Document

Fen ve Teknoloji 6
Hücre
Hazırlayan : Yasin KARAASLAN
Çalışma Kâğıdı
Fen ve Teknoloji Öğretmeni
Kazanımlar
Böylece besinlerin yapısı küçülür ve ortamdaki miktarları
artar.Karbonhidratlar ağız ve ince bağırsakta, proteinler mide ve
ince bağırsakta, yağlar da sadece ince bağırsakta sindirime uğrarlar.
Bu bölümü bitirdiğimde;
Kazanımlar
1.2 Besinlerin vücuda yararlı hâle gelmesi için
değişime uğraması gerektiğini.
Bu bölümü bitirdiğimde;
1 . 3 Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel
(mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması
gerektiğini,
1.1 Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organ-lan;
model, levha ve şema üzerinde göstermeyi.
Öğrenmiş olacağım.
1 . 4 Enzimin kimyasal sindirimdeki işlevini
Sindirim Sisteminin Bölümleri
öğrenmiş olacağım.
Sindirim sistemi, başı ve sonu olan bir kanal şeklindedir.
Sindirim sisteminin ilk organı ağız ve son organı da anüstür.
Bütün canlılar beslenirler. Canlıların kullandığı besin
İçeriğinin yapısında karbonhidrat, yağ, protein, vitamin,
mineral ve su vardır. Bunlardan karbonhidrat, yağ ve
proteinler büyük moleküllüdür.
Ağız: Besin sindiriminin başladığı yerdir. Besinlerin
çiğnenerek (fiziksel sindirim) yutulmasını sağlar.
Ağızda dişler, dil ve tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük
bulunur. Dişler yardımıyla çiğneme yapılarak besinler
ufalanır, ıslatılır ve yutulabiiecek hale getirilir. Tükürüğün
yapısında bulunan enzim, karbonhidratların kimyasal
sindirimini başlatır.
Büyük moleküllü besin içeriklerinin parçalanarak
küçültülmesi olayına sindirim denir. Sindirilen besinlerin
molekül sayısı artar ve boyutu küçülür.
Böylece hücre zarından geçebilecek hale gelmiş olur.
Sindirimin gerçekleşmesinde kullanılan organ" ve yapılara
sindirim sistemi denir.
Sindirim Şekilleri
Besin içeriklerinin kullanılabilmesi için, sindirim kanalından kana geçerek hücrelere taşınması gereklidir.
Bunun için iki farklı sindirim etkinliği kullanılır.
YASİN KARAASLAN
Yenilen ve içilen besinlerin hücrelerde kullanılabilmesi için
bazı işlem ve değişmelere uğraması gereklidir.
Yutak: Ağız, yemek borusu ve soluk borusu arasında
bulunur. Yapısında bulunan kaslı kapak yardımıyla solunan
havanın soluk borusuna, yutulan lokmaların da yemek
borusuna geçmesini sağlar.
Yemek borusu: İnce uzun boru şeklinde bir yapıdır. Düz
kaslardan oluşur ve istemsiz olarak görev yapar. Yutulan
besinlerin kontrollü olarak mideye taşınmasını sağlar.
Yemek borusu kaslarının ters yönde çalışması sonucunda
kusma denen olay gerçekleşir.
Fiziksel (mekanik) sindirim: Besinlerin çiğneme ve kas
hareketleriyle daha küçük parçalara ayrılması olayıdır.
Tükürük
bezi
Yutak
Ağızda besinlerin çiğnenmesi, midede besinlerin
karıştırılması ve ince bağırsakta yağların safrayla
etkileşmesi fiziksel sindirim yapılmasını sağlar,
Kimyasal sindirim: Büyük yapılı besinlerin enzim denen
salgılarla en küçük yapıtaşına kadar parçalanması
olayıdır.
Tükürük, mide öz suyu, ince bağırsak sıvısı ve pankreas
öz suyunda besinlerin sindirilmesini sağlayan enzimler
vardır. Her bir enzim çeşidi belli bir besin çeşidini
etkiler. Enzimler, besinlerdeki kimyasal bağları
kopartırlar.
karaciğer
Oniki parmak
bağırsağı
İnce bağırsak
Kalın bağırsak
Anüs
Sindirim sisteminin kısımları
Fen ve Teknoloji 6
Hücre
Çalışma kağıdı
Mide:
Kazanımlar
Yapısında çok sayıda düz kas bulunan, torba şeklindeki
organdır. Sindirim kanalının en geniş kısmını oluşturur.
Midenin kasılıp gevşemesi, besin içeriklerinin birbirine
karışmasını sağlar. Bu olay besinlerin fiziksel (mekanik)
sindirimini sağlar.
Bu bölümü bitirdiğimde;
Mide öz suyunda asit ve enzimler bulunur. Mide öz
suyu, proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır. Bundan
başka mide besinlerin depolanmasını ve besinlerdeki
mikropların yok edilmesini sağlar.
öğrenmiş olacağım.
İnce bağırsak: Sindirim sisteminin en uzun kısmını
oluşturur. Besinlerin sindiriminin tamamlandığı organdır. Pankreas ve karaciğer, ince bağırsağa bir
kanalla sindirim sıvısı yollar. İnce bağırsağın iç yüzünde
çok sayıda parmak şeklinde villus denen çıkıntılar
vardır. Villus, sindirilmiş olan besin içeriklerinin kana
emilmesini sağlar.
İnce bağırsakta bulunan enzimlerle; karbonhidrat, yağ
ve proteinler kimyasal olarak sindirilebilir. Yağların
sindirimi ince bağırsakta başlar ve tamamlanır.
1.6 Sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan
kana geçişini,
Sindirilmiş Besin İçeriklerinin Emilmesi
*Sindirime uğrayan besinler hücre zarındaki porlardan
geçebilirler. Besinlerin ince bağırsaktan kana geçiş
yapmasına emilim denir. Besin içerikleri ince bağırsak
ve kalın bağırsaktan kana geçiş yapabilir.
*Sindirilen besinler ile bir kısım su, mineral ve vitaminler ince bağırsaktan kana emilir.Su, mineral ve
vitaminlerin bir kısmı da kalın bağırsaktan kana
emilebilir.
*Kana geçen besin içerikleri hücrelerdeki biyolojik
olaylarda kullanılır.Besinler enerji üretme,yapım onarım
ve düzenleyici olarak görev yaparlar.
Kalın bağırsak: Sindirilmeyen besin içerikleri kalın
bağırsakta bir süre depolanır. Kalın bağırsak, besin
atıkları içerisinde kalan su, mineral ve vitaminlerin
ihtiyaca göre kana emilmesini sağlar.
Kazanımlar
Anüs: Kalın bağırsakta biriktirilen besin atıklarının
vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.
Bu bölümü bitirdiğimde;
Kazanımlar
1.7 Sindirim sistemi sağlığım olumluolumsuz etkileyecek etkenleri,
Bu bölümü bitirdiğimde;
öğrenmiş olacağım.
1.5 Karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevlerini.
Yeterli ve Dengeli Beslenme
öğrenmiş olacağım.
Sindirimin ince bağırsakta tamamlanması için, karaciğer ve pankreas bazı salgılar üreterek, bir kanalla
bu organa gönderirler.
Karaciğer: Safra salgısının üretilmesini sağlar.
Safranın yapısında bulunan maddeler, yağların fiziksel
olarak parçalanmasında etkili olur. Böylece yağların
daha hızlı ve kolay sindirilmesi sağlanmış olur.
*Vücudumuza yaş, sağlık ve metabolizmanın
ihtiyacına uygun miktarda ve çeşitli besinlerin
birlikte alınmasına yeterli ve dengeli beslenme
denir.
*Yeterli ve dengeli beslenme günlük enerji
ihtiyacını karşılama, dengeli büyümeyi sağlama ve
sağlıklı olarak yaşama etkinliklerini sağlar.
*Yeterli ve dengeli olarak beslenmek için, çeşitli besin grupları düzenli oiarak alınmalıdır.
Pankreas: İnce bağırsakta kimyasal sindirimin
tamamlanması için gerekli olan salgı üretilir ve bir kanalla ince bağırsağa yollar.
Karbonhidratlar:
Pankreas öz suyunda bulunan enzimler; protein, yağ ve
karbonhidratların kimyasal sindiriminde görev yapar
*Çok kısa bir sürede enerjiye dönüştüklerinden,
vücudumuzun ihtiyaç duyduğu enerjiyi ilk Önce
karbonhidratlardan sağlarız.
*Vücudumuzun temel besin maddesi ve asıl enerji
kaynağıdır.
*Bitkisel gıdalar karbonhidrat bakımından zengindir.
Fen ve Teknoloji 6
Hücre
Çalışma Kâğıdı
Proteinler:
• Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile başlan
malıdır.
• Yemek sırasında ve yemekten hemen sonra faz
la miktarda su içmemelidir.
• Sofradan sindirim sistemimizi yoracak kadar
çok yemeden kalkmalıdır.
• Lokmalar iyice çiğnenmeli ve yavaş yenmelidir.
• Kabak, lahana gibi lifli besinleri tüketilmelidir.
• Stresden uzak durulmalıdır.
• Dengeli ve yeterli beslenmelidir.
• Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmalıdır.
• Yemekten sonra bir saat kadar istirahat etmelidir.
• Çok soğuk ve sıcak besinler yenmemelidir.
• Sigara ve alkol gibi zararlı maddelerden uzak
durmalıdır. Çünkü alkol ve sigara içilmesi özel
likle midede çeşitli hastalıkların oluşmasına ne
den olmaktadır.
*Hormon ve enzimlerin yapısında yer alırlar.
*Et, süt, peynir, yoğurt, yumurta ve balık protein
bakımından zengin hayvansal besinlerdir.
*Tahıllar, baklagiller ve kuruyemişlerde de bol
miktarda protein bulunur.
Yağlar:
*Besin grupları içerisinde en çok enerji veren besin
maddesidir.
*Bazı hormonların yapımı ve vücudun ısı yalıtımı
da yağlar tarafından gerçekleştirilir,
Vitaminler:
*Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar.
Büyüme ve gelişme, enzimlerin çalışması ve
kemiklerin sertleşmesinde görev alırlar.
Vitaminler, meyve ve sebzelerde bulunur.
*Besin ve atıkların taşınması, sindirim, terleme
yaparak vücut ısısının ayarlanması gibi yaşamsal
faaliyetlerin sürdürülmesinde vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.
Mineraller:
olarak
Örnek:
Besin grupları ve özellikleriyle ilgili olarak;
I. Bol sebze ve meyve tüketilmesi, vitamin ihtiyacının
karşılanmasını sağlar.
II. Ekmeğin sindirilmesi, ağız ve ince bağırsakta
gerçekleşir.
III. Sütün yapısında bol miktarda kalsiyum ve yağ
vardır.
Su:
düzenleyici
YASİN KARAASLAN
*İhtiyaçtan fazla alınan besinler yağ olarak vücutta
depolanır.
*Karbonhidratlardan aldığımız enerji yetersiz
kaldığında, ihtiyaç duyulan enerji yağlardan
sağlanır.
Fen ve Teknoloji Öğretmeni
Sindirim sisteminin sağlığını korumak için, şu işlemler yapılmalıdır:
*Vücudumuzda yapıcı ve onarıcı olarak (büyüme,
gelişme ve yaraların iyileşmesinde) görev yaparlar.
*Vücudumuzda
yaparlar.
Hazırlayan : Yasin KARAASLAN
görev
*Kemik ve dişlerin yapısını oluştururlar.
*Kan, sitoplazma yoğunluğunun sağlanması ve
enzimlerin çalışmasında rol oynarlar
şeklindeki ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) İv e III
D) I, II ve III
Çözüm
Sebze ve meyveler bitkisel kaynaklıdır. Bu besin
grubunda bol miktarda vitamin bulunur. Ekmeğin
yapısında bol miktarda karbonhidrat bulunur ve ağız
ile ince bağırsakta sindirilir. Sütün yapısında bol
miktarda kalsiyum ve yağ molekülü bulunur.
Cevap D
Fen ve Teknoloji 6
Hücre
Çalışma kağıdı
Bir insanın sindirim sistemine ait olan dört farklı organın
resmi, yukarıda gösterilmiştir. Bu şekilde belirtilen
organların fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirim yapma
durumlarını karşısındaki boşluğa "Yapar" ya da "Yapmaz"
şeklinde yazınız.
Fiziksel (Mekanik) Sindirim
Kimyasal Sindirim
Örnek:
Besin içeriklerinin sindirimi ve kana emilmesiyle ilgili
olarak, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Ağza alınan besinler fiziksel ve kimyasal sindirime uğrar.
B) Besinler midede bir süre depolanır.
C) Sindirilmiş besinlerin kana geçmesini kalın bağırsak sağlar.
Yukarıda resmi verilen sindirim organlarının İsimlerini
ve besin parçalanmasıyla ilgili olan görevlerini boş
bırakılan yerlere uygun biçimde yazınız.
Örnek:
Karaciğer ve pankreas tarafından üretilen salgı
maddeleri, görevlerini aşağıdaki yapılardan hangisinde
yerine getirir?
A) Kalın bağırsak
C) İnce bağırsak B) Ağız D) Mide
D) Pakreas ve karaciğer sindirime yardımcı olur.
Çözüm
Ağızda çiğnemeyle fiziksel, tükürükteki enzimlerle kimyasal sindirim
yapılır. Yutulan besinler midede bir süre tutulur. Pankreas öz suyu
ve safra İnce bağırsaktaki sindirime yardımcı olur. Sindirilmiş besinlerin kana emilmesini ince bağırsak sağlar.
Cevap C
Çalışma Kâğıdı
YASİN KARAASLAN
Fen ve Teknoloji 6
Hücre
Hazırlayan : Yasin KARAASLAN
Fen ve Teknoloji Öğretmeni