EKONOMİ BAKANLIĞI
İhracat Genel Müdürlüğü
IRAK CUMHURİYETİ
YAVUZ SELİM ÖZDEN
ÜLKE MASALARI-I DAİRESİ
IRAK VE SUUDİ ARABİSTAN
ÜLKE MASASI SORUMLUSU
İHRACATI GELİŞTİRME UZMAN
YARDIMCISI
2012-2013 Dönemi Hedef Ülkeler ( 17 ülke )
ÇHC,
Rusya,
Hindistan,
ABD,
Polonya,
Brezilya,
İran,
Nijerya,
Mısır,
Libya,
Endonezya,
S. Arabistan,
Irak,
Kazakistan,
Ukrayna,
Japonya
Güney Afrika Cumhuriyeti
2012-2013 Dönemi Öncelikli Ülkeler (27 Ülke)
•
Türkmenistan,
Azerbaycan,
Meksika,
Peru,
Şili,
G. Kore,
Malezya,
Vietnam,
Kenya, Gana,
Tanzanya,
Birleşik Arap Emirlikleri,
Almanya,
Romanya,
Slovakya,
İsveç,
Norveç,
Angola, Etiyopya,
Singapur,
Kuveyt,
Arjantin,
Kolombiya,
Cezayir,
Kanada,
Ürdün
Katar
2012-2013 Dönemi Hedef Ülkeler
•
•
“2010/6 sayılı Yurtdışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi
Hakkında Tebliğ” çerçevesinde tüm Hedef ve Öncelikli Ülkeler için ilave + 10 yüzde
puan destek,
– “Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Hakkında
2009/5 Sayılı Tebliğ” çerçevesinde Hedef Ülkelerden ABD, Brezilya, ÇHC,
Hindistan, Endonezya, Nijerya, Polonya ve Güney Afrika Cumhuriyeti ile
Öncelikli Ülkelerden Meksika, Şili, B.A.E., Güney Kore, Vietnam, Kanada ve
Malezya için ilave + 20 yüzde puan destek,
uygulanmaktadır.
Irak
Temel Sosyal Göstergeler
Resmi Adı
Irak Cumhuriyeti
Yüzölçümü
441.839 km2
Nüfusu
32,2 milyon (2012)
Resmi Dili
Arapça ve Kürtçe (Türkmenler’in bulunduğu yerlerde Türkçe,
diğer bölgelerde Ermenice ve Asurice konuşulmaktadır.)
Başkent
Bağdat
Başlıca Şehirleri
Bağdat (7,145 milyon), Musul (2,811), Basra (1,913 milyon),
Süleymaniye (1,894 milyon), Babil(1,652 milyon), Zikar (1,616
milyon), Diyala (1,561 milyon), (Erbil (1,542 milyon), Necef
(1,081 milyon)
Dini Yapısı
Müslüman (% 97; %60–65 Şii, % 32–37 Sünni), Hristiyan ve
diğer (% 3).
Etnik Yapısı
Arap (% 75–80), Kürt (% 15–20), Türkmen (% 5) ve diğer.
Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), CIA The World Factbook
Temel Ekonomik Göstergeler
*Purchasing Power Parity a:Gerçekleşen b:Tahmin c:Öngörü
Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU),
Irak Ekonomisi
•
•
•
•
KAMU & ÖZEL SEKTÖRÜN DURUMU
Irak ekonomisi, kamu ekonomisi ağırlıklıdır. Yatırım projelerinin çoğunluğu
kamu bütçesinden karşılanmaktadır. Dünya Bankası ve IMF ile bazı gelişmiş
ülkeler de (Japonya, Çin, G.Kore, Almanya) proje bazında Irak Hükümetine kredi
açabilmektedir.
Dış krediler konusunda, kamu bankası olan Trade Bank of Iraq önemli rol
oynamaktadır.
Özel sektör, finansal ve iş tecrübesi açısından yetersizdir. Bu bağlamda yabancı
firmalara gereksinim vardır. Nitekim, Irak Konut Bakanı basına yaptığı bir
açıklamada, okul,hastane, yol/köprü, konut ve altyapı projelerini
gerçekleştirebilmeleri için yabancı firmalara ihtiyaç duyduklarını dile getirmiştir.
Dolayısıyla yabancı yatırımcıya yönelik kasıtlı bir engel/kısıtlayıcı bir uygulama
veya politika sözkonusu değildir.
Batılı firmalar ise, asayişin nispeten iyi olduğu ve zengin petrol rezervlerine
sahip olan güney illerindeki projeler ve doğrudan yatırımla ilgilenmektedir.
Irak Ekonomisi
• KAMU & ÖZEL SEKTÖRÜN DURUMU-2
•
•
•
•
•
Irak’da bulunan petrol arıtma istasyonları, petrol boru hatları, montaj
fabrikaları,çimento ve demir-çelik fabrikaları, enerji santralleri devlete aittir.
Özel sektörde ise marketler, dokuma tezgahları, şehiriçi nakliye, deri işleme
atölyeleri, tamir-bakım-onarım atölyeleri, dikiş-nakış tezgahları ve tarıma dayalı
küçük ve orta ölçekli sanayi işletmeleri ile esnaf ve sanatkarlar bulunmaktadır.
Irak’da hemen her bakanlığa bağlı devlet (sanayi/ticaret/inşaat) şirketleri
bulunmaktadır.
Devlet, ülkenin ihtiyaçlarını bu şirketler kanalıyla temin etmektedir. Bu şirketlerin
200 civarında olduğu ve bazılarının çok az hisselerinde (%5-10) özel şahısların payı
bulunduğu bilinmektedir.
S.Arabistan, Kuveyt ve Dubai firmaları sermaye ve ortaklıklar olarak güçlü bir
şekilde piyasaya girmektedir.
Irak Ekonomisi
 Petrol fiyatlarına bağlı olarak 150 milyar ABD Doları civarında GSMH
 2011 Bütçesi 82,7 milyar ABD Doları. Irak’ın Kuzeyi toplam nüfusun %20’si,
bütçeden %17 pay almakta
 Petrol, Irak’ın milli gelirinin ve ihracatının tamamına yakınını oluşturmakta
 Petrol ve doğalgaz kuyularının %10-15’i araştırılmış
 Irak’ın Türkiye, Suriye ve Suudi Arabistan’a bağlanan petrol ve gaz boru hattı
şebekesi 4.350 mil
 Günlük petrol ihracatı 2.6 milyon varil
 İşsizlik oranı %40 civarında (resmi %18)
 İstihdam büyük oranda kamu sektöründe
Irak Ekonomisi
Büyüme
 Milli Gelir, artan petrol gelirlerinin etkisiyle 100 milyar dolar civarındadır
 Irak ekonomisi büyümesine rağmen sadece petrol odaklıdır.
İşsizlik
 İşsizlik, Irak’ta 1990’lardan sonra kronik bir hal almıştır. Bu nedenle, yurtdışına yönelen nüfus



hareketlerinin özellikle savaş ve karışıklık dönemlerinde oldukça sıklaştığı görülmektedir. 2003
yılından sonra işsizlik daha da büyük bir sorun olmuştur.
İşsizlik oranı Irak İstatistik Kuruluşu tarafından % 17,6 seviyelerinde açıklansa da bu oranın gerçekte
% 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Çalışanların çoğu ise kamu şirketlerinde istihdam edilmekte ve bunlardan yaklaşık % 40’ı haftada 35
saatin altında herhangi bir sosyal güvencesi olmadan çalışmaktadır.
Çoğu çalışan kamuda istihdam edilmekte….
Eyalet Adı
Nüfusu (bin)
Bağdat
7.145
Nineve
2.811
Basra
1.913
Süleymaniye
1.894
Babil
1.652
Zi Kar
1.616
Diyala
1.561
Erbil
1.542
Anbar
1.486
Selahattin
1.191
Necef
1.081
Vasit
1.065
Kadisiye
990
Kerkük
902
Kerbela
888
Maysan
824
Mutanna
615
Dohuk
505
IRAK’IN GÜMRÜK KAPILARI
Irak – İran Sınır Kapıları
Irak-Suriye Sınır Kapıları
Haji Umran
Rabiah
Mundhiriya (Khosravi)
Abu Kamal
Süleymaniye (Basmagh)
Al-Walid
Shalamcha (Shat Al Arab)
Faysh Khabour
Ta'an (Mehran)
Irak-S.Arabistan Sınır Kapısı
Türkiye-Irak Sınır Kapısı
Ar'ar
Habur/ Ibrahim halil ( Aktepe ve Ovaköy olacak.)
Irak – Kuveyt Sınır Kapıları
Irak – Ürdün Sınır Kapıları
Safvan (Abdali)
Trebil
Umm Kasr
13
VİZE
•
Irak'a (Musul/Kerkük/Bağdat/Necef/Kerbela ve diğer güney illerine) karayoluyla gelecek
vatandaşlarımız için aşağıdaki önlemler önemle tavsiye olunur.
•
1- Karayoluyla; Habur Gümrük Kapısı üzerinden Irak’a (Zaho-Duhok-Erbil-Süleymaniye
haricindeki şehirlere) geleceklerin, Irak’ın Türkiye'deki (Ankara/İstanbul/Gaziantep)
konsolosluklarından MUTLAKA ülkeye giriş-vizesi alması gerekmektedir.
•
-Zira; Irak’a Habur Gümrük Kapısı üzerinden giriş yapan yabancılara, İbrahim Halil Sınır
Kapısında kuzey bölgesi yerel gümrük idaresi tarafından verilen giriş izni, kuzey bölgesi
haricindeki diğer illerde kabul görmemektedir.
•
-Özetle; İbrahim Halil Gümrük Kapısında verilen giriş izni SADECE Zaho, Duhok, Erbil ve
Süleymaniye illerinde geçerlidir.
•
Dolayısıyla, merkez ve güneydeki şehirlere (Musul, Kerkük, Bağdat, Necef, Kerbela, Babil,
Basra vs) gitmek üzere, Irak’a karayoluyla giriş yapacak vatandaşlarımızın gümrük kapısına
gelmeden önce, ülkemizdeki Irak konsolosluklarından MUTLAKA giriş-vizesi alması önemle
tavsiye olunur.
•
Aksi takdirde, merkez ve güney şehirlerinde polis/asker tarafından pasaportların vizesiz
olduğunun tespiti halinde, yabancı şahıs direk cezaevine gönderilmekte ve dava süreci
başlamaktadır.
VİZE
•
2-Uçakla; İstanbul’dan Irak’a gelecek lacivert pasaport sahiplerine havaalanlarında giriş-vizesi
düzenlenmektedir.
•
ANCAK, hizmet (gri, yeşil, kırmızı) pasaportu sahiplerinin Irak'a gelmeden önce Türkiye’deki
Irak Konsolosluklarından MUTLAKA giriş-vizesi alması gerekmektedir.
•
(lacivert pasaport için Bağdat Havaalanında iki dolar karşılığında 30 gün süreli, Erbil
Havalanında ise 10 gün süreli tek giriş vizesi verilmektedir),
•
3-Erbil veya Süleymaniye Havaalanından Irak’a giriş yapan yabancıların, yine bu havaalanından
çıkış yapması gerekmektedir. (Bu kişilerin, merkez ve güney illerine seyahat edecek olmaları
halinde pasaportlarında Türkiye’deki Irak konsolosluklarından alınmış giriş-vizesi MUTLAKA
olması gerekmektedir)
•
4-Pasaporttaki giriş vizesinin süresi dolmadan ülkeden çıkış yapılması gerekmektedir.
•
5-Mezkur uyarılar çerçevesinde; Merkezi Irak illerinde (Bağdat, Necef, Kerbela, Hilla, Kut vs) iş
yapan firmalarımızın (özellikle inşaat firmalarımızın) pasaportunda geçerli Irak vizesi olmayan
yabancıları (bilhassa kuzeyden vizesiz giriş yapmış Türk işçiler dahil) çalıştırmamaları
gerekmektedir.
Vize için havaalanında doldurulması gereken Irak Vize Başvuru Formunun Irak'a gelmeden
önce doldurulması, vatandaşlarımızın havaalanında beklemesini ve karşılaşılabilecekleri olası
sıkıntıları önleyecektir. Detay için T.C. Bağdat Büyükelçiliği
•
Bankacılık
 Irak’ta bankacılık sistemi, hâlihazırda 7 devlet bankasının kontrolü altındadır. Bunlar arasında en ön plana
çıkanlar, Rafidain ve Rasheed Bankalarıdır (Mevduatların %96’sı).
 Bunların dışındaki diğer devlet bankaları Emlak Bankası, Tarım Bankası, Sanayi Bankası, lraq Bank ve
•




Trade Bank of Iraq'tır.
Yatırımcı kamu kurumları ihale bedeli ödemeleri, teminat mektubu gibi finansal işlemlerini genelde TBI
üzerinden yürütmektedir.Irakın dışarıya açılan kapısı olan TBI bankasının, Türkiyê’de şube açması
gündemdedir.
Ağustos 2009 itibariyle, ülkede, 43 banka bulunmaktadır. Bunlardan 7’si yukarıda belirtilen devlet
bankaları iken, 24 tanesi özel banka, 7 tanesi İslami Banka ve 5 tanesi yabancı ülke bankasıdır.
T.C. Ziraat Bankası, 2006 yılında Bağdat'ta bir şube açmıştır. Erbil Şubesi açma prosedürleri bitmiş olup 14
Şubat 2011 tarihinde açılmıştır.
İş bankası 28 Şubat 2011 tarihinde Erbil şubesini açmıştır.
Irak’ daki Türk Bankalarının sayısının 5’dir. Ziraat Bankası, Vakıfbank, İş bankası, Albarakatürk ve Bank
Asya. Ziraat bankasının Bağdat’ da yeri olup diğerleri Kuzey Irak’ dadır.
Irak Dış Ticareti-1
2009
2010
2011
İhracat
52
80
80
İthalat
44
54
67
Ticaret
Hacmi
Ticaret
Fazlası
96
106
147
8
26
13
Kaynak: Trademap
İhracatında petrol, ithalatında binek otomobiller, turbo jetler ve propeller, demirçelik, elektrikli cihazlar, tarım ve gıda ürünleri bulunmaktadır
Irak Dış Ticareti-2:İthalatındaki Ülkeler ve Payları
18%
2%
Türkiye
22%
İran
3%
Çin
3%
ABD
Almanya
18%
4%
Güney Kore
Ürdün
Fransa
5%
14%
5%
6%
Hindistan
İtalya
Diğer
Kaynak: Trademap
Kaynak: Trademap
Irak Dış Ticareti-3: İthalatındaki Sektörler ve Payları
2,5%
2,1%
Makine, Elektrik, Elektronik (84-85) 6.379 Milyon USD
2,0%
Tarım, Gıda (1-24) 6.204 Milyon USD
1,6%
3,2%
24,3
3,6%
Ana Metaller (72-83) 3.379 Milyon USD
Nakil Vasıtaları (86-89) 2.752 Milyon USD
3,7%
Kimya Sanayi (28-38) 1.383 Milyon USD
Mineral Maddeler (25-27) 1.259 Milyon USD
4,7%
Tekstil, Hazır Giyim (50-63) 962 Milyon USD
Plastik, Kauçuk (39-40) 937 Milyon USD
5,2%
23,6%
10,5%
12,9%
Taş, Alçı, Seramik, Cam (68-70) 840 Milyon USD
Diğer (41-46,64-67,71,99) 658 Milyon USD
Mobilyalar, Oyuncaklar, Spor Malzemeleri (94-96) 551 Milyon USD
Optik aletler, Medikal, Fotograf, Sinema, Müzik (90-92) 526 Milyon USD
Kağıt, Karton (47-49) 419 Milyon USD
Kaynak: Trademap
T. C. EKONOMİ BAKANLIĞI
Dış Ticaret Politikası, Vergiler
Irak’daki ithalatçının ithalat lisansı alması
 Irak Ticaret Bakanlığınca yapılan açıklamaya göre; 30 Haziran 2012 tarihinden itibaren Irak’a yapılacak herbir
ithalat işlemi için Iraklı firmalara İTHALAT LİSANSI sahibi olma şartı getirilecektir.
 İthalat lisansı Bağdat’ta (Mansur’da) Ticaret Bakanlığınca (Genel Ticaret Hizmetleri Kuruluşunca) tanzim


edilecektir. (Elektronik ortamda başvuru yapılması ve belge düzenlenebilmesi için Bakanlık nezdindeki teknik
çalışmalar devam etmektedir.)
Bu çerçevede ithalat yapacak Iraklı firmanın, gümrükten malını çekebilmesi için ürün için düzenlenmiş olan
“ithalat lisansını” gümrük idaresine ibraz etmesi gerekecektir.
Yeni uygulama sadece IRAKLI İTHALATÇIYA yükümlülük getirmekte olup, Türkiye’deki veya diğer ülkelerdeki
ihracatçılara bir yükümlülük bahis konusu değildir.
Dış Ticaret Politikası, Vergiler
İHRACAT LİSANSI
Bahsekonu yeni uygulama ayrıca, Irak’tan yapılacak ihracat için de geçerli
olacaktır.
Bu çerçevede, Iraklı firmanın Irak'tan ihraç edeceği her bir ürün için yine
Irak Ticaret Bakanlığınca İHRACAT LİSANSI tanzim edilecektir.
20 Haziran 2012 tarihi itibariyle yeni gümrük vergileri geçerli olmaya
başlayacak.Yeni gümrük vergisi oranlarına Bağdat müşavirliğimizden
ulaşabilirsiniz.
Diğer tüm dış ticaret işlemleri aynı
Irak’ın DTÖ Üyeliği
•
•
•
Irak, 2004 yılı Aralık ayında DTÖ üyeliğine başvurmuş ve gözlemci üye olarak kabul edilmiştir.
Bu kapsamda, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen DTÖ adaylık süreci uzun yıllardan sonra Irak’ın
küresel ekonomiye entegrasyonunu, şeffaf, katılımcı ve özel sektörü temel alan bir yapının kurulmasını
amaçlamaktadır.
T.C Ekonomi Bakanlığı tarafından, Irak'ın DTÖ'ye adaylık sürecine katkı sağlamak üzere Ticaret Bakanlığı
yetkililerine eğitim verilmektedir.
1 Temmuz 2011 itibari ile
Merkezi Irak Hükümetince ve
sonrasında 12 Mayıs 2012
itibari ile Kuzey Irak Bölgesel
Yönetimi tarafından başlatılan,
ithal edilecek belirli ürünler için
Sevk Öncesi İnceleme Kararı
Gözetim Faaliyetleri
Gözetim faaliyeti; ticarete konu olan bir malın
alıcıya tesliminin, satış sözleşmesinde öngörülen
miktar, kalite, ambalajlama, etiketleme, yükleme,
taşıma, teslim zamanı vb. koşullarına ne ölçüde
uygun olarak gerçekleştirildiğinin bir “Gözetim
Şirketi” aracılığıyla, alıcı veya satıcı tarafından
tespit ettirilmesidir.
Bu işlem, malın çıkış ve/veya varış yerinde alıcı
şirketin talebi veya alıcı ülkenin talebi üzerine
yapılabilir.
Ülkelerin Gözetim Talepleri
Neden:
Nasıl:
-Altyapı yetersizlikleri
-Gözetim uygulayan ülke
gözetim koşullarını
ihracatçı ülkeye
bırakabilir.
(Örn. Suudi Arabistan)
-Kolay olması
-Maliyeti olmaması
-İmzalanan anlaşmaya
bağlı olarak kâr elde
edilmesi
-Gözetim uygulayan ülke
gözetim koşullarını kendisi
belirler.
(Örn. Irak)
Ürün Kapsamı (Sektörel )
Merkezi Irak:
Kuzey Irak:
-Gıda Ürünleri,
-Kozmetikler, Kişisel Hijyen
Ürünleri ve Temizlik Malzemeleri,
-Evde Kullanılan Gereçler,
-Mutfak Eşyaları,
-Kimyasallar (Boyalar),
-Yapı Malzemeleri,
-Elektrik ve Elektronik Ürünler,
-Taşıtlar, Lastikler ve Parçaları,
-Tekstil ve Ayakkabılar,
-Oyuncaklar,
-Yakıtla Çalışan Ev Aletleri,
-Diğerleri (Metalik kutu ve
kapaklar)
-Alkollü İçecekler,
-Enerji İçecekleri,
-Gübre ve Tarım İlaçları,
-Kozmetikler, Kişisel Hijyen
Ürünleri,
-Evde Kullanılan Gereçler,
-Mutfak Eşyaları,
-Kimyasallar (Boyalar),
-Yapı Malzemeleri,
-Elektrik ve Elektronik Ürünler,
-Taşıtlar, Lastikler ve Parçaları,
-Tekstil ve Ayakkabılar,
-Oyuncaklar,
-Yakıtla Çalışan Ev Aletleri,
-Diğerleri (Metalik kutu ve
kapaklar)
Uluslararası Gözetim Şirketleri
MERKEZİ IRAK
- Bureau Veritas Gözetim Hizmetleri Ltd.Şti.
KUZEY IRAK BÖLGESEL YÖNETİMİ
-
SGS Supervise Gözetme Etüd Kontrol
Servisleri A.Ş.
-
Bureau Veritas Gözetim Hizmetleri Ltd.
Şti.
Uluslararası Alanda Gözetim
Dünya Ticaret Örgütü – Sevk Öncesi İnceleme
Anlaşması, gözetim uygulamalarının tarafsızlığının ve
şeffaflığının temin edilerek, ticaretin önünde bir engel
olarak kullanılmasının önüne geçilmesini
amaçlamaktadır. Sevk öncesi inceleme yaptıran
hükümetlerin yükümlülükleri şunlardır:
- ayrımcı olmamak
- saydamlık
- gizli ticari bilgilerin korunması
- yapılacak işlemlerdeki gereksiz gecikmeleri önlemek
- fiyatların doğrulanması için belirli kurallara uymak
- sevk öncesi inceleme birimleri arasındaki çıkar
çatışmalarını engellemek
SGS ve Bureau Veritas Ofisleri
BV
SGS
Online
Başvuru
RED
Uygun
değil
İstanbul
Merkez
Ofis
Laboratuvar
Analizi
Uygun
Sınır
kapılarına ve
ofislere eposta
Belge
kontrolü
İnspektör
Gerekli
görülürse
Üretim
yerinde
inceleme
Uygun
Belge
Düzenlemesi /
Elektronik No.
Gözetim Prosedürü
-
1. Adım: Irak Standartlarına Uygunluk
+
Yükleme Öncesi Ürün Gözetimi
-
2. Adım: Sınır Kontrolü
Maliyet
Merkezi Irak:
1. Adım olarak adlandırılan ön-incelemenin ihracatçıya maliyeti
sevkiyata göre değişmekle birlikte asgari 320 $, azami 3.200 $
olarak belirlenmiştir.
2. Adım için ise 50 ila 100 $ arasında değişen bir ücret Irak’taki
ithalatçıdan tahsil edilecektir.
Kuzey Irak:
1. Adım olarak adlandırılan ön-incelemenin ihracatçıya maliyeti
Merkezi Irak uygulaması ile aynı olmakla birlikte 2. Adımda Iraklı
ithalatçıdan tahsil edilecek tutar 65 $ olarak sabitlenmiştir.
Gözetim uygulamasında size yardımcı olacak kurumlar
• T.C. Ekonomi Bakanlığı Merkez Teşkilatı
• T.C. Ekonomi Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi
Genel Müdürlüğü
• erdemy@ekonomi.gov.tr Yavuzhan Erdem
• koseyenerc@ekonomi.gov.tr Çağrı Köseyener
• Bureau Veritas ve SGS gözetim firmaları
• İhracatçı birlikleri
• Standardizasyon ve Kalite Kontrol Kurumu (COSQC)
IRAK
TÜRKİYE – IRAK İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLERİ
Karşılıklı Ziyaretler
''2013 yılına kadar aramızdaki ticaret hacmini, 20 milyar dolara çıkarmayı
hedefliyoruz''
Türkiye-Irak Dış Ticareti
İhracat
(Milyon ABD
Doları)
İthalat
(Milyon ABD
Doları)
Hacim
(Milyon ABD
Doları)
Denge
(Milyon
ABD
Doları)
2004
1 821
146
1 967
1 675
2005
2 750
66
2 816
2 684
2006
2 589
122
2 711
2 467
2007
2 845
119
2 964
2 726
2008
3 917
133
4 050
3 784
2009
5 124
120
5 244
5 004
2010
6 036
153
6 189
5 883
2011
8 311
87
8 398
8 224
2011 / (1-4)
2 386
27
2 413
2 359
2012 / (1-4)
3 283
36
3 319
3 247
Yıl
Kaynak: TUİK
Irak’a ihracatımızın %70’i Irak’ın kuzeyine yapılmakta, 2011 yılında Irak’a olan
yıllık ihracatımız 8.311 milyar ABD Dolarına ulaşmış olup Irak 2 inci en büyük
ihraç pazarımız konumuna yükselmiştir
TÜRKİYE-IRAK ARASINDAKI ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
Anlaşma/Toplantı Adı
İmza Tarihi
Ticaret Anlaşması
03.08.1965
Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması
07.02.1976
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
18.10.1980
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
26.08.2005
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
15.02.2006
Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı
15.06.2006
16. Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Protokolü
16.11.2006
Kapsamlı Ekonomik İşbirliği Anlaşması
23.03.2009
Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 1. Bakanlar Toplantısı
17.09.2009
Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 2. Bakanlar Toplantısı
15.10.2009
Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması
 “Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması”, Irak’ın bugüne kadar bir ülke ile imzaladığı en geniş
ekonomik işbirliği anlaşması olma özelliğini taşımaktadır.
 Anlaşma çerçevesinde ayrıca, iki ülke arasında ticari ve ekonomik konuların koordinasyon ve
eşgüdümünü sağlamak üzere bir İşbirliği Konseyi kurulmuştur.
 Türkiye ile Irak arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin çerçevesini belirlemeye matuf bu
anlaşmanın, iki ülke arasında gelecekte imzalanacak bir “Serbest Ticaret Anlaşması”nın da
altyapısını oluşturması hedeflenmektedir.
YÜKSEK DÜZEYLİ STRATEJİK İŞBİRLİĞİ KONSEYİ
 11 Temmuz 2008’de Sayın Başbakanımızın Bağdat’ı Ziyaretinde iki ülke arasında Yüksek Düzeyli
İşbirliği Konseyi oluşturulmuştur.
 Konseye Türkiye ve Irak Başbakanları başkanlık edecektir.
 Konsey Üyeleri: Enerji, ticaret, yatırımlar, güvenlik ve su kaynaklarından sorumlu Bakanlar ve
Bürokratlar
 Başbakanlar yılda bir, Bakanlar ise en az iki defa bir araya geleceklerdir.
 Konseyin ilk Toplantısı 17-18 Eylül’de İstanbul’da 2. si 15 Ekim’de Bağdat’ta yapılmıştır.
KONSEY’İN EKONOMİK HEDEFLERİ
Ekonomik entegrasyon anlaşmalarının
sonuçlandırılması,
Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması,
Ortak yatırım ve ticaret bölgeleri oluşturulması,
İki ülke kara ve demiryolu entegrasyonunun
sağlanması,
Yeni sınır kapıları açılması, gümrük mevzuatlarının
uyumlaştırılması,
Yapısı
Türk firmalarının Irak’a
Irak'aİhracatımızın
olan ihracatlarında
temel olarak
aşağıdaki noktalar göze çarpmaktadır.
İhraç edilen mallardan bir çoğu Irak'ta müteahhitlik projesi üstlenen
firmalarımızın malzeme, makine ve inşaat ürünleri ihtiyacına yöneliktir.
İhracatın diğer bir bölümü, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından karne sistemi
çerçevesinde ihale ile alınan ve halka dağıtılmakta olan un, buğday, ayçiçeği
yağı, süt gibi gıda ürünlerin tedarikini amaçlamaktadır.
Firmalarımız tarafından ihraç edilen malların bir bölümü de 2003 yılından
önce imzalanmakla beraber uygulanmaya savaş sonrası dönemde de
devam edilen BTA sistemi çerçevesindeki Irak kamu şirketlerine yapılan
sevkiyatlardan oluşmaktadır.
Irak’a İhracatımızın Yapısı
Irak’taki ABD askeri unsurlarının günlük ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik
sevkiyatlar da 2003 yılı Nisan ayı ortasından bu yana devam etmektedir. Bu
ihtiyaçlar içerisinde uçak yakıtı gibi ürünler de bulunmaktadır.
İhracatımız içerisinde bir diğer önemli ürün grubu ise, özellikle Kuzey Irak'taki
temsilcileri aracılığıyla Türk firmaları tarafından gönderilen temel gıda ve temizlik
maddeleri ile elektrik ve elektronik ürünlerinden oluşmaktadır.
İhracat rakamlarında gözükmeyen, ancak ülkede sıklıkla görülen bir diğer önemli
kalem de bavul ticareti olarak adlandırılan ve özellikle İstanbul, Bursa, Gaziantep
gibi illerimizden yolcu beraberinde Irak'a getirilen tekstil ve konfeksiyon ağırlıklı
ürünlerdir.
İhracatımızın bir kısmı da KARTET Karadeniz Elektrik Şirketi tarafından 2003 yılından
itibaren Irak'tan elektrik üretmek kaydıyla fuel oil ithal edilmesi karşılığında ülkeye
satılan elektrikten oluşmaktadır.
IRAK - DEĞERLENDİRME
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
ZAYIF YÖNLER (-)
•
Coğrafi ve kültürel yakınlık,
* Habur sınır kapısının yetersizliği
•
Olumlu Türk ve Türk malı imajı,
* Nakliye maliyeti ve süresinin fazla olması
•
Müteahhitlerimizin gösterdikleri
performans,
* Para transferinde yaşanan sıkıntılar,
•
İmzalanan 48 adet protokol
* İhracatçılarımızın ve müteahhitlerimizin
alacak sorunları
•
Başbakan ve Bakan seviyesinde yapılan
karşılıklı ziyaretler
* Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri
kaynaklarının olmaması
* İhale ve alımlarda yolsuzluk
IRAK - DEĞERLENDİRME
FIRSATLAR (+)
•
Her türlü ihtiyaç maddesinin ithalatla
karşılanması
•
Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması
•
Alt yapı, hastane, okul ve konut ihtiyacı,
•
Gelişen siyasi ilişkiler.
•
Petrol gelirlerinin artarak devamı
•
Bankacılık ve finans sektörünün
güçlenmeye başlaması
TEHDİTLER (-)
• İstikrarsızlık ve belirsizlik
•Bankacılık ve finans sektörünün zayıf olması
•Gümrük vergileri (%5-50)
•1 Mayıs 2011 tarihinden itibaren istenecek
gözetim şirket raporu
Kuzey Irak
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi kontrolünde,
Irak’ın Türkiye’ye açılan kapısı,
Toplam petrol gelirlerinin % 17’si,
Irak’ın en güvenli bölgesi
Geniş yatırım imkanları
Ulaşım kolaylığı
Yüzölçümü: 40.000 km2
Nüfus: yaklaşık 4 milyon
Yönetim: Irak anayasasınca tanınan IKBY Parlamentosu, Bakanlar Kurulu
IKBY’ye bağlı vilayetler: Erbil (Başkent), Dohuk, Süleymaniye
Etnik yapı: %90 Sünni Kürt, %6 Türkmen, %4 diğer
Sanayi: petrol,ticaret,nakliye hizmetleri, tarım
Kuzey Irak – Dış Ticaret
Genel Ticaret
• Gümrük vergileri: % 5-50
• Teknik engeller: Alt yapı eksikliği,
gümrükte yaşanan keyfi
uygulamalar
Türkiye ile Ticaret
•
Pazar payı: Tüketici ürünlerinde
yaklaşık % 50
• Ürünler: Tekstil, mobilya, gıda,
elektrik, elektronik, yapı ve inşa
malzemeleri
• Ürün algısı: Olumlu Türk malı
imajı,
• Rakipler: İran , Suriye ve
Uzakdoğu ülkeleri
Kuzey Irak-Müteahhitlik
• Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’da üstlenilen toplam 2 milyar dolarlık
projenin yaklaşık %70’i Kuzey Irak’da,
• Belli başlı projeler:
– Erbil ve Süleymaniye Uluslar arası hava alanları,
– Dohuk su dağıtım projesi,
– Erbil-Dohuk karayolu,
– Muhtelif toplu konut, okul ve hastane inşaatları.
Kuzey Irak – Yatırım
- Yerel Ticaret ve Sanayi Bakanlığına bağlı 1150
firmanın % 65’i Türk,
- 2006 yılından bu yana yürürlükte olan Yatırım
Teşvik Kanunu ile yatırımlar teşvik ediliyor;
-
10 yıl gelir vergisi muafiyeti,
Arsa tahsisi,
Üretimde kullanılan makine, ekipman ve hammaddeye gümrük vergisi muafiyeti,
Sermaye ve kar transferi serbest,
Yerli işçi çalıştırma şartı yok.
Yatırım sigortalama sistemi yok,
Kredi temin eden resmi veya özel kurum yok,
Bankacılık sistemi gelişmemis,
Yabancılara arsa satışı yasak,
Anlaşmazlıklar için uluslar arası tahkim mekanizması yok,
İş gücü ucuz olmasına rağmen kalifiye değil.
Kuzey Irak Değerlendirme
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
•
Coğrafi ve kültürel yakınlık,
•
Olumlu Türk malı imajı,
•
Müteahhitlerimizin bugüne değin gösterdikleri
performans,
ZAYIF YÖNLER (-)
•
Habur sınır kapısı mevcut ticaret hacmini
kaldırmaktan uzak,
•
Para transferinde yaşanan sıkıntılar,
•
Müteahhitlerin özellikle Süleymaniye’de
yaşadığı alacak tahsili sorunu.
•
Henüz büyük ölçekli firmaların (müteahhitlik
ve yatırım) bölgeye gelmemiş olması,
•
Türkçe’nin 3. yaygın dil olması,
•
Erbil’de Başkonsolosluk açılmış olması,
•
Bölgesel yönetimin Türk işadamlarına
yaklaşımı,
•
Özellikle İç Anadolu ve Batı’da yer alan
firmaların bölge hakkında bilgi eksikliği,
•
Ticaret ve Sanayi Bakanının Türk olması,
•
•
Halkın büyük kısmının Türkiye ve Türklere karşı
olumlu bakışı,
Enerji sektöründe faaliyet gösteren Türk
firmalarının bölgede etkin rol oynamaması.
•
Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynakları
bulunmaması.
•
Erbil’de düzenlenen milli katılımda
bulunduğumuz fuarların genel olarak verimli
geçmesi,
•
Bölgenin işadamlarımız için son derece güvenli
olması
Kuzey Irak Değerlendirme
TEHDİTLER (-)
FIRSATLAR (+)
•
Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması
•
Kuzey Irak’ta kurulması olası sanayi bölgesi,
•
Hidrokarbon yasasının çıkması ile petrol
gelirlerinin 5 kat artma ihtimali,
•
Alt yapı , hastane, okul ve konut ihtiyacı,
•
Gelişen siyasi ilişkiler.
•
Bölgesel hükümet ile merkezi hükümet arasındaki siyasi
gerilim,
•
ABD kuvvetlerinin 2011 sonunda Irak’tan çekilmesi,
•
Özellikle Süleymaniye vilayetinde artan İran etkisi,
•
Süleymaniye’de kurulması olası sanayi bölgesi,
•
Batılı firmaların bölgeye artan ilgisi,
•
Gümrük vergilerinin tekrar yürürlüğe konulması,
•
Hidrokarbon yasası üzerinde anlaşmaya varılamaması
ihtimali,
•
Kerkük sorunu.
BAĞDAT
• Irak’ın orta ve güney bölgesinin ticaret ve dağıtım merkezi Bağdat’dır.
• Bağdat’daki toptancılar ve distribütörler tarafından diğer Arap illerine
satılmaktadır.
• Bağdat’daki ithalatçı büyük firmalar Ürdün, Lübnan ve Dubai’den
Bağdat’daki ticareti yönetmektedir.
• Ortalama bir arap tüccar sadece arapça konuşabilmektedir.
• Sabit telefon hattı zamanında yıkılmış olduğu için Irak firmaları iletişim için
cep telefonu kullanmaktadır.
• Bağdat pazarında dolaşılırken firmalarımızın beraberinde güvenilir bir Irak
vatandaşı bulundurulması güvenlik ve iletişim açısından gerekmektedir.
BAĞDAT
• Irak’da halen en büyük alıcı devlet kurumlarıdır. İlgili bakanlık kuruluşları
ihale yoluyla ithal ettikleri ürünleri ( gıda,ilaç,inşaat ve yapı malzemeleri,
otomobil vs.) karne karşılığı bedava gıda dağıtmakta ve diğer ürünleri cazip
fiyatla ve banka kredisi ile piyasa tüccara/esnafa satmaktadır. Söz konusu
ürünlerin imalatçısı firmalarımızın ürünlerini ve firmalarını bu kamu
kuruluşlarına tanıtmaları ve tescil edilmesi önemlidir. Çünkü bazı acil
durumlarda ya da büyük alımlarda kamuoyuna duyurmak yerine kayıtlı
firmalardan davet usülü fiyat alınabilmektedir. Bağdat müşavirliğimizle bu
konuyla ilgili görüşmenizde yarar vardır.
• Irak’da tek müstakil belediye yapılanması Bağdat’dadır. Diğer İllerde ise
Valilikler bünyesinde birer daire şeklinde yapılanmıştır.
BASRA - Temel Özellikler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Irak petrolünün % 65’i
Irak’ın dünyaya açılan limanları
En önemli petrol tesisleri
Güvenlik probleminin azlığı
Yatırım potansiyeli
Yüzölçümü: 19.000 m²
Nüfus:3,5 milyon
Sanayi: petrol, petrokimya, limancılık, balıkçılık, tarım
Etki alanındaki şehirler: Meysan, Kerbela, Necef, Tikar
Etnik yapı: %80 Şii, %15 Sünni
BASRA - Değerlendirme
GÜÇLÜ YÖNLER (+)
•
Devletin uyguladığı bölgesel açılım stratejisi
•
İşadamlarımızın K. Irak tecrübesi
•
Sektörel rekabet gücümüz
•
En üst düzey ikili ekonomik ve ticari ilişkiler
•
ZAYIF YÖNLER (-)
•
İşadamlarımızın Basra’yı Irak’ın diğer yerleri gibi
güvensiz zannetmesi
•
Türk tırlarının Bağdat’ın güvensizliği nedeniyle
doğrudan Basra’ya gelememesi
Şehirdeki batılı tek Başkonsolosluk oluşumuz
•
Ticaretin K. Irak üzerinden yapılması
•
Türkiye’den doğrudan uçak seferlerinin
başlaması
•
Düzgün çalışmayan firmalarımızın bölgeye gelme
ihtimalleri
•
İşadamlarımızın Batılıların aksine bölgede
rahatça hareket edebilmesi
•
Uzakdoğu ürünlerinin fiyat rekabeti avantajı
•
Vergilerin düşük olması
BASRA - Değerlendirme
FIRSATLAR (+)
•
A’dan Z’ye tüm mal, hizmet ve yatırımlara
ihtiyaç duyulması
•
Yatırım mevzuatının nisbeten iyileştirilmesi
•
Güvenlik ortamının iyileşmesi
•
•
•
TEHDİTLER (-)
•
Siyasi istikrarsızlık ve belirsizlik
Bölgedeki Türkiye imajının getirdiği avantaj
•
Petrol üreten bölgelerin genel bütçeden daha
adil pay alacak olması
Yatırım ve iş kurma koşullarının özellikle Kuzey’e
göre elverişsizliği
•
Bankacılık ve sigorta sektörünün çok zayıf olması
•
İkamet ve giriş çıkış işlemlerinde yaşanan
sıkıntılar
•
Firmalar hakkında veritabanının olmaması
•
Altyapının çok geri durumda olması
Bölgenin siyasi açıdan Irak’ın merkezi olması
•
Yetkililer ve toplumdaki beklentilerin yüksek
olması (Yeni bir Dubai olma özlemi)
•
Bölgenin tüm altyapısının yeniden yapılacak
olması
•
Halkın alım gücünün yüksek olması
•
Diğer bölgelerin aksine homojen etnik ve
siyasi yapısı
IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM
T.C. Bağdat Büyükelçiliği (Büyükelçi Sn. Murat ÖZÇELİK)
Adres: 2/8 Veziriye P.B. 14001 Bağdat/IRAK
Tel: (00 964 1) 422 00 21–22
(00 964 1) 422 27 68
0 312 292 26 99 (Ankara üzerinden)
Faks: (00 964 1) 422 83 53
0 312 292 27 99 (Ankara üzerinden)
E-posta: turkemb.baghdad@mfa.gov.tr
T.C. Bağdat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (Ticaret Müşaviri Sn. Metin KİRKİN,
Harun KOÇAK))
Office of the Commercial Counsellor, Turkish Embassy, Baghdad
Adres : Al Weziriya Mahalla:301 , Zukak:5, No:15 Bağdat/IRAK
Tel : +964 790 316 75 81
E-posta: bagdat@ekonomi.gov.tr
IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM-2
T.C. Basra Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Abdullah DURSB)
Basra, Meysan, Diqar
Tel: +964 781 247 44 27 E-posta: basra@ekonomi.gov.tr
Tel: 0312 292 26 31(Ankara üzerinden )
Faks: 0312 292 27 81
T.C. Erbil Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Sayer ERBİL)
Zaho, Dohuk, Erbil, Süleymaniye
Tel: +964 771 077 59 31 E-posta: erbil@ekonomi.gov.tr
T.C. Musul Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Mehmet ARGÜÇ)
Musul Ticaret Ataşesi
Tel: 0 312 218 60 11/121 (uydu)
00 964 60 78 05 88
00 964 60 78 05 89
Faks: 00 964 060 78 05 91 E-posta: musul@ekonomi.gov.tr
SON ÖNERİLER
•
•
Hedef pazarımız olan Orta doğu bölgesine yönelik ticaretimizin geliştirilebilmesinde iletişim
çok önemli olup, firmalarımızın arapça bilen personel istihdam etmeleri önemli bir ihtiyaçtır.
Irak’da düzenlenen fuarlara katılmanızda yarar vardır. Fuarlar için Ekonomi Bakanlığı’nın ana
sayfasından fuarlar bölümünü takip edebilirsiniz.
•
Iraklı ithalatçılar; ticaret/komisyoncu firmalardan ziyade, doğrudan üretici firmalarla temasa
geçmek istemektedirler.
•
Dış ticaret firmalarının web sayfası sahibi olma şartı getirilmelidir.
•
Firmalarımızın, web sayfalarında üretim ve ürünleriyle ilgili sahip oldukları uluslararası
standart belgelerini (ISO, E, CE, SGS/BV, FDA vs) ifade etmeleri imajlarına olumlu katkı
sağlayacağı değerlendirilmektedir.
•
Firmalarımızın ilgilendikleri ülkede/bölgede; “reklam” ve “acentalık verme” faaliyetlerine
ağırlık vermeleri faydalı olacaktır.
IRAK
T. C. EKONOMİ BAKANLIĞI
59
* Ankara
Yavuz Selim Özden
ozdeny@ekonomi.gov.tr
Dahili:7631