Hisse Senedi Manipülasyonlarında Hukuk Sistemleri Ne Kadar

Hisse Senedi Manipülasyonlarında
Hukuk Sistemleri Ne Kadar Önemli ?
Güray KÜÇÜKKOCAOĞLU
Hukuk ve Sermaye Piyasaları : Ekonomik Sonuçları
1.
2.
Hukuk ve Finans Literatürü
İncelenen Hukuk Sistemleri :
Ortak Hukuk (Common Law)
Sivil Hukuk (Civil Law)
Yatırım kararlarını etkileyen kritik konular nelerdir?
71
Finansal Bilgilerin Açıklanması
47
Hissedar Eşitliği
46
Mülkiyet Hakları
43
Piyasa Düzenlemeleri ve Altyapı
42
Uluslar arası Finansal Raporlama Standartları
37
Piyasa Likiditesi
Piyasaların Aksaması
32
Ödeme Güçlüğü ve İflas Düzenlemeleri
32
Ekonomik Ortam
Bankacılık Sistemi
31
30
HİSSE SENEDİ FİYAT MANİPÜLASYONU
Manipülasyonun Tanımı
 Menkul kıymet borsalarında manipülasyon, basitçe menkul kıymet
fiyatlarının yapay olarak kontrolü biçiminde tanımlanmaktadır.
Manipülasyonun Amacı
 İlkinde menkul kıymetin fiyatını yükseltmek için alım-satım
işlemlerinde bulunmak ve menkul kıymeti yükselen fiyattan elden
çıkarmak amaçlanır.
 İkinci amaç menkul kıymet fiyatlarının sürekliliğini ve istikrarını
sağlamaktır. Bu tür işlemler menkul kıymetin fiyatını pazar
fiyatının üzerinde bir seviyeye taşımak, böylece potansiyel kazancı
artırmak amacıyla yapılır.
 Üçüncü hedef fiyatların aşağıya çekilmesi yönünde olmaktadır.
Genellikle açığa satışla pazara giren ya da vadeli işlem
piyasalarında pozisyon alan kimselerce yapılabilmektedir.
MANİPÜLASYONUN SINIFLANDIRILMASI

Hareket bazlı manipülasyon (Action-based manipulation) Menkul kıymetlerin cari fiyatlarını ve dolayısıyla firma değerini
değiştirebilen manipülatif işlemler

Bilgi bazlı manipülasyon (Information-based manipulation) Yanlış ve yanıltıcı bilgi ve haber yaymak suretiyle gerçekleştirilen
manipülatif işlemler

İşlem bazlı manipülasyon (Trade-based manipulation) Alım ve satım yapmak suretiyle gerçekleştirilen manipülatif
işlemler
FİNANSAL BİLGİ MANİPÜLASYONU
• Lisanslı Suiistimal Araştırmacıları Birliğinin Raporuna (1996) göre
finansal bilgi manipülasyonunun bir şirkete maliyeti brüt satış
hasılatının %6’sı, ABD’ye maliyeti ise yıllık 400 milyar dolardır.
•
Sermaye piyasalarında ilk göze çarpan maliyet hisse senedi
fiyatlarında, dolayısıyla şirketlerin piyasa değerlerindeki düşüştür.
• Cox ve Weirich’e (2002) göre düşüş ilk gün ortalama % 23,16’dır.
Enron ve Parmalatta bu düşüş, hisselerin değersiz hale gelmesi ile
sonuçlanmıştır.
• Türkiye’de hisse fiyatlarında ilk gün ortalama %1 düzeyinde bir
düşüş gözlenmiştir. Kar yükseltici finansal bilgi manipülasyonu
olaylarında düşüş ortalama %7’dir.
• Finansal bilgi manipülasyonunun en önemli maliyeti ise,
ekonomide kaynakların tahsisindeki etkinliği azaltmasıdır.
Manipülasyon - Örnek Olay 1
• A firması bilançosunda yatırım amaçlı tuttuğu B şirketindeki payı
artırmayı, B şirketi ile stratejik bir ortaklığa gitmeyi istiyor.
• Ancak B şirketinin hisse senetleri A şirketinin hisse senetlerine göre
daha değerli, bu durumda A şirketi ne yapar?
• B şirketinin değeri yüksek hisse senetlerini satın almayı planlar veya
şirket içindeki payını artırmaktan vazgeçer, hatta bilançosunda
yatırım amaçlı tuttuğu hisse senetlerini satar.
• A şirketi sahip olduğu B şirketinin hisse senetlerini satarsa ne olur?
• B şirketinin hisselerinin değeri düşer,
• Bu durumda A şirketi B şirketinin daha fazla hisse senedini daha
ucuza ve daha yüksek payla satın alır?
• Soru – A şirketi manipülasyon mu yapmıştır?
Manipülasyon - Örnek Olay 2
• X firması piyasa değeri düşük bir Y şirketini satın alma yönünde bir
anlaşma yapmak istiyor.
• Satın alma koşulu ise belirli bir gün sonunda Y şirketinin piyasada
oluşan hisse senetlerini satın alma değeri olarak belirlenmiş olması...
• Y şirketinin patronu bu durumu yakınlarına anlattığında, hisseleri
satın alma yarışına giren ve doğal olarak talebe bağlı olarak hisse
senedinin fiyatını artıran patron yakınları ve bu artışa bağlı olarak
elindeki hisse senetlerini X şirketine daha yüksek fiyattan satan
patron bu işlemden doğal olarak fayda sağlamıştır.
• Soru – Y şirketinin patronu ve yakınları manipülasyon mu
yapmıştır?
Manipülasyon karşısında SPK’nın rolü nedir?
İçerden Öğrenenlerin Ticareti 47 A-1
Yargı aşamasındaki davalar
5
%22
Af kapsamında sonuçlanan/düşen davalar
4
%17
Beraatla sonuçlanan davalar
8
%35
Ceza ile sonuçlanmış davalar
2
%9
Savcılıkta incelenen davalar
2
%9
Diğer
2
%9
Manipülasyon karşısında SPK’nın rolü nedir?
İşlem Bazlı Manipülasyon 47 A-2
Yargı aşamasındaki davalar
136
%29
Af kapsamında sonuçlanan/düşen davalar
101
%22
Beraatla sonuçlanan davalar
65
%14
Ceza ile sonuçlanmış davalar
79
%17
Savcılıkta incelenen davalar
12
%12
Diğer
18
%4
Manipülasyon karşısında SPK’nın rolü nedir?
Bilgi Bazlı Manipülasyon 47 A-3
Yargı aşamasındaki davalar
13
%17
Af kapsamında sonuçlanan/düşen davalar
24
%31
Beraatla sonuçlanan davalar
9
%12
Ceza ile sonuçlanmış davalar
5
%6
Savcılıkta incelenen davalar
4
%5
Yasal boşluklardan dolayı düşen davalar
10
%13
Diğer
13
%17
Farklı Hukuk Sistemlerinde Yatırımcının Korunması
• Turkcell’in NYSE’de ADR olarak halka arzı
– Hat kullanımındaki üye sayısının bildiriminde
yaşanan anlaşmazlık
– Yatırımcıların ortak hareket ederek Turkcell’e
karşı açtıkları dava
– Uzlaşma mekanizmasının varlığı